ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН
ДАР БОРАИ САРВАТҲОИ ЗЕРИЗАМИНӢ
Қонуни мазкур асосҳои ҳуқуқии омӯзиш, ҳифз ва истифодабарии сарватҳои зеризаминиро муқаррар намуда, муносибатҳоро дар ин соҳа танзим менамояд ().
ФАСЛИ 1. ҚОИДАҲОИ УМУМӢ
Моддаи 1. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи сарватҳои зеризаминӣ
Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи сарватҳои зеризаминӣ ба Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, иборат мебошад ().
Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатии Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳру ноҳияҳо барои танзими муносибатҳои истифодаи сарватҳои зеризаминӣ дар доираи ваколатҳои муайянкардаи Қонуни мазкур санадҳо ба табъ мерасонанд ().
Муносибатҳое, ки дар иртибот бо истифода ва ҳифзи замин, об, олами набототу ҳайвонот, ҳавои атмосфера ҳангоми истифодаи сарватҳои зеризаминӣ ба амал меоянд, тибқи қонунгузорӣ марбутаи Ҷумҳурии Тоҷикистон танзим мегарданд.
Моддаи 1 (1). Мафҳумҳои асосӣ
Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода мешаванд:
- омӯзиши давлатии геологии қаъри замин - корҳои геологии вобаста ба омӯзиши мониторингии ҳолати қаъри замин, сохтори геологии минтақаҳои алоҳида ва ҳавзаҳо дар тамоми қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон, маълум намудани дурнамои онҳо оид ба мавҷуд будани маъданҳои фоиданок, сохтани харитаҳои геологии давлатӣ, ки маълумотҳои асосиро оид ба истифодабарии қаъри замин ташкил медиҳанд;
- қитъаи ҷудокардашудаи геологӣ - замима ба иҷозатнома барои омӯзиши геологӣ - бо нақша ва маълумотнома муайян намудани ҳудуди қитъаи қаъри замин, ки дар он истифодабарандагон ҳуқуқи иктишофи геологиро доранд;
- ҷудо намудани замини кӯҳсор - замима ба иҷозатнома барои пешбурди корҳои иктишофи геологӣ ва истихроҷи маъданҳои фоиданок, сохтмон ва ё истифодабарии иншоотҳои зеризаминӣ, ки ба иктишоф ва истихроҷ вобастагӣ надоранд, иҷозатнома барои истихроҷи маъданҳои фоиданоки ғайриминералии маъмулӣ бо мақсади тиҷорат ва ё сохтмони иншоотҳои зеризаминии новобаста ба истихроҷ ва иктишоф, ки истифодабарандагони қаъри замин аз рӯи нақша ва маълумоти минтақаҳои ҳудудашон муайян ба онҳо ҳуқуқ доранд;
- истихроҷ - маҷмӯи корҳое, ки ба ҳосил намудани минералҳои фоиданок аз қаъри замин, ҳамчунин ба коркарди минералҳои техногении моликияти давлатӣ, аз ҷумла ашёи минералии ҷойҳои нигоҳдории муваққатӣ алоқаманд мебошанд ();
- истихроҷи маъданҳои фоиданоки маъмулӣ - истихроҷи маводе, ки дар қитъаҳои қаъри замини дорои ҳуқуқи истифодаи доимӣ ва ё муваққатӣ ҷойгир аст, бе мақсади минбаъдаи бастани аҳд нисбати маъданҳои фоиданоки ғайриминералӣ ва обҳои зеризаминии истихроҷгардида;
- кон - қисми қитъаи қаъри замин, ки анбӯҳи табиии маъданҳои фоиданокро дар бар мегирад;
- ашёи хоми минералӣ - қисми сарватҳои истихроҷшуда (маводи кӯҳӣ, ашёи хоми кон ва ғайра), ки маъданҳои фоиданокро дар бар мегирад;
- истифодабарандагони сарватҳои зеризаминӣ - шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ, ки мувофиқи Қонуни мазкур иҷозати гузаронидани корҳои геологӣ ва истихроҷи маъданҳои фоиданокро доранд;
- сарватҳои зеризаминӣ - қисми қаъри замин, ки поён аз қабати хок ва дар мавриди набудани он дар таги баҳрҳо, кӯлҳо, дарёҳо ва дигар обанборҳо то умқи дастрас, ки қабати онҳо барои гузаронидани корҳои геологӣ ва истифодаи маъданҳои фоиданок дар асоси комёбиҳои илмию техникӣ дастрас аст;
- маъданҳои фоиданоки маъмулӣ (ғайриминералӣ) - маъданҳои фоиданок, ки дар шакли табиӣ (рег, шағал, хок ва ғайра) ва ниҳоят кам коркард ва тоза карда шудаанд, барои эҳтиёҷоти хоҷагиҳои маҳаллӣ истифода карда мешаванд;
- маҷмӯи корҳои истифодаи қаъри замин - корҳое, ки бо омӯзиши умумии давлатии геологии қаъри замин, иктишоф ва истихроҷ, аз ҷумла корҳои вобаста ба иктишоф ва истихроҷи обҳои зеризаминӣ, лойқаҳои табобатӣ, иктишофи қаъри замин барои партови обҳои истифодашуда, инчунин корҳое, ки ба сохтмон ва истифодаи иншоотҳои зеризаминии новобаста ба истихроҷ алоқаманд мебошанд;
- коркарди аввалияи ашёи хоми минералӣ - коркарди маъданҳои фоиданоки истихроҷшуда аз рӯи нақшаҳои технологӣ, ки ҷараёни пайдарпайи ғанисозӣ ва тағйири аввалияи маъданҳои фоиданоки истихроҷшударо муайян менамояд;
- коркарди ашёи хоми минералӣ - корҳое, ки ба воситаи онҳо аз ашёи хоми минералӣ маъданҳои фоиданок ҳосил карда мешаванд:
- маъданҳои фоиданок - маводи минералии табиӣ, ки дар қаъри замин ба шакли санг, моеъ ва газ (аз ҷумла, обҳои зеризаминӣ ва лойқаҳои табобати) мавҷуданд ва барои истеҳсоли неъматҳои модди муносиб мебошанд;
- канданиҳои фоиданоки пошхӯрда - пайдоишҳои табиии минералӣ, аз ҷумла металлҳои қиматбаҳо ва сангҳои қиматбаҳо, қалъагӣ, волфрам, металлҳои нодир, сангҳои зинатӣ ва ғайра, ки дар натиҷаи бодхӯрдашавии физикию химиявии ҷинсҳои кӯҳӣ, зуҳуроту конҳои канданиҳои фоиданоки аслӣ пайдо шудаанд ;
- усули худфаъолӣ ва худбиёрӣ - тарзи ташкили истихроҷи канданиҳои фоиданоки пошхӯрда, ки тибқи иҷозати мақоми ваколатдори давлатӣ аз ҷониби соҳибкорони инфиродӣ ва шахсони ҳуқуқӣ дар минтақаҳои қаъри замини захираҳояш ҳисобнашуда ва дар тавозуни давлатии захираҳои канданиҳои фоиданоки Ҷумҳурии Тоҷикистон гузоштанашуда амалӣ карда мешавад ;
- истифодабарандагони муваққатии сарватҳои зеризаминӣ - шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ, ки мӯҳлати маҳдуди истифодаи сарватҳои зеризаминиро доранд;
- корҳои иктишофии геологӣ - корҳое, ки ба ҷустуҷӯи макони ҷойгиршавии маъданҳои фоиданок ва арзёбии онҳо алоқаманд мебошанд;
- сохтмон ва истифодаи иншоотҳои зеризаминӣ, ки ба корҳои иктишофии геологӣ ва истихроҷи маъданҳои фоиданок вобастагӣ надорандкорҳои сохтмон ва истифодаи иншоотҳои зеризаминии таъиноти умумихоҷагӣ, ки барои нигоҳ доштани боқимондаҳои маводи радиоактивӣ, маҳсулоти зараровар ва оби партов аҳамият доранд;
- қитьаи қаъри замин- қисми ба нақша гирифташудаи қаъри замин, ки дар қаламрави маҳдуд барои истифодабарандагон ҷудо карда мешавад;
- пардохти хаққи истифодаи сарватҳои зеризаминӣ - пардохти якбора ба молики захираи сарватҳои зеризаминӣ (ба давлат) барои додани ҳуқуқи азхудкунии онҳо;
- ҷудо намудани маблағ барои истифодаи сарватҳои зеризаминӣмаблағгузории ҷорӣ ба молики захираи сарватҳои зеризаминӣ (ба давлат) барои пӯшонидани хароҷотҳои истифодабарии сарватҳои зеризаминӣ ().
Моддаи 2. Моликият ба сарватҳои зеризаминии Ҷумҳурии Тоҷикистон
Сарватҳои зеризаминии Ҷумҳурии Тоҷикистон пурра моликияти давлатӣ буда, ба моликони зерин дода мешавад:
ба мақомоти муайяни давлатӣ бо роҳи ба онҳо додани ҳуқуқи моликӣ;
ба истифодабарандагони сарватҳои зеризаминӣ бо роҳи интиқоли ҳуқуқи истифодаи бемӯҳлат ё таҳқими ҳуқуқи истифодаи мӯҳлатноки сарватҳои зеризаминӣ.
Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон сарватҳои зеризаминӣ моликияти хусусӣ шуда наметавонад. Хариду фурӯш, тӯҳфакунӣ, ба гарав мондани қитъаҳои манбаи сарватҳои зеризаминӣ ё ивазкунии худсаронаи онҳо манъ аст.
Аъмоле, ки рӯирост ё пинҳонӣ боиси вайроншавии ҳуқуқи моликияти давлат ба сарватҳои зеризаминӣ мегардад, манъ аст.
Моддаи 3. Фонди давлатии сарватҳои зеризаминӣ
Тамоми сарватҳои зеризаминӣ дар ҳудуди давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон фонди давлатии сарватҳои зеризаминӣ мебошанд. Ба он ҳам қисми истифодашаванда ва ҳам истифоданашавандаи сарватҳои зеризаминӣ мансуб аст.
Фонди давлатии сарватҳои зеризаминиро ба манфиати тамоми аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ихтиёрдорӣ ва идора мекунад ().
Моддаи 4. Хориҷ карда шуд
Моддаи 5. Салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи танзими муносибатҳо оид ба истифодаи сарватҳои зеризаминӣ
Дар соҳаи танзими муносибатҳо оид ба истифодаи сарватҳои зеризаминӣ масъалаҳои зерин дар ихтиёри Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошанд ():
1) таҳияю татбиқи барномаҳои давлатии истифода, барқарорсозӣ вусъати минбаъда ва сифатан беҳтар намудани базаи ашёи хоми минералии ҷумҳурӣ;
2) муқаррар намудани тартиби истифодаю ҳифзи сарватҳои зеризаминӣ, таҳияи стандартҳои (меъёру қоидаҳои) мувофиқ;
3) ихтиёрдорӣ ва идора кардани фонди давлатии сарватҳои зеризаминӣ, аз ҷумла якҷоя бо мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатии Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо шаҳру ноҳияҳо ихтиёрдорӣ ва идора кардани фонди маъданҳои фоиданоки маъмулӣ (, );
4) муайян намудани номгӯи маъданҳои фоиданоки маъмулӣ, инчунин номгӯи маводи коллексионӣ ва маъданҳои фоиданок, ки барои заршуии косиби иҷозат дода шудааст;
5) додани иҷозатнома барои истифодаи сарватҳои зеризаминӣ ва коркарди ашёи хоми минералӣ (, );
6) муқаррар намудани ҳиссаву андозаи истихроҷ, коркард ва фурӯши ашёи хоми минералии дорои аҳамияти давлатӣ барои корхонаҳо;
7) муқаррар намудани тартиби ҷалбкунии маблағҳои хориҷӣ, додани иҷозатнома ва консессияҳо ба шахсони ҳуқуқии хориҷӣ ва шаҳрвандон барои ҷустуҷӯ, инкишоф, истихроҷ ва коркарди ашьёи хоми минералӣ, инчунин истифодаи сарватҳои зеризаминӣ ба мақсадҳои дигар ва назорат ба риояи он ();
8) таъсиси системаи ягонаи фонди давлатии ахбори геологӣ дар бораи сарватҳои зеризаминӣ, истифодабарии ахбори аз ҳисоби маблағи давлати бадастомада;
9) назорати давлатии истифодаи самараноку ҳифзи сарватҳои зеризаминӣ, инчунин муқаррар намудани тартиби татбиқи он;
10) тартиб додани баланси давлатии захираҳои маъданҳои фоиданок, баҳисобгирии давлатии қитъаҳои сарватҳои зеризаминие, ки барои истихроҷи маъданҳои фоиданок ва сохтмони иншоотҳои зеризаминии ба истихроҷи маъданҳои фоиданок дахлнадошта истифода мешавад, бақайдгирии давлатии корҳои омӯзиши геологӣ ва истифодабарии сарватҳои зеризаминӣ аз ҷониби корхонаю ташкилотҳо сарфи назар аз шакли моликияташон;
11) экспертизаи давлатии ахбор оид ба маъданҳои фоиданоки кашфшуда, хусусиятҳои дигари сарватҳои зеризаминие, ки қимати онҳоро муайян мекунанд;
12) ҷорӣ намудани маҳдудияти истифодабарии сарватҳои зеризаминӣ дар қитъаҳои ҷудогона ба мақсади таъмин намудани амнияти миллӣ ва ҳифзи муҳити зист;
13) муайян кардани сиёсати давлатӣ, амалӣ намудани ҳамкории байналмилалӣ дар соҳаи истифода ва муҳофизати сарватҳои зеризаминӣ (, );
14) тасдиқ намудани меъёрҳои пардохт барои истифодаи сарватҳои зеризаминӣ;
15) қатъъи ҳуқуқи истифодаи сарватҳои зеризаминӣ дар сурати вайронкунии талаботи ин Қонун ();
16) мутобиқи корҳои тадқиқоти илмӣ ва таҷрибавию конструкторие, ки ба истифодаи сарватҳои зеризаминӣ алоқаманданд;
17) ҳимояи ҳуқуқи истифодабарандагони сарватҳои зеризаминӣ ва манфиати шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон;
18) ҳалли баҳсҳо дар бобати истифодаи сарватҳои зеризаминӣ дар байни Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳру ноҳияҳои тобеи Ҷумҳурии Тоҷикистон ();
19) экспертизаи давлатии лоиҳаҳои истифодабарии сарватҳои зеризаминие, ки дар асоси шартномаҳои мувофиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон басташуда ба истифодабарандагони хориҷии сарватҳои зеризаминӣ дода мешаванд;
20) танзими масъалаҳои дигари истифодаи сарватҳои зеризаминие, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян намудааст ().
Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ваколатҳои ҷудогонаро барои танзими муносибатҳои оид ба истифодаи сарватҳои зеризаминӣ ба мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатии Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳру ноҳияҳо ва мақомоти давлатии ҷумҳурӣ дода метавонад (, ).
Моддаи 6. Салоҳияти мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатии Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳрҳо ва ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ ва вилоятӣ дар соҳаи танзими муносибати истифодаи сарватҳои зеризаминӣ
(, )
Дар соҳаи танзими муносибатҳо оид ба истифодаи сарватҳои зеризаминӣ масъалаҳои зайл дар ихтиёри мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатии Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳру ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ мебошанд (, ):
1) танзими муносибатҳо дар бобати истифода ва ҳифзи сарватҳои зеризаминӣ дар доираи ваколатҳои муқарраркардаи Қонуни мазкур;
2) ба амал баровардани ваколатҳо дар доираи салоҳияти якҷоя бо Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба ихтиёрдорӣ кардани фонди давлатии маъданҳои маъмулии фоиданок ();
3) хориҷ карда шуд ();
4) иштирок дар таҳия ва татбиқи барномаҳои давлатии омӯзиши геологии сарватҳои зеризаминӣ, инкишофу азхудкунии базаи ашёи хоми минералии Ҷумҳурии Тоҷикистон;
5) таҳия ва татбиқи барномаҳои минтақавии инкишоф ва истифодабарии базаи ашёи хоми минералӣ ().
Ғайр аз ин корҳои зерин дар ихтиёри мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатии шаҳру ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ ва инчунин тобеи вилоятӣ мебошад (, ):
1) ба истифодабарандагони сарватҳои зеризаминӣ додани иҷозат барои истифодаи замин ва қитъаҳои ҷудошудаи замин тибқи қонунгузорӣ оид ба замини Ҷумҳурии Тоҷикистон;
2) ҷудо карда додани қитъаҳои замини курсор барои истихроҷи конҳои маъданҳои фоиданоки маъмулӣ;
3) назорат ба истифодаи оқилонаи сарватҳои зеризаминӣ ҳангоми истихроҷи маъданҳои фоиданоки маъмулӣ, инчунин ҳангоми сохтмон ва истифодабарии иншоотҳои зеризаминӣ, ки бо истихроҷи маъданҳои фоиданок вобаста нестанд;
4) қатъ гардидани ҳуқуқи истифодаи сарватҳои зеризаминӣ дар ҳудуди салоҳияти худ дар сурати вайровкуниги талаботи ин Қонун ();
5) ҷорӣ кардани маҳдудиятҳо дар истифодаи қитъаҳои сарватҳои зеризаминӣ дар ҳудуди маҳалҳои аҳолинишин, минтақаҳои наздишаҳрӣ, объектҳои саноат, нақлиёт ва алоқа дар ҳолатҳое, ки агар чунин истифодабарӣ, ба ҳаёту саломатии аҳоли хавфро ба вуҷуд оварда, ба объектҳои хоҷагӣ ва ё муҳити зисти табиӣ зарар расонад.
ФАСЛИ II. ИСТИФОДАИ САРВАТҲОИ ЗЕРИЗАМИНӢ
Моддаи 7. Намудҳои истифодаи сарватҳои зеризаминӣ
Сарватҳои зеризаминӣ барои мақсадҳои зайл мавриди истифода қарор мегиранд:
1) омӯзиши геологӣ;
2) истихроҷи маъданҳои фоиданок, аз ҷумла истифодаи партови корхонаҳои истихроҷи маъдан ва коркарди он:
3) сохтмон ва истифодаи иншоотҳои зеризаминие, ки ба истихроҷи маъданҳои фоиданок алоқаманд нестанд, аз ҷумла иншоотҳо барои дар зери замин нигоҳ, доштани нафт, газ ва дигар моддаю масолеҳ, инчунин барои гуронидани моддаҳои зарарнок, партови саноат ва обҳои ганда;
4) ташкили объектҳои бахусус ҳифзшавандаи геологӣ, ки дорои аҳамияти илмӣ, фарҳангӣ, эстетикӣ, санитарию табобатӣ ва ғайра мебошанд (омӯзишгоҳҳои илмию таълимӣ, мамнӯъгоҳҳои геологӣ, ёдгориҳои табиӣ, ғорҳо ва дигар холигиҳои зеризаминӣ).
