Бо қарори Ҳукумати
Ҷумҳурии Тоҷикистон
аз 9 июни соли 2001 № 242
тасдиқ шудааст
Консепсияи муҳоҷирати меҳнатии шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон дар хориҷа
(қарори Ҳукумати ҶТ аз 7.08.2014 № 532)
1. Заминаи муҳоҷирати меҳнатӣ дар хориҷа
1. Татбиқи ҳуқуқи конститутсионии шаҳрвандон ба меҳнат, ҳифзи иҷтимоии манфиатҳои онҳо таъмини шуғли аҳолии аз нигоҳи иқтисодӣ фаъолро бо роҳи ташкил ва танзими ҷараёни муҳоҷирати меҳнатӣ дар хориҷа пешбинӣ менамояд.
2. Нерӯи демографии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз як тараф, аз ҷониби дигар нокифоягии маблағҳои молиявӣ барои рушди шабакаи дахлдори ҷойҳои корӣ боиси сарбории захираҳои меҳнатӣ мебошанд. Тибқи методикаи Созмони Байналмилалии Меҳнат то оғози соли 2000 дар ҷумҳурӣ 16.8 фоизи аҳолии аз нигоҳи иқтисодӣ фаъолро бекор ҳисобидан мумкин аст. Тибқи арзёбии экспертӣ захираҳои меҳнатии зиёдатӣ беш аз 30 фоизи теъдоди умумии онҳоро ташкил медиҳад. Ҳамзамон беш аз 60 фоизи аҳолии бекор ҷавонони то синни 30 сола мебошанд, ки имкон доранд таҷоруби тахассусиро вобаста ба касбҳое, ки дар бозори меҳнати кишварҳои воридкунандаи қувваи корӣ аз Тоҷикистон ба он талабот зиёд аст, ба даст оранд.
3. Бо дарназардошти сафарбарии пасти минтақавӣ ва касбию тахассусӣ, инчунин сохтори ҷинсию синну солии захираҳои кории озод тахмин намудан мумкин аст, ки тақрибан 30 фоизи аҳолии бекори ҷумҳурӣ метавонанд муҳоҷирони меҳнатӣ дар хориҷа гарданд.
2. Асосноксозии муҳоҷирати меҳнатӣ дар хориҷа
4. Муҳоҷирати меҳнатӣ дар хориҷа пеш аз ҳама ба зарурати паст кардани ташаннуҷи иҷтимоӣ, ки аз бекор мондани аҳолии аз нигоҳи иқтисодӣ фаъол ба миён омадааст, вобаста мебошад. Аз сабаби мавҷуд набудани манбаъҳои қонунии зиёд кардани даромад ва шароитҳои воқеии иқтисодии баланд бурдани сатҳи зиндагии аҳолӣ бо роҳи таъмин бо кор дар доираи ҷумҳурӣ содироти қувваи корӣ ба хориҷа барои ҳалли ин масъала омили муҳим мебошад.
5. Зарурати муҳоҷирати меҳнатии қонунӣ ва танзимшаванда дар хориҷа ба манфиати ноил шудан ба воридоти иловагии асъор ба буҷети ҷумҳурӣ аз ҳисоби андоз аз даромади фирмаҳои миёнарав, ки фаъолияти ҷалб ва бо кор таъмин намудани муҳоҷиронро дар хориҷа анҷом медиҳанд, алоқаманд аст.
6. Муҳоҷирати меҳнатӣ ба хориҷа дар натиҷаи аз ҷониби меҳнаткашони муҳоҷир ирсол намудани маблағ ҳамчунин ба баланд бардоштани шароити зисти аъзои оилаи онҳо мусоидат хоҳад кард.
7. Муҳоҷирати меҳнатӣ дар хориҷа ба фаъолгардии кори мақомоти давлатӣ ва фирмаҳои хусусии миёнарав оид ба тарбия, бозомӯзӣ ва баланд бардоштани тахассуси кадрҳо - коргарон ва мутахассисон мусоидат хоҳад намуд.
8. Кор ва таълим дар хориҷа ба баландшавии сатҳи тахассусии меҳнаткашони муҳоҷир муосидат намуда, рушди сатҳи тахассусии маҷмӯи қувваҳои кории ҷумҳуриро таъмин хоҳад кард.
9. Бо дарназардошти он, ки даромади меҳнаткашони муҳоҷир чун қоида дар муқоиса ба ҷумҳурӣ бештар аст, тавсеаи содироти қувваи корӣ ба афзоиши пасандози аҳолӣ мусоидат хоҳад кард, ки метавонад манбаи муҳими инвеститсия ба иқтисоди кишвар гардад.
