Бо қарори Ҳукумати
Ҷумҳурии Тоҷикистон
аз 2 июли соли 2009 № 371
тасдиқ шудааст
БАРНОМАИ ҲАМГИРОИИ ИЛМ ВА ТАҲСИЛОТИ ОЛИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН БАРОИ СОЛҲОИ 2010-2015
ДУШАНБЕ - 2009
ШИНОСНОМАИ
Барномаи ҳамгироии илм ва таҳсилоти олии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2010-2015
+------------------+--------------------------------------------------
|Номи Барнома |Барномаи ҳамгироии илм ва таҳсилоти олии Ҷумҳурии|
| |Тоҷикистон барои солҳои 2010-2015 |
| | |
+------------------+-------------------------------------------------+
|Асос барои таҳияи |Нақшаи чорабиниҳо оид ба амалисозии Стратегияи |
|Барнома |Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология |
| |барои солҳои 2007-2015, ки бо қарори Ҳукумати |
| |Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 1 августи соли 2006 № 362 |
| |тасдиқ шудааст |
+------------------+-------------------------------------------------+
|Фармоишгарони |Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ва |
|давлатии Барнома |Вазорати маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон |
+------------------+-------------------------------------------------+
|Иҷрокунандагони |Муассисаҳои илмӣ-таҳқиқотии Академияи илмҳои |
|асосии Барнома |Ҷумҳурии Тоҷикистои, Академияи илмҳои кишоварзии |
| |Тоҷикистон, муассисаҳои таҳсилоти олии низоми |
| |Вазорати маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати |
| |тандурустии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати |
| |кишоварзии Ҷумҳурии Тоҷикистон |
+------------------+-------------------------------------------------+
|Таҳиягарони |Комиссияи байнивдоравӣ оид ба омода кардани |
|Барнома |Барномаи ҳамгироии илм ва таҳсилоти олии |
| |Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2010-2015, |
| |ки бо қарори Раёсати Академияи илмҳои Ҷумҳурии |
| |Тоҷикистон аз 10 ноябри соли 2008 № 118 таъсис |
| |дода шудааст |
+------------------+-------------------------------------------------+
|Мӯҳлати |Солҳои 2010-2015 |
|амалишавии | |
|Барнома | |
+------------------+-------------------------------------------------+
|Мақсад ва | |
|вазифаҳои Барнома |Мақсади Барнома коркард ва иҷро намудани |
| |чорабиниҳо доир ба рушди ҳамгироии илмҳои |
| |академӣ, соҳавӣ ва муассисаҳои таҳсилоти олӣ, |
| |дастгирии таҳқиқоти илмии муштарак, баланд |
| |бардоштани сифати таҳсилот, ҳифз ва равнақ |
| |додани нерӯи илмию техникии мамлакат мебошад. |
| |Барои ноил гардидан ба мақсадҳои Барнома ҳал |
| |кардани маҷмӯи вазифаҳо оид ба таъмини иштироки |
| |яҷояи кормандони соҳаи илм ва таҳсилоти олӣ дар |
| |тайёр кардани кадрҳои тахассуси олӣ ва |
| |гузаронидани таҳқиқоти илмӣ дар назар аст |
+------------------+-------------------------------------------------+
|Самтҳои асосии |Ташкил ва рушди таҳқиқоти илмӣ, ки якҷоя |
|татбиқи Барнома |аз тарафи олимони муассисаҳои илмӣ-таҳқиқотӣ ва |
| |муассисаҳои таҳсилоти олӣ иҷро карда мешаванд. |
| |хамгироии илм бо раванди таҳсилот дар муассисаҳои|
| |таҳсилоти олӣ. Рушди заминаи моддию техникӣ ва |
| |таҷрибавӣ барои таҳқиқоти илмӣ ва тайёр кардани |
| |кадрҳои тахассуси олӣ. Рушди заминаи иттилоотии |
| |таҳқиқоти илмӣ ва равандҳои таҳсилот дар |
| |муассисаҳои таҳсилоти олӣ. Ҷалби ҷавонон ба |
| |соҳаи илм, таҳсилоти олӣ ва фаъолияти |
| |инноватсионӣ |
+------------------+-------------------------------------------------+
|Натиҷаҳои |Чорабиниҳо ҷиҳати ба вуҷуд овардани низоми |
|чашмдошт аз |самарабахши рушди ҳамгироёнаи илм ва |
|татбиқи Барнома |таҳсилоти олӣ дар мамлакат иҷро карда |
| |мешаванд. Натиҷаҳои нави илмӣ ва илмию |
| |техникие ба даст оварда мешаванд, ки ба |
| ҳалли вазифаҳои афзалиятдоштаи рушди |
| |иқтисодиву иҷтимоии мамлакат имкон медиҳанд. |
| |Низоми муосири тайёр кардани мутахассисон |
| |дар соҳаи илм ва маориф, ки имкони |
| |гузаронидани ислоҳоти инноватсионӣ дорад, |
| |ташкил карда мешавад. Чорабиниҳои иҷрошуда |
| |ба баланд гардидани сатҳи нерӯи ақлонӣ ва |
| |илмию техникии мамлакат мусоидат мекунанд |
+------------------+-------------------------------------------------+
|Таъминоти |Манбаи асосии таъминоти захиравии татбиқи |
|молиявии |Барнома маблағгузории буҷетии давлатӣ ба |
|татбиқи Барнома ҳисоб меравад, ки ба соҳаҳои "Илм" ва "Маориф" |
| |ҷудо карда мешавад. Барои иҷрои чорабиниҳои |
| |Барнома ҳамчунин манбаъҳои ғайрибуҷетии |
| |маблағгузорӣ, аз ҷумла маблағҳои ташкилоту |
| |фондҳои байналмилалӣ ва хориҷӣ, сарпарастон |
| |ва манбаъҳои дигар низ ҷалб карда мешаванд. |
| |Нишондиҳандаҳои дурнамо ва мақсадноки харҷи |
| |молиявӣ ва манбаъҳои маблағгузорӣ зимни |
| |коркарди чорабиниҳои алоҳидаи Барнома муайян |
| |карда мешаванд |
+------------------+-------------------------------------------------+
|Идоракунии |Идоракунии татбиқи Барнома ва рафти иҷрои |
|татбиқи Барнома |чорабиниҳои Барнома ба зиммаи Академияи |
|ва назорати |илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Вазоратии |
|рафти иҷрои |маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон вогузор |
|чорабиниҳои |карда мешавад |
|Барнома | |
+------------------+-------------------------------------------------+
1. Тавзеҳи зарурати қабули Барнома
Барномаи ҳамгироии илм ва таҳсилоти олии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2010-2015 (минбаъд - Барнома) тибқи Нақшаи чорабиниҳо оид ба татбиқи Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2007-2015, ки бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 1 августи соли 2006 № 362 тасдиқ шудааст, таҳия гардидааст.
Солҳои охир дар Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба равнақ додани ҳамгироии илм ва таҳсилоти олӣ як зумра чорабиниҳо қабул гардиданд. Яке аз вазифаҳои Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2007-2015 маҳз тақвият додани ҳамгироии муассисаҳои илмӣ-таҳқиқотӣ ва муассисаҳои таҳсилоти олӣ, ба вуҷуд овардани шароит барои гузаронидани таҳқиқоти муштараки илмӣ ва коркарди технологияҳои нав дар сатҳи муосири илмию методӣ, бомақсад ва самараноктар гардонидани низоми тайёр кардани мутахассисони ҷавон мебошад. Таҳияи чорабиниҳо доир ба тақвияти ҳамгироии илм ва таҳсилоти олӣ ҳамчунин дар Барномаи рушди илмҳои дақиқ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2005-2008 низ пешбинӣ гардида, яке аз вазифаҳои Барномаи тайёр кардани кадрҳои илмӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2009-2015 ба ҳисоб меравад.
Дар Тоҷикистон таҷрибаи ҳаматарафаи фаъолияти якҷояи муассисаҳои илмӣ ва муассисаҳои таҳсилоти олӣ доир ба ҳалли масъалаҳои муҳими илмӣ ва илмию техникӣ, коркарди технологияҳои нав, татбиқи натиҷаҳои таҳқиқоти илмӣ дар соҳаи иқтисодиёт, фарҳанг ва маориф ва ҳамчунин доир ба тайёр кардани мутахассисони тахассуси олӣ андӯхта шудааст. Масалан, ҳамкории Донишгоҳи давлатии тиббии Тоҷикистон ба номи Абӯалӣ ибни Сино бо марказҳои илмию таҳқиқотӣ ва муассисаҳои табобатии Вазорати тандурустии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба тайёр кардани кадрҳои тиббӣ ва гузаронидани корҳои илмӣ-таҳқиқотӣ ба таври самарабахш ба роҳ монда шудааст. Фаъолияти Институти илмӣ-таҳқиқотии илмҳои табиатшиносии Донишгоҳи миллии Тоҷикистон диққатҷалбкунанда аст, ки дар он дар баробари кормандони донишгоҳ, ҳамчунин олимони намоёни Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон - мутахассисон дар соҳаи илмҳои дақиқ ва табиатшиносӣ низ кор мекунанд ва аспиранту донишҷӯёни факултаҳои табиатшиносии донишгоҳ имкон доранд, ки корҳои илмиро таҳти роҳбарии олимони донишгоҳ ва Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон гузаронанд.