5) ҷамъ кардани маводи минералогӣ, палеонтологӣ ва маводи дигари коллексионии геологӣ.
Моддаи 8. Барои истифода додани сарватҳои зеризаминӣ
Ҳуқуқи истифодаи сарватҳои зеризаминӣ мувофиқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи низоми иҷозатдиҳӣ" ва Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи иҷозатномадиҳӣ ба баъзе намудҳои фаъолият" амалӣ карда мешавад ().
Мувофиқи иҷозатномае, ки барои истихроҷи маъданҳои фоиданок, сохтмон ва истифодабарии иншоотҳои зеризаминии новобаста ба истихроҷи маъданҳои фоиданок, ташкили объектҳои геологии ба таври махсус ҳифзшаванда ҳуқуқ медиҳад, ба истифодабарандагон қитъаи замини кӯҳсор ҷудо карда мешавад. Замини кӯҳсор инчунин барои омӯзиши геологии сарватҳои зеризаминӣ ва ҳамзамон истихроҷ намудан ё истихроҷи минбаъдаи бевоситаи маъданҳои фоиданок дода мешавад ().
Қитъаи замини кӯҳсор бо тартиби муқарраркардаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дода ва қайд карда шуда, барои истихроҷи маъданҳои фоиданоки маъмулӣ танҳо аз ҷониби мақоми назорати истихроҷи маъдан ба қайд гирифта мешавад ().
Соҳаҳои сарватҳои зеризаминӣ барои омӯзиши геологӣ ба тариқи қитъаи ҷудокардашудаи геологӣ дода мешаванд ().
Истифодабарандаи сарватҳои зеризаминӣ, ки қисми замини кӯҳсор ё геологиро соҳиб шудааст, мувофиқи иҷозатномаи гирифтааш дар ҳудуди он ба истифодаи сарватҳои зеризаминӣ ҳуқуқи комил дорад. Ҳама гуна корҳои истифодаи сарватҳои зеризаминӣ дар ҳудуди замини кӯҳсор ё геологӣ танҳо бо ризояти истифодабарандае, ки замини кӯҳсор ё геологӣ ба ӯ дода шудааст, ба ҷо оварда мешаванд (, ).
Шахсони ҳуқуқӣ ва воқеӣ, ки аз ҳисоби худ корҳои геологиро бо маблағ таъмин мекунанд, дар сурати риояи талаботи ин Қонун барои истифодабарии кор ҳуқуқи истисноӣ доранд. Ин ҳуқуқ дар сурате байн меравад, ки дар давоми ду соли баъди тасдиқ гардидани захираҳои маводи маъданӣ кони кашф кардашуда истифода нашуда бошад ().
Моддаи 9. Маҳдудияти истифодаи сарватҳои зеризаминӣ
Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон истифодаи қитъаҳои алоҳидаи қаъри заминро бо мақсади таъмини амнияти миллӣ ва ҳифзи муҳити зист метавонад маҳдуд ва ё қатъ намояд ().
Истифодаи сарватҳои зеризаминӣ дар ҳудуди маҳалҳои аҳолинишин, минтақаҳои наздишаҳрӣ, объектҳои саноатӣ, нақлиёт ва алоқа дар сурати таҳдид кардани хавф ба ҳаёт ва сиҳатии мардум ё хавфи зиён додани объектҳои хоҷагӣ ва муҳити табии зист қисман ё пурра манъ карда мешавад.
Сарватҳои зеризаминии ҳудуди ба таври махсус ҳифзшаванда мувофиқи мақомашон мавриди истифода қарор мегиранд.
Моддаи 10. Истифодабарандагони сарватҳои зеризаминӣ
Корхонаҳои давлатӣ, кооперативӣ, муассисаҳои ҷамъиятӣ, ташкилоту муассисаҳо, субъектҳои фаъолияти соҳибкорӣ сарфи назар аз шакли моликияташон ва шаҳрвандон, аз ҷумла шахсони ҳуқуқӣ ва шаҳрвандони давлатҳои дигар истифодабарандаи сарватҳои зеризаминӣ буда метавонанд, агар асноди қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон тартиби дигарро пешбинӣ накарда бошад.
Ҳуқуқи истифодаи сарватҳои зеризаминиро барои омӯзиш ва истихроҷи ашёи хоми радиоактивӣ, анборкунии партовҳои онҳо танҳо шахсони ҳуқуқие доранд, ки дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба қайд гирифта шудаанд ва бо тартиби муқаррарнамудаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи иҷозатномадиҳӣ ба баъзе намудҳои фаъолият" иҷозатнома доранд ().
Моддаи 11. Мӯҳлатҳои истифодаи сарватҳои зеризаминӣ
Сарватҳои зеризаминӣ барои истифода ба мӯҳлати муайян ё бе маҳдудияти мӯҳлат дода мешаванд.
Бе маҳдудияти мӯҳлат қитъаҳои сарватҳои зеризаминӣ барои сохтмону истифодаи иншоотҳои зеризаминии новобаста ба истихроҷи маъданҳои фоиданок ва бунёди объектҳои махсус ҳифзшаванда ва дигар мақсадҳо дода мешаванд.
Мӯҳлати истифодаи сарватҳои зеризаминӣ тибқи иҷозатномаҳо муқаррар шуда, бо ташаббуси истифодабарандагон дароз карда мешавад ().
Мӯҳлати истифодаи сарватҳои зеризаминӣ аз рӯзи гирифтани ҳуқуқи истифодаи он ҳисоб карда мешавад.
Моддаи 12. Тартиби додани иҷозатнома барои истифодаи сарватҳои зеризаминӣ
Тартиби додани иҷозатномаро барои ҳуқуқи истифодаи сарватҳои зеризаминӣ Низомномаи тасдиқкардаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар менамояд (, ).
Иҷозатномаи истифодаи сарватҳои зеризаминӣ бояд имконияти баробарро ба ҳамаи шахсони ҳуқуқӣ ва шаҳрвандон барои гирифтани иҷозатномаҳо, кафолатҳои заруриро барои истифодаи қитъаҳои сарватҳои зеризаминӣ ва ҳимояи ҳуқуқи онҳо таъмин намояд ().
Моддаи 13. Талабҳои зиддимонополӣ
Амалиёти мақомоти ҳокимияти иҷроия (ҳукуматҳо) ва идоракунӣ, инчунин ҳама гуна субъектҳои хоҷагӣ (истифодабарандагони сарватҳои зеризаминӣ) дар мавридҳое манъ ё нодуруст ҳисобида мешавад, ки агар ():
1) бар хилофи шартҳои конкурс ё музояда иштироки шахсони ҳуқуқӣ ва воқеие, ки мувофиқи ин қонун мақсади соҳиби ҳуқуқӣ истифодаи сарватҳои зеризаминӣ шудан доранд, маҳдуд карда шавад ();
2) аз додани иҷозатномаҳо ба ғолибони конкурсҳо ва музоядаҳо саркашӣ кунанд ();
3) истифодабарандагони сарватҳои зеризаминӣ, ки сохторҳои таъсисдодаашон бо субъектҳои хоҷагии дар соҳаи истифодаи сарватҳои зеризаминӣ мавқеи бартаринокдошта рақобат мекунанд, мавриди поймол намудани ҳуқуқ қарор гиранд;
4) истифодабарандагони сарватҳои зеризаминӣ ҳангоми соҳиб шудан ба объектҳои нақлиёту инфраструктура мавриди поймол намудани ҳуқуқ қарор гиранд.
Моддаи 14. Додани манбаи сарватҳои зеризаминӣ барои истихроҷи конҳои маъданҳои фоиданоки маъмулӣ
Тартиби додани манбаи сарватҳои зеризаминиро барои кушодани конҳои маъданҳои фоиданоки маъмулӣ, тартиби аз тарафи шахсони ҳуқуқӣ ва воқеӣ истифода бурдани сарватҳои зеризаминӣ дар ҳудуди қитъаҳои замине, ки барои истихроҷи маъданҳои фоиданоки маъмулӣ, инчунин бо мақсадҳои новобаста аз истихроҷи маъданҳои фоиданок дода мешаванд, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатии Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳрҳо ва ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ бо мувофиқати Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар мекунанд (, ).
Агар имконияти ҳамчун манбаи ашёи хоми алтернативӣ истифода бурдани партови конҳои маъдан ва корхонаҳои дигар мавҷуд бошад, манбаъҳои сарватҳои зеризаминӣ барои истихроҷи маъданҳои фоидаи маъмулӣ бо мақсади истеҳсоли маводи бинокорӣ дода намешаванд.
Моддаи 15. Истихроҷи маъданҳои фоиданоки маъмулӣ аз тарафи соҳибони қитъаҳои замин
Соҳибони қитъаҳои замин ҳуқуқ доранд бо майли худ дар ҳудуди қитъаашон, бидуни таркишгари мувофиқи Қонуни мазкур истихроҷи маъданҳои фоиданоки маъмулиро ба роҳ монанд ва дар чуқурии то 5 метр барои эҳтиёҷоташон иншоотҳои зеризаминӣ созанд.
Моддаи 16. Истихроҷи канданиҳои фоиданоки пошхӯрда
Дар конҳо ва зуҳуроти металлҳои асил ва дигар канданиҳои фоиданок ё қитъаҳои онҳо мувофиқи рӯйхати тасдиқнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ба соҳибкорони инфиродӣ ва шахсони ҳуқуқӣ барои истихроҷи канданиҳои фоиданоки пошхӯрда бо тартиби муқаррарнамудаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи иҷозатномадиҳӣ ба баъзе намудҳои фаъолият" иҷозатнома дода мешавад.
Ба субъектҳои соҳибкорӣ барои истихроҷи канданиҳои фоиданоки пошхӯрда бо истифода аз усули худфаъолӣ ва худбиёрӣ бо тартиби муқаррарнамудаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи низоми иҷозатдиҳӣ" иҷозат дода мешавад.
Истихроҷи канданиҳои фоиданок бо усули худфаъолӣ ва худбиёрӣ ба тариқи ихтиёрӣ аз ҷониби шахсони алоҳида ё гурӯҳи шахсон бе бақайдгирии онҳо мувофиқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи бақайдгирии давлатии шахсони ҳуқуқӣ ва соҳибкорони инфиродӣ" манъ аст.
Қоидаҳои иҷозат барои истихроҷи канданиҳои фоиданоки пошхӯрда бо истифода аз усули худфаъолӣ ва худбиёриро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян мекунад .
Моддаи 17. Истихроҷ ва ҳифзи оби ширини зеризаминӣ
Оби ширини зеризаминӣ бидуни ҷудо кардани замин бо риояи Кодекси оби Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дигар қоидаҳои муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон истихроҷ карда мешавад.
Ҳифзи оби ширини зеризаминӣ аз истифодаи оқилонаи он ва андешидани тадбирҳои дахлдор барои кам ва олуда нашудани ин об иборат аст. Корхонаю ташкилотҳое, ки аз зери замин оби ширин мекашанд, бояд аз каму зиёдшавии оби обгирҳо ва атрофу акнофи он огоҳу бохабар бошанд. Чоҳҳои мушоҳидавӣ бо маслиҳати ташкилотҳои гидрогеологии маҳал канда мешаванд.
Агар сифату миқдори оби обгирҳо тағйир ёбад, корхонаю ташкилотҳое, ки ин обгирҳо дар ихтиёрашон мебошанд, бояд ба мақомоти назораткунандаи ҳифзи оби ширин аз ин хусус зуд хабар диҳанд.
Моддаи 18. Истихроҷи таҷрибавию саноатии маъданҳои фоиданок
Маъданҳои фоиданок ё қисми онҳо бидуни ҷудо кардани қитъаи замини кӯҳсор барои таҷрибаи саноатӣ истихроҷ карда мешаванд.
Ҳуқуқ барои коркарди таҷрибавию саноатӣ дар мавридҳои истисноӣ дода мешавад. Иҷозатнома барои он бо тартиби муқаррарнамудаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи иҷозатномадиҳӣ ба баъзе намудҳои фаъолият" дода мешавад (, ).
Ашёи хоми минералии истихроҷшуда ва маҳсулоти коркарди он бояд аз рӯи иҷозатнома фурӯхта, сипас аз онҳо маблағи муқарраршуда ситонида шавад ().
Моддаи 19. Ошкор шудани маъданҳои фоиданок ҳангоми истифодаи қаъри замин
Истифодабарандагони сарватҳои зеризаминӣ зимни кушодани конҳо дар сурати ошкор гардидани захираҳои сангҳои пурарзишу нимаарзиш, ороишӣ, кристаллҳои оптикӣ, пьезоэлектрӣ, сангҳои музейбоб ва коллекционӣ ва дигар маъданҳои фоиданок, ки арзиши илмию амалӣ доранд, бояд корҳоро қатъ намуда, аз ошкор гардидани маъданҳои фоиданок ба фонди давлатии ахбори геологӣ оид ба сарватҳои зеризаминӣ хабар диҳанд.
Кори ин қитъа баъди гирифтани иҷозати фонди давлатии ахбори геологӣ оид ба сарватҳои зеризаминӣ давом дода мешавад.
Моддаи 20. Асосҳои қатъ гардидани ҳуқуқи истифодаи сарватҳои зеризаминӣ
Ҳуқуқи истифодаи манбаъҳои сарватҳои зеризаминӣ дар сурате қатъ мегардад, ки:
1) Мӯҳлати эътибори иҷозатнома ба охир расад ();
2) соҳиби иҷозатнома аз ҳуқуқи истифодаи манбаъҳои сарватҳои зеризаминӣ даст кашад ();
3) шарти муҳими дар иҷозатнома зикргардида пеш ояд, ки ба татбиқи минбаъдаи ҳуқуқиаш монеъ мешавад ().
Ҳуқуқи истифодаи манбаъҳои сарватҳои зеризаминиро мақоми иҷозатномадиҳанда дар мавридҳои зайл пеш аз мӯҳлат қатъ намуда, боздошта ва ё маҳдуд карда метавонад ():
1) ба ҳаёт ва саломатии одамоне, ки дар минтақаи истифодаи сарватҳои зеризаминӣ кор ё зиндагӣ мекунанд, хатари бевосита таҳдид кунад;
2) истифодабарандаи сарватҳои зеризаминӣ шартҳои иҷозатномаро вайрон карда бошад ();
3) истифодабарандаи сарватҳои зеризаминӣ қоидаҳои муқарраршудаи истифодабарии манбаъҳои зеризаминиро мунтазам вайрон намояд;
4) вазъияти фавқулодда ба вуҷуд ояд (офатҳои табиӣ, ҷанг ва ғайра);
5) истифодабарандаи сарватҳои зеризаминӣ дар мӯҳлати муқарраркардаи иҷозатнома бо сабабҳои ба ӯ вобаста корҳои истифодаи манбаъҳои зеризаминиро дар ҳаҷми пешбинишуда иҷро накарда бошад ();
6) корхона ё субъекти дигари фаъолияти хоҷагие, ки манбаъҳои сарватҳои зеризаминиро барои истифода гирифта буд, барҳам хӯрад.
Агар истифодабарандаи манбаъҳои сарватҳои зеризаминӣ бо қарори барҳамдиҳӣ, боздорӣ ва маҳдудкунии ҳуқуқи истифодабарии сарватҳои зеризаминӣ розӣ набошад, метавонад ба таври маъмурӣ ё тавассути додгоҳ шикоят намояд.
Моддаи 21. Тартиби пеш аз мӯҳлат қатъ намудани ҳуқуқи истифодаи сарватҳои зеризаминӣ
Дар ҳолатҳои пешбининамудаи бандҳои 1 ва 4-уми қисми дуюми моддаи 20-уми Қонуни мазкур истифодаи сарватҳои зеризаминӣ пас аз қарори мақоми босалоҳият оид ба манъ кардани истифодаи сарватҳои зеризаминӣ ва ба таври хаттӣ огоҳ кардани истифодабаранда қатъ мегардад.
Дар ҳолатҳои муқарраркардаи бандҳои 2, 3 ва 5-уми қисми дуюми моддаи 20-уми Қонуни мазкур қарор дар бораи қатъи ҳуқуқи истифодабарии сарватҳои зеризаминӣ мумкин аст пас аз се моҳи ба таври хаттӣ дар бораи вайронкориҳо ва наандешидани тадбирҳои ислоҳкунандаи онҳо огоҳ намудани истифодабарандаи сарватҳои зеризаминӣ қабул карда шавад.
Ҳуқуқи истифодабарии сарватҳои зеризаминӣ дар сурати бекор кардан ё бозпас гирифтани иҷозатнома қатъ мегардад ().
Агар ҳуқуқи истифодабарии сарватҳои зеризаминӣ пеш аз мӯҳлат бекор карда шавад, корхона бо тартиби муқарраркардаи моддаи 27-уми қонуни мазкур барҳам дода ё муваққатан хобонда мешавад. Хароҷоти барҳамдиҳӣ ва хобондани корхонаро истифодабарандаи сарватҳои зеризаминӣ мепардозад, агар истифодабарии сарватҳои зеризаминӣ бо сабабҳои дар бандҳои 1 (агар корхона гуннаҳкор бошад), 2, 3 қисми дуюми моддаи 26-уми Қонуни мазкур зикргардида ё бо ташаббуси истифодабарандаи сарватҳои зеризаминӣ қатъ шуда бошад.
Хароҷоти хобондан ва барҳамдиҳии корхонаи истифодабарандаи сарватҳои зеризаминиро давлат ба ӯҳда мегирад, агар истифодабарии сарватҳои зеризаминӣ бо сабабҳои дар банди 1 (дар сурати гуннаҳкор набудани корхона) ва банди 4 қисми дуюми моддаи 20-уми қонуни мазкур зикргардида қатъ шуда бошад.