3. Зарурати сиёсати муҳоҷирати меҳнатӣ дар хориҷа
10. Муҳоҷирати меҳнатӣ дар хориҷа зуҳуроти мураккаб ва печида буда, таваҷҷӯҳи муназзам, баррасӣ, танзими онро дар робита бо дигар ҷараёнҳо ва рӯйдодҳои иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва сиёсии ҳаёти ҷумҳурӣ тақозо менамояд.
11. Давлат бояд хеле фаъолона ба ҷараёни муҳоҷирати меҳнатӣ дар хориҷа, татбиқи сиёсати аз нигоҳи илмӣ асоснокшуда дар ин соҳа таъсир расонад. Сиёсати давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи муҳоҷирати меҳнатӣ дар хориҷа асосноксозии мақсадҳои умда, вазифаҳои ҷорӣ ва дурнамои онро бо дарназардошти анъана, расму оин, хусусиятҳои миллӣ ва таърихии Ҷумҳурии Тоҷикистон тақозо менамояд.
4. Мақсадҳои асосии сиёсати муҳоҷирати меҳнатӣ дар хориҷа
12. Мақсади асосии сиёсати давлатӣ дар соҳаи муҳоҷрати меҳнатӣ дар хориҷа аз ҳифзи иҷтимоию ҳуқуқии шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки мувақатан дар хориҷа кор мекунанд, танзими рафтуои мигратсионӣ, пешгирии муҳоҷирати ғайриқонунӣ ва пойдор намудани қонуният ба ҷараёни муҳоҷират иборат мебошад.
4.1. Мақсадҳои иқтисодӣ:
13. Ҷойгиронии қисми захираҳои меҳнатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар дигар кишварҳо бо мақсади дар шароитҳои нисбат ба ҳудуди ҷумҳурӣ самарабахштар бо кор таъмин намудани шаҳрвандони ҷумҳурӣ.
14. Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки бо сабабҳои объективӣ (сатҳи баланди афзоиши табии аҳолӣ ва маҳдудияти захираҳои молиявӣ барои таъмини чунин рушди афзояндаи қувваҳои корӣ) сатҳи бекории аҳолӣ ниҳоят зуд афзоиш меёбад, сиёсати судманди муҳоҷирати меҳнатӣ ба хориҷа яке аз омилҳои муҳими паст кардани теъдоди бекорон мебошад. Дар натиҷаи паст кардани сатҳи бекорӣ бошад, ҷиҳати афзоиши даромади аҳолӣ ба самараи хуб ноил шудан мумкин аст.
15. Сиёсати давлатӣ дар соҳаи муҳоҷирати меҳнатӣ дар хориҷа бояд ба истифодаи пурраи ҳамаи манбаъҳои воридоти асъор аз содироти қувваи корӣ, андоз аз даромади фирмаҳои миёнарав, пулгузарониҳои мустақими меҳнаткашони муҳоҷир ба Ватан барои дастгирии оила, волидайн, маблағгузории шахсии меҳнаткашони муҳоҷир (ба Ватан овардани воситаҳои истеҳсолот ва асбобу анҷоми истифодаи дарозмуддат, харидории амволи ғайриманқул, ба даст овардани коғазҳои қиматнок), сармоя аз онҳое, ки қувваи кории Тоҷикистонро қабул мекунанд ва барои такрористеҳсоли захираҳои меҳнатӣ ва соҳаи иҷтимоӣ сарф мегардад, нигаронида шавад.
16. Бо дарназардошти аҳамияти воридоти асъор аз меҳнаткашони муҳоҷири ҷумҳурӣ дар хориҷа ва бо мақсади пешгирии ҳамагуна қонуншиканиҳо ва ҳаннотӣ бо маблағҳои асъорӣ сиёсати давлатӣ дар соҳаи муҳоҷирати меҳнатӣ ба хориҷа бояд мубодилаи асъори хориҷиро, ки моликони он шаҳрвандони дар ҳориҷа коркунандаи Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошанд, тибқи қурби бозор пешбинӣ намояд.
17. Мақсади муҳими иқтисодии сиёсати давлатии муҳоҷирати меҳнатӣ (дар қисмати содироти қувваи корӣ) дар Ҷумҳурии Тоҷикистон аз он иборат аст, ки меҳнаткашони муҳоҷир дар натиҷаи кор дар хориҷа бо истифода аз барномаҳои тарбияи касбии муҳоҷирон, ки дар хориҷа истифода, мегардад, сатҳи касбӣ ва мадании хешро баланд бардоранд.
18. Яке аз мақсадҳои нисбатан муҳими иқтисодии сиёсати муҳоҷирати меҳнатӣ дар хориҷа аз зиёд гардидани ҳаҷми амонатҳои пулии мухоҷирон иборат мебошад, ки ба афзоиши захираҳои инвеститсионии ҷумҳурӣ мусоидат менамояд. Сиёсати конструктивии иқтисодӣ дар ин қисмат бояд ҳавасмандгардонии муҳоҷиронро барои ҳимояи даромадҳояшон пешбинӣ намоянд.