Дар баробари ин, эътироф кардан мебояд, ки дар мамлакат ҳоло ҳамгироии илм ва таҳсилоти олӣ дар сатҳи зарурӣ ба роҳ монда нашудааст. Сатҳи ҳамкориҳои нерӯҳои муассисаҳои илмӣ-таҳқиқотӣ ва муассисаҳои таҳсилоти олӣ ба мақсади тайёр кардани кадрҳои илмии тахассуси олӣ ва мутахассисон ҳоло ба талаботи замон ҷавобгӯй намебошад ва ин ба рушди илм, сифати таҳсилот ва ниҳоят ба ташаккули нерӯи ақлонии мамлакат таъсири манфӣ мерасонад. Сифати на он қадар хуби тайёр кардани хатмкунандагони муассисаҳои таҳсилоти олӣ боиси қафомондагӣ дар таҳия ва аз худ кардани технологияҳои пешрафтаи рақобатпазир ва суст шудани суръати рушди иҷтимоию иқтисодии мамлакат гардида метавонад.
Илм ва маориф байни ҳам алоқаманд буда, ҳамдигарро пурра мегардонанд - илм дар бораи қонуниятҳо дар рушди табиат ва ҷамъият донишҳои нав ба даст меорад ва заминаи фаъолияти таҳсилотӣ мебошад, низоми маориф бошад - барои илм мутахассисҳо тайёр менамояд. Бинобар ин бе ҳамгироии самараноки илм ва маориф рушди нерӯи илмию техникӣ ва кадрии мамлакат имкон надорад. Вобаста бо ин, мақсади Барномаи ҳамгироии илм ва таҳсилоти олӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2010-2015 таҳия ва иҷрои чорабиниҳо ҷиҳати ба вуҷуд овардани низоми самарабахши рушди ҳамгироёнаи илм ва маориф дар Тоҷикистон мебошад. Мутобиқи Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2007-2015 ин Барнома бояд қисми таркибии маҷмӯи чорабиниҳо доир ба дастгирӣ ва рушди асоси нерӯи ақлонӣ ва илмию техникии мамлакат - илм ва мактаби олӣ гардад.
2. Мақсад ва вазифаҳои Барнома
Мақсади Барнома таҳия ва иҷро намудани маҷмӯи чорабиниҳо доир ба рушди ҳамгироии илмҳои академӣ, соҳавӣ ва муассисаҳои таҳсилоти олӣ, дастгирии таҳқиқоти илмии муштарак, баланд бардоштани сифати таҳсилот, ҳифз ва равнақ додани нерӯи илмию техникии мамлакат, истифодаи оқилонаи захираҳои молиявӣ, моддию техникӣ ва кадрӣ мебошад.
Барои муваффақ гардидан ба мақсадҳои Барнома иҷрои вазифаҳои зерин зарур аст:
- таъмини дастгирии таҳқиқоти илмии муштарак, ки аз тарафи олимони муассисаҳои илмӣ-таҳқиқотӣ ва муассисаҳои таҳсилоти олӣ иҷро карда мешаванд;
- такмили ҳамгироии илм бо раванди таҳсилот дар муассисаҳои таҳсилоти олӣ;
- қабули чораҳо доир ба рушди заминаи таҷрибавӣ ва иттилоотӣ барои таҳқиқоти илмӣ ва такмили раванди таълим дар муассисаҳои таҳсилоти олӣ;
- қабули чораҳо оид ба ҷалби ҷавонон ба соҳаи илм, таҳсилоти олӣ ва фаъолияти инноватсионӣ;
- ба вуҷуд овардани заминаи меъёрии ҳуқуқии фаъолияти сохторҳои ҳамгиросозанда (интегратсионӣ).
3. Самтҳои асосии татбиқи Барнома
1. Ташкил ва рушди таҳқиқоти илмӣ, ки олимони муассисаҳои илмӣ-таҳқиқотӣ ва муассисаҳои таҳсилоти олӣ якҷоя мегузаронанд
Дар институтҳои Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, Академияи илмҳои кишоварзии Тоҷикистон, муассисаҳои дигари илмӣ-таҳқиқотӣ ва муассисаҳои таҳсилоти олии мамлакат мактабҳои илмӣ ташаккул ёфта, мавзӯъҳои таҳқиқот дар аксари соҳаҳои илм муайян карда шудаанд. Таҷрибаи ҳамгироии бахшҳои академӣ, соҳавӣ ва таҳсилотии илм дар гузаронидани таҳқиқоти муштараки бунёдӣ, ба вуҷуд овардан ва татбиқ намудани технология ва маводи нав, доруҳои табобатӣ ва усулҳои самарабахши табобати беморон, офаридани навъҳои нави зироатҳои кишоварзӣ ва зотҳои нави ҳайвонот андӯхта шудааст. Таҳқиқоти муштараки олимони Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ва муассисаҳои таҳсилоти олӣ оид ба таърих, бостоншиносӣ, забон ва адабиёт, фалсафа, шарқшиносӣ ва самтҳои дигари илмҳои ҷамъиятшиносӣ ва инсоншиносӣ (гуманитарӣ) дар рушди илми ватанӣ нақши муҳим бозиданд.
Вале таҷрибаи мавҷудаи ҳамгироии бахшҳои академӣ, соҳавӣ ва таҳсилотии илм доир ба гузаронидани таҳқиқоти илмӣ ва таҳия технологияҳои рақобатпазир ҳоло дар сатҳи зарурӣ ҷавобгӯйи талаботи муосири рушди ҷомеа намебошад ва қудрати таъмини гузариш ба роҳи рушди инноватсионии илм ва технологияро надорад.
Яке аз камбудиҳо дар рушди нерӯи илмӣ ва илмию техникии мамлакат ҷудоии мавҷуда байни илми академӣ ва илми таҳсилотӣ мебошад. Дар ин роҳ монеаҳои байниидоравӣ эҳсос мешаванд. Ҳамаи ин ба истифодаи ғайриоқилонаи захираҳои молиявӣ, моддию техникӣ ва кадрӣ оварда мерасонад. Ҳифз ва равнақ додани мактабҳои илмӣ ва гузаронидани таҳқиқот дар сатҳи муосири илмию методӣ бе ҳамгироии илм ва таҳсилоти олӣ амалан ғайриимкон мегардад.
Бо назардошти ин мулоҳизаҳо, дар Барнома таҳия ва иҷрои як қатор чорабиниҳо пешбинӣ гардидаанд, ки мақсади онҳо дастгирӣ ва рушди таҳқиқоти муштараки олимони муассисаҳои илмӣ-таҳқиқотӣ ва муассисаҳои таҳсилоти олӣ мебошад.
Бо иштироки муассисаҳои илмӣ-таҳқиқотии академӣ ва соҳавӣ ва таҳсилотӣ таҳия ва иҷро намудани барномаҳои мақсадноки комплексӣ оид ба самтҳои афзалиятдоштаи таҳқиқоти илмӣ ва рушди иҷтимоию иқтисодии мамлакат, ки номгӯи онҳо дар Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2007-2015 омадааст, ба нақша гирифта шудааст.
Зарур аст, ки ҷиҳати мутамарказ гардонидани нерӯи илмии ҳамаи бахшҳои илм барои ба вуҷуд овардани технологияҳои рақобатпазир, ки номгӯи онҳо дар Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2007-2015 омадааст ва дар солҳои оянда соли 2015 дар истеҳсолот ҷорӣ намудани онҳо чораҳо андешида шаванд.
Таклифҳо доир ба пешниҳоди лоиҳаҳои муштараки илмӣ ба озмун дар Маркази байналмилалии илмию техникӣ ва дар ташкилоту фондҳои дигари байналмилалӣ ва хориҷӣ дастгирӣ карда мешаванд.
Дар солҳои наздик доир намудани чорабиниҳои омодагӣ барои давра ба давра ба роҳи инноватсионии рушд гузаронидани илм ва равандҳои ба вуҷуд овардани технологияҳо ва ташаккули сохторҳои инноватсионӣ ба назар гирифта мешавад.
Тартиб додани нақшаи дурнамои нашри асарҳои илмӣ барои солҳои 2010-2015 пешбинӣ мегардад, ки дар онҳо натиҷаҳои таҳқиқоти муштараки илмии олимони муассисаҳои илмӣ-таҳқиқотӣ ва муассисаҳои таҳсилоти олӣ ҷамъбаст карда мешаванд.
Нақшаи дурнамои гузаронидани конференсияҳои илмӣ ва илмию амалӣ, семинарҳо, машваратҳо барои солҳои 2010-2015 дар самтҳои муҳими илми бунёдӣ ва амалӣ ва рушди инноватсионии илм омода карда мешавад.