Агар вазъияту шароити боздоштан ё маҳдуд сохтани ҳуқуқи истифодабарии сарватҳои зеризаминӣ ислоҳ карда шавад, ҳуқуқи мазкур пурра барқарор хоҳад шуд. Дар сурати набудани гуноҳи истифодабарандаи сарватҳои зеризаминӣ мӯҳлати боздоштани ҳуқуқи ӯ ба мӯҳлати эътибори иҷозатнома дохил намешавад ().
Моддаи 22. Ҳуқуқу вазифаҳои асосии истифодабарандаи сарватҳои зеризаминӣ
Истифодабарандаи сарватҳои зеризаминӣ ҳуқуқ дорад:
1) қитъаи манбаъҳои сарватҳои зеризаминии ба ихтиёри ӯ додаро баҳри шаклҳои мӯхталифи фаъолияти соҳибкорӣ ё фаъолияти дигар, ки ба мақсадҳои дар иҷозатнома зикршуда мувофиқ аст, истифода барад ();
2) шакли ин фаъолиятро, ки ба асноди қонунгузорию меъёрӣ мухолиф нест, мустақилона интихоб намояд;
3) натиҷаи фаъолияти худро, аз ҷумла ашёи хоми минералии истихроҷнамудаашро мувофиқи иҷозатнома ва қонунгузори истифода барад ();
4) партови корхонаи истихроҷи маъдани худ ва истеҳсолоти коркарди бо он алоқамандро, агар шартҳои дигар дар иҷозатнома зикр наёфта бошанд, истифода барад ():
5) сохтмонро дар майдони маъданҳои фоиданок дар ҳудуди қитъаи замини кӯҳсори ба ӯ додашуда маҳдуд намояд;
6) бе иҷозати иловагӣ аз ҳисоби маблағи худ омӯзиши геологии сарватҳои зеризаминиро дар ҳудуди замини кӯҳсори ҷудокардашуда доир намояд;
7) дар сурати пайдо шудани вазъияте, ки аз ҳолатҳои дигари мавриди иҷозатномагирӣ фарқ дорад, ба мақомоти иҷозатномадиҳанда барои тағйир додани шартҳои он муроҷиат намояд ();
8) фаъолияти дигар шахсони ҳуқуқию воқеиро дар истифодаи замин ва сарватҳои зеризаминӣ дар ҳудуди замини дар ихтиёрашон буда маҳдуд намояд, агар дар иҷозатнома мувофиқи қонунгузорӣ тартиби дигар пешбинӣ нашуда бошад ().
Истифодабарандаи сарватҳои зеризаминӣ нисбат ба довталабони дигар дар масъалаи дароз кардани мӯҳлати амали иҷозатнома бартарӣ дорад ().
ӯҳдадориҳои истифодабарандаи сарватҳои зеризаминӣ аз инҳо иборат аст:
1) риоя намудани талаботи қонунгузорӣ, инчунин стандартҳои (меъёру қоидаҳои) бо тартиби муайян тасдиқшудаи технологияи доир намудани корҳои марбут ба истифодабарии сарватҳои зеризаминӣ;
2) риоя кардани талаботи лоиҳаҳои техникӣ ва нақшаи тараққиёти корҳои оид ба маъдан;
3) зимни истифодаи сарватҳои зеризаминӣ ба роҳ мондани ҳуҷҷатнигории геологӣ, маркшейдерӣ ва ғайра, инчунин таъмини нигоҳдории онҳо;
4) таъмини назорати идоравӣ ҳангоми истифодабарии сарватҳои зеризаминӣ;
5) ба фонди давлатии ахбори геологӣ дар бораи сарватҳои зеризаминӣ додани ахбору маълумоти геологӣ;
6) ба фонди давлатии ахбори геологӣ дар бораи сарватҳои зеризаминӣ, мақомоти назорати истихроҷи маъдан ва омори давлатӣ додани маълумотҳо доир ба маъданҳои фоиданоки инкишофшуда, истихроҷшаванда ва дар қаър нопадидшаванда, таркиби онҳо ва ба мақсади бидуни истихроҷи маъданҳои фоиданок истифодабарии сарватҳои зеризаминӣ;
7) бехатар иҷро кардани корҳои истифодаи сарватҳои зеризаминӣ;
8) риоя намудани стандартҳои (меъёру қоидаҳои) бо тартиби муайян тасдиқшудае, ки шароити ҳифзи манбаъҳои сарватҳои зеризаминӣ, ҳавои атмосфера, замин, ҷангал, об, инчунин биноҳо ва иншоотҳоро аз таъсири бади корҳои истифодаи сарватҳои зеризаминӣ танзим мекунад;
9) ба ҳолати қобили истифодаи минбаъда овардани қитъаҳои замин ва дигар объектҳои табиие, ки ҳангоми истифодаи сарватҳои зеризаминӣ хароб шудаанд;
10) ҳифзи конҳо ва чоҳҳои иқтишофии кофташуда, ки минбаъд барои мавриди истифода қарор додани онҳо ё ба мақсади дигари хоҷагӣ лозим шуда метавонанд, барҳам додани конҳо ва чоҳҳои кофташуда, ки минбаъд қобили истифода намебошанд;
11) иҷро кардани шартҳои иҷозатнома, ҳангоми истифодаи сарватҳои зеризаминӣ сари вақт ва дуруст пардохтани маблағҳо ().
ФАСЛИ III. ИСТИФОДАИ САМАРАНОК ВА ҲИФЗИ САРВАТҲОИ ЗЕРИЗАМИНӢ
Моддаи 23. Талабҳои асосӣ дар мавриди истифодаи самаранок ва ҳифзи сарватҳои зеризаминӣ
Талабҳои асосӣ дар мавриди истифодаи самаранок ва ҳифзи сарватҳои зеризаминӣ аз инҳо иборатанд:
1) риояи тартиби муқарраркардаи қонунгузорӣ дар бобати ба истифода додани манбаъҳои сарватҳои зеризаминӣ ва роҳ надодан ба истифодаи худсаронаи манбаъҳои сарватҳои зеризаминӣ;
2) омӯзиши пурра ва хушсифати геологӣ, истифодаи оқилонаи комплексӣ ва ҳифзи сарватҳои зеризаминӣ;
3) ба роҳ мондани омӯзиши пешакии геологии сарватҳои зеризаминӣ, аз ҷумла дар рафти кандани конҳо, ки зуҳуроти пурраи баҳои ҳаққонии захираи маъданҳои фоиданокро таъмин менамояд ё хусусиятҳои қитъаҳои сарватҳои зеризаминие, ки ба мақсадҳои новобаста бо истихроҷи маъданҳои фоиданок дода шудаанд;
4) экспертизаи давлатӣ ва муҳосибаи давлатии захираи маъданҳои фоиданок, инчунин қитъаҳои сарватҳои зеризаминие, ки барои мақсадҳои новобаста ба истихроҷ истифода бурда мешаванд;
5) истихроҷи пурраи захираи маъданҳои фоиданоки асосӣ ва ҳамроҳи онҳо ҷойгирифта ва унсурҳои туфайлӣ;
6) ҳисобу китоби пурраи маъданҳои фоиданоки истеҳсолшуда ва захираи маъданҳои асосӣ, маъданҳои ҳамроҳи онҳо ҷойгирифта ва унсурони фоиданоки туфайлӣ;
7) ҳифзи конҳои маъданҳои фоиданок аз обзеркунӣ, сӯхтор ва дигар омилҳое, ки сифати маъданҳои фоиданок ва қимати саноатии конҳоро паст карда, шароити истихроҷи онҳоро мушкил мегардонад;
8) пешгирӣ намудани манбаъҳои зеризаминӣ ва муҳити зист аз олудашавӣ ҳангоми корҳои истифодаи сарватҳои зеризаминӣ, махсусан дар вақти дар зери замин захира кардани нафт, газ ва дигар моддаҳои масолеҳ, гӯр кардани моддаҳои зарарнок ва партови истеҳсолот ва оби ганда;
9) риояи тартиби муайяншудаи хобонидан ва барҳамдиҳии корхонаҳои истихроҷи маъданҳои фоиданок ва иншоотҳои зеризаминии ба истихроҷи маъдан алоқаманд набуда;
10) пешгирӣ намудани сохтмони худсарона дар масоҳати конҳои маъданҳои фоиданок ва риояи тартиби муқарраршудаи истифодаи ин масоҳатҳо ба мақсадҳои дигар;
11) пешгирии гуншавии партовҳои саноатию рӯзгор дар ҷойҳои ҷамъшавии об ва захираи обҳои зеризаминӣ, ки барои нӯшидан ё саноат истифода мешаванд.
Дар сурати вайрон гардидани талаботи моддаи мазкур ҳуқуқи истифодаи манбаъҳои сарватҳои зеризаминӣ аз ҷониби мақомоти махсуси салоҳиятдори давлатӣ мувофиқи қонунгузорӣ маҳдуд намуда, боздошта ё қатъ карда мешавад.
Моддаи 24. Талаботи асосии бехатарии корҳои истифодаи сарватҳои зеризаминӣ
Ба сохтмон ва истифодаи корхонаҳои истихроҷи маъданҳои фоиданок, иншоотҳои зеризаминии таъиноти гуногун, омӯзиши геологии сарватҳои зеризаминӣ дар сурате иҷозат дода мешавад, ки бехатарии ҳаёт ва сиҳатии кормандони корхонаҳои мазкур ва аҳолии сокини минтақаи истифодаи сарватҳои зеризаминӣ таъмин карда шавад.
Мақомоти ҳокимияти иҷроия (ҳукуматҳо) ва идора, истифодабарандагони сарватҳои зеризаминӣ, мақомоти назорати давлатии истихроҷи маъдан дар доираи салоҳияти худ ӯҳдадоранд иҷрои талаботи қонунҳо, инчунин стандартҳои (меъёру қоидаҳои) ба тартиби муайян тасдиқшударо оид ба бехатарии корҳои истифодаи сарватҳои зеризаминӣ таъмин намоянд ().
Масъулияти бевоситаи таъмини бехатарии шароити кори истифодаи сарватҳои зеризаминӣ ба зиммаи роҳбарони корхонаҳо, сарфи назар аз он ки ин корхонаҳо мувофиқи иҷозатнома ё аз рӯи шартномаҳо кор мекунанд, гузошта мешавад ().
Талаботи асосии таъмини бехатарии корҳои истифодаи сарватҳои зеризаминӣ аз инҳо иборатанд:
1) ба корҳои ин соҳа роҳ додани танҳо шахсони дорои тайёрию тахассуси махсус;
2) бо сару либоси махсус ва воситаҳои бехатарии коллективию инфиродӣ таъмин намудани шахсоне, ки ба корҳои маъдан ва пармакунӣ машғуланд;
3) истифодаи мошинҳо, таҷҳизот ва маводе, ки ба талаботи қоидаҳои бехатарӣ ва меъёрҳои санитарӣ мувофиқанд;
4) истифодаи дурусти маводи тарканда, воситаҳои таркиш, ҳисобу китоб, нигаҳдорӣ ва ҳарчи дурусти онҳо;
5) анҷом додани маҷмӯи мушоҳидаҳои геологӣ, маркшейдерӣ ва мушоҳидаҳои дигаре, ки барои таъмини цикли технологии корҳо ва пешгӯии вазъияти хавфнок лозиманд;
6) назорати доимии ҳолати ҳавои конҳо, мавҷудияти оксиген, чангу газҳои тарканда ва зараровар;
7) таҳияю доир намудани чорабиниҳои таъмини бехатарии коргарони машғули корҳои истифодабарии сарватҳои зеризаминӣ ва бехатарии аҳолии маскуни минтақаи таъсири зарарноки корҳои истифодаи сарватҳои зеризаминӣ дар низоми муқаррарӣ ва ҳангоми ба амал омадани вазъияти хавфнок.
Роҳбарони корхонаҳои машғули корҳои истифодабарии сарватҳои зеризаминӣ ва шахсони мансабдори масъули соҳаи мазкур ҳангоми бевосита таҳдид кардани хавф ба ҳаёт ва саломатии коргарони ин корхонаҳо ӯҳдадоранд фавран корҳоро боздоранд ва аҳолиро ба ҷойҳои безарар кӯчонанд.
Ҳангоми ба вуҷуд омадани хавфи бевосита ба ҳаёт ва саломатии аҳолии маскуни минтақаи корҳои истифодабарии сарватҳои зеризаминӣ роҳбарони корхонаҳои дахлдор бояд мақомоти идораи давлатӣ ва маъмурияти маҳаллиро огоҳ созанд.
Моддаи 25. Хадамоти наҷотдиҳии кӯҳӣ ва зиддифавворавӣ
Бо мақсади таъмини бехатарии гузаронидани корҳо вобаста ба истифодабарии сарватҳои зеризаминӣ, бехатарии экологӣ, бехатарии ҳаёт ва саломатии кормандон ҳангоми истихроҷи конҳои маъданҳои фоиданок, инчунин ҳангоми корҳо дар иншооти зеризаминии таъиноти гуногундошта, гузаронидани омӯзиши геологии сарватҳои зеризаминӣ дар корхонаҳо, муассисаҳо, дигар ташкилотҳо новобаста аз шакли моликият хадамоти наҷотдиҳии кӯҳӣ ва зиддифавворавии ҳарбикунонидашуда ё идоравӣ ё дигар қисмҳо ва сохторҳои махсусгардонидашуда, ки ин вазифаҳоро иҷро менамоянд, таъсис дода мешаванд.
Истифодабарандагони сарватҳои зеризаминӣ, ки хадамоти идоравии наҷотдиҳии кӯҳӣ ва зиддифавворавӣ надоранд, метавонанд дар асоси шартнома аз хизматрасонии қисмҳо ва сохторҳои ҳарбикунонидашудаи наҷотдиҳии кӯҳӣ ва зиддифавворавӣ ё ин ки дигар сохторҳои махсусгардонидашуда, ки ин вазифаҳоро иҷро менамоянд, дар мувофиқа бо мақомоти ваколатдори давлатии соҳаи назорати давлатии бехатарии корҳо дар саноат ва соҳаи кӯҳкорӣ истифода баранд.
Дар назди Кумитаи ҳолатҳои фавқулодда ва мудофиаи граждании назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон қисмҳо ва сохторҳои ҳарбикунонидашудаи наҷотдиҳии кӯҳӣ таъсис дода мешаванд, ки Низомномаи онҳо аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешавад.
Ба истифодабарандагони сарватҳои зеризаминӣ, ки хадамоти наҷотдиҳии кӯҳӣ ва зиддифавворавӣ надоранд ё оид ба хизматрасонӣ бо ин гуна хадамот шартнома надоранд, амалигардонии корҳои истифодабарии сарватҳои зеризаминӣ манъ аст ().
.
Моддаи 26. Шартҳои сохтмон дар майдонҳои дорои маъданҳои фоиданок
Лоиҳакашӣ ва сохтмони маҳалҳои аҳолинишин, комплексҳои саноат ва дигар объектҳои хоҷагӣ танҳо дар сурате иҷозат дода мешавад, ки оиди дар қаъри қитъаҳои барои сохтмон муқарраршуда мавҷуд набудани маъданҳои фоиданок маълумот ба дастомада бошад.
Сохтмон дар майдонҳои дорои маъданҳои фоиданок, ҷойгиркунии иншоотҳои зеризаминӣ дар ҳудуди конҳои маъданҳои фоиданок бо ризояти фонди давлатии ахбори геологӣ дар бораи сарватҳои зеризаминӣ ва иҷозати мақомоти назорати истихроҷи маъдан роҳ дода мешавад, ба шарте ки имконияти истихроҷи маъданҳои фоиданок боқӣ монад ё ба мақсадҳои иқтисодӣ мувофиқ будани сохтмон исбот шуда бошад.
Моддаи 27. Барҳам додан ва хобондани корхонаҳои истихроҷи маъданҳои фоиданок ва иншоотҳои зеризаминие, ки ба истихроҷи маъданҳои фоиданок марбут нестанд
Корхонаҳои истихроҷи маъданҳои фоиданок ва иншоотҳои зеризаминие, ки ба истихроҷи маъданҳои фоиданок марбут нестанд, баъди ба охир расидани мӯҳлати эътибори иҷозатнома ё пеш аз мӯҳлат қатъ шудани истифодаи сарватҳои зеризаминӣ барҳам дода ё хобонда мешаванд ().
То ба охир расидани ҷараёни барҳамдиҳӣ ё хобондани корхона ва иншоотҳо истифодабарандаи сарватҳои зеризаминӣ аз рӯи қонуни мазкур масъулият ба дӯш дорад.
Дар сурати тамоман ё қисман барҳам додан ё хобондани корхона ё иншооти зеризаминӣ кону чоҳҳои кофташуда бояд ба ҳолате оварда шаванд, ки бехатарии ҳаёту саломатии аҳолӣ, ҳифзи муҳити зисти табиӣ, биноҳо ва иншоотҳоро таъмин кунад, дар сурати хобондани корхона бошад, кони маъданҳои фоиданок ва чоҳҳои кофташударо дар тамоми мӯҳлати хобондани кор эҳтиёт намояд.
Ҳангоми барҳам додан ва хобондани корхонаи истихроҷи маъданҳои фоиданок ё як қисми он, инчунин иншоотҳои зеризаминие, ки ба истихроҷи маъданҳои фоиданок алоқаманд нестанд, ҳуҷҷатҳои геологӣ, маркшейдерӣ ва асноди дигар дар лаҳзаи ба анҷом расидани корҳо тартиб дода, бо тартиби муқарраршуда барои ҳифз ва фонди давлатии ахбори геологӣ дар бораи сарватҳои зеризаминӣ супорида мешаванд.
Барҳам додан ва хобондани корхонаи истихроҷи маъданҳои фоиданок ё иншоотҳои зеризаминие, ки ба истихроҷи маъданҳои фоиданок алоқаманд нестанд, пас аз имзои ақти барҳамхӯрӣ ва хобонидан аз тарафи мақомоти иҷозатнома дода ва мақоми давлатии назорати истихроҷи маъдан эътибор пайдо мекунад ().
Моддаи 28. Ахбори геологӣ дар бораи сарватҳои зеризаминӣ
Ахбор дар бораи сохти геологии манбаъҳои сарватҳои зеризаминӣ, маъданҳои фоиданок, миқдору сифат ва шароити истихроҷи онҳо ва дигар хусусиятҳои манбаъҳои зеризаминие, ки дар ҳисоботи геологӣ, харитаҳо ва маводи дигар мавҷуд аст, моли фармоишгарест, ки барои корҳои ба даст овардани ин ахбор маблағ ҷудо кардааст, агар дар иҷозатномаи истифодаи сарватҳои зеризаминӣ шарти дигаре пешбинӣ нашуда бошад ().