4.2. Мақсадҳои иҷтимоӣ:
19. Захираҳои озоди меҳнатии ҷумҳурӣ асосан шахсонеро, ки дорои омодагии касбӣ ва сатҳи зарурии маълумот намебошанд, дар бар мегирад. Дар чунин шароит ҳам барои баланд бардоштани самаранокии иқтисодии муҳоҷирати меҳнатӣ, ҳам барои рушди назарраси ҳиссаи кормандони соҳибихтисос дар маҷмӯи умумии захираҳои меҳнатии кишвар аз ҳисоби муҳоҷирон омодасозии кадрҳои касбӣ ба сифати мақсади асосии иҷтимоии сиёсати муҳоҷирати меҳнатӣ пешниҳод мегардад. Ин махсусан бо дарназардошти ҳолате, ки аксари кадрҳои баландихтисоси соҳаи индустриалии иқтисод кишварро тарк намудаанд, хеле муҳим мебошад.
20. Бо дарназардошти он, ки дар солҳои охир ҷумҳурӣ қувваҳои кории ғайрикасбиро содир мекунад ва онҳо дар соҳаҳои на он қадар ҷолиби иқтисодии кишварҳои кироякунанда ба меҳнати вазнин машғул хоҳанд шуд, зарур аст, ки дар сиёсати давлатии муҳоҷирати меҳнатӣ дар хориҷа усулҳои таъсиррасонӣ ба кишварҳои кироягири қувваи корӣ ҷиҳати таъсиси шароити мӯътадили меҳнатӣ пешбинӣ гардад. Чунин усул метавонад созишномаҳои бисёрҷониба ва дуҷониба, истифодаи омилҳои ҳавасмандгардонии муҳоҷирон ҷиҳати баланд бардоштани сатҳи маълумот ва тахассус, такмили тарзи ҳаёт, маърифати муошират ва рафтор бошад.
21. Муҳоҷирати меҳнатӣ дар хориҷа эҳтимоли хатарро, ки метавонад барои муҳоҷир ва аъзои оилаи ӯ аз сабабҳои молиявӣ ва он, ки муҳоҷир дар кишвари дигар қарор дорад, оқибатҳои вазнин дошта бошад, низ дар бар мегирад. Сиёсати давлатии муҳоҷирати меҳнатӣ дар хориҷа бояд татбиқи ҳуқуқи конститутсионии шаҳрвандонро ба меҳнат ва ҳифзи иҷтимоию ҳуқуқии меҳнаткашони муҳоҷирро дар ҳолатҳое, ки онҳо бо ин ё он сабаб бекор мемонанд, таъмин намояд. Вобаста ба ин чунин тадбирҳо ба монанди ба муҳоҷирин фароҳам овардани кӯмаки моддии муваққатӣ дар шакли кредит, таъсиси фонди умумӣ, ки хароҷоти вобаста ба ҷароҳатҳои истеҳсолӣ ва ҳолатҳои нохушро дар бар мегирад, суғуртаи таваккали (риск) муҳоҷирин, инчунин анҷом додани барномаҳои дастгирикунандаи ҳатмӣ ҷиҳати таъмини шуғл пас аз бозгашт ба ватан қобили таваҷҷӯҳ мебошад.
4.3. Мақсадҳои стратегӣ:
22. Сиёсати давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи муҳоҷирати меҳнатӣ дар хориҷа бояд ба пешгирии афзоиши муҳоҷирати ғайриқонунӣ ва номуназзам дар асоси ташаккули заминаҳои ҳуқуқӣ ва механизмҳои иқтисодии ҷараёни муҳоҷират, якҷоя бо тарафи қабулкунанда таъсис додани системаи муҳоҷирати меҳнатӣ, ҷалб намудани мақомоти худидораи маҳаллӣ, ҷомеа ва иттиҳодияҳо, воситаҳои ахбори умум ҷиҳати мубориза алайҳи муҳоҷирати ғайриқонунӣ нигаронида шавад.
23. Минбаъд самти афзалиятноки рушди муҳоҷирати меҳнатӣ дар хориҷа аз содир намудани қувваи кории тахассусӣ, ҳамзамон бо ҳифзи нерӯи зарурии захираҳои меҳнатии тахассусӣ дар ҷӯмҳурӣ, иборат хоҳад буд.