2. Ҳамгироии илм бо раванди таҳсилот дар муассисаҳои таҳсилоти олӣ
Дар айни замон иштироки олимони Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, Академияи илмҳои кишоварзии Тоҷикистон, муассисаҳо ва марказҳои дигари илмию таҳқиқотӣ дар фаъолияти таҳсилотӣ дар муассисаҳои таҳсилоти олӣ дар он зоҳир мегардад, ки баъзе аз онҳо дар як вақт дар чанд муассиса кор карда, ба фаъолияти илмию омӯзгорӣ машғул мебошанд, курси лексияҳо мехонанд, роҳбарони илмии аспирантҳо мебошанд. Бисёре аз олимони институтҳои академӣ аъзои шӯроҳои олимон ва шӯроҳои диссертатсионии муассисаҳои таҳсилоти олӣ мебошанд. Як зумра олимони муассисаҳои академӣ, соҳавӣ ва илмӣ муаллифони китобҳои дарсӣ ва воситаҳои таълимӣ барои мактабҳои олӣ мебошанд.
Яке аз вазифаҳои Барнома мустаҳкам кардани ҳамбастагаи илм бо раванди таҳсилот дар сатҳи сифатан нав мебошад. Ҷиҳати ба вуҷуд овардани низоми дуруст ва самарабахши ҳамбастагии илм бо раванди таҳсилот дар мактабҳои олӣ таҳия ва дар ҳаёт татбиқ намудани як қатор чорабиниҳо пешбинӣ мегардад.
Омода кардани пешниҳод оид ба таъсиси бахшҳои кафедраҳои муассисаҳои таҳсилоти олӣ дар институтҳои академӣ ва марказҳои дигари илмӣ ба нақша гирифта мешавад, ки он ба ҳамгироии фаъолияти илмӣ ва раванди таҳсилот мусоидат менамояд. Дар бахшҳои кафедраҳо донишҷӯён таҷрибаомӯзӣ мекунанд, корҳои дипломӣ иҷро менамоянд ва ҳамчунин муҳаққиқони коромӯз ва аспирантон тайёр карда мешаванд. Ба онҳо имкон фароҳам оварда мешавад, ки дар коллективи илмӣ кор кунанд ва дар таҳқиқоти илмӣ иштирок намоянд.
Шаклҳои дигари ҳамгироии байнисоҳавии илм ва таҳсилоти олӣ инҳо буда метавонанд: институтҳои илмӣ-таҳқиқотӣ дар назди муассисаҳои таҳсилоти олӣ, аз қабили Институти илмӣ-таҳқиқотии илмҳои табиатшиносӣ дар назди Донишгоҳи миллии Тоҷикистон, Институти илмӣ-таҳқиқотии биотехнология дар назди Донишгоҳи аграрии Тоҷикистон; маҷмӯаҳо ва марказҳои илмию таълимӣ ва илмию таҳсилотӣ, ассотсиатсияҳое, ки ташкилотҳои ғайритиҷоратии таҳсилотӣ, илмӣ ва муҳандисию конструкториро муттаҳид мекунанд; марказҳои илмию таҳсилотии технологияҳои иттилоотию коммуникатсионӣ; марказҳо ва маҷмӯаҳои муштараке, ки ба фаъолияти инноватсионӣ машғул мебошанд. Дар Барнома омода кардани пешниҳод оид ба таъсиси чунин сохторҳои ҳамгироии байнисоҳавии илм пешбинӣ гардидааст.
Минбаъд шакли эътирофшудаи ҳамгироии муассисаҳои илмӣ-таҳқиқотӣ ва муассисаҳои тахсилоти олӣ, чун ҷалби олимони муассисаҳои академӣ ва муассисаҳои дигари илмӣ барои кори омӯзгорӣ дар муассисаҳои тахсилоти олӣ рушд хоҳад кард. Коркарди чорабиниҳое дар назар аст, ки ҷалби ҳарчи бештари олимони Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, Академияи илмҳои кишоварзии Тоҷикистон, муассисаҳои дигари илмӣ-таҳқиқотиро барои таҳия, тарҷума ва нашри китобҳои дарсӣ ва воситаҳои таълимӣ, ки дастовардҳои нави илми ҷаҳонӣ ва ватаниро фаро гирифтаанд, таҳияи барномаҳои муосири таҳсилотӣ, ки ҳамкорӣ ва ҳамбастагии донишҳои табиатшиносӣ ва инсоншиносӣ ва зарурати васеъ кардани ҷаҳонбинии донишҷуён дар чунин соҳаҳои илм, ба монанди фалсафа, мантиқ, сотсиологияро ба эътибор мегиранд.
Табиист, ки дар раванди ташаккул ва фаъолияти сохторҳои ҳамгиросоз масъалаҳои хусусияти меъёрии ҳуқуқидошта ба миён меоянд, ки зарурат ба баррасӣ ва ҳал доранд.
3. Рушди заминаи моддию техникӣ ва таҷрибавӣ барои таҳқиқоти илмӣ ва тайёр кардани кадрҳои тахассуси олӣ
Рушди илми муосир ва мактаби олӣ бе таҳкими заминаи моддию техникӣ ва таҷрибавӣ имкон надорад. Муҳиммияти ин масъала хусусан дар солҳои охир эҳсос мешавад, вақте ки арзиши сохтмони биноҳои махсуси барои таҳқиқоти илмӣ ва муассисаҳои таҳсилоти олӣ таъингардида ва арзиши дастгоҳу асбобҳои муосири илмӣ, реактивҳо ва маводи гуногун хеле афзун гардидааст.
Бинобар ин, яке аз вазифаҳои Барнома таҳияи чорабиниҳо оид ба истифодаи муштарак ва самараноки заминаи моддию техникӣ ва таҷҳизоти илмии мавҷуда дар муассисаҳои илмӣ-таҳқиқотӣ ва муассисаҳои таҳсилоти олӣ ба шумор меравад.
Дар баробари ин, барои таҳкими заминаи таҷрибавии муассисаҳои илмӣ истифодаи манбаъҳои ғайрибуҷетии маблағгузорӣ, пеш аз ҳама аз ҳисоби иҷрои лоиҳаҳо бо дастгирии молиявии Маркази байналмилалии илмию техникӣ ва ташкилоту фондҳои дигари байналмилалӣ ва хориҷӣ зарур аст.
Дар Барнома чорабиниҳо оид ба дастгирии фаъолияти марказҳои нодири илмӣ-таҳқиқотӣ, ки дар онҳо олимони Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ва муассисаҳои тахсилоти олии мамлакат якчоя бо олимон ва мутахассисони хориҷӣ кор мекунанд, аз ҷумла, Маркази байналмилалии илмӣ-таҳқиқотии "Помир-Чақалтой", Расадхонаи байналмилалии "Помир" дохил карда шудаанд.
4. Рушди заминаи иттилоотии таҳқиқоти илмӣ ва равандҳои таҳсилот дар муассисаҳои таҳсилоти олӣ
Дар солҳои охир дар муассисаҳои илмӣ-таҳқиқотӣ ва муассисаҳои таҳсилоти олии мамлакат заминаи иттилоотии гузаронидани таҳқиқоти илмӣ ва фаъолияти таҳсилотӣ ба таври назаррас таҳким ва рушд меёбад. Дар равандҳои илмию таҳсилотӣ технологияҳои муосири иттилоотӣ хеле зиёд истифода мешаванд. Дар муассисаҳои таҳсилоти олӣ мутахассисони технологияҳои иттилоотию коммуникатсионӣ тайёр карда мешаванд. Муассисаҳои илмӣ-таҳқиқотӣ ва муассисаҳои таҳсилоти олӣ ба шабакаи ҷаҳонии Интернет пайваст карда шудаанд, марказҳо ва синфҳои компютерӣ, китобхонаҳои электронӣ ва маҳзанҳои маълумот таъсис дода мешаванд, ки ин низоми гузаронидани таҳқиқоти илмӣ, таълими донишҷӯён тайёр кардани мутахассисонро хеле тағйир дода, барои дастрасӣ ба иттилооти илмӣ ва таҳсилотӣ роҳи васеъ мекушояд.
Ин навовариҳоро чун оғози марҳилаи нав дар рушд ва истифодаи технологияҳои муосири иттилоотию коммуникатисионӣ дар амалияи илмӣ ва раванди таҳсилот баррасӣ кардан мумкин аст. Ин самти фаъолияти илмию техникӣ бо суръати хеле зиёд рушд мекунад. Бинобар ин андешидани чораҳо ҷиҳати таҳкими минбаъдаи заминаи иттилоотии таҳқиқоти илмӣ ва раванди таҳсилот, тайёр кардани мутахассисони технологияҳои иттилоотию коммуникатсионӣ хеле муҳим аст.
Барнома иҷрои маҷмӯи чорабиниҳоро оид ба шабакаи ҳамгирошудаи иттилоотӣ, таҳия ва татбиқи технологияҳои иттилоотӣ дар равандҳои илмӣ ва таълимӣ дар асоси ба вуҷуд овардани заминаи иттилоотй барои соҳаи илм, таҳсилоти олӣ ва фаъолияти инноватсионӣ, тайёр кардани мутахассисон дар соҳаи технологияҳои итилоотию коммуникатсионӣ пешбинӣ менамояд.