Ҳуқуқи моликият ба ахбори геологӣ ва маълумоти дигар оид ба сарватҳои зеризаминӣ бо тартиби муқарраркардаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон мисли дигар объектҳои моликият ҳифз карда мешавад.
Иҷрокунанда дар сурати халалдор нашудани манфиати тиҷоратии фармоишгар, ки дар шартнома зикр ёфтааст, ҳуқуқ дорад ахбори дар натиҷаи корҳои истифодаи манбаъҳои зеризаминӣ ба дастовардаашро ба мақсадҳои фаъолияти илмӣ ва таълимӣ истифода барад.
Ахбори геологӣ ва дигар ахборе, ки аз ҳисоби маблағи давлатӣ ба даст омадааст, бо шакли муайяншуда ба фонди давлатии ахбори геологӣ барои ҳифзу танзим дода мешавад.
Тартиб ва шартҳои истифодабарии ахбори зикршударо Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян мекунад ().
Ташкилоту корхонаҳо ва шаҳрвандоне, ки ахбори геологӣ ва дигар намудҳои ахборро оид ба сарватҳои зеризаминӣ аз ҳисоби маблағи худ ба даст меоранд, ин ахбор ё маълумотро дар бораи он ба фонди давлатии ахбори геологӣ месупоранд ва шартҳои истифодаи онро дар асоси қонунгузории ҷорӣ муайян менамоянд.
Шахсони мансабдор ӯҳдадоранд, ки ҳангоми ҷамъ овардан, нигоҳ, доштан ва интиқол намудан, ё истифодаи дигари ахбор махфияти онро таъмин намоянд.
Моддаи 29. Баҳисобгирии давлатӣ ва бақайдгирии давлатӣ
Корҳои омӯзиши геологии сарватҳои зеризаминӣ, қитъаҳои манбаъҳои он, ки барои истихроҷи маъданҳои фоиданок ё ба мақсадҳои новобаста ба истихроҷ дода щудаанд, бояд аз тарафи давлат ба ҳисоб ва ба қайд гирифта шаванд.
Баҳисобгирӣ ва бақайдгирии давлатӣ мувофиқи системаи ягона ва тартиби муқарраркардаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат мегирад ().
Моддаи 30. Экспертиза ва тасдиқи давлатии захираи маъданҳои фоиданок
Захираи маъданҳои фоиданоки конҳои кашфшуда бояд аз ҷониби Комиссияи давлатӣ оид ба захираи маъданҳои фоиданоки Ҷумҳурии Тоҷикистон мавриди экспертизаи давлатӣ, баррасӣ ва тасдиқ қарор гирад. Номгӯи маъданҳои фоиданок ва миқёси камтарини конҳое, ки Комиссияи мазкур бояд баррасӣ намояд, аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад ().
Манбаъҳои сарватҳои зеризаминӣ барои истифода ба мақсади истихроҷи маъданҳои фоиданок танҳо пас аз экспертизаи давлатии захираи онҳо иҷозат дода мешаванд.
Хулоса дар бораи экспертизаи давлатии захираи маъданҳои фоиданок асоси бақайдгирии давлатии захираи кашфшудаи маъданҳои фоиданок мебошад.
Захираи маъданҳои фоиданокро дар ҳамаи марҳилаҳои омӯзиши геологии кон экспертизаи давлатӣ кардан мумкин аст, ба шарте ки маводи геологии ба экспертиза пешниҳодшуда барои арзёбии холисонаи сифату миқдори захираи маъданҳои фоиданок, аҳамияти он барои хоҷагии халқ, шароити техникӣ, гидрогеологӣ, экологии истихроҷи маъдан ва шартҳои дигари истихроҷи он имкон диҳад.
Ахбор оид ба қитъаҳои манбаъҳои сарватҳои зеризаминие, ки барои сохтмон ва истифодаи иншоотҳои зеризаминӣ мувофиқ буда, бо кандани конҳои маъданҳои фоиданок вобаста нестанд, низ бояд мавриди экспертизаи давлатӣ қарор гирад. Чунин қитъаҳоро барои истифодабарӣ танҳо пас аз экспертизаи давлатии ахбори геологӣ додан мумкин аст.
Истифодабарандагони сарватҳои зеризаминӣ дар сурати ба истифода додани манбаъҳои сарватҳои зеризаминӣ ҳамзамон барои омӯзиши геологӣ ва истихроҷи маъданҳои фоиданок метавонанд аз рӯи иҷозатнома маъданро то экспертизаи давлатии захираи маъданҳои фоиданок истихроҷ намуда, баъди ин маводеро, ки натиҷаҳои марҳалаи босуръат кандани конҳои маъданҳои фоиданокро дар бар мегиранд, пешниҳод кунанд ().
Захираи маъданҳои фоиданок ва ахбори геологӣ оид ба қитъаҳои барои истифодабарӣ пешбинишударо фақат мақоми ваколатдори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон экспертизаи давлатӣ мекунад ().
Моддаи 31. Кадастри давлатии конҳо ва зухуроти маъданҳои фоиданок
Конҳо ва зуҳуроти маъданҳои фоиданок бо мақсади таҳияи барномаҳои давлатӣ ва минтақавии омӯзиши геологии манбаъҳои сарватҳо зеризаминӣ, истифодаи комплексии конҳои маъданҳои фоиданок, ҷойгиронии оқилонаи корхонаҳои истихроҷи он, инчунин бо дигар мақсадҳои хоҷагии халқ мавриди кадастри давлатӣ қарор мегиранд.
Кадастри давлатии конҳо ва зуҳуроти маъданҳои фоиданок бояд маълумотро дар бораи ҳар кон, сифату миқдори маъданҳои асосӣ ва маъданҳои фоиданоки ҳамроҳи онҳо ҷойгир, унсурони ин маъданҳо шароити техникӣ, гидрогеологӣ, экологии истихроҷи маъдан ва дигар шароити истифодаи кон ва аҳамияти геологию иқтисодии он, инчуни маълумотро оиди ҳар як зуҳуроти маъданҳои фоиданок дарбар гирад.
Моддаи 32. Баланси давлатии захираи маъданҳои фоиданок ва аз ҳисоб баровардани захираҳои балансӣ
Бо мақсади ба ҳисобгирии вазъи базаи ашёи хоми минералӣ баланси давлатии захираи маъданҳои фоиданок ҷорӣ карда мешавад. Баланс давлатӣ бояд дар бораи миқдор, сифат, дараҷаи омӯзиши захираи ҳар як намуди маъдани фоиданоки конҳои дорои аҳамияти саноатӣ, ҷойгиршавии захираҳо, дараҷаи азхудкунии саноатӣ, истихроҷу талафот ва аз захираи маъданҳои фоиданоки кашфшуда таъмин будани саноат маълумот дошта бошад.
Маъданҳои фоиданоки истихроҷгардида ва ҳамчунин захираи маъданҳои фоиданок, ки дигар аҳамияти саноатӣ надоранд ва дар рафти истихроҷи маъдан гум шудаанд ва минбаъд зимни корҳои иқтишофи геологӣ е худ конкушоӣ аҳамияташон тасдиқ нагардид, бояд мувофиқи тартиби муқаррарнамудаи санадҳои меъёрии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҳисоб бароварда шаванд.
Захираи дар баланс будаи маъданҳои фоиданок, ки аҳамияти саноатии худро гум кардааст ва дар рафти истихроҷ, гум шудааст ё худ минбаьд зимни корҳои иктишофи геологӣ ё конкушоӣ аҳамияташ тасдиқ нагардидааст, бо мувофиқаи мақомоти назорати истихроҷи маъдан аз ҳисоби корхонаи истихроҷи маъдан бароварда мешавад.
Моддаи 33. Ҷорӣ намудани кадастри давлатии конҳо ва зуҳуроти маъданҳои фоиданок ва баланси давлатии захираҳои маъданҳои фоиданок
Кадастри давлатии конҳо ва зуҳуроти маъданҳои фоиданок ва баланси давлатии захираи маъданҳои фоиданок дар асоси ахбори геологӣ, ки ташкилоту корхонаҳои машғули омӯзиши геологии манбаъҳои зеризаминӣ мувофиқи Қонуни мазкур ба фонди давлатии ахбори геологӣ дар бораи сарватҳои зеризаминӣ мефиристанд, инчунин дар асоси ҳисоботи давлатии корхонаю ташкилотҳои кашфкунандаи конҳои маъданҳои фоиданок ва истихроҷи онҳо, ки бо тартиби муқарраркардаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳамин фонд пешниҳод менамоянд, тартиб дода, ҷорӣ карда мешаванд ().
Моддаи 34. Ҳифзи қитъаҳои сарватҳои зеризаминии дорои аҳамияти махсуси илмию фарҳангӣ
Ҳар як фаъолияте, ки ҳифозати падидаҳои нодири геологӣ, унсурҳои минералогӣ, объектҳои палеонтологӣ ва қитъаҳои дигари сарватҳои зеризаминии дорои аҳамияти махсуси илмию фарҳангӣ, мамнӯъгоҳ ва ёдгориҳои геологиро халалдор мекунад, манъ карда мешавад.
Истифодабарандагон дар сурати ошкор намудани унсурҳои геологӣ-менералогӣ, шиҳобпора, объектҳои палеонтологӣ, археологӣ ва объектҳои дигари дорои аҳамияти илмию фарҳангӣ ҳангоми истифодабарии сарватҳои зеризаминӣ бояд кори қитъаҳои дахлдорро боздошта, дар ин бора ба мақоми идораи фонди давлатии сарватҳои зеризаминӣ хабар диҳанд.
Моддаи 35. Нахусткашшофони конҳои маъданҳои фоиданок
Шахсоне нахусткашшофи конҳои маъданҳои фоиданок дониста мешаванд, ки кони маъданҳои фоиданоки қаблан номаълум ва хосиятҳои дигари сарватҳои зеризаминии дорои қимати саноатию илмӣ ё захираҳои иловагии маъданҳои фоиданок, инчунин хосияти қаблан номаълуми сарватҳои зеризаминӣ ва намуди нави ашёи хоми минералиро дар кони қаблан маълуме, ки аҳамияти саноатии конро афзун мекунад, кашф кардаанд.
Нахусткашшофони кони маъдани фоиданок ва хосиятҳои дигари пурқимати сарватҳои зеризаминӣ ба гирифтани мукофот ҳуқуқ доранд.
Ҳуқуқи нахусткашшофон ва тартиби ба онҳо додани мукофоти пулиро қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян мекунад.
ФАСЛИ IV. ТАНЗИМИ ДАВЛАТИИ МУНОСИБАТҲО ОИД БА ИСТИФОДАИ САРВАТҲОИ ЗЕРИЗАМИНӢ
Моддаи 36. Вазифаҳои танзими давлатии муносибатҳои истифодаи манбаъҳои сарватҳои зеризаминӣ
Ба манфиати наслҳои имрӯзу фардои халқи Ҷумҳурии Тоҷикистон васеъ кардани базаи ашёи хоми минералӣ, истифодаю ҳифзи оқилонаи сарватҳои зеризаминӣ вазифаи асосии танзими давлатии муносибатҳо оид ба истифодаи манбаъҳои зеризаминӣ мебошад.
Муносибатҳо оид ба истифодаи сарватҳои зеризаминӣ тавассути идоракунӣ, иҷозатномадиҳӣ, баҳисобгирӣ ва назорат аз тарафи давлат танзим карда мешавад ().
Вазифаҳои танзими давлатӣ аз инҳо иборат аст:
1) муайянкунии ҳаҷми истихроҷи намудҳои асосии маъданҳои фоиданок барои марҳилаи ҷорӣ ва оянда умуман дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ва манотиқи ҷудогонаи он;
2) тараққӣ додани базаи ашёи хоми минералӣ ва тайёр кардани захираи қитъаҳои манбаи сарватҳои зеризаминие, ки барои сохтмони иншоотҳои зеризаминии новобаста бо истихроҷи маъданҳои фоиданок истифода мешаванд;
3) муқаррар кардани ҳадду андозаи фиристодани ашёи хоми минералии истихроҷшаванда;
4) ҷорӣ намудани пардохтҳои вобаста ба истифодаи сарватҳои зеризаминӣ ва нархҳои танзимшавандаи намудҳои алоҳидаи ашёи хоми минералӣ;
5) муайян кардани стандартҳои (меъёру қоидаҳои) соҳаи омӯзиши геологӣ, истифода ва ҳифзи сарватҳои зеризаминӣ, бехатарии корҳои истифодаи сарватҳои зеризаминӣ.
Моддаи 37. Идораи давлатии истифода ва ҳифзи сарватҳои зеризаминӣ
Идораи давлатиро дар соҳаи истифода ва ҳифзи сарватҳои зеризаминӣ Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, кумитаҳои иҷроияи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатии Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳру ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ тавассути мақомоти давлатӣ (фонди ахбори геологӣ дар бораи сарватҳои зеризаминӣ, умури назорати истихроҷи маъдан ва ғайра) ба ҷо меоранд (, ).
Идора ва ихтиёрдорӣ кардани фонди давлатии сарватҳои зеризаминиро низомномаи дахлдори тасдиқнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян мекунад ().
Моддаи 38. Назорати давлатӣ ба истифодаи оқилона ва ҳифзи сарватҳои зеризаминӣ
Таъмини риояи қоидаи муқарраркардаи қонунгузорӣ дар бобати истифодаи сарватҳои зеризаминӣ аз тарафи тамоми истифодабарандагони сарватҳои зеризаминӣ, стандартҳои (меъёру қоидаҳои) бо тартиби муайян муқарраркардаи соҳаи омӯзиши геологӣ, истифода ва ҳифзи сарватҳои зеризаминӣ, қоидаҳои ҷорӣ намудани ҳисобу китоб ва ҳисоботи давлатӣ вазифаи назорати давлатӣ ба истифодаи оқилона ва ҳифзи сарватҳои зеризаминӣ мебошанд.
Назорати давлатиро ба истифодаи оқилона ва ҳифзи сарватҳои зеризаминӣ мақомоти давлатии назорати геологӣ, мақомоти давлатии назорати истихроҷи маъдан якҷоя бо мақомоти ҳифзи табиат ва мақомоти дигари давлатӣ ба ҷо меоранд.
Ваколати мақомоти давлатии назорати геологиро низомномаи тасдиқкардаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян менамояд ().
Моддаи 39. Назорати давлатии истифодаи бехатари сарватҳои зеризаминӣ ва ҳифзи онҳо
Аз тарафи тамоми истифодабарандагони сарватҳои зеризаминӣ, риоя кардани қонунгузорӣ, стандартҳои (меъёру қоидаҳои) муқарраршудаи иҷрои бехатари корҳо, пешгирӣ ва бартараф кардани оқибати зараровари онҳо ба аҳолӣ, муҳити зист, биноҳо ва иншоотҳо, инчунин ҳифзи сарватҳои зеризаминӣ вазифаи назорати давлатии истифодаи хатари бехатарии сарватҳои заризамини ва ҳифзи онҳо ба шумор мераванд.
Назорати давлатии истифодаи бехатари сарватҳои зеризаминӣ ва ҳифзи онҳо ба зиммаи мақомоти давлатии назорати истихроҷи маъдан гузошта мешавад. Ин мақомот фаъолияти худро якҷоя бо мақомоти давлатии назорати геологӣ, ҳифзи табиат ва мақомоти дигари манфиатдор амалӣ мегардонанд.
Салоҳияти мақомоти давлатии назорати истихроҷи маъдан, ҳуқуқ, вазифаҳо ва тартиби кори онҳоро низомномаи тасдиқнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян мекунад ().
Моддаи 40. Назорати идоравӣ ба истифода ва ҳифзи сарватҳои зеризаминӣ
Истифодабарандагони сарватҳои зеризаминӣ, инчунин иттиҳодияҳои онҳо, сарфи назар аз шакли моликият, ӯҳдадоранд ба риояи тартиби муқарраршудаи истифодаи сарватҳои зеризаминӣ ва ҳифзи он назорати идоравӣ ташкил намоянд.
Назорати идоравиро хадамоти маркшейдерӣ, геологӣ ва хадамоти дигари корхонаҳо ва иттиҳодияҳои онҳо ё ташкилотҳои махсус дар асоси шартнома амалӣ мегардонанд.
Низомномаҳои намунавии хадамоти маркшейдерӣ ва геологиро мақоми давлатии ваколатдори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ мекунад ().
Бидуни хушсифат ва сари вақт таъмин намудани корҳои геологӣ ва маркшейдерии истихроҷи маъдан, инчунин бидуни баҳисобгирии вазъ ва камузиёдшавии захираи маъданҳои фоиданок истифода бурдани сарватҳои зеризаминӣ манъ аст.
Моддаи 41. Лоиҳакашии корхонаҳои истихроҷи маъданҳои фоиданок ва коркарди ашёи хоми минералӣ, инчунин иншоотҳои зеризаминии новобаста ба омӯзиши сарватҳои зеризаминӣ ва истихроҷи маъданҳои фоиданок
Лоиҳаи корхонаҳои истихроҷи маъдан, инчунин иншоотҳои зеризаминӣ новобаста ба омӯзиши сарватҳои зеризаминӣ ва истихроҷи маъданҳои фоиданокро ташкилотҳои махсуси лоиҳакашӣ дар асоси захираи тасдиқшудаи маъданҳои фоиданок бо назардошти таъмини бехатарии экологӣ ва тараққиёти комплексии минтақа мекашанд.
Ҷойҳои сохтмони корхонаҳои истихроҷ ва коркарди маъданҳои фоиданок, инчунин иншоотҳои зеризаминии новобаста ба омӯзишу истихроҷи маъданҳои фоиданокро комиссияҳои махсус ташкилшуда муайян карда, бо мақомоти худидораи маҳаллӣ, мақомоти назорати давлатии истихроҷи маъдан ва мақомоти дигари манфиатдор мутобиқ менамоянд.