24. Сиёсати муҳоҷирати меҳнатӣ дар хориҷа бояд ба тавсеаи бештари (диверсификатсия) минтақаҳои Федератсияи Россия ҳамчун ноҳияҳои асосии танзимкунандаи ҳаракати муҳоҷирин аз Тоҷикистон нигаронида шавад, зеро робитаҳои таърихан асосёфтаи истеҳсолию иқтисодӣ дар гузашта, аз ҷониби аксари аҳолии ҷумҳурӣ донистани забони русӣ яке аз заминаҳои устувори рушди муҳоҷирати меҳнатӣ дар хориҷа дар ин самт мебошад.
5. Мазмун ва роҳҳои татбиқи сиёсати муҳоҷирати меҳнатӣ дар хориҷа
25. Дар шароити гузариш ба иқтисоди бозаргонӣ ва дар давраҳои аввали барқароргардии бозори меҳнат яке аз усулҳои самарабахши танзими системаи шуғли дохилӣ ва хориҷӣ аз танзимии давлатӣ иборат аст.
26. Фишангҳои муҳими танзими давлатии сиёсати муҳоҷирати меҳнатӣ дар хориҷа таҳия ва қабули санадҳои меъёрӣ - ҳуқуқӣ дар соҳаи муҳоҷирати меҳнатӣ дар хориҷа мебошад:
27. Мониторинги ҳолати муҳоҷирати меҳнатӣ дар ҷумҳурӣ;
28. Созишномаҳои дуҷониба вобаста ба масъалаҳои муҳоҷирати меҳнатӣ бо кишварҳое, ки ба он ҷо қисми зиёди меҳнаткашони муҳоҷир сафар мекунанд ва дар онҳо муқаррароти умумии таъминот бо кор ва ҳифзи иҷтимоии меҳнаткашони муҳоҷир инъикос меёбад. Мамлакатҳои дорои афзалияти бештаре ки бо онҳо чунин созишномаҳо бо дарназардошти минбаъд тавсеа ёфтани теъдоди кишварҳои самти муҳоҷирати меҳнатӣ баста мешаванд бо Федератсияи Россия, Украина, Белорус, Қазоқистон, Қирғизистон, Германия, Австрия, Кувайт, Миср, Аморати Муттаҳидаи Араб, Кореяи Ҷанубӣ, Филиппин, Малайзия, Канада мебошанд.
29. Таҳияи барномаи давлатии дурнамои миёна ва дарозмӯҳлати муҳоҷирати меҳнатӣ дар хориҷа;
30. Таъсиси системаи имтиёзноки андозбандии фирмаҳои миёнарав, ки фаъолиятро вобаста ба муҳоҷирати меҳнатӣ ба хориҷа анҷом медиҳанд;
31. Бо мақсади ҳавасмандгардонии сиёсати фаъоли шуғл дар хориҷа таъсис додани "Хазинаи дастгирии оилаҳои меҳнаткашони муҳоҷир" аз ҳисоби фирмаҳои миёнарав, ки фаъолиятро вобаста ба муҳоҷирати меҳнатӣ ба хориҷа анҷом медиҳанд;
32. Мусоидат дар тарбия, бозомӯзӣ ва баланд бардоштани тахасуси кадрҳо барои шуғл дар хориҷа. Дар айни замон тарбияи мақсадноки кадрҳо барои корхонаҳои мушаххаси тарафи қабулкунанда, аз ҷумла аз ҳисоби маблағгузории онҳо бо истифода аз нерӯи таълимию истеҳсолии Ҷумҳурии Тоҷикистон;
33. Ташкили кӯмаки иттилоотию машваратии меҳнаткашони муҳоҷир. Чунин кӯмак бояд иттилоот оид ба кишвари сафар, менталитети аҳолии он, хусусияти кор, мушаххасоти корхона, шароити зист ва ғайраро дар бар гирад.
34. Аз ҷониби намояндагони дипломатӣ ва консулгарӣ ҳифз намудани манфиатҳо, расонидани ёрӣ ва мусоидат ба меҳнаткашони муҳоҷир ва аъзои оилаи онҳо - шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон дар давлате, ки ба он сафар мекунанд;
35. Татбиқи системаи стандартии банақшагирӣ ва баҳисобгирии муҳоҷирати меҳнатӣ дар хориҷа ва ғайра.
6. Ҳавасмандгардонии муҳоҷирати меҳнатӣ дар хориҷа
36. Мақсади асосии ҳавасмандгардонии шуғл дар хориҷа аз фаъолгардонии он тавассути қадр намудани кори миёнаравӣ дар соҳаи ҷалб ва таъмин бо кор, инчунин таъсиси системаи асосноксозии самтгирии қувваи корӣ дар хориҷа иборат мебошад.