Чорабиниҳо оид ба дастгирии заминаи маъмулии иттилоотии илм ва таҳсилоти олӣ - нашри адабиёти илмӣ ва таълимӣ, пурра кардани китобхонаҳо бо нашрияҳои нав, китобҳои дарсӣ ва воситаҳои таълимӣ, мубодилаи хуби байни китобхонаҳо, ташкили обуна ба маҷаллаҳои илмӣ ва таҳсилотӣ иҷро карда мешаванд.
5. Ҷалби ҷавонон ба соҳаи илм, таҳсилоти олӣ ва фаъолияти инноватсионӣ
Барнома, мақсади он, мазмун, натиҷаҳое, ки дар раванди иҷрои чорабиниҳои пешбинигардида ба даст меоянд ва аҳамияти онҳо барои рушди нерӯи ақлонии ҷомеа, бояд ҷавононро ба соҳаи илм, маориф ва фаъолияти инноватсионӣ ҷалб намуда, ба баландшавии эътибори фаъолияти илмӣ ва илмию омӯзгорӣ мусоидат намоянд.
Гузаронидани таҳқиқоти муштараки илмӣ бо истифодаи заминаи илмӣ-техникии институтҳои Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ва муассисаҳои дигари илмӣ-таҳқиқотӣ, иштироки олимони намоён дар раванди таълим дар муассисаҳои таҳсилоти олӣ барои таълим ва тарбияи олимон ва мутахассисони ҷавон шароити мусоид ба вуҷуд меоранд. Донишҷӯён, аспирантон, омӯзгорони ҷавон ба раванди эҷодиёти илмӣ мақсаднок ҷалб карда шуда, дар кори коллективҳои илмӣ иштирок мекунанд, мустақилона ба кори илмӣ тайёр мешаванд ва самти фаъолияти минбаъдаи илмии худро муайян менамоянд.
Дар раванди илмию таҳсилотӣ таваҷҷӯҳи махсус ба ҷиҳатҳои инноватсионии рушди илм ва ба вуҷуд овардани технологияҳо ба мақсади тайёр кардани муҳандисон, технологҳо, конструкторҳо, ки тавонанд дар сатҳи баланди касбӣ ба фаъолияти инноватсионию соҳибкорӣ машғул шаванд, дода мешавад.
Чорабиниҳои Барнома ба фароҳам овардани шароити мусоид барои таҳсили донишҷӯён, тайёр кардани кормандон ва мутахассисони ҷавони илмӣ, дастгирӣ ва рушди шаклҳои гуногуни эҷодиёти илмию техникии ҷавонон равона карда шудаанд.
Гузаронидани озмунҳо, мактабҳо ва конференсияҳои илмӣ барои донишҷӯён, аспирантон, омӯзгорони ҷавон ва кормандони муассисаҳои таҳсилоти олӣ ва муассисаҳои илмӣ ба нақша гирифта мешавад. Муҳаққиқон ва омӯзгорони ҷавон омодагии махсусро барои коромӯзӣ дар марказҳои илмӣ, таҳсилотӣ ва техникии давлатҳои дигар, барои иштирок дар мактабҳо ва конференсияҳои илмӣ мегузаранд.
4. Таъминоти молиявии татбиқи Барнома
Манбаи асосии таъминоти захиравии татбиқи Барнома маблағгузории буҷетии давлатӣ ба ҳисоб меравад, ки дар соҳаҳои "Илм" ва "Маориф" ҷудо карда мешавад. Ҳамчунин истифодаи маблағҳои молиявие низ дар назар аст, ки ҳукумати мамлакат метавонад ба таври иловагӣ бо таъиноти мақсаднок барои иҷрои лоиҳаву барномаҳои барои иқтисодиёт, маориф ва фарҳанг аҳамияти муҳимдошта ҷудо намояд.
Барои иҷрои чорабиниҳои Барнома ҳамчунин манбаъҳои ғайрибуҷетии маблағгузорӣ, аз ҷумла маблағҳои ташкилоту фондҳои байналмилалӣ ва хориҷӣ, сарпарастон ва манбаъҳои дигар низ ҷалб карда мешаванд, агар ҷудо кардан ва истифодаи ин маблағҳо хилофи қонунгузории амалкунандаи Ҷумҳурии Тоҷикистон набошад.
Нишондиҳандаҳои дурнамо ва мақсадноки харҷи молиявӣ ва манбаъҳои маблағгузорӣ зимни коркарди чорабиниҳои алоҳидаи Барнома муайян карда мешаванд. Ҳаҷми маблағгузориҳои чорабиниҳои Барнома вобаста ба имкониятҳои буҷети давлатӣ, воридоти воқеии маблағҳои ғайрибуҷетӣ ва аниқ кардани талабот ба хароҷоти молиявӣ тағйир дода мешаванд.
5. Идоракунии татбиқи Барнома ва назорати рафти иҷрои чорабиниҳои Барнома
Фармоишгарони давлатии Барнома Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Вазорати маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошанд.
Барнома аз тарафи муассисаҳои илмӣ-таҳқиқотии Академияи илмҳои Чумҳурии Тоҷикистон ва Академияи илмҳои кишоварзии Тоҷикистон, муассисаҳои таҳсилоти олии низоми Вазорати маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Донишгоҳи миллии Тоҷикистон, Вазорати тандурустии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати кишоварзии Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад.
Назорати татбиқи Барнома ба зиммаи Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Вазорати маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон вогузор карда мешавад. Рафти иҷрои чорабиниҳои Барнома, арзёбии самаранокии амалиётҳо, ки барои муваффақ гардидан ба мақсадҳо ва ба ҳалли вазифаҳои Барнома равона карда шудаанд ва пешниҳодҳоро оид ба беҳтар гардонидани назорат ҷиҳати татбиқи Барнома Раёсати Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ҳайати мушовараи Вазорати маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон баррасӣ менамоянд.
Ҷамъоварӣ, ҷамъбаст ва арзёбии маълумотҳо ва омода намудани ҳисоботро оид ба иҷрои чорабиниҳои Барнома сохторҳои дахлдори Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон, вазорату идораҳои дигар, Академияи илмҳои кишоварзии Тоҷикистон, Донишгоҳи миллии Тоҷикистон ва муассисаҳои дигари таҳсилоти олӣ, Шӯрои ҳамоҳангсозии корҳои илмию таҳқиқотӣ дар соҳаи илмҳои табиатшиносӣ, техникӣ, тиббӣ, ҷамъиятшиносӣ ва гуманитарӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон анҷом медиҳанд.