Дар рафти лоиҳакашии корхонаҳои истихроҷи маъданҳои фоиданок ва коркарди ашёи хоми минералӣ, инчунин иншоотҳои зеризаминии новобаста ба мақсадҳои омӯзиши сарватҳои зеризаминӣ ва истихроҷи маъданҳои фоиданок ташкилоти лоиҳасоз ӯҳдадор аст, ки маълумотро дар бораи хусусиятҳои таъсири объекти лоиҳавӣ ба муҳити зист интишор намояд.
Лоиҳаҳои сохтмон, васеъкунӣ ва навсозии корхонаҳои истихроҷи маъдан ва иншоотҳои зеризаминӣ то амалӣ шуданашон бо тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бояд экспертизаи комплексии давлатӣ, аз ҷумла экспертизаи экологӣ шаванд ().
Меъёрҳои лоиҳакашии технологии корхонаҳои истихроҷи маъданҳои фоиданок ва коркарди ашёи хоми минералӣ, инчунин иншоотҳои зеризаминии новобаста аз мақсадҳои омӯзиши сарватҳои зеризаминӣ ва истихроҷи маъданҳои фоиданок истифодашаванда бояд бо мақомоти давлатии назорати истихроҷи маъдан дар доираи салоҳияти он мувофиқат карда шаванд ().
Ташкилотҳое, ки лоиҳаи корхонаҳо ва технология, маҳсулот ва таҷҳизоти марбут ба истифодабарии сарватҳои зеризаминиро мекашанд, инчунин ташкилотҳое, ки чунин лоиҳаҳоро мавриди экспертиза қарор медиҳанд, бояд иҷозатномаи бо тартиби муқарраркардаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон додашударо дошта бошанд (, ().
Моддаи 42. Талабҳои истихроҷи маъданҳои фоиданок, коркарди ашёи хоми минералӣ ва истифодаи сарватҳои зеризаминӣ ба мақсадҳои дигар
Истихроҷи маъданҳои фоиданок ва ба мақсадҳои дигар истифода бурдани сарватҳои зеризаминӣ мувофиқи қонунгузории амалкунанда лоиҳаҳои тасдиқшуда, нақшаҳои вусъати корҳои истихроҷи маъдан, лоиҳаҳо ва схемаҳои истихроҷи нафт, газ, обҳои зеризаминӣ, қоидаҳои истифодаи техника, қоидаҳои ҳифзи сарватҳои зеризаминӣ, қоидаҳои санитарӣ, меъёрҳои экологӣ ва ғайра амалӣ гардонда мешавад.
Қоидаҳои истифодаи техника, қоидаҳои ҳифзи сарватҳои зеризаминиро мақомоти давлатии махсус ваколатдоршуда тасдиқ менамоянд.
Ҳангоми истихроҷи маъданҳои фоиданок, коркарди ашёи хоми минералӣ ва ба мақсадҳои дигар истифода бурдани сарватҳои зеризаминӣ бояд корҳои зерин ба ҷо оварда шаванд:
1) роҳ надодан ба талафоти аз меъёр зиёд ва каммаъданшавӣ тарошидани танаву қабати конҳои маъдан, интихобан истихроҷ кардани маъдан, ки аз ин қимати захираи ашёи хоми минералии дар конҳо боқимонда паст мешавад, инчунин захираи маъданҳои фоиданок беасос талаф меёбад;
2) дар рафти корҳои истихроҷи маъдан роҳ надодан ба вайроншавии конҳои фаъол ва конҳои ҳамшафати онҳо, инчунин ҳифз намудани захираи маъданҳои фоиданоке, ки дар қаъри замин муваққатан нигоҳ дошта мешаванд ва конҳои маъдане, ки барои истифодаи минбаъда лозиманд;
3) баҳисобгирӣ ва ҳисоботдиҳии давлатии камузиёдшавии захираи маъданҳои фоиданок, талаф ва камтаркибшавии маъданҳои фоиданок ба инобат гирифтани азхудкунии комплексӣ ва истифодаи ашёи хоми минералӣ, инчунин миқёси коркардшудаи кони сарватҳои зеризаминӣ;
4) бозиқтишофи кони маъданҳои фоиданок ва иҷрои дигар корҳои геологӣ, корҳои маркшейдерӣ, инчунин тартиб додану ҳифз кардани ҳуҷҷатҳои геологию маркшейдерӣ;
5) баҳисобгирӣ ва назорати сифату миқдори тақсими ҷузъиёти фоиданоки ашёи хоми минералии мавриди коркард, маҳсулоти ниҳои партови маъдан;
6) бехатар анҷом додани корҳое, ки бо истифодаи қаър вобастаанд;
7) ҷорӣ намудани назорати доимии ҳолати объектҳои гуронидани (дар анбор ҷой додани) моддаҳои зараровар ва ҳолати муҳити табии зист, инчунин андешидани тадбирҳои самарабахши муҳофизат ва вақт огоҳ намудани аҳолӣ ҳангоми сар задани фалокат;
8) роҳ надодан ба ҷойгиронии моддаҳои зараровар ва партовҳои заҳрдор дар ҳудуди конҳои маъданҳои фоиданок, дар болои захираи маъданҳо, иншоотҳо ва объектҳои воқеӣ манбаъҳои зеризаминӣ;
9) роҳ надодан ба гӯронидани партовҳои басо хавфнок ва радиоактивии корхонаҳои давлатҳо ва шаҳрвандони хориҷӣ дар қитъаҳои кӯҳию замини ҷудо кардашуда.
ФАСЛИ V. ПАРДОХТИ ҲАҚҚИ ИСТИФОДАИ САРВАТҲОИ ЗЕРИЗАМИНӢ
Моддаи 43. Системаи пардохти ҳаққи истифодаи сарватҳои зеризаминӣ
Истифодаи сарватҳои зеризаминӣ пулакӣ мебошад.
Системаи пардохти ҳаққи истифодаи сарватҳои зеризаминӣ аз инҳо иборат аст:
- пардохт барои ҳуқуқи истифодаи сарватҳои зеризаминӣ;
- маблағҷудокунӣ барои васеъ кардани базаи ашёи хоми минералӣ;
- пардохти ҳаққи иҷозатнома ().
Ғайр аз ин, истифодабарандагони сарватҳои зеризаминӣ боҷу андоз ва намудҳои дигари пардохт, ки Қонун пешбинӣ намудааст, аз ҷумла ҳаққи истифодаи замин ва ахбори геологӣ месупоранд. Онҳо дар сурати каммаъдан шудани манбаъҳои зеризаминӣ мувофиқи моддаи 48-уми Қонуни мазкур тахфифи пардохтро гирифта метавонанд.
Моддаи 44. Пардохт барои ҳуқуқи истифодаи сарватҳои зеризаминӣ
Пардохт барои ҳуқуқи истифодаи сарватҳои зеризаминӣ ҳангоми ҷустуҷӯй, иктишофу омӯзиши конҳои маъданҳои фоиданок, ҳангоми истихроҷ ва мақсадҳои дигари истифодаи сарватҳои зеризаминӣ аз тамоми истифодабарандагони сарватҳои зеризаминӣ, аз ҷумла ҳангоми ба истифодаи манбаъҳои зеризаминӣ ҷалб гардидани маблағгузорони хориҷӣ, ситонда мешавад мувофиқи Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад (, ).
Ҳангоми пешниҳод намудани қитъаи замин барои истифодаи конҳои канданиҳои фоиданок, истифодабаранда хароҷоти давлатӣ ва ё шахси ҳуқуқии дигарро, ки барои ҷустуҷӯ, арзёбӣ ва иктишоф масраф шудааст, пардохт менамояд. Хароҷот бо тартиби муқаррарнамудаи Қоидаҳои ҷуброни хароҷоти ҷустуҷӯ, арзёбӣ ва иктишофи канданиҳои фоиданок, ки Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ кардааст, пардохта мешавад ().
Ҳангоми истифодаи сарватҳои зеризаминӣ истифодабарандагоне, ки тамоми навъҳои корҳои геологиро аз ҳисоби маблағҳои буҷети давлатӣ доир менамоянд, аз пардохт озод карда мешаванд.
Моддаи 45. Шаклҳои пардохт барои ҳуқуқи истифодаи сарватҳои зеризаминӣ
Пардохт барои истифодаи сарватҳои зеризаминӣ дар шаклҳои зерини муқарраркардаи иҷозатнома ситонида мешавад ():
1) музди пулакӣ;
2) як қисми ашёи хоми минералии истихроҷшуда ё дигар маҳсулоте, ки истифодабарандаи сарватҳои зеризаминӣ истеҳсол мекунад, ба истиснои маводи радиоактивӣ, металлҳои асил, алмос ва дигар маводу маҳсулоте, ки мувофиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон комилан ба салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дохил мешаванд ();
3) иҷрои кор ё хизматрасонӣ, ба истиснои хизмати дорои хусусият ҳарбӣ ва ахборе, ки сирри давлатӣ ё тиҷоратии корхона мебошад;
4) ба ҳисоб гирифтани маблағе, ки ба буҷети ҷумҳурӣ ва буҷетҳои Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, ноҳияҳо, шаҳрҳо чун ҳиссаи фонди ибтидоии корхона сохташавандаи истихроҷи маъдан ирсол мегардад ().
Андозаи пардохт барои ҳуқуқи истихроҷ бо назардошти намудҳои маъдани фоиданок, миқдору сифати захираи он, шароити табиию географӣ, иқтисодӣ ва шароити техникии ҷустуҷӯ ва иктишоф, баҳрабардории кон, дараҷаи таҳдиди хавфу хатар муайян карда мешавад. Тартиби каму беш пардохтани андозро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян мекунад ().
Моддаи 46. Маблағҷудокунӣ барои васеъ кардани базаи ашёи хоми минералӣ
Пул барои васеъ кардани базаи ашёи хоми менералӣ аз тарафи истифодабарандагони сарватҳои зеризаминӣ, ки бо истихроҷи ҳамаи намудҳои маводи маъданӣ машғуланд, мувофиқи моддаи 15-уми ин Қонун ҷудо карда мешавад. Ин пул ба буҷети ҷумҳурӣ дар шакли пардохти ҷуброни ҷузъии хароҷоти корҳои иктишофоти геологӣ дохил мешавад ва барои бо пул таъминкунии корҳои омӯзиши геологии сарватҳои зеризаминӣ ва арзёбӣ намудани захираҳои маъданҳои фоиданок истифода мегардад.
Маблағҳои пардохтнамудаи истифодабарандагон, ки корҳои иктишофи геологиро мувофиқи лоиҳаи аз ҷониби мақоми ваколатдор тасдиқшуда (мувофиқашуда) маблағгузорӣ намудаанд, ба ҳаҷми маблағгузории воқеӣ баъд аз тасдиқ намудани захираҳои канданиҳои фоиданок аз ҷониби Комиссияи давлатии захираҳо ва тасдиқи воқеияти кашфи кон аз тарафи мақоми ваколатдор аз ҳисоби кам кардани маблағи пардохтҳои истифодабарандагони қаъри замин (роялти ва бонуси истихроҷӣ), ки Кодекси андози Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ намудааст, ҷуброн карда мешавад ().
Хориҷ карда шуд ().
Андозаи маблағҷудокуниро барои васеъ кардани базаи ашёи хоми минералӣ, тартиби ситондан ва тақсиму истифодаи онро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар менамояд ().
Моддаи 47. Пардохти ҳаққи иҷозатномадиҳӣ
Ҳаққи иҷозатномадиҳӣ бо тартиби муқаррарнамудаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи дигар пардохтҳои ҳатмӣ ба буҷет" ва Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи иҷозатномадиҳӣ ба баъзе намудҳои фаъолият" пардохт карда мешавад ().
Моддаи 48. Кам кардани пули пардохт барои каммаъдан шудани манбаъҳои сарватҳои зеризаминӣ
Барои каммаъдан гаштани манбаъҳои сарватҳои зеризаминӣ аз шахсони зерин барои ҳуқуқи истифодаи сарватҳои зеризаминӣ камтар пули пардохт ситонида мешавад:
1) аз истифодабарандаи сарватҳои зеризаминие, ки бо вуҷуди кам будани даромади иқтисодии кон шартҳои истифодаи оқилонаи захираҳои кашфшударо риоя намуда, бо сабабҳои объективӣ маъданҳои фоиданоки камеб истеҳсол мекунад;
2) аз истифодабарандаи сарватҳои зеризаминие, ки аз захираи боқимондаи пастсифат, ба истиснои ҳолатҳое, ки сифати захираи маъданҳои фоиданок дар натиҷаи интихобан истихроҷ намудани маводи кон паст мегардад, маъданҳои фоиданок истихроҷ менамояд.
Қарори кам кардани пули пардохтро барои каммаъдан шудани манбаъҳои сарватҳои зеризаминӣ мақоми давлатие қабул мекунад, ки барои ҳуқуқи истифодаи сарватҳои зеризаминӣ иҷозатнома медиҳад ().
ФАСЛИ VI. ҶАВОБГАРӢ БАРОИ ВАЙРОН КАРДАНИ ҚОНУНГУЗОРӢ ДАР БОРАИ САРВАТҲОИ ЗЕРИЗАМИНӢ
Моддаи 49. Ҷавобгарӣ барои вайрон кардани Қонун дар бораи сарватҳои зеризаминӣ
Шахсиятҳои ҳуқуқӣ ва воқеие, ки барои аъмоли зайл гунаҳкоранд ():
1) риоя накардани тартиботи муқарраркардаи ҳамин Қонуни истифодаи сарватҳои зеризаминӣ;
2) худсарона истифода бурдани сарватҳои зеризаминӣ;
3) риоя накардани талаботи стандартҳои (меъёру қоидаҳои) бо тартиби муайян тасдиқшудаи истифодаи бехатари сарватҳои зеризаминӣ, ҳифзи онҳо ва муҳити табиии зист, аз ҷумла хилофкориҳое, ки манбаъҳои зеризаминиро олуда сохта, кони маъданҳои фоиданокро ғайриқобили истифода мегардонанд;
4) риоя накардани ҳуқуқи моликият ба ахбори геологӣ ва ахбори дигар ва ё ҳуқуқи ҳифзи махфияти он;
5) сохтмони худсарона дар масоҳати конҳои маъданҳои фоиданок;
6) эҳтиёт накардани биноҳо, иншоотҳо ва инчунин ҳудуди махсус ҳифзшаванда ва объектҳои муҳити табиии зист ҳангоми истифодаи сарватҳои зеризаминӣ;
7) нобуд кардан ё зарар расондан ба чоҳҳои мушоҳидавию режимии обҳои зеризаминӣ, инчунин аломатҳои маркшейдерӣ ва геологӣ;
8) мудом риоя накардани тартиби пардохти пули истифодаи сарватҳои зеризаминӣ;
9) иҷро накардани талабҳои барои аҳолӣ бехавф гардонидани кону чоҳҳое, ки барҳам дода, ё худ хобонида мешаванд, инчунин талабҳои эҳтиёт кардани манбаъҳои маъданҳои фоиданок, кону чоҳҳо дар давраи хобондани онҳо;
10) қобили истифодаи минбаъда накардани қитъаҳои замин ва дигар объектҳои табиие, ки дар натиҷаи истифодаи сарватҳои зеризаминӣ зиён дидаанд;
11) иҷро накардани фармонҳои мақомоти назоратӣ, мувофиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарии ҷиноӣ, маъмурӣ ва ҷавобгарии дигар кашида мешаванд.
Қонунгузорӣ метавонад барои аъмоли дигари зидди Қонуни сарватҳои зеризаминӣ низ ҷавобгарӣ муқаррар намояд.
Моддаи 50. Ҳал намудани баҳсҳо
Баҳсҳо оид ба истифодабарии сарватҳои зеризаминӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳал карда мешаванд ().
Моддаи 51. Додани товони зиён
Товони зиёне, ки дар натиҷаи фаъолияти корхонаю муассиса ва ташкилотҳо, шаҳрвандон, мақомоти ҳокимият ва идораҳо ба истифодабарандаи сарватҳои зеризаминӣ расидааст, аз ҳисоби маблағи худашон ва буҷетҳои дахлдор ҷуброн мешавад.
Агар қитъаи манбаъҳои зеризаминӣ мавриди истифода қарор нагирифта бошад, товони зиён ба буҷети Ҷумҳурии Тоҷикистон, буҷетҳои ноҳияю шаҳрҳо бо роҳи ҳиссагузорӣ ирсол мегардад.
Бо ризояти тарафҳои манфиатдор ҷуброни пулии зиёнро метавон бо корҳои барқарорсозии хусусиятҳои табиии харобгардидаи манбаъҳои сарватҳои зеризаминӣ иваз кард.
Истифодаи худсаронаи сарватҳои зеризаминӣ ва сохтмони худсарона дар замини дорои манбаи маъданҳои фоиданок бидуни ҷуброни хароҷоти истифодаи ғайри қонунии сарватҳои зеризаминӣ қатъ мегардад.
ФАСЛИ VII. ШАРТНОМАҲОИ БАЙНАЛМИЛАЛӢ
Моддаи 52. Шартномаҳои байналмилалӣ
Агар дар шартномаи байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон назар ба қоидаҳои муқарраркардаи Қонуни мазкур қойдаҳои дигар муайян шуда бошанд, қоидаҳои шартномаи байналмилалӣ татбиқ карда мешаванд ().
Раиси Шӯрои Олии
Ҷумҳурии Тоҷикистон Э. РАҲМОНОВ
ш. Душанбе,
аз 20 июли соли 1994, № 983
ЗАКОН РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН
О НЕДРАХ
(в редакции Закона РТ от 4.11.1995 г. № 120, от 5.01.2008г.№351,от 31.12.2008г.№471, от 29.12.2010 №663, от 28.12.2013г.№1048)
Настоящий Закон устанавливает правовые основы изучения, охраны и использования недр, регулирует отношения в этой сфере
РАЗДЕЛ I. ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ
Статья 1. Законодательство Республики Таджикистан о недрах
Законодательство Республики Таджикистан "О недрах" основывается на Конституции Республики Таджикистан и состоит из настоящего Закона и других нормативных правовых актов Республики Таджикистан, а также международных правовых актов, признанных Таджикистаном
Местные исполнительные органы государственной власти Горно-Бадахшанской автономной области, областей, городов и районов издают акты по регулированию отношений недропользования в пределах полномочий, определенных настоящим Законом
Отношения, связанные с использованием и охраной земель, вод, растительного и животного мира, атмосферного воздуха, возникающие при пользовании недрами, регулируются соответствующим законодательством Республики Таджикистан.