37. Самти асосии сиёсати давлатии ҳавасмандгардонии шуғл дар хориҷа аз инҳо иборатанд:
38. Мусоидат ба ташаккули фирмаҳои хусусии миёнарав ва ташкилотҳои ҷамъиятӣ (бо ҳуқуқи шахси ҳуқуқӣ), ки ба фаъолияти миёнаравӣ дар соҳаи муҳоҷирати меҳнатӣ дар хориҷа машғуланд. Ин хадамот бояд тавассути омӯхтани талабот ба қувваи корӣ дар бозори хориҷии меҳнат ва таҳлили вазъи бозори дохилии меҳнат дар фиристодани меҳнаткашони муҳоҷир ба хориҷа хизматрасониро анҷом диҳанд;
39. Муайян намудани маҳакҳои шомил намудани фирмаҳои миёнарав ба соҳаи муҳоҷирати меҳнатӣ дар хориҷа. Фирмаи миёнарав, агар он дар ҷараёни як сол теъдоди на камтар аз 30 нафар муҳоҷирро дар хориҷа бо кор таъмин намояд, метавонад дар соҳаи фаъолияти вобаста ба муҳоҷирати меҳнатӣ ба хориҷа такроран иҷозатнома (литсензия) гирад.
40. Мусоидат ба воридшавии муросилоти пулии меҳнаткашони муҳоҷир ба бонкҳои дахлдори Ҷумҳурии Тоҷикистон тавассути ташкили системаи хизматрасонии бонкҳо дар маҳалҳои таҷамӯи меҳнаткашони муҳоҷир ва кафолати ҳифзи муросилоти пулӣ;
41. Мусоидат барои аз ҷониби меҳнаткашони муҳоҷир ба кишвари маҳали зист интиқол додани молҳои арзишноки аз боҷҳои гумрукӣ озодшуда;
42. Давлат бояд ҷиҳати ҳавасмандгардонии фаъолнокии инвеститсионии меҳнаткашони муҳоҷир тавассути зиёд кардани ставкаҳои фоизи амонатҳои меҳнаткашони муҳоҷир бо асъори қобили табдили озод дар бонкҳои ҷумҳурӣ ва муқаррар намудани ҳаҷми пардохти хизматрасонии бонкӣ дар сатҳи поёнтар аз стандартҳои ҷаҳонӣ (андозаҳо) мусоидат намояд.
7. Ҳимояи меҳнаткашони муҳоҷир
43. Давлат ҳифзи меҳнаткашони муҳоҷири ватаниро ба зимма мегирад. Дар айни замон давлат сафари меҳнаткашони муҳоҷирро тавассути Хадамоти муҳоҷирати Вазорати меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин бо роҳи пешбурди баҳисобгирии риояи шартнома ва қарордодҳои басташуда байни фирмаҳои миёнарав ва корфармоён таҳти назорат қарор медиҳад .
44. Давлат барои бастани шартномаҳои (созишномаҳои) дутарафа стандартҳои ҳадди ақалро муқаррар менамояд, ки он ҳифзи иҷтимоию ҳуқуқии меҳнаткашони муҳоҷирро дар бар мегирад.
45. Давлат доираи масъулияти фирмаҳоеро, ки дар соҳаи муҳоҷирати меҳнатӣ дар хориҷа машғуланд, муайян намуда, фаъолияти онҳоро вобаста ба самтҳои зайл таҳти назорат қарор медиҳад:
- ба талаботи корфармо мутобиқ будани коршоямии касбии меҳнаткашони муҳоҷир ҳангоми интихоб.
- риояи шартҳои шартномаи меҳнатие, ки дар соҳаи кироя баста шудаанд.
46. Мақоми ваколатдори давлатие, ки ба фирмаҳо барои фаъолияти миёнаравӣ ҷиҳати фиристодани меҳнаткашон барои кор ба хориҷа иҷозатнома (литсензия) додааст, ҳуқуқ дорад:
- дар сурати вайрон кардани қоидаҳои бо кор таъмин намудани муҳоҷирин фирмаи миёнаравро аз иҷозатнома (литсензия) маҳрум созад;
- ҷиҳати ба масъулияти ҷиноятӣ кашидани ашхос ва ташкилотҳое, ки ба ҷалби ғайриқонунии (бидуни литсензия) коргарон машғуланд, ташаббус зоҳир намояд.
8. Ташкили системаи ҳисоботдиҳӣ
47. Бо мақсади ҳамоҳангсозии сиёсати давлатӣ дар соҳаи муҳоҷирати меҳнатӣ зарур аст, ки системаи ҳисоботдиҳии фирмаҳои миёнарав ва ташкилотҳои ҷамъиятии машғули муҳоҷирати меҳнатӣ ба хориҷа дар назди Хадамоти муҳоҷирати Вазорати меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷорӣ карда шавад .