6. Нақшаи чорабиниҳо оид ба татбиқи Барномаи ҳамгироии илм ва таҳсилоти олии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2010-2015
+--+--------------------------------+------------------------+-------ҷ
|№ | Чорабиниҳо | Иҷрокунандагон |Мӯҳлат,|
| | | |срок |
+--+--------------------------------+------------------------+-------+
|1 | 2 | 3 | 4 |
+--+--------------------------------+------------------------+-------+
|1.|Таҳияи лоиҳаву барномаҳои мушта-|Муассисаҳои илмӣ-таҳқи- |Ҳар сол|
| |раки мақсаднок аз рӯи самтҳои |қотӣ ва муассисаҳои |ноябр |
| |афзалиятдоштаи таҳқиқоти илмӣ |таҳсилоти олӣ | |
| |ва рушди иҷтимоию иқтисодии мам-| | |
| |лакат | | |
+--+--------------------------------+------------------------+-------+
|2.|Омода ва ба вазорату идораҳо, |Муассисаҳои илмӣ-таҳқи- |Ҳар сол|
| |ташкилоту корхонаҳо пешниҳод |қотӣ ва муассисаҳои | |
| |намудани коркардҳое, ки якҷоя |таҳсилоти олӣ | |
| |олимон ва мутахассисони муасси- | | |
| |саҳои илмӣ-таҳқиқотӣ ва муасси- | | |
| |саҳои таҳсилоти олӣ барои исти- | | |
| |фодаи амалӣ дар соҳаи иқтисод, | | |
| |маориф ва фарҳанг иҷро намуда- | | |
| |анд | | |
+--+--------------------------------+------------------------+-------+
|3.|Ташкил намудани корҳо оид ба |Академияи илмҳои Ҷумҳу- |2010- |
| |гузаронидани таҳқиқоти муш- |рии Тоҷикистон, Вазора- |2015 |
| |тараки илмӣ аз тарафи олимони |ти маорифи Ҷумҳурии | |
| |Академияи илмҳои Ҷумҳурии |Тоҷикистон | |
| |Тоҷикистон ва муассисаҳои | | |
| |таҳсилоти олӣ дар Маркази | | |
| |байналмилалии илмӣ-таҳқиқотии | | |
| |"Помир-Чақалтой" ва Расадхонаи | | |
| |байналмилалии Институти астро- | | |
| |физикаи Академияи илмҳои Ҷумҳу- | | |
| |рии Тоҷикистон "Помир" | | |
+--+--------------------------------+------------------------+-------+
|4.|Тартиб додани нақшаи дурнамои |Академияи илмҳои Ҷумҳу- |2010 |
| |гузаронидани конференсияҳои муш-|рии Тоҷикистон, Академи-|сентябр|
| |тараки илмӣ, симпозиум, семинар-|яи илмҳои кишоварзии |2013 |
| | ҳои илмию амалӣ, аз он ҷумла |Тоҷикистон, Вазорати |сентябр|
| |байналмилалӣ доир ба масъалаҳои |маорифи Ҷумҳурии Тоҷикис| |
| |муҳими рушди маориф, илм ва фаъ-|тон, Вазорати рушди иқти| |
| |олияти инноватсионӣ ва ба Вазо- |сод ва савдои Ҷумҳурии | |
| |рати рушди иқтисод ва савдои |Тоҷикистон, вазорату | |
| |Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод |идораҳои дигар, Донишго-| |
| |намудани он | ҳи миллии Тоҷикистон | |
+--+--------------------------------+------------------------+-------+
|5.|Тартиб додани нақшаи дурнамои |Академияи илмҳои Ҷумҳу- |2010 |
| |нашри монографияҳо, маҷмӯаи |рии Тоҷикистон, Академи-|декабр |
| |мақолаҳо ва асарҳои дигари илмӣ,|яи илмҳои кишоварзии |2013 |
| |ки дар онҳо натиҷаҳои таҳқиқотӣ |Тоҷикистон, Вазорати |декабр |
| |аз рӯи самтҳои муҳимтарини илмӣ |маорифи Ҷумҳурии Тоҷи- | |
| |анҷомдодаи олимони муассисаҳои |кистон, вазорату идора- | |
| |илмӣ-таҳқиқотӣ (ва муассисаҳои | ҳои дигар, Донишгоҳи | |
| |таҳсилоти олӣ ҷамъбаст карда |миллии Тоҷикистон | |
| |шудаанд | | |
+--+--------------------------------+------------------------+-------+
|6.|Омода кардани пешниҳод оид ба |Вазорати маорифи Ҷумҳу- |2010 |
| |таъсиси бахшҳои кафедраҳои муас-|рии Тоҷикистон, Дониш- |май |
| |сисаҳои таҳсилоти олӣ дар инсти-|гоҳи миллии Тоҷикистон, |2013 |
| |тутҳои Академияи илмҳои Ҷумҳурии|Академияи илмҳои Ҷумҳу- |май |
| |Тоҷикистон, Академияи илмҳои |рии Тоҷикистон, Акаде- | |
| |кишоварзии Тоҷикистон ва муасси-|мияи илмҳои кишоварзии | |
| |саҳои дигари илмӣ |Тоҷикистон | |
+--+--------------------------------+------------------------+-------+
|7.|Омода кардани пешниҳод оид ба |Академияи илмҳои Ҷумҳу- |2010 |
| |таъсиси маҷмӯа ва марказҳои |рии Тоҷикистон, Академи-|май |
| |илмию таълимӣ, марказҳои техно- |яи илмҳои кишоварзии |2013 |
| |логияҳои иттилоотию коммуникат- |Тоҷикистон, Вазорати |май |
| |сионӣ, марказҳои инноватсионӣ, |маорифи Ҷумҳурии Тоҷикис| |
| |ассотсиатсияҳои илмию таълимӣ |тон, вазорату идораҳои | |
| |ва технологӣ |дигар, Донишгоҳи миллии | |
| | |Тоҷикистон | |
+--+--------------------------------+------------------------+-------+
|8.|Тартиб додани нақшаи гузаронида-|Академияи илмҳои Ҷумҳур-| 2013 |
| |ни олимпиадаҳо, озмунҳои дониш- |ии Тоҷикистон,Академияи |ноябр |
| |ҷӯён, аспирантҳо, олимон ва |илмҳои кишоварзии Тоҷи- | |
| |омӯзгорони ҷавон |кистон, Вазорати маорифи| |
| | |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| | |Вазорати рушди иқтисод | |
| | |ва савдои Ҷумҳурии | |
| | |Тоҷикистон, вазорату | |
| | |идораҳои дигар, | |
| | |Донишгоҳи миллии | |
| | |Тоҷикистон | |
+--+--------------------------------+------------------------+-------+
|9.|Тартиб додани нақшаи дурнамои |Академияи илмҳои Ҷумҳу- |2010 |
| |таҳия ва нашри китобҳои дарсӣ |рии Тоҷикистон,Академияи|июн |
| |ва воситаҳои таълимӣ барои |илмҳои кишоварзии Тоҷи- |2013 |
| |донишҷӯёни муассисаҳои таҳсило- |кистон, Вазорати маорифи|июн |
| |ти олӣ, ки муаллифони онҳо |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| |олимони муассисаҳои илмӣ- |Академияи таҳсилоти | |
| |таҳқиқотӣ ва кормандони илмию |Тоҷикистон, Вазорати | |
| |омӯзгории муассисаҳои таҳсилоти |тандурустии Ҷумҳурии | |
| |олӣ ба ҳисоб мераванд |Тоҷикистон, Вазорати | |
| | |кишоварзии Ҷумҳурии | |
| | |Тоҷикистон | |
+--+--------------------------------+------------------------+-------+
|10|Омода кардани пешниҳод оид ба |Академияи илмҳои Ҷумҳу- | 2010 |
| |гузаронидани чорабиниҳои мушта- |рии Тоҷикистон, Вазорати|ноябр |
| |рак бахшида ба -60-солагии |маорифи Ҷумҳурии Тоҷикис| |
| |таъсиси Академияи илмҳои Ҷум- |тон, Донишгоҳи миллии | |
| | ҳурии Тоҷикистон |Тоҷикистон | |
+--+--------------------------------+------------------------+-------+
|11|Такмили шабакаи муттаҳидаи |Академияи илмҳои Ҷумҳу- |2010- |
| |компютерии муассисаҳои илмӣ- |рии Тоҷикистон, Академи-|2013 |
| |таҳқиқотӣ ва муассисаҳои таҳси- |яи илмҳои кишоварзии | |
| |лоти олии мамлакат дар асоси |Тоҷикистон, муассисаҳои | |
| |истифодаи технологияҳои оптикию |таҳсилоти олӣ, Ассотси- | |
| |нахӣ |атсияи тоҷикистонии | |
| | |истифодабарандагони | |
| | |шабакаҳои компютерии | |
| | |академикӣ, таҳқиқотӣ ва | |
| | |таҳсилотӣ (TARENA) | |
+--+--------------------------------+------------------------+-------+
|12|Таъсиси бонки ягонаи маълумот, |Академияи илмҳои Ҷумҳу- |2011- |
| |оид ба фаъолияти муассисаҳои |рии Тоҷикистон, Академи-|2015 |
| |илмӣ-таҳқиқотӣ ва муассисаҳои |яи илмҳои кишоварзии То-| |
| |таҳсилоти олии мамлакат бо |ҷикистон, муассисаҳои | |
| |истифодаи технологияҳои муосири |таҳсилоти олӣ, Ассотси- | |
| |иттилоотию коммуникатсионӣ |атсияи тоҷикистонии | |
| | |истифодабарандагони | |
| | |шабакаҳои компютерии | |
| | |академикӣ, таҳқиқотӣ ва | |
| | |таҳсилотӣ (TARENA) | |
+--+--------------------------------+------------------------+-------+
Утверждена
постановлением Правительства
Республики Таджикистан
от 2 июля 2009г. №371
Программа интеграции науки и высшего образования Республики Таджикистан на 2010-2015 годы
Паспорт Программы интеграции науки и высшего образования Республики Таджикистан на 2010-2015 годы
+-------------------------------+------------------------------------ҷ
|Наименование Программы |Программа интеграции науки и высшего|
| |образования Республики Таджикистан |
| |на 2010-2015 годы |
+-------------------------------+------------------------------------+
|Основание для разработки |План мероприятий по реализации |
|Программы |Стратегии Республики Таджикистан в |
| |области науки и технологий на |
| |2007-2015 годы, утверждённой |
| |Постановлением правительства|
| |Республики Таджикистан от 1 августа|
| |2006 г. № 362 |
+-------------------------------+------------------------------------+
|Государственные заказчики |Академия наук Республики Таджикистан|
|Программы |Министерство образования Республики |
| |Таджикистан |
+-------------------------------+------------------------------------+
|Основные исполнители |Научно-исследовательские учреждения |
|Программы |Академия наук Республики Таджикистан|
| |и Таджикская академия сельскохозяйст|
| |венных наук,высшие учебные заведения|
| |системы Министерства образования |
| |Республики Таджикистан, Таджикский |
| |национальный университет, |
| |Министерство здравоохранения Рес- |
| |публики Таджикистан, Министерство |
| |сельского хозяйства. |
+-------------------------------+------------------------------------+
|Разработчики Программы |Межведомственная комиссия |
| |по подготовке Программы интеграции |
| |науки и высшего образования |
| |Республики Таджикистан на 2010-2015 |
| |годы, созданная постановлением |
| |Президиума Академия наук Республики |
| |Таджикистан от 10 ноября 2008 г.№118|
+-------------------------------+------------------------------------+
|Сроки реализации Программы |2010-2015 годы |
+-------------------------------+------------------------------------+
|Цель и задачи Программы |Цель Программы - разработка и выпо-|
| |лнение мероприятий по развитию |
| |взаимодействия академической, |
| |отраслевой и вузовской науки, |
| |поддержке совместных научных |
| |исследований, повышению качества |
| |образования, сохранению и развитию|
| |научно-технического потенциала |
| |страны.Для достижения цели Программы|
| |имеется в виду решить комплекс задач|
| |по обеспечению совместного участия|
| |работников сферы науки и высшего |
| |образования в подготовке высококва- |
| |лифицированных кадров и проведении |
| |научных исследований |
+-------------------------------+------------------------------------+