Статья 1(1). Основные понятия.
В настоящем Законе используются следующие основные понятия:
- государственное геологическое изучение недр - геологические работы, связанные с мониторинговым изучением состояния недр, геологического строения отдельных участков и бассейнов, территории Республики Таджикистан в целом, определением их перспектив по наличию полезных ископаемых, созданием государственных геологических карт, составляющих информационную основу недропользования;
- геологический отвод - приложение к лицензии на геологическое изучение недр, схематически и описательно определяющее участок недр, на котором недропользователи вправе проводить разведку;
- горный отвод - приложение к лицензии на геологоразведывательные работы и добычу полезных ископаемых, на строительство или эксплуатацию подземных сооружений, не связанных с разведкой и добычей, лицензии на добычу общераспространенных полезных ископаемых в коммерческих целях, определяющие схематически и описательно участок недр, на котором недропользователи вправе проводить добычу, строительство подземных сооружений, не связанные с разведкой или добычей;
- добыча - весь комплекс работ, связанных с извлечением полезных ископаемых из недр на поверхность, а также из техногенных минеральных образований, находящихся в государственной собственности, включая в местах временного хранение минерального сырья
- добыча общераспространенных полезных ископаемых - добыча, осуществляемая на земельном участке, на праве постоянного или временного недропользования, без намерения последующего совершения сделок в отношении добытых общераспространенных полезных ископаемых либо подземных вод;
- месторождение - участок недр, содержащий природное скопление полезных ископаемых;
- минеральное сырьё - добытая часть недр (горная порода, рудное сырьё и другие), содержащая полезные ископаемые;
- недропользователи - физические и юридические лица, имеющие в соответствии с настоящим Законом разрешение на проведение геологических работ и добычи общераспространенных полезных ископаемых;
- недра - часть земной коры, расположенная ниже почвенного слоя, а при его отсутствии - ниже земной поверхности и дна морей, озер, рек и других водоемов, простирающаяся до глубин, доступных для проведения геологических работ по недропользованию с учетом научно - технических достижений;
- общераспространенные полезные ископаемые - полезные ископаемые (песок, глина, гравий и другие), используемые в их естественном виде, с незначительной обработкой и очисткой, для удовлетворения, в основном, местных хозяйственных нужд;
- комплекс работ по недропользованию - работы, относящиеся к государственному геологическому изучению недр, разведке и добыче, в том числе, работы, связанные с разведкой и добычей подземных вод, лечебных грязей, разведкой недр для сброса сточных вод, а также работы по строительству и эксплуатации подземных сооружений, не связанных с добычей;
- первичная переработка минерального сырья - осуществление переработки получаемого из недр полезного ископаемого по технологическим схемам, определяющим последовательность процессов и операций по обогащению и предварительному переделу добытых полезных ископаемых;
- переработка минерального сырья - работы, связанные с извлечением полезных ископаемых из минерального сырья;
- полезное ископаемое - содержащееся в недрах природное минеральное вещество в твердом, жидком и газообразном состоянии (в том числе подземные воды и лечебные грязи), пригодные для использования в производстве;
- россыпные полезные ископаемые - природные минеральные образования, в том числе драгоценные металлы и драгоценные камни, олово, вольфрам, редкие металлы, поделочные камни и другие, образовавшиеся в результате физического и химического выветривания горных пород, проявления и месторождения коренных полезных ископаемых );
- старательский и вольноприносительский способ - метод организации добычи россыпных полезных ископаемых, осуществляемый в соответствии с разрешением уполномоченного государственного органа индивидуальными предпринимателями и юридическими лицами в участках недр с неподсчитанными запасами и непоставленными на государственный баланс запасов полезных ископаемых Республики Таджикистан
- обеднение - понижение качества полезных ископаемых при добыче;
- постоянные недропользователи - физические и юридические лица, право недропользования которых носит бессрочный характер;
- временные недропользователи - физические и юридические лица, право недропользования которых ограничено определенным сроком;
- геолого - разведывательные работы - работы, связанные с поиском месторождений полезных ископаемых и их оценкой;
- строительство и эксплуатация подземных сооружений, не связанных с геолого - разведывательными работами и добычей полезных ископаемых - работы по строительству и эксплуатации подземных сооружений общехозяйственного назначения, а также для захоронения радиоактивных отходов, вредных веществ и сточных вод;
- участок недр - часть недр, выделяемая в замкнутых границах для предоставления в недропользование;
- выплата за право использования недр - единовременная плата владельцу недр (государству) за предоставление права их использования;
- выделение средств за недропользование - текущие выплаты владельцу недр (государству) в целях покрытия расходов недропользования
Статья 2. Собственность на недра в Республике Таджикистан
Недра в Республике Таджикистан являются объектом исключительно государственной собственности и могут предоставляться собственником:
определенным государственным органам путем делегирования права владения;
пользователям недрами путем передачи права бессрочного или закрепления права срочного пользования недрами.
В Республике Таджикистан частная собственность на недра не допускается. Купля-продажа, дарение, залог участков недр, самовольный обмен ими запрещаются.
Действия, в прямой или скрытой форме нарушающее право государственной собственности на недра, запрещаются.
Статья 3. Государственный фонд недр
Все недра в пределах государственных границ Республики Таджикистан составляют государственный фонд недр, в который входят как используемые, так и неиспользуемые части недр.
Распоряжение и управление государственным фондом недр в интересах всего населения Республики Таджикистан осуществляется Правительством Республики Таджикистан.
Статья 4.Исключена (в редакции Закона РТ от 5.01.2008г. №351)
Статья 5. Компетенция Правительства Республики Таджикистан в сфере регулирования отношений недропользования
Ведению Правительства Республики Таджикистан в сфере регулирования отношений недропользования подлежат:
1) разработка и реализация государственных программ по использованию, воспроизводству, дальнейшему расширению и качественному улучшению минерально-сырьевой базы республики;
2) установление порядка пользования недрами и их охраны, разработка соответствующих стандартов (норм, правил);
3) распоряжение и управление государственным фондом недр, в том числе - совместно с органами государственной власти Горно-Бадахшанской автономной области, областей, городов и районов - фондом общераспространенных полезных ископаемых
4) определение перечней полезных ископаемых, относимых к общераспространенным, а также перечней коллекционных материалов и полезных ископаемых, разрешенных для старательской добычи;
5) выдача лицензий на пользование недрами и переработку минерального сырья
6) установление квот на добычу, переработку и реализацию предприятиями минерального сырья государственного значения;
7) установление порядка привлечения иностранных инвестиций, предоставления лицензий и концессий иностранным юридическим лицам и гражданам на поиски, разведку, добычу и переработку минерального сырья, а также на использование недр в иных целях и осуществление контроля за его соблюдением;
8) создание единой системы государственного фонда геологической информации о недрах, распоряжение информацией, полученной за счет государственных средств;
9) государственный надзор и контроль за рациональным использованием и охраной недр, а также установление порядка его осуществления;
10) составление государственного баланса запасов полезных ископаемых, государственный учет участков недр, используемых для добычи полезных ископаемых и строительства подземных сооружений, не связанных с добычей полезных ископаемых, государственная регистрация работ по геологическому изучению и освоению недр, осуществляемых предприятиями и организациями вне зависимости от форм их собственности;
11) государственная экспертиза информации о разведанных запасах полезных ископаемых, иных свойствах недр, определяющих их ценность;
12) введение ограничений на пользование недрами на отдельных участках для обеспечения национальной безопасности и охраны окружающей среды;
13) определение государственной политики, осуществление международного сотрудничества в области использования и охраны недр
14) утверждение ставок, платы за пользование недрами();
15) прекращение права пользования недрами при нарушении ими требований настоящего Закона
16) координация научно-исследовательских и опытно-конструкторских работ, связанных с пользованием недрами;
17) защита прав пользователей недрами и интересов граждан Республики Таджикистан;
18) разрешение споров по вопросам пользования недрами между Горно-Бадахшанской автономной области, областями, городами и районами республиканского подчинения Республики Таджикистан
19) Государственная экспертиза проектов использования недр, предоставляемых иностранным недропользователям на основе договоров, заключенных в соответствии с законодательством Республики Таджикистан;
20) регулирование других вопросов недропользования, определенных законодательством Республики Таджикистан
Правительство Республики Таджикистан может передавать отдельные полномочия по регулированию отношений недропользования органам государственной власти Горно-Бадахшанской автономной области, областей, городов и районов, а также республиканским государственным органам
№ 120, ).
Статья 6. Компетенция органов исполнительной власти Горно-Бадахшанской автономной области, областей, городов и районов республиканского и областного подчинения в сфере регулирования отношений недропользования
Ведению местных исполнительных органов государственной власти Горно-Бадахшанской автономной области, областей, городов и районов республиканского подчинения в сфере регулирования отношений недропользования подлежат
1) регулирование отношений по использованию и охране недр в пределах полномочий, установленных настоящим Законом;
2) осуществление полномочий в рамках совместной с Правительством Республики Таджикистан компетенции по распоряжению государственным фондом общераспространенных полезных ископаемых
3) исключен
4) участие в разработке и реализации государственных программ геологического изучения недр, развития и освоения минерально-сырьевой базы Республики Таджикистан;
5) разработка и реализация территориальных программ развития и использования минерально-сырьевой базы.
Кроме того ведению местные исполнительных органов государственной власти городов и районов республиканского, а также областного подчинения подлежат():
1) выдача недропользователям разрешений на использование земель и земельных отводов в соответствии с земельным законодательством Республики Таджикистан;
2) предоставление горных отводов для разработки месторождений общераспространенных полезных ископаемых;
3) контроль за рациональным использованием недр при добыче общераспространенных полезных ископаемых, а также при строительстве и эксплуатации подземных сооружений, не связанных с добычей полезных ископаемых;
4) прекращение права пользования недрами в пределах своей компетенции при нарушении требований настоящего Закона (
5) введение ограничений на пользование участками недр на территории населенных пунктов, пригородных зон, объектов промышленности, транспорта и связи в случаях, если это пользование может создавать угрозу жизни и здоровью населения, нанести ущерб хозяйственным объектам или окружающей природной среде.
Статья 7. Виды пользования недрами
Недра предоставляются в пользование для:
1) геологического изучения;
2) добычи полезных ископаемых, в том числе использования отходов горнодобывающего и связанных с ним перерабатывающих производств;
3) строительства и эксплуатации подземных сооружений, не связанных с добычей полезных ископаемых, в том числе сооружений для подземного хранения нефти, газа и других веществ и материалов, а также для захоронения вредных веществ, отходов промышленного сброса сточных вод;
4) образование особо охраняемых геологических объектов, имеющих научное культурное, эстетическое, санитарно-оздоровительное и иное значение (научные учебные полигоны, геологические заповедники, заказники, памятники природы, пещеры и другие подземные полости);
5) сбора минералогических, палеонтологических и других геологических коллекционных материалов.
Статья 8. Предоставление недр в пользование
Выдача лицензии (лицензирование) на право пользования недрами осуществляется в соответствии с с Законом Республики Таджикистан "О разрешительной системе" и Законом Республики Таджикистан "О лицензировании отдельных видов деятельности
В соответствие с лицензией на право добычи полезных ископаемых, строительства и эксплуатации подземных сооружений, не связанных с добычей полезных ископаемых, образования особо охраняемых геологических объектов, участок предоставляется пользователю в виде горного отвода. Горный отвод также предоставляется для проведения геологического изучения недр с одновременной или непосредственно следующей за ним добычей полезных ископаемых.
Горный отвод выдается и регистрируется, а на общераспространенные полезные ископаемые только регистрируется, органом горного надзора в порядке, установленном Советом Министров Республики Таджикистан.
Участки недр для геологического изучения представляются в виде геологического отвода).
Пользователь недрами, получивший горный отвод имеет исключительное право осуществлять в его границах пользование недрами в соответствии с предоставленной лицензией. Любая деятельность, связанная с пользованием недрами в границах горного или геологического отвода, может осуществляться только с согласия пользователя недрами, которому предоставлен горный или геологический отвод.
Юридические и физические лица, финансировавшие геолого-разведочные работы за счет собственных средств, имеют исключительное право на экcплуатацию месторождения при условии соблюдения требований настоящего Закона. Это право утрачивается, если оно не было использовано в течении двух лет после утверждения запасов ископаемых разведанного месторождения
Статья 9. Ограничение пользования недрами
В целях обеспечения безопасности страны и охраны окружающей среды Правительство Республики Таджикистан вправе ограничить либо запретить пользование отдельными участками недр
Пользование недрами на территории населенных пунктов, пригородных зон, объектов промышленности, транспорта и связи может быть частично или полностью запрещено в случаях, если это пользование может создавать угрозу жизни и здоровью населения, нанести ущерб хозяйственным объектам или окружающей природной среде.
Пользование недрами на особо охраняемых территориях производится в соответствии со статусом этих территорий.
Статья 10. Пользователи недрами
Пользователями недрами могут быть государственные, кооперативные, общественные предприятия, учреждения, организации, субъекты предпринимательской деятельности, независимо от форм собственности, и граждане, в том числе юридические лица и граждане других государств, если иное не предусмотрено законодательными актами Республики Таджикистан.
Права использования недр для изучения и добычи радиоактивного сырья, складирования (захоронения) его отходов имеют только юридические лица, зарегистрированные в Республике Таджикистан и получившие лицензию в порядке, установленном Законом Республики Таджикистан "О лицензировании отдельных видов деятельности
Статья 11. Сроки пользования недрами
Недра предоставляются в пользование на определенный срок или без его ограничения.
Без ограничения срока могут быть предоставленные участки недр для строительства и эксплуатации подземных сооружений, не связанных с добычей полезных ископаемых, образования особо охраняемых объектов и в иных целях.
Сроки пользования недрами устанавливаются лицензиями и могут быть продлены по инициативе пользователя недрами.
Сроки пользования недрами исчисляются со дня предоставления права на это пользование.
Статья 12. Порядок лицензирования пользования недрами
Порядок предоставления лицензии на право пользования недрами устанавливается Положением, утверждаемым Правительством Республики Таджикистан.
Лицензирование пользования недрами должно обеспечить равные возможности всем юридическим лицам и гражданам на получение лицензий, необходимые гарантии на пользование участками недр владельцам и защиту их прав.
Статья 13. Антимонопольные требования
Запрещаются или признаются неправомочными действия местных исполнительных органов государственной власти и управления, а также любых хозяйствующих субъектов (пользователей недрами), направленные на
1) ограничение, вопреки условиям проводимых конкурсов или аукционов, доступа к участию в них юридических лиц и граждан, желающих приобрести право на пользование недрами в соответствии с настоящим Законом;
2) уклонение от выдачи лицензий победителям в конкурсе либо на аукционе;
3) дискриминацию пользователей недрами, создающих структуры, конкурирующие с хозяйствующими субъектами, занимающими доминирующее положение в недропользовании;
4) дискриминацию пользователей недрами в предоставлении доступа к объектам транспорта и инфраструктуры.
Статья 14. Предоставление недр для разработки месторождений общераспространенных полезных ископаемых
Порядок предоставления недр для разработки месторождений общераспространенных полезных ископаемых, порядок пользования недрами юридическими лицами и гражданами в пределах предоставленных им земельных участков с целью добычи общераспространенных полезных ископаемых, а также в целях, не связанных с добычей полезных ископаемых, устанавливается местными исполнительными органами государственной власти областей, городов и районов республиканского подчинения по согласованию с Правительством Республики Таджикистан
Недра для добычи общераспространенных полезных ископаемых с целью производства строительных материалов могут не предоставляться в случае имеющейся возможности использования отходов горнодобывающего и иных производств, являющихся альтернативным источником сырья.
Статья 15. Добыча общераспространенных полезных ископаемых владельцами земельных участков
Владельцы земельных участков имеют право по своему усмотрению в их границах осуществлять без применения взрывных работ добычу общераспространенных полезных ископаемых и строительство подземных сооружений для своих нужд на глубину до пяти метров в соответствии с настоящим Законом.
Статья 16. Добыча рассыпных полезных ископаемых
На месторождениях и проявлениях благородных металлов и других полезных ископаемых или их участках в соответствии с перечнем, утвержденным Правительством Республики Таджикистан, индивидуальным предпринимателям и юридическим лицам выдаются лицензии на добычу россыпных полезных ископаемых в порядке, установленном Законом Республики Таджикистан "О лицензировании отдельных видов деятельности".
Субъектам предпринимательства на добычу россыпных полезных ископаемых старательским и вольноприносительским способом выдаются разрешения в порядке, установленном Законом Республики Таджикистан "О разрешительной системе".
Запрещается самостоятельная добыча полезных ископаемых старательским и вольноприносительским способом отдельными лицами или группой лиц без их регистрации в соответствии с Законом Республики Таджикистан "О государственной регистрации юридических лиц и индивидуальных предпринимателей".
Порядок разрешения на добычу россыпных полезных ископаемых старательским и вольноприносительским способом устанавливает Правительство Республики Таджикистан
Статья 17. Добыча и охрана подземных пресных вод
Добыча подземных пресных вод осуществляется без предоставления горного отвода с соблюдением Водного кодекса Республики Таджикистан, других правил, установленных законодательством Республики Таджикистан.
Охрана подземных пресных вод заключается в рациональном их использовании и проведении соответствующих мероприятий по борьбе с истощением и загрязнением этих вод. Предприятия и организации, осуществляющие добычу подземных пресных вод из недр, обязаны проводить наблюдения за их режимом на участках водозаборов и прилегающей к ним территории. Размещение наблюдательных скважин согласовывается с территориальными гидрогеологическими организациями.
В случаях изменения качества и количества воды на водозаборах предприятия и организации, в ведении которых находятся эти водозаборы, обязаны в кратчайший срок информировать об этих изменениях органы, осуществляющие контроль за охраной пресных вод.
Статья 18. Опытно-промышленная разработка месторождений полезных ископаемых
Опытно-промышленная разработка месторождений полезных ископаемых или их части осуществляется без предоставления горного отвода.
Право на опытно-промышленную разработку предоставляется в исключительных случаях.Лицензия на нее выдается в порядке, установленном Законом Республики Таджикистан "О лицензировании отдельных видов деятельности"(
Реализация добытого минерального сырья и продуктов переработки должна производиться по лицензиям с последующим взиманием установленных платежей.