48. Махзани маълумот (иттилоот) дар бораи муҳоҷирати меҳнатӣ бояд дар системаи Хадамоти муҳоҷирати Вазорати меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон таъсис ва ҳифз карда шавад .
КОНЦЕПЦИЯ трудовой миграции граждан Республики Таджикистан за границу
(в редакции постановления Правительства РТ от 07.08.2014г.№532)
1. Предпосылки трудовой миграции за границу
1. Реализация конституционных прав граждан на труд, социальная защита их интересов предполагают обеспечение занятости экономически активного населения, за ее пределами, путем организации и регулирования процессов трудовой миграции.
2. Демографический потенциал Республики Таджикистан, с одной стороны, нехватка финансовых средств для развития сети соответствующих рабочих мест, с другой, обуславливают избыток трудовых ресурсов. Согласно методике Международной Организации Труда, к началу 2000 года безработными в республике можно было считать 16.8% экономически активного населения. Согласно экспертным оценкам излишние трудовые ресурсы составляют более 30% общего их количества. При этом более 60% незанятого населения составляет молодежь в возрасте до 30 лет, имеющая потенциальные возможности приобретения профессиональных навыков для работы за рубежом по профессиям пользующимся спросом на рынках труда стран импортеров рабочей силы из Таджикистана.
3.Учитывая низкую территориальную и профессионально-квалификационную мобильность, а также половозрастную структуру свободных трудовых ресурсов, можно предположить, что потенциальными трудовыми мигрантами за границу могут стать около 30% незанятого населения.
2. Обоснование трудовой миграции за границу
4. Трудовая миграция за границу вызывается необходимостью, прежде всего, смягчения социальной напряженности, обусловленной не занятостью экономически активного населения. Ввиду отсутствия легальных источников увеличения доходов и реальных экономических условий повышения жизненного уровня населения путем трудоустройства в пределах республики, экспорт рабочей силы за рубеж является важным фактором в решении этой задачи.
5. Необходимость легальной и регулируемой трудовой миграции за границу обусловливается интересами получения дополнительных валютных поступлений в бюджет страны за счет налогов от прибылен фирм - посредников, осуществляющих деятельность по привлечению и трудоустройству мигрантов за рубежом.
6. Трудовая миграция за границу благодаря осуществлению трудящимися мигрантами денежных переводов способствует повышению благосостояния членов их семей.
7. Трудовая миграция за границу способствует активизации деятельности государственных органов и частных фирм посредников в сфере подготовки, переподготовки и повышения квалификации кадров, рабочих и специалистов.
8. Работа и обучение за рубежом, способствуя росту квалификации трудящихся мигрантов, обеспечит повышение квалификационного уровня совокупной рабочей силы республики.
9. Ввиду того, что трудовые доходы трудящихся мигрантов, как правило, выше, чем в республике, расширение экспорта рабочей силы будет способствовать росту объема сбережений населения, которые могут послужить важным источником инвестиций в экономику страны.
3. Необходимость политики трудовой миграции за границу
10. Трудовая миграция за границу - явление сложное, неоднозначное и поэтому требующее пристального внимания и изучения, регулирования во взаимосвязи с другими процессами и явлениями экономической, социальной и политической жизни республики.
11. Государство должно довольно активно влиять на процессы трудовой миграции за границу, реализацией научно обоснованной политики в этой области. Государственная политика Республики Таджикистан " в области трудовой миграции за границу предполагает обоснование основных целей, текущих и перспективных ее задач с учетом традиций, обычаев, национальных и исторических особенностей населения Таджикистана.
4. Основные цели политики трудовой миграции за границу
12. Основной целью государственной политики в области трудовой миграции за границу является социально - правовая защита граждан Республики Таджикистан, временно работающих за рубежом, регулирование миграционных потоков, предотвращение нелегальной миграции и утверждение законности в миграционном процессе.
4.1. Экономические цели:
13. Перемещение части трудовых ресурсов Республики Таджикистан в другие страны осуществляется с целью трудоустройства граждан республики на более выгодных условиях, чем на территории республики.
14. В Республике Таджикистан, где по объективным причинам (высокий естественный прирост населения и ограниченность финансовых ресурсов для обеспечения столь быстрого роста рабочих мест), стремительно увеличивается уровень не занятости населения - эффективная политика трудовой миграции за границу является важнейшим фактором снижения уровня безработицы. В результате снижения уровня безработицы значительный эффект будет достигнут в увеличении доходов населения.
15. Государственная политика в области трудовой миграции за границу должна быть направлена на полное использование всех каналов валютных поступлений от экспорта рабочей силы: налогов с прибыли фирм-посредников; непосредственных денежных переводов трудящихся-мигрантов на Родину, на поддержку семьи и родственников; личных инвестирований трудящихся-мигрантов (привоз на Родину средств производства и предметов длительного пользования, покупка недвижимости, приобретение ценных бумаг); капиталов от принимающих рабочую силу из Таджикистана стран, идущих на воспроизводство трудовых ресурсов и в социальную сферу.