|Основные направления реализации|Организация и развитие научных |
|Программы |исследований, выполняемых совместно |
| |учёными Академия наук Республики |
| |Таджикистан,Таджикская академия |
| |сельскохозяйственных наук и высших |
| |учебных заведений. Взаимодействие |
| |науки с образовательным процессом |
| |в высших учебных заведениях. Разви- |
| |тие опытно-экспериментальной и |
| |информационной базы для научных |
| |исследований и подготовки высоко- |
| |квалифицированных специалистов. |
| |Привлечение молодёжи в сферу науки,|
| |высшего образования и инновационной |
| |деятельности |
+-------------------------------+------------------------------------+
|Ожидаемые результаты реализации|Будут выполнены мероприятия по |
|Программы |по созданию эффективной системы |
| |интегрированного развития науки и |
| |высшего образования в стране. Будут |
| |получены новые научные и научно- |
| |технические результаты, позволяющие |
| |решать приоритетные задачи социаль- |
| |но-экономического развития страны. |
| |Будет сформирована современная |
| |система подготовки специалистов в |
| |сфере науки и образования, способных|
| |проводить инновационные преобра- |
| |зования. Выполненные мероприятия |
| |будут способствовать повышению |
| |уровня интеллектуального и научно- |
| |технического потенциала страны |
+-------------------------------+------------------------------------+
|Финансовое обеспечение |Основным источником ресурсного |
|реализации Программы |обеспечения Программы является |
| |бюджетное финансирование, выделяемое|
| |по отраслям "Наука" и "Образование".|
| |Для выполнения мероприятий Программы|
| |будут привлекаться и внебюджетные |
| |источники финансирования,в частности|
| |средства международных организаций и|
| |фондов.Целевые прогнозные показатели|
| |финансовых затрат и источники |
| |финансирования будут определяться |
| |при разработке отдельных |
| |мероприятий Программы |
+-------------------------------+------------------------------------+
|Управление реализацией |Управление реализацией Программы |
|Программы и контроль за ходом |и контроль за ходом выполнения |
|выполнения мероприятий |мероприятий Программы возлагаются на|
|Программы |Академии наук Республики Таджикистан|
| |и Министерство образования |
| |Республики Таджикистан |
+-------------------------------+------------------------------------+
1. Обоснование необходимости принятия Программы
Программа интеграции науки и высшего образования Республики Таджикистан на 2010-2015 годы (далее - Программа) разработана в соответствии с Планом мероприятий по реализации Стратегии Республики Таджикистан в области науки и технологий на 2007-2015 годы, утвержденной постановлением Правительства Республики Таджикистан от 1 августа 2006 г. № 362.В последние годы в Республике Таджикистан был принят ряд мер по развитию взаимодействия науки и высшего образования. Одна из задач Стратегии Республики Таджикистан в области науки и технологий на 2007-2015 годы как раз состоит в том, чтобы усилить интеграцию научно-исследовательских учреждений и высших учебных заведений, создать условия для проведения совместных научных исследований и разработки новых технологий на современном научно-методическом уровне, сделать более целеустремлённой и эффективной систему подготовки молодых специалистов. Разработка мер по усилению взаимодействия науки и высшего образования была также предусмотрена Программой развития точных наук в Республике Таджикистан на 2005-2008 годы и является одной из задач Программы подготовки научных кадров в Республике Таджикистан на 2009-2015 годы.
В Таджикистане накоплен разносторонний опыт совместной деятельности научных и образовательных учреждений по решению важных научных и научно-технических проблем, разработке новых технологий, применению результатов научных исследований в сфере экономики, культуры и образования, а также по подготовке высококвалифицированных специалистов. Так, сложилось достаточно эффективное взаимодействие Таджикского государственного медицинского университета им. Абуали ибн Сино с научно-исследовательскими центрами и лечебными учреждениями Министерства здравоохранения Республики Таджикистан по подготовке медицинских кадров и проведению научно-исследовательских работ. Заслуживает внимания деятельность Научно-исследовательского института естественных наук при Таджикском национальном университете, в котором наряду с сотрудниками университета работают видные учёные Академия наук Республики Таджикистан - специалисты в области точных и естественных наук, а аспиранты и студенты естественных факультетов университета имеют возможность проводить научную работу под руководством учёных университета и Академия наук Республики Таджикистан.
Вместе с тем, следует признать, что в стране пока ещё не налажена должная интеграция науки и высшего образования. Уровень взаимодействия потенциала научно-исследовательских учреждений и высших учебных заведений с целью подготовки высококвалифицированных научных кадров и специалистов не отвечает пока требованиям времени, что отрицательно сказывается на развитии науки, качестве образования и, в конечном итоге, на формирование интеллектуального потенциала страны. Недостаточно высокое качество подготовки выпускников высших учебных заведений может привести к отставанию в разработке и освоении передовых конкурентоспособных технологий и замедлению темпов социально-экономического развития страны.
Наука и образование взаимосвязаны между собой и дополняют друг друга - наука получает новые знания о закономерностях в развитии природы и общества и является основой образовательной деятельности, а система образования готовит кадры для науки. Поэтому без эффективного взаимодействия науки и образования невозможно развитие научно-технического и кадрового потенциала страны. Исходя из этого, целью Программы интеграции науки и высшего образования Республики Таджикистан на 2010-2015 годы является разработка и выполнение мероприятий по созданию эффективной системы интегрированного развития науки и образования Таджикистана. В соответствии со Стратегией Республики Таджикистан в области науки и технологий на 2007-2015 годы данная Программа должна стать составной частью комплекса мероприятий по поддержке и развитию основы интеллектуального и научно-технического потенциала страны - науки и высшей школы.
2. Цель и задачи Программы
Цель Программы состоит в том, чтобы разработать и выполнить комплекс мероприятий по развитию взаимодействия академической, отраслевой и вузовской науки, поддержке совместных научных исследований, повышению качества образования, сохранению и развитию научно-технического потенциала страны, рациональному использованию финансовых, материально-технических и кадровых ресурсов.
Для достижения цели Программы предстоит решить следующие задачи:
- обеспечить поддержку совместных научных исследований,
- выполняемых учёными научно-исследовательских учреждений и высших учебных заведений;
- усовершенствовать взаимодействие науки с образовательным процессом в высших учебных заведениях;
- принять меры по развитию опытно-экспериментальной и информационной базы для научных исследований и совершенствования учебного процесса в высших учебных заведениях;
- принять меры по привлечению молодёжи в сферу науки, высшего образования и инновационной деятельности;
- создать нормативно-правовую базу деятельности интеграционных структур.
3. Основные направления реализации Программы
1. Организация и развитие научных исследований, проводимых совместно учёными научно-исследовательских учреждений и высших учебных заведений
В институтах Академии наук Республики Таджикистан Таджикская академия сельскохозяйственных наук, других научно-исследовательских учреждениях и высших учебных заведениях страны сформировались научные школы и определилась тематика исследований по многим направлениям науки. Накоплен опыт сотрудничества между академическим, отраслевым и вузовским секторами науки по проведению совместных фундаментальных исследований, созданию и внедрению новых технологий и материалов, лекарственных препаратов и эффективных методов лечения больных, выведению новых сортов сельскохозяйственных культур и пород сельскохозяйственных животных. Значительный вклад в науку внесли совместные исследования учёных Академии наук Республики Таджикистан и высших учебных заведений по истории, археологии, языку и литературе, философии, востоковедению и другим направлениям общественных и гуманитарных наук.
Однако существующая практика сотрудничества академического, отраслевого и вузовского секторов науки по проведению научных исследований и созданию конкурентоспособных технологий уже не отвечает в должной мере современным требованиям развития общества и не в состоянии обеспечить переход на инновационный путь развития науки и развития технологий.
Одним из недостатков в развитии научного и научно-технического потенциала страны является существующий разрыв между академической и вузовской наукой. Ощущается воздействие межведомственных барьеров. Всё это приводит к нерациональному использованию финансовых, материально-технических и кадровых ресурсов. Сохранение и развитие научных школ и проведение исследований на современном научно-методическом уровне практически становится невозможным без интеграции науки и высшей школы.
Учитывая изложенное выше, Программой предусмотрено разработать и выполнить ряд мероприятий, целью которых является поддержка и развитие совместных исследований, проводимых в научно-исследовательских учреждениях и высших учебных заведениях.