Статья 19. Вскрытие полезных ископаемых при пользовании недрами
При вскрытии горными выработками залежей драгоценных, полудрагоценных и поделочных камней, оптических и пьезоэлектрических кристаллов, музейных и коллекционных образцов и других полезных ископаемых, имеющих практическую или научную ценность, пользователь недрами должен приостановить работы и сообщить о вскрытом проявлении полезных ископаемых в государственный фонд геологической информации о недрах.
Возобновление работ на этом участке допускается после разрешения государственного фонда геологической информации о недрах.
Статья 20. Основания для прекращения права на пользование недрами
Право на пользование недрами прекращается:
1) по истечении установленного в лицензии срока ее действия;
2) при отказе владельца лицензии от права на пользование недрами;
3) при возникновении зафиксированного в лицензии решающего условия, исключающего дальнейшее осуществление предоставленного права.
Право на пользование недрами может быть досрочно прекращено, приостановлено или ограничено органом, выдавшим лицензию, в случаях:
1) возникновения непосредственной угрозы жизни или здоровью людей, работающих или проживающих в зоне влияния работ, связанных с пользованием недрами;
2) нарушения пользователем недрами условий лицензии;
3) систематического нарушения пользователем недрами установленных правил пользования недрами;
4) возникновения чрезвычайных ситуаций (стихийные бедствия, военные действия и другие);
5) если пользователь недрами в течение установленного в лицензии срока не приступил по зависящим от него причинам к пользованию недрами в предусмотренных объемах;
6) ликвидации предприятия или иного субъекта хозяйственной деятельности, которому недра были предоставлены в пользование.
При несогласии пользователя недрами с решением о прекращении, приостановлении или ограничении права на пользование недрами он может обжаловать его в административном, судебном порядке.
Статья 21. Порядок досрочного прекращения права на пользование недрами
В случаях, предусмотренных пунктами 1 и 4 части второй статьи 20 настоящего Закона, пользование недрами прекращается непосредственно после принятия компетентным органом решения об этом с письменным уведомлением пользователя недрами.
В случаях, предусмотренных пунктами 2, 3 и 5 части второй статьи 20 настоящего Закона, решение о прекращении права на пользование недрами может быть принято по истечении трех месяцев со дня письменного уведомления пользователя недрами о допущенных им нарушениях и непринятии с его стороны мер по их устранению.
Право пользования недрами прекращается путем аннулирования или изъятия лицензии.
При досрочном прекращении права на пользование недрами ликвидация или консервация предприятия производится в порядке, предусмотренном статьей 27 настоящего Закона. Расходы на консервацию и ликвидацию предприятия несет пользователь недрами, если пользование недрами прекращено по причинам, изложенным в пунктах 1 (при наличии вины предприятия), 2 и 3 части второй статьи 20 настоящего Закона, или по инициативе пользователя недрами.
Расходы по консервации и ликвидации предприятия-недропользователя несет государство, если пользование недрами прекращено по причинам, указанным в пункте 1 (при отсутствии вины предприятия) и пункте 4 части второй статьи 20 настоящего Закона.
В том случае, если обстоятельства или условия, вызвавшие приостановление или ограничение права на пользование недрами, устранены, это право может быть восстановлено в полном объеме. Время, на которое оно было приостановлено, при отсутствии вины пользователя недрами, не включается в общий срок действия лицензии.
Статья 22. Основные права и обязанности пользователя недрами
Пользователь недрами имеет право:
1) использовать предоставленный ему участок недр для любой формы предпринимательской или иной деятельности, соответствующей цели, обозначенной в лицензии;
2) самостоятельно выбирать формы этой деятельности, не противоречащие законодательным и нормативным актам;
3) использовать результаты своей деятельности, в том числе добытое минеральное сырье, в соответствии с лицензией и законодательством;
4) использовать отходы своего горнодобывающего и связанных с ним перерабатывающих производств, если иное не оговорено в лицензии;
5) ограничивать застройку площадей залегания полезных ископаемых в пределах предоставленного ему горного отвода;
6) проводить без дополнительных разрешений геологическое изучение недр за счет собственных средств в пределах горного отвода, предоставленного ему в соответствии с лицензией;
7) обращаться в органы, выдающие лицензию, по поводу пересмотра условий лицензии при возникновении обстоятельств, отличающихся от тех, при которых лицензия была выдана;
8) ограничивать деятельность других юридических и физических лиц в пользовании землей и недрами в пределах предоставляемых ему отводов, если иное не предусмотрено лицензией в соответствии с законодательством.
Пользователь недрами имеет преимущество перед другими претендентами при продлении срока действия лицензии.
Пользователь недрами обязан обеспечить:
1) соблюдение требований законодательства, а также утвержденных в установленном порядке стандартов (норм, правил) по технологии введения работ, связанных с пользованием недрами;
2) соблюдение требований технических проектов и схем развития горных работ;
3) ведение геологической, маркшейдерской и иной документации в процессе пользования недрами и обеспечение ее сохранности;
4) осуществление ведомственного контроля при пользовании недрами;
5) предоставление геологической информации или сведений о ней в государственный фонд геологической информации о недрах;
6) предоставление данных о разведанных, извлекаемых и теряемых в недрах запасах полезных ископаемых, содержащихся в них компонентах, об использовании недр в целях, не связанных с добычей полезных ископаемых, в государственный фонд геологической информации о недрах в органы горного надзора и государственной статистики;
7) безопасное ведение работ, связанных с пользованием недрами;
8) соблюдение утвержденных в установленном порядке стандартов (норм, правил), регламентирующих условия охраны недр, атмосферного воздуха, земель, лесов, вод, а также зданий и сооружений от вредного влияния работ, связанных с пользованием недрами;
9) приведение участков земли и других природных объектов, нарушенных при пользовании недрами, в состояние, пригодное для их дальнейшего использования;
10) сохранность разведочных горных выработок и буровых скважин, которые могут быть использованы при разработке месторождений и в иных хозяйственных целях, ликвидацию в установленном порядке горных выработок и буровых скважин, не подлежащих использованию;
11) выполнение условий, установленных лицензий, своевременное и правильное внесение платежей при пользовании недрами.
РАЗДЕЛ III. РАЦИОНАЛЬНОЕ ИСПОЛЬЗОВАНИЕ И ОХРАНА НЕДР
Статья 23. Основные требования по рациональному использованию и охране недр
Основными требованиями по рациональному использованию и охране недр являются:
1) соблюдение установленного законодательством порядка предоставления недр в пользование и недопущение самовольного пользования недрами;
2) обеспечение полноты и качества геологического изучения, рационального комплексного использования и охраны недр;
3) проведение опережающего геологического изучения недр, в том числе в процессе разработки месторождений, обеспечивающие полное выявление достоверной оценки запасов полезных ископаемых или свойств участка недр, предоставленного в пользование в целях, не связанных с добычей полезных ископаемых;
4) проведение государственной экспертизы и государственного учета запасов полезных ископаемых, а также участков недр, используемых в целях, не связанных с добычей полезных ископаемых;
5) обеспечение наиболее полного извлечения из недр запасов основных и совместно с ними залегающих полезных ископаемых и попутных компонентов;
6) достоверный учет извлекаемых при разработке месторождений полезных ископаемых и оставляемых в недрах запасов основных и совместно с ними залегающих полезных ископаемых и попутных полезных компонентов;
7) охрана месторождений полезных ископаемых от затоплений, обводений, пожаров и других факторов, снижающих качество полезных ископаемых, промышленную ценность месторождений или осложняющих их разработку;
8) предотвращение загрязнения недр при проведении работ, связанных с пользованием недрами, особенно при подземном хранении нефти, газа или иных веществ и материалов, захоронении вредных веществ и отходов производства, сбросе сточных вод;
9) соблюдение установленного порядка консервации и ликвидации предприятий по добыче полезных ископаемых и подземных сооружений, не связанных с добычей полезных ископаемых;
10) предупреждение самовольной застройки площадей залегания полезных ископаемых и соблюдение установленного порядка использования этих площадей в иных целях;
11) предотвращение накопления промышленных и бытовых отходов на площадях водосбора и в местах залегания подземных вод, используемых для питьевого или промышленного водоснабжения.
В случае нарушения требований настоящей статьи право на пользование недрами может быть ограничено, приостановлено или прекращено специально на то уполномоченными государственными органами в соответствии с законодательством.
Статья 24. Основные требования по безопасному ведению работ связанных с пользованием недрами
Строительство и эксплуатация предприятий по добыче полезных ископаемых, подземных сооружений различного назначения, проведение геологического изучения недр допускаются только при обеспечении безопасности жизни и здоровья работников этих предприятий и населения в зоне влияния работ, связанных с пользованием недрами.
Органы государственной власти и управления, пользователи недрами и органы государственного горного надзора в пределах своей компетенции обязаны обеспечить выполнение требований законодательства, а также утвержденных в установленном порядке стандартов (норм, правил) по безопасному ведению работ, связанных с пользованием недрами.
Непосредственную ответственность за обеспечение безопасных условий работ, связанных с пользованием недрами, несут руководители предприятий, независимо от того, проводят эти предприятия работы в соответствии с предоставленной им лицензией или привлекаются для выполнения работ по договору.
Основными требованиями по обеспечению безопасного ведения работ, связанных с пользованием недрами, являются:
1) допуск к работам лиц, имеющих специальную подготовку и квалификацию;
2) обеспечение лиц, занятых на горных и буровых работах, специальной одеждой, средствами индивидуальной и коллективной защиты;
3) применение машин, оборудования и материалов, соответствующих требованиям правил безопасности и санитарных норм;
4) правильное использование взрывчатых веществ и средств взрывания, их надлежащий учет, хранение и расходование;
5) проведение комплекса геологических, маркшейдерских и иных наблюдений, достаточных для обеспечения нормального технологического цикла работ и прогнозирования опасных ситуаций;
6) систематический контроль за состоянием рудничной атмосферы, содержание в ней кислорода, вредных и взрывоопасных газов и пылей;
7) разработка и проведение мероприятий, обеспечивающих охрану работников предприятий, ведущих работы, связанные с пользованием недрами и населения в зоне влияния указанных работ от вредного воздействия этих работ в их нормальном режиме и при возникновении аварийных ситуаций.
Руководители предприятий, ведущих работы, связанные с пользованием недрами, иные уполномоченные на то должностные лица при возникновении непосредственной угрозы жизни и здоровью работников этих предприятий обязаны немедленно приостановить работы и обеспечить транспортировку людей в безопасное место.
При возникновении непосредственной угрозы жизни и здоровью населения в зоне влияния работ, связанных с пользованием недрами, руководители соответствующих предприятий обязаны незамедлительно информировать об этом соответствующие органы государственного управления, местную администрацию.
Статья 25. Горно-спасательная служба на месторождениях
С целью обеспечения безопасности ведения работ, связанных с пользованием недр, экологической безопасностью, безопасностью жизни и здоровья работников при разработке месторождений полезных ископаемых, а также при работах в подземных сооружениях различного назначения, проведения геологического изучения недр в предприятиях, учреждениях, других организациях, независимо от форм собственности-создаются военизировамные либо ведомственные горноспасательные и противофонтанные службы, либо иные специализированные части и формирования, выполняющие эти функции.
Недропользователи не имеющие ведомственные горноспасательные и противофонтанные службы, могут пользоваться на договорной основе услугами военизированных горноспасательных и противофонтанных частей и формирований либо иных специализированных подразделений, выполняющих эти функции по согласованию с уполномоченными государственными органами отрасли государственного надзора по безопасности ведения работ в промышленности и горной отрасли.
При Комитете по чрезвычайным ситуациям и гражданской обороне при Правительстве Республики Таджикистан создаются военизированные горноспасательные части и формирования. Положение которых утверждается Правительством Республики Таджикистан.
Недропользователям не имеющим горноспасательных и противофонтанных служб, либо договора на оказание услуг с такими службами, осуществлять работы по недропользованию запрещается.
Статья 26. Условия застройки площадей залегания полезных ископаемых
Проектирование и строительство населенных пунктов, промышленных комплексов и других хозяйственных объектов разрешаются только после получения данных об отсутствии полезных ископаемых в недрах под участком предстоящей застройки.
Застройка площадей залегания полезных ископаемых, а также размещение в местах их залегания подземных сооружений допускаются при согласовании с государственным фондом геологической информации о недрах и с разрешения органов горного надзора только при условии обеспечения возможности извлечения полезных ископаемых или доказанности экономической целесообразности застройки.
Статья 27. Ликвидация и консервация предприятий по добыче полезных ископаемых и подземных сооружений, не связанных с добычей полезных ископаемых
Предприятия по добыче полезных ископаемых и подземные сооружения, не связанные с добычей полезных ископаемых, подлежат ликвидации или консервации по истечении срока действия лицензии или при досрочном прекращении пользования недрами.
До завершения процесса их ликвидации или консервации пользователь недрами несет ответственность, возложенную на него настоящим Законом.
При полной или частичной ликвидации или консервации предприятия либо подземного сооружения горные выработки и буровые скважины должны быть приведены в состояние, обеспечивающее безопасность жизни и здоровья населения, охрану окружающей природной среды, зданий и сооружений, а при консервации также сохранность месторождения горных выработок и буровых скважин на все время консервации.
При ликвидации и консервации предприятий по добыче полезных ископаемых или его части, а также подземного сооружения, не связанного с добычей полезных ископаемых, геологическая, маркшейдерская и иная документация заполняется на момент завершения работ и сдается в установленном порядке на хранение в государственный фонд геологической информации о недрах.
Ликвидация и консервация предприятия по добыче полезных ископаемых или подземного сооружения, не связанного с добычей полезных ископаемых, считаются завершенными после подписания акта о ликвидации или консервации органами, выдавшими лицензию и органом государственного горного надзора.
Статья 28. Геологическая информация о недрах
Информация о геологическом строении недр, находящихся в них полезных ископаемых, их количестве и качестве, условиях их добычи, а также иных особенностях недр, содержащаяся в геологических отчетах, картах и других материалах, является собственностью заказчика, финансировавшего работы, в результате которых получена данная информация, если иное не предусмотрено лицензией на пользование недрами.
Право собственности на геологическую и иную информацию о недрах охраняется в порядке, установленном законодательством Республики Таджикистан в отношении других объектов собственности.
Исполнитель имеет право использовать полученную в результате проведения работ информацию о недрах для научной и преподавательской деятельности, если при этом не затрагиваются коммерческие интересы заказчика, обусловленные договором.
Геологическая и иная информация, полученная за счет государственных средств, представляется по установленной форме в государственный фонд геологической информации, осуществляющий ее хранение и систематизацию.
Порядок и условия использования указанной информации определяются Правительством Республики Таджикистан
Организации, предприятия и граждане, получившие геологическую и иную информацию о недрах за счет собственных средств, представляют эту информацию или сведения о ней в государственный фонд геологической информации и определяют условия ее использования по действующему законодательству.
Должностные лица обязаны обеспечить конфиденциальность информации во время ее сбора, хранения, передачи и иного использования.
Статья 29. Государственный учет и государственная регистрация
Государственному учету и государственной регистрации подлежат работы по геологическому изучению недр, участки недр, предоставленные для добычи полезных ископаемых, а также в целях, не связанных с их добычей.
Государственный учет и государственная регистрация проводятся по единой системе в порядке, устанавливаемом Правительством Республики Таджикистан.
Статья 30. Государственная экспертиза и утверждение запасов полезных ископаемых
Запасы полезных ископаемых разведанных месторождений подлежат государственной экспертизе, рассмотрению и утверждению Государственной комиссией по запасам полезных ископаемых Республики Таджикистан. Перечень полезных ископаемых и минимальные масштабы месторождений, подлежащих рассмотрению этой комиссией, определяются Правительством Республики Таджикистан № 120).
Предоставление недр в пользование для добычи полезных ископаемых разрешается только после проведения государственной экспертизы их запасов.
Заключение о государственной экспертизе запасов полезных ископаемых является основанием для постановки разведанных запасов полезных ископаемых на государственный учет.
Государственная экспертиза запасов полезных ископаемых может проводиться на любой стадии геологического изучения месторождения при условии, если представляемые на экспертизу геологические материалы позволяют дать объективную оценку количества и качества запасов полезных ископаемых, их народнохозяйственного значения, горнотехнических, гидрогеологических, экологических и и других условий их добычи.
Государственной экспертизе подлежит также геологическая информация об участках недр, пригодных для строительства и эксплуатации подземных сооружений, не связанных с разработкой месторождений полезных ископаемых. Предоставление таких участков недр в пользование разрешается только после проведения государственной экспертизы геологической информации.
При предоставлении недр в пользование одновременно для геологического изучения и добычи полезных ископаемых пользователи недрами могут согласно лицензиям начинать добычу до государственной экспертизы запасов полезных ископаемых с последующим представлением материалов на государственную экспертизу, включающих результаты опережающего этап разработки месторождений.
Государственная экспертиза запасов полезных ископаемых, геологической информации о представляемых в пользование участках недр осуществляется органом, уполномоченным на то Правительством Республики Таджикистан № 120).
Статья 31. Государственный кадастр месторождений и проявлений полезных ископаемых
Государственный кадастр месторождений и проявлений полезных ископаемых ведется в целях обеспечения разработки государственных и региональных программ геологического изучения недр, комплексного использования месторождений полезных ископаемых, рационального размещения предприятий по их добыче, а также в других народно-хозяйственных целях.
Государственный кадастр месторождений и проявлений полезных ископаемых должен включить в себя сведения по каждому месторождению, характеризующие количество и качество основных и совместно с ними залегающих полезных ископаемых, содержащиеся в них компоненты, горнотехнические, гидрогеологические, экологические и другие условия разработки месторождения и его геолого-экономическую оценку, а также сведения по каждому проявлению полезных ископаемых.
Статья 32. Государственный баланс запасов полезных ископаемых и списание балансовых запасов
С целью учета состояния минерально-сырьевой базы ведется государственный баланс запасов полезных ископаемых. Он должен содержать сведения о количестве, качестве и степени изученности запасов каждого вида полезных ископаемых по месторождениям, имеющим промышленное значение, об их размещении, степени промышленного освоения, о добыче, потерях и обеспеченности промышленности разведанными запасами полезных ископаемых.