16. Принимая во внимание значение валютных поступлений от трудящихся-мигрантов республики за рубежом и в целях предотвращения всевозможных нарушений и спекуляций валютными средствами, государственная политика в области трудовой миграции за границу должна предусмотреть обмен иностранной валюты, владельцами которой являются граждане Таджикистана, работающие за границей, по рыночному курсу.
17. Важной экономической целью государственной политики трудовой миграции (в части экспорта рабочей силы) в Республике Таджикистан состоит в том, чтобы трудящиеся-мигранты в результате работы за границей повысили свой профессиональный и культурный уровень, используя применяемые в зарубежных странах программы профессиональной подготовки иммигрантов.
18. Не менее важной экономической целью политики трудовой миграции за границу является рост объема денежных сбережений мигрантов, способствующий увеличению инвестиционных ресурсов республики. Конструктивная экономическая политика в этой части должна предусматривать стимулирование мигрантов к сбережению своих доходов.
4.2. Социальные цели:
19.Свободные трудовые ресурсы республики включают в себя, в основном, лиц, не имеющих профессиональной подготовки и необходимого уровня образования. В этих условиях, как для повышения экономической эффективности трудовой миграции, так и для существенного роста доли квалифицированных работников в общей численности трудовых ресурсов страны, в качестве главной социальной цели политики трудовой миграции выдвигается подготовка профессиональных кадров из числа мигрантов. Это особенно важно с учетом того обстоятельства, что абсолютное большинство высококвалифицированных кадров индустриальных отраслей экономики покинули республику.
20. Поскольку в ближайшие годы республика будет экспортировать неквалифицированную рабочую силу, занятую на тяжелых работах и в малопривлекательных отраслях экономики стран их найма, поэтому государственная политика трудовой миграции за границу должна предусматривать механизмы воздействия на страны найма рабочей силы по созданию нормальных условий труда трудящимся мигрантам. Такими механизмами могут быть многосторонние и двусторонние соглашения, использование рычагов стимулирования мигрантов к повышению образовательного и квалификационного уровня, совершенствованию образа жизни, культуры поведения и общения.
21. Трудовая миграция за границу сопряжена с риском, который может иметь серьезные последствия для мигранта и его семьи по финансовым причинам, а также из-за того, что мигрант находится в чужой стране. Государственная политика трудовой миграции за границу должна обеспечивать реализацию конституционных прав граждан на труд, социально - правовую защиту трудящихся мигрантов в случаях, когда они по тем или иным причинам остаются без работы. В связи с этим, заслуживают внимания такие меры, как осуществление поддерживающих обязательных программ по обеспечению занятости трудящихся - мигрантов после возвращения в республику.
4.3. Стратегические цели:
22. Государственная политика Республики Таджикистан в области трудовой миграции за границу должна быть нацелена на предотвращение роста нелегальной и нерегулируемой миграции на основе формирования правовых основ и экономических, механизмов миграционных процессов, создания совместно с принимающими странами системы трудовой миграции, включение местных органов самоуправления, общие и общественности, через средства массовой информации в борьбу против нелегальной миграции.
23. На перспективу приоритетным направлением развития трудовой миграции за границу должен являться экспорт квалифицированной рабочей силы при одновременном сохранении достаточного потенциала квалифицированных трудовых ресурсов в республике.
24. Политика трудовой миграции за границу должна быть направлена на значительное расширение (диверсификации) регионов Российской Федерации, как основных районов регулируемых миграционных потоков из Таджикистана, тем более, что исторически сложившиеся производственно-экономические связи в прошлом, знание большинством населения республики русского языка являются весомой предпосылкой развития трудовой миграции в этом направлении.
5. Содержание и пути реализации политики трудовой миграции за границу
25. В условиях перехода к рыночной экономике и на первых этапах становления рынка труда наиболее эффективным методом регулирования системы внутренней и внешней занятости является государственное регулирование.