Планируется разработать и выполнить с участием академических, отраслевых научно-исследовательских учреждений и высших учебных заведений целевые комплексные программы по приоритетным направлениям научных исследований и социально-экономического развития страны, перечень которых приводится в Стратегии Республики Таджикистан в области науки и технологий на 2007-2015 годы.
Необходимо принять меры по концентрации научного потенциала всех секторов науки на создании и внедрении в производство в течение предстоящего периода до 2015 г. конкурентоспособных технологий, перечень которых приводится в Стратегии Республики Таджикистан в области науки и технологий на 2007-2015 годы.
Будут поддержаны предложения о представлении совместных научных проектов на конкурс в Международный научно-технический центр и в другие международные и иностранные научные организации и фонды.
Имеется в виду провести в ближайшие годы подготовительные мероприятия по организации поэтапного перевода науки и процессов создания технологий на инновационный путь развития и формированию инновационных структур.
Предусматривается составить перспективный план изданий научных трудов на 2010-2015 годы, в которых будут обобщены результаты "совместных научных исследований учёных научно-исследовательских учреждений и высших учебных заведений.
Будет подготовлен перспективный план на 2010-2015 годы проведения научных и научно-практических конференций, семинаров, совещаний по актуальным направлениям фундаментальной и прикладной науки и инновационному развитию науки.
2. Взаимодействие науки с образовательным процессом в высших учебных заведениях
В настоящее время участие учёных Академия наук Республики Таджикистан, Таджикская академия сельскохозяйственных наук, других научно-исследовательских институтов и центров в образовательной деятельности в высших учебных заведениях состоит в том, что некоторые из них, работая по совместительству, занимаются научно-педагогической деятельностью, читают курсы лекций, являются научными руководителями аспирантов. Многие учёные академических институтов состоят членами учёных и диссертационных советов высших учебных заведений. Ряд учёных академических и отраслевых и научных учреждений являются авторами учебников и учебных пособий для высшей школы.
Одна из задач Программы заключается в том, чтобы поднять взаимодействие науки с образовательным процессом на качественно новый уровень. Предусматривается разработать и воплотить в жизнь ряд мероприятий по созданию более гибкой и эффективной системы взаимодействия науки с образовательным процессом в высшей школе.
Планируется подготовить предложения об открытии филиалов кафедр высших учебных заведений в академических институтах и других научных центрах, что будет способствовать интеграции научной деятельности и образовательного процесса. В филиалах кафедр будут проводиться практики студентов, выполняться дипломные работы, будет проводиться подготовка стажёров-исследователей, аспирантов. Им будет предоставлена возможность работать в научных коллективах, участвовать в научных исследованиях.
Другими формами межотраслевой интеграции науки и образования могут быть: научно-исследовательские институты при высших учебных заведениях, например, такие, как Научно-исследовательский институт естественных наук при Таджикском национальном университете, Научно-исследовательский институт биотехнологии при Таджикском аграрном университете; учебно-научные и научно-образовательные комплексы и центры; ассоциации, объединяющие образовательные, научные и инженерно-конструкторские некоммерческие организации; научно-образовательные центры информационно-коммуникационных технологий; совместные центры и комплексы, занимающиеся инновационной деятельностью. Программой предусмотрено подготовить предложения по созданию таких структур межотраслевой интеграции науки.
Получит дальнейшее развитие такая оправдавшая себя форма сотрудничества научно-исследовательских учреждений и высших учебных заведений, как привлечение учёных академических и других научных учреждений для педагогической работы в высших учебных заведениях. Намечается разработать мероприятия по более активному привлечению учёных Академия наук Республики Таджикистан, Таджикская академия сельскохозяйственных наук, других научно-исследовательских учреждений для подготовки и издания учебников и учебных пособий, содержащих новые достижения мировой и отечественной науки, и для создания современных образовательных программ, учитывающих взаимодействие и взаимовлияние естественно-научных и гуманитарных знаний и необходимость расширения мировоззрения студентов в области таких наук, как философия, логика, социология.
Естественно, что в процессе формирования и деятельности интегрированных структур будут возникать вопросы нормативно-правового характера, которые необходимо будет рассматривать и решать.
3.Развитие материально-технической и опытно-экспериментальной базы для научных исследований и подготовки высококвалифицированных кадров
Развитие современной науки и высшей школы невозможно без укрепления материально-технической и опытно-экспериментальной базы. Актуальность этой проблемы особенно ощущается в последние годы, когда стоимость строительства специально предназначенных для научных исследований и высших учебных заведений зданий и экспериментальных баз, современных научных установок и приборов, реактивов и различных материалов значительно возросла.
Поэтому одной из задач Программы является разработка мероприятий по эффективному совместному использованию материально-технической базы и имеющегося научного оборудования в научно-исследовательских учреждениях и высших учебных заведениях.
Вместе с тем, необходимо использовать для укрепления опытно-экспериментальной базы научных исследований внебюджетные источники финансирования, в первую очередь за счёт выполнения проектов при финансовой поддержке Международного научно-технического центра и других международных и иностранных организаций и фондов.
В Программу включены мероприятия по поддержке функционирования уникальных научно-исследовательских центров, в которых будут работать учёные Академия наук Республики Таджикистан и высших учебных заведений страны совместно с иностранными учёными и специалистами: Международного научно-исследовательского центра "Памир-Чакалтая", Международной научной обсерватории "Памир".
4. Развитие информационной базы научных исследований и образовательного процесса в высших учебных заведениях
В последние годы в научно-исследовательских учреждениях и высших учебных заведениях страны существенно укрепилась и развивается информационная база проведения научных исследований и образовательной деятельности. В научно-образовательных процессах всё большее применение находят современные информационные технологии. В высших учебных заведениях ведётся подготовка специалистов по информационно-коммуникационным технологиям. Научно-исследовательские учреждения ;и высшие учебные заведения подключены к глобальной сети Интернет, создаются компьютерные центры, классы, электронные библиотеки и базы данных, что в значительной степени изменило систему проведения научных исследований, обучения студентов, подготовки специалистов и открыло широкий доступ к получению мировой научной и образовательной информации.
Эти нововведения можно рассматривать лишь как начало нового этапа в развитии и применении в научной практике и образовательном процессе современных информационно-коммуникационных технологий. Это направление научно-технической деятельности развивается чрезвычайно быстрыми темпами. Поэтому так важно предпринять меры по дальнейшему укреплению информационной базы научных исследований и образовательного процесса, готовить специалистов по информационно-коммуникационным технологиям.
Программа предусматривает выполнение комплекса мероприятий по развитию интегрированной информационной сети, разработке и применению информационных технологий в научном и учебном процессах на основе создания информационных баз для сферы науки, высшего образования и инновационной деятельности, по подготовке специалистов по информационно-коммуникационным технологиям.
Будут выполнены мероприятия по поддержке традиционной информационной базы науки и высшего образования - издание научной и учебной литературы, комплектование библиотек новыми научными изданиями, учебниками и учебными пособиями, улучшение межбиблиотечного обмена, организация подписки на научные и образовательные журналы.
5. Привлечение молодёжи в сферу науки, высшего образования и инновационной деятельности
Программа, её цель, содержание, результаты, которые будут получены в процессе выполнения намеченных мероприятий, и их значение для развития интеллектуального потенциала общества должны привлекать молодёжь в сферу науки, образования и инновационной деятельности, способствовать повышению престижа научной и научно-педагогической деятельности.
Проведение совместных научных исследований с использованием научно-технической базы институтов Академия наук Республики Таджикистан и других научно-исследовательских учреждений, участие ведущих ученых в преподавании в высших учебных заведениях создают благоприятные условия для обучения и воспитания молодых учёных и специалистов. Студенты, аспиранты, молодые преподаватели будут целенаправленно вовлекаться в процессы научного творчества, участвовать в работе научных коллективов, смогут подготовиться к самостоятельной научной работе и выбрать направление своей будущей научной деятельности.
В научно-образовательном процессе особое внимание будет уделено инновационным аспектам развития науки и создания технологий, с тем, чтобы готовить инженеров, технологов, конструкторов такого уровня, который позволял бы на высоком профессиональном уровне заниматься инновационно-предпринимательской деятельностью.
Мероприятия Программы нацелены на создание благоприятных условий для обучения студентов, подготовки молодых научных работников и специалистов, поддержку и развитие различных форм научно-технического творчества молодежи.
Планируется проведение научных конкурсов, школ и конференций для студентов, аспирантов, молодых преподавателей и сотрудников высших учебных заведений и научных учреждений. Молодые исследователи и преподаватели будут проходить специальную подготовку для стажировки в научных, образовательных и технических центрах других стран, для участия в научных школах и конференциях.
4. Финансовое обеспечение реализации Программы
Основным источником ресурсного обеспечения реализации программы является государственное бюджетное финансирование, выделяемое по отраслям "Наука" и "Образование". Имеется также в виду использование, финансовых средств, которые Правительство страны может дополнительно выделить целевым назначением для выполнения проектов и программ, имеющих особо важное значение для экономики, образования и культуры.
Для выполнения мероприятий Программы будут привлекаться также и внебюджетные источники финансирования, в частности средства международных и иностранных организаций и фондов, спонсоров и другие источники, если выделение и использование этих средств не противоречит действующему законодательству Республики Таджикистан.