Добытые полезные ископаемые, а также запасы полезных ископаемых, утратившие промышленное значение, потерянные в процессе добычи, не подтвердившиеся при последующих геологоразведочных работах или разработке месторождения, подлежат списанию с баланса полезных ископаемых в порядке, устанавливаемом нормативными актами Республики Таджикистан.
Списание с учета горнодобывающего предприятия балансовых запасов полезных ископаемых, утративших промышленное значение, потерянных в процессе добычи либо не подтвердившиеся при последующих геологоразведочных работах или разработке месторождения, производится по согласованию с органами горного надзора.
Статья 33. Ведение государственного кадастра месторождений и проявлений ископаемых и государственного баланса полезных ископаемых
Государственный кадастр месторождений и проявлений полезных ископаемых и государственный баланс запасов полезных ископаемых составляются и ведутся на основе геологической информации, представляемой предприятиями и организациями, осуществляющими геологическое изучение недр, в государственный фонд геологической информации о недрах в соответствии с настоящим Законом, а также на основе государственной отчетности предприятий и организаций, осуществляющих разведку месторождений полезных ископаемых и их добычу, представляемой в указанный фонд в порядке, устанавливаемом Правительством Республики Таджикистан № 120).
Статья 34. Охрана участков недр, представляющих особую научную или культурную ценность
Всякая деятельность, нарушающая сохранность редких геологических обнажений, минералогических образований, палеонтологических объектов и других участков недр, представляющих особую научную или культурную ценность, геологических заповедников, заказников и памятников, запрещается.
В случае обнаружения при пользовании недрами редких геологических и минералогических образований, метеоритов, палеонтологических, археологических и других объектов, представляющих интерес для науки и культуры, пользователи недрами обязаны приостановить работы на соответствующем участке и сообщить об этом в орган управления государственным фондом недр.
Статья 35. Первооткрыватели месторождений полезных ископаемых
Лица, открывшие неизвестное ранее месторождение полезных ископаемых и другие свойства недр, имеющие промышленную и научную ценность, либо выявившие дополнительные запасы полезных ископаемых или ранее неизвестные свойства недр, а также новое минеральное сырье на ранее известном месторождении, существенно увеличивающее его промышленную ценность, признаются первооткрывателями.
Первооткрыватели месторождений полезных ископаемых и других ценных свойств недр имеют право на вознаграждение.
Права первооткрывателей и порядок выплаты им денежного вознаграждения определяются законодательством Республики Таджикистан.
РАЗДЕЛ IV. ГОСУДАРСТВЕННОЕ РЕГУЛИРОВАНИЕ ОТНОШЕНИЙ НЕДРОПОЛЬЗОВАНИЯ
Статья 36. Задачи государственного регулирования отношений недропользования
Основной задачей государственного регулирования отношений недропользования является обеспечение воспроизводства минерально-сырьевой базы, ее рационального использования и охраны недр в интересах нынешнего и будущих поколений народа Республики Таджикистан.
Государственное регулирование отношений недропользования осуществляется посредством управления, лицензирования, учета и контроля. В задачи государственного регулирования входят:
1) определение объемов добычи основных видов полезных ископаемых на текущий период и на перспективу по Республике Таджикистан в целом и по ее регионам;
2) обеспечение развития минерально-сырьевой базы и подготовки резерва участков недр, используемых для строительства подземных сооружений, не связанных с добычей полезных ископаемых;
3) установление квот на поставку добываемого минерального сырья;
4) введение платежей, связанных с пользованием недрами, а также регулируемых цен на отдельные виды минерального сырья;
5) установление стандартов (норм, правил) в области геологического изучения, использования и охраны недр, безопасности ведения работ, связанных с пользованием недрами.
Статья 37. Государственное управление в области использования и охраны недр
Государственное управление в области использования и охраны недр осуществляется Правительством Республики Таджикистан, местными исполнительными органами государственной власти Горно-Бадахшанской автономной области, областей, городов и районов республиканского подчинения через государственные органы (фонд геологической информации о недрах, горный надзор и т.д.)
Управление и распоряжение государственным фондом недр определяется соответствующим положением, утверждаемым Правительством Республики Таджикистан
Статья 38. Государственный контроль за рациональным использованием и охраной недр
Задачей государственного контроля за рациональным использованием и охраной недр является обеспечение соблюдения всеми пользователями недрами установленного законодательством порядка пользования недрами, утвержденных в установленном порядке стандартов (норм, правил) в области геологического изучения, использования и охраны недр, правил ведения государственного учета и отчетности.
Государственный контроль за рациональным использованием и охраной недр осуществляется органами государственного геологического контроля, органами государственного горного надзора совместно с природоохранными и другими государственными органами.
Полномочия органов государственного геологического контроля определяются положением, утверждаемым Правительством Республики Таджикистан(
Статья 39. Государственный надзор за безопасным ведением работ, связанных с пользованием недрами, и за охраной недр
Задачей государственного надзора за безопасным ведением работ, связанных с пользованием недрами, и за охраной недр является обеспечение соблюдения всеми пользователями недрами законодательства, утвержденных в установленном порядке стандартов (норм, правил) по безопасному ведению работ, предупреждению и устранению их вредного влияния на население, окружающую природную среду, здания и сооружения, а также по охране недр.
Государственный надзор за безопасным ведением работ, связанных с пользованием недрами, и за охраной недр возлагается на органы государственного горного надзора. Органы государственного горного надзора осуществляют свою деятельность во взаимодействии с органами государственного геологического контроля, природоохранными и иными заинтересованными органами (
Статья 40. Ведомственный контроль за использованием и охраной недр
Пользователи недрами, а также их объединения, независимо от форм собственности, обязаны организовывать ведомственный контроль за соблюдением установленного порядка использования и охраны недр.
Ведомственный контроль осуществляется маркшейдерской, геологической и иными службами предприятий и их объединений или специализированными организациями на договорной основе.
Типовые положения о маркшейдерской и геологической службах утверждаются государственным органом, уполномоченным на то Правительством Республики Таджикистан ().
Пользование недрами без своевременного и качественного геологического и маркшейдерского обеспечения горных работ, а также без ведения учета состояния и движения запасов полезных ископаемых запрещается.
Статья 41. Проектирование предприятий по добыче полезных ископаемых и переработке минерального сырья, а также подземных сооружений, не связанных с изучением недр и добычей полезных ископаемых
Проектирование горнодобывающих предприятий, а также подземных сооружений, не связанных с изучением недр и добычей полезных ископаемых, производится специализированными проектными организациями на основе утвержденных запасов полезных ископаемых с учетом обеспечения экологической безопасности и комплексного развития региона.
Места расположения предприятий по добыче и переработке полезных ископаемых, а также подземных сооружений, используемых в целях, не связанных с изучением недр и добычей полезных ископаемых, определяются специально создаваемыми комиссиями и согласовываются с органами местного самоуправления, органами государственного горного надзора и другими заинтересованными организациями.
В ходе проектирования предприятий по добыче полезных ископаемых и переработке минерального сырья, а также подземных сооружений, используемых в целях, не связанных с изучением недр и добычей полезных ископаемых, организация, осуществляющая проектирование, обязана обнародовать сведения о характере воздействия проектируемого объекта на окружающую природную среду.
Проекты на строительство, расширение и реконструкцию горнодобывающих предприятий и подземных сооружений до их осуществления должны пройти комплексную государственную экспертизу, в том числе экологическую, в порядке, устанавливаемом Правительством Республики Таджикистан ().
Нормы технологического проектирования предприятий по добыче полезных ископаемых и переработка минерального сырья, а также подземных сооружений, используемых в целях, не связанных с изучением недр и добычей полезных ископаемых, должны быть согласованы с органами государственного горного надзора в пределах их компетенции ().
Проектные организации, осуществляющие проектирование предприятий и технологий, изделий и оборудования, связанных с пользованием недрами, а также организации, осуществляющие экспертизу таких проектов, должны иметь соответствующие разрешения (лицензии), выдаваемые в порядке, устанавливаемом Правительством Республики Таджикистан ().
Статья 42. Требования к разработке месторождений полезных ископаемых, переработке минерального сырья и использованию недр в иных целях
Разработка месторождений полезных ископаемых и пользование недрами в иных целях производятся в соответствии с существующим законодательством, утвержденными проектами и планами развития горных работ, проектами и схемами разработки месторождений нефти, газа и подземных вод, правилами технической эксплуатации, правилами охраны недр, санитарными правилами, экологическими и другими нормативами.
Правила технической эксплуатации, правила охраны недр утверждаются специально уполномоченными на то государственными органами.
При разработке месторождений полезных ископаемых, переработке минерального сырья и использования недр в иных целях, должно быть обеспечено:
1) недопущение сверхнормативных потерь и разубоживания, подработки рудных тел и пластов, выборочной отработки месторождений, приводящих к снижению ценности запасов минерального сырья, остающихся в недрах, необоснованным потерям запасов полезных ископаемых;
2) недопущение порчи разрабатываемых и соседних с ними месторождений полезных ископаемых в результате проводимых горных работ, а также сохранение запасов полезных ископаемых, консервируемых в недрах, и горных выработок, пригодных для последующего использования;
3) учет и государственная отчетность о состоянии и движении запасов, потерях и разубоживания полезных ископаемых, учет комплексности освоения и использования минерального сырья, а также выработанного пространства недр;
4) осуществление доразведки месторождений полезных ископаемых и иных геологических работ, проведение маркшейдерских работ, а также ведение и хранение геолого-маркшейдерской документации;
5) учет и контроль качественного и количественного распределения полезных ископаемых в поступающем на переработку минеральном сырье, конечных продуктах и отходах обогащения;
6) безопасное ведение работ, связанных с пользованием недрами;
7) ведение систематического контроля за состоянием объектов захоронения (складирования) вредных веществ и состоянием окружающей природной среды, а также применение эффективных мер защиты и своевременного оповещения населения при возникновении аварий;
8) исключение хранения вредных веществ и токсичных отходов на площадях распространения месторождений полезных ископаемых, над залежами, сооружениями и объектами, расположенными в недрах;
9) исключение возможности захоронения особо опасных и радиоактивных отходов производства, принадлежащих иностранным государствам и гражданам, в пределах выделенных горных и земельных отводов.
РАЗДЕЛ V. ПЛАТА ПРИ ПОЛЬЗОВАНИИ НЕДРАМИ
Статья 43. Система платежей при пользовании недрами
Пользование недрами является платным.
Система платежей при пользовании недрами включает в себя:
- платежи за право на пользование недрами;
- отчисления на воспроизводство минерально-сырьевой базы;
- сбор за выдачу лицензий.
Кроме того, пользователи недрами уплачивают налоги, сборы и другие платежи, предусмотренные законодательством, включая плату за землю, плату за геологическую информацию, и могут получать скидку с платежей за истощение недр в соответствии со статьей 48 настоящего Закона.
Статья 44. Платежи за право на пользование недрами
Платежи за право на пользование недрами при поисках, разведке, изучении месторождений полезных ископаемых, их добыче и при пользовании недрами в иных целях взимаются со всех пользователей недрами, в том числе при привлечении к пользованию недрами зарубежных инвесторов, в соответствии с законодательством Республики Таджикистан
При предоставлении земельного участка для использования месторождения полезных ископаемых расходы государства или другого юридического лица на поисковые, оценочные и разведочные работы компенсирует пользователь. Компенсация затрат на поисковые, оценочные, разведочные работы производится в соответствии с Правилами компенсации затрат для поиска, оценки и разведки, утверждаемыми Правительством Республики Таджикистан
От платежей при пользовании недрами освобождаются недропользователи, ведущие все виды геологических работ за счет средств государственного бюджета и владельцы земельных участков, ведущие работы в соответствии со статьей 15 настоящего Закона.
Статья 45. Формы внесения платы за право на пользование недрами
Плата за право на пользование недрами может взиматься в устанавливаемой в лицензии на право пользования недрами форме:
1) денежных платежей;
2) части объема добытого минерального сырья или иной производимой пользователем недрами продукции, кроме радиоактивных материалов, благородных металлов, алмазов и других материалов и продуктов, распоряжение которыми в соответствии с законодательством Республики Таджикистан входит в исключительную компетенцию Правительства Республики Таджикистан;
3) выполнения работ или предоставления услуг, кроме услуг военного характера и информации, составляющей государственную тайну или коммерческую тайну предприятия;
4) зачета сумм предстоящих платежей в республиканский бюджет и в бюджеты Горно-Бадахшанской автономной области, областей, городов и районов в качестве доли в уставном фонде создаваемого горного предприятия().
Размеры платежей за право на добычу определяются с учетом вида полезного ископаемого, количества и качества его запасов, природно-географических, горно-технических и экономических условий поисков и разведки, освоения месторождения, степени риска.
Порядок их дифференциаций определяется Правительством Республики Таджикистан
Статья 46. Отчисления на воспроизводство минерально-сырьевой базы
Отчисления на воспроизводство минерально-сырьевой базы взимаются с пользователей недрами, осуществляющих добычу всех видов полезных ископаемых, кроме владельцев земельных участков, в соответствии со статьей 15 настоящего Закона. Эти отчисления поступают в республиканский бюджет в виде ставок частичного возмещения затрат на геологоразведочные работы и используются для финансирования работ по геологическому изучению недр и оценке запасов полезных ископаемых (
Затраты пользователей на выполнение геологоразведочных работ в соответствии с проектом, утвержденным (согласованным) уполномоченным органом, компенсируются за счет уменьшения размеров роялти и бонуса добычи после утверждения запасов полезных ископаемых Государственной комиссией запасов и подтверждения действительности открытия месторождения уполномоченным органом в размере реальных затрат, предусмотренных Налоговым кодексом Республики Таджикистан
Размеры отчислений на воспроизводство минерально-сырьевой базы, порядок их взимания, распределения и использования устанавливаются Правительством Республики Таджикистан (
Статья 47. Сбор за выдачу лицензии
Сбор за выдачу лицензии выплачивается в соответствии с порядком, установленным Законом Республики Таджикистан "О других обязательных платежах в бюджет" и Законом Республики Таджикистан "О лицензировании отдельных видов деятельности"(
Статья 48. Скидка за истощение недр
Скидка за истощение недр применяется к платежам за право на пользование недрами и может предоставляться:
1) пользователю недрами, осуществляющему добычу дефицитного полезного ископаемого при низкой экономической эффективности разработки месторождения, объективно обусловленной и не связанной с нарушениями условий рационального использования разведанных запасов;
2) пользователю недрами, осуществляющему добычу полезного ископаемого из остаточных запасов пониженного качества, за исключением случаев ухудшения качества запасов полезного ископаемого в результате выборочной отработки месторождения. Решение об установлении скидки за истощение недр принимается государственным органом, выдающим лицензии на право пользования недрами.
РАЗДЕЛ VI. ОТВЕТСТВЕННОСТЬ ЗА НАРУШЕНИЕ ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА О НЕДРАХ
Статья 49. Ответственность за нарушение Закона о недрах
Юридические лица, граждане, совершившие противоправное и вредоносное деяние, виновные в:
1) нарушении установленного настоящим Законом порядка пользования недрами;
2) самовольном пользовании недрами;
3) нарушении требований утвержденных в установленном порядке стандартов (правил, норм) по безопасному ведению работ, связанных с использованием недр, по охране недр и окружающей природной среды, в том числе нарушении, ведущем к загрязнению недр и приводящем месторождение полезного ископаемого в состояние, непригодное для эксплуатации;
4) нарушении права собственности на геологическую и иную информацию либо права на ее конфиденциальность;
5) самовольной застройке площадей залегания полезных ископаемых;
6) не обеспечении сохранности зданий, сооружений, а также особо охраняемых территорий и объектов окружающей природной среды при пользовании недрами;
7) уничтожении или повреждении наблюдательных режимных cкважин на подземные воды, а также маркшейдерских и геодезических знаков;
8) систематическом нарушении порядка внесения платы при пользовании недрами;
9) невыполнении требований по приведению ликвидируемых или консервируемых горных выработок и буровых скважин в состояние, обеспечивающее безопасность населения, а также требований по сохранности месторождений полезных ископаемых, горных выработок и буровых скважин на время их консервации;
10) неприведении участков земли и других природных объектов, нарушенных при пользовании недрами, в состояние, пригодное для их дальнейшего использования;
11) невыполнении предписаний контролирующих органов, несут уголовную, административную или иную ответственность в соответствии с законодательством Республики Таджикистан.
Законодательством может быть установлена ответственность и за другие нарушения Закона о недрах.
Статья 50. Разрешение споров
Споры по недропользование разрешаются в порядке, установленном законодательством Республики Таджикистан
Статья 51. Возмещение причиненного вреда
Вред, причиненный пользователю недрами в результате деятельности предприятий, учреждений, организаций, граждан, органов власти и управления, подлежит возмещению за счет собственных средств и средств соответствующих бюджетов.
В случае, если участок недр не передан в пользование, возмещение вреда производится путем взносов в бюджет Республики Таджикистан, бюджеты районов и городов.
Денежная форма возмещения вреда по соглашению заинтересованных сторон может быть заменена проведением работ по восстановлению нарушенных естественных свойств недр.
Самовольное пользование недрами и самовольная застройка площадей, залегания полезных ископаемых прекращается без возмещения затрат, произведенных за время незаконного пользования недрами.
РАЗДЕЛ VII. МЕЖДУНАРОДНЫЕ ДОГОВОРЫ
Статья 52. Международные договоры
Если международным договором Республики Таджикистан определены иные правила, чем тем, что установлены настоящим Законом, то применяются правила международного договора.
Председатель
Верховного Совета Республики Таджикистан Э. Рахмонов
г.Душанбе,
20 июля 1994 года, N 983
ПОСТАНОВЛЕНИЕ
ВЕРХОВНОГО СОВЕТА РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН
О введении в действие Закона Республики Таджикистан "О недрах"
Верховный Совет Республики Таджикистан постановляет:
1. Ввести в действие Закон Республики Таджикистан "О недрах" с момента его опубликования.
2. Совету Министров Республики Таджикистан:
привести решения Правительства Республики Таджикистан в соответствии с настоящим Законом;
подготовить в установленном порядке предложения о приведении действующих законодательных актов в соответствии с Законом Республики Таджикистан "О недрах";
обеспечить пересмотр и отмену министерствами и ведомствами Республики Таджикистан их нормативных и иных актов, противоречащих настоящему Закону.
Председатель
Верховного Совета Республики Таджикистан Э. Рахмонов
20 июля 1994 года, г.Душанбе, N 983