26. Важнейшими рычагами государственного регулирования трудовой миграции за границу является разработка и принятие, соответствующие нормативно-правовых актов в области трудовой миграции заграницу:
27. Мониторинг состояния трудовой миграции в республике;
28. Двусторонние соглашения по вопросам трудовой миграции со странами, где прибывает значительное количество трудящихся мигрантов, в которых найдут отражение основные положения трудоустройства и социально-правовой защиты трудовых мигрантов. Наиболее приоритетными странами, с которыми заключаются подобные соглашения, являются Российская Федерация. Украина, Белоруссия, Казахстан, Кыргызстан, Германия. Австрия, Кувейт, Египет, ОАЭ, Южная Корея, Филиппины, Малайзия, Канада и другие страны, с учетом расширения в будущем географии трудовой миграции за границу;
29. Разработка Государственной Программы трудовой миграции за границу на средне - и долгосрочную перспективу;
30. Создание системы льготного налогообложения фирм-посредников, осуществляющих деятельность в сфере трудовой миграции за границу;
31. Учреждение "Фонда поддержки семей трудящихся мигрантов" за счет средств фирм-посредников, осуществляющих деятельность в сфере трудовой миграции заграницу в целях поощрения активной политики внешней занятости;
32. Содействие в подготовке, переподготовке и повышении квалификации кадров для внешней занятости. При этом возможна целевая подготовка кадров для конкретных предприятий принимающих стран, в т.ч. за счет их финансовых средств с использованием учебно-производственного потенциала Республики Таджикистан.
33. Организация информационно-консультативной помощи трудящимся мигрантам. Данная помощь должна охватывать информацию о стране прибытия, менталитете ее народа, характере работы и специфики предприятия, условиях жизнедеятельности и т.п.
34. Защита, охрана интересов, оказание помощи и содействие, а государстве пребывания трудящихся мигрантов и членов их семей - граждан Республики Таджикистан со стороны дипломатических и консульских представительств.
35. Введение стандартизированной системы планирования и учета трудовой миграции за границу и другие.
6. Стимулирование трудовой миграции за границу
36. Важнейшими целями стимулирования занятости за границу выступают ее активизация путем поощрения посреднической деятельности в сфере привлечения и трудоустройства, а также создание системы мотивации ориентированности рабочей силы за границу.
37. Основными направлениями государственной политики стимулирования занятости за границу выступают:
38. Содействие формированию частных фирм-посредников и общественных организаций (на правах юридического лица), занимающихся посреднической деятельностью в сфере трудовой миграции. Эти службы призваны оказывать посреднические услуги в направлении на работу трудящихся мигрантов за рубеж, через изучение спроса на рабочую силу на внешних рынках труда и анализа состояния внутреннего рынка труда
39. Определение критериев включения посреднических фирм в сферу трудовой миграции за границу. Фирма-посредник может получить лицензию в сфере деятельности в области трудовой миграции за границу повторно, если она обеспечит трудоустройство трудовых мигрантов за границу в течение года в количестве не менее 30 человек
40. Содействие в поступлениях денежных переводов трудящихся мигрантов в соответствующие банки Республики Таджикистан путем организации системы услуг банков в местах концентрации трудящихся мигрантов и гарантии сохранности денежных переводов
41. Содействие в привозе трудящимися мигрантами ценных товаров, освобожденных от таможенных пошлин, в страну проживания
42. Государство должно взять на себя обязательство по стимулированию инвестиционной активности трудящихся мигрантов путем увеличения ставки процента по вкладам трудящихся мигрантов в твердой валюте в банках Республики и установления размеров оплаты банковских услуг на уровне ниже мировых стандартов (размеров).
7. Защита трудящихся мигрантов
43. Государство берет на себя функцию защиты отечественных трудящихся мигрантов. При этом государством будет установлен контроль за выездом трудящихся мигрантов через Миграционную службу Министерства труда, миграции и занятости населения Республики Таджикистан, а также путем введения чета соблюдения заключенных договоров и контрактов между фирмами-посредниками и работодателями
44. Государство устанавливает минимальные стандарты для заключения двусторонних договоров (соглашений), обеспечивающих социально-правовую защиту трудящихся мигрантов.
45. Государство определяет меру ответственности фирм, занимающихся посредничеством в сфере трудовой миграции за границу и осуществляет контроль за их деятельностью по следующим направлениям:
- за соответствием профессиональной пригодности трудовых мигрантов при их отборе требованиям работодателей
- за соблюдением условий трудовых договоров, заключенных в области найма.
46. Полномочный государственный орган, выдавший лицензии фирмам на посредническую деятельность по направлению трудящихся на работу за рубеж имеет право:
- лишить фирм-посредников лицензии в случае нарушения правил трудоустройства мигрантов;
- выступить инициатором по привлечению к уголовной ответственности лиц и организаций, осуществляющих нелегальную вербовку (без лицензии).
8. Организация системы отчетности
47. В целях координации государственной политики в области трудовой миграции необходимо ввести систему отчетности фирм-посредников и общественных организаций, осуществляющих деятельность в сфере трудовой миграции за границу перед Миграционную службу Министерстве труда, миграции и занятости населения Республики Таджикистан
48. Банк данных (сведения) о трудовой миграции должен создаваться и сохраняться в системе Миграционную службу Министерстве труда, миграции и занятости населения Республики Таджикистан