Целевые прогнозные показатели финансовых затрат и источники финансирования будут определяться при разработке отдельных мероприятий Программы. Объёмы финансирования мероприятий Программы будут корректироваться в зависимости от возможностей государственного бюджета, реального поступления внебюджетных средств и уточнения потребностей в финансовых затратах.
5. Управление реализацией Программы и контроль за ходом выполнения мероприятий Программы
Государственными заказчиками Программы являются Академия наук Республики Таджикистан и Министерство образования Республики Таджикистан.
Реализация Программы осуществляется научно-исследовательскими учреждениями Академии наук Республики Таджикистан и Таджикской академии сельскохозяйственных наук Республики Таджикистан, высшими учебными заведениями системы Министерства образования Республики Таджикистан, Таджикским национальным университетом, Министерством здравоохранения Республики Таджикистан, Министерством сельского хозяйства Республики Таджикистан.
Контроль за реализацией Программы возлагается на Академию наук Республики Таджикистан и Министерство образования Республики Таджикистан. Ход выполнения мероприятий Программы, оценка эффективности действий, направленных на достижение цели и решение задач Программы, предложения по улучшению контроля за реализацией Программы рассматриваются Президиумом Академии наук Республики Таджикистан и коллегией Министерства образования Республики Таджикистан.
Сбор, обобщение и оценку сведений по выполнению мероприятий Программы, анализ возникающих проблем, подготовку рекомендаций по выполнению мероприятий Программы и отчётов проводят соответствующие структурные подразделения Академии наук Республики Таджикистан, Министерства образования Республики Таджикистан, других министерств и ведомств, Таджикской академии сельскохозяйственных наук, Таджикского" национального университета и других высших учебных заведений, Совет по координации научно-исследовательских работ в области естественных, технических, медицинских, общественных и гуманитарных наук в Республике Таджикистан.
6. План мероприятий по реализации Программы интеграции науки и высшего образования Республики Таджикистан на 2010-2015 годы
+---+-----------------------------+------------------------+---------ҷ
|№ | Мероприятия | Исполнители |Срок,годы|
+---+-----------------------------+------------------------+---------+
|1 | 2 | 3 | 4 |
+---+-----------------------------+------------------------+---------+
|1. |Разработка совместных целевых|Научно-исследовательские|Ежегодно |
| |проектов и программ по прио- |учреждения и высшие |ноябрь |
| |ритетным направлениям научных|учебные заведения | |
| |исследований и социально- | | |
| |экономического развития | | |
| |страны | | |
+---+-----------------------------+------------------------+---------+
|2. |Подготовка и представление в |Научно-исследовательские|Ежегодно |
| |министерства, ведомства, |учреждения и высшие | |
| |организации и предприятия |учебные заведения | |
| |разработок,выполненных совме-| | |
| |стно учёными и специалистами | | |
| |научно-исследовательских | | |
| |учреждений и высших учебных | | |
| |заведений, для практического | | |
| |использования в сфере | | |
| |экономики, образования и | | |
| |культуры | | |
+---+-----------------------------+------------------------+---------+
|3. |Организация работы по прове- |Академия наук Республики|2010-2015|
| |дению совместных научных |Таджикистан,Министерство| гг. |
| |исследований учёными |образования Республики | |
| |Академия наук Республики |Таджикистан | |
| |Таджикистан и высших учебных| | |
| |заведений в Международном | | |
| |научно-исследовательском | | |
| |центре "Памир-Чакалтая" и | | |
| |Международной астрономической| | |
| |обсерватории Института | | |
| |астрофизики Академия наук | | |
| |Республики Таджикистан | | |
| |"Памир" | | |
+---+-----------------------------+------------------------+---------+
|4. |Составление перспективного |Академия наук Республики|2010,сен-|
| |плана проведения совместных |Таджикистан |тябрь |
| |научных конференций, симпози-|Таджикская академия |2013 сен-|
| |умов, научно-практических |сельскохозяйственных |тябрь |
| |семинаров, в том числе |наук | |
| |международных, по актуальным |Министерство образования| |
| |вопросам развития образова- |Республики Таджикистан | |
| |ния, науки и инновационной |Министерство | |
| |деятельности и представить |экономического развития | |
| |его в Министерство экономи- |и торговли Республики | |
| |ческого развития и торговли |Таджикистан, другие | |
| |Республики Таджикистан |министерства и ведом- | |
| | |ства,Таджикский | |
| | |национальный университет| |
+---+-----------------------------+------------------------+---------+
|5. |Составление перспективного |Академия наук Республики|2010, |
| |плана изданий монографий, |Таджикистан |декабрь |
| |сборников статей и других |Таджикская академия |2013 |
| |научных трудов, обобщающих |сельскохозяйственных |декабрь |
| |результаты исследований по |наук | |
| |важнейшим научным направле- |Министерство образования| |
| |ниям, выполненных совместно |Республики Таджикистан | |
| |учёными научно-исследовате- |другие министерства и | |
| |льских учреждений и высших |ведомства,Таджикский | |
| |учебных заведений |национальный университет| |
+---+-----------------------------+------------------------+---------+
|6. |Подготовка предложений по |Министерство образования|2010 май |
| |созданию филиалов кафедр |Республики Таджикистан |2013 май |
| |высших учебных заведений в |Таджикский | |
| |институтах Академия наук |национальный университет| |
| |Республики Таджикистан, |Академия наук Республики| |
| |Таджикская академия |Таджикистан | |
| |сельскохозяйственных наук, |Таджикская академия | |
| |других научных учреждениях |сельскохозяйственных | |
| | |наук | |
+---+-----------------------------+------------------------+---------+
|7. |Подготовка предложений по |Академия наук Республики|2010 май |
| |созданию учебно-научных комп-|Таджикистан |2013 май |
| |лексов и центров, центров |Таджикская академия | |
| |информационно-коммуникаци- |сельскохозяйственных | |
| |онных технологий, инноваци- |наук | |
| |онных центров, учебно-научных|Министерство образования| |
| |и технологических ассоциаций |Республики Таджикистан | |
| | |другие министерства и | |
| | |ведомства,Таджикский | |
| | |национальный университет| |
+---+-----------------------------+------------------------+---------+
|8. |Составление перспективного |Академия наук Республики|2013 |
| |плана проведения олимпиад, |Таджикистан |ноябрь |
| |конкурсов студентов, |Таджикская академия | |
| |аспирантов, молодых учёных и |сельскохозяйственных | |
| |преподавателей |наук | |
| | |Министерство образования| |
| | |Республики Таджикистан | |
| | |Министерство экономичес-| |
| | |кого развития и торговли| |
| | |Республики Таджикистан, | |
| | |другие министерства и | |
| | |ведомства, Таджикский | |
| | |национальный университет| |
+---+-----------------------------+------------------------+---------+
|9. |Составление перспективного |Академия наук Республики|2010 июнь|
| |плана подготовки и издания |Таджикистан |2013 июнь|
| |учебников и учебных пособий |Таджикская академия | |
| |для студентов высших учебных |сельскохозяйственных | |
| |заведений, авторами которых |наук | |
| |являются учёные научно- |Министерство образования| |
| |исследовательских учреждений |Республики Таджикистан | |
| |и научно-педагогические |Академия образования | |
| |работники высших учебных |Таджикистан,Министерство| |
| |заведений |здравоохранения | |
| | |Республики Таджикистан, | |
| | |Министерство сельского | |
| | |хозяйства Республики | |
| | |Таджикистан | |
+---+-----------------------------+------------------------+---------+
|10.|Подготовка предложений по |Академия наук Республики|2010 |
| |проведению совместных |Таджикистан |ноябрь |
| |мероприятий, посвященных |Министерство образования| |
| |60-летию Академии наук |Республики Таджикистан | |
| |Республики Таджикистан |Таджикский национальный| |
| | |университет | |
+---+-----------------------------+------------------------+---------+
|11.|Совершенствование объединё- |Академия наук Республики|2010- |
| |нной компьютерной сети научно|Таджикистан |2013 |
| |-исследовательских учреждений|Таджикская академия | |
| |и высших учебных заведений |сельскохозяйственных | |
| |страны на основе использова- |наук, высшие учебные | |
| |ния оптиковолоконных |заведения, Таджикская | |
| |технологий |ассоциация пользователей| |
| | |академическими, исследо-| |
| | |вательскими и образова-| |
| | |тельными компьютерными | |
| | |сетями (ТАRЕNА) | |
+---+-----------------------------+------------------------+---------+
|12.|Создание единого банка данных|Академия наук Республики|2011-2015|
| |о деятельности научно- |Таджикистан | |
| |исследовательских учреждений |Таджикская академия | |
| |и высших учебных заведений |сельскохозяйственных | |
| |страны с использованием |наук, высшие учебные | |
| |современных информационно- |заведения, Таджикская | |
| |коммуникационных технологий |ассоциация пользователей| |
| | |академическими, исследо-| |
| | |вательскими и образова-| |
| | |тельными компьютерными | |
| | |сетями (ТАRЕNА) | |
+---+-----------------------------+------------------------+---------+
