Бо қарори Ҳукумати
Ҷумҳурии Тоҷикистон
аз 2 июли соли 2005 № 238
тасдиқ шудааст
Барномаи рушди фаъолияти китобдорӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2006-2015
I. Муқаддима
Вазифаҳои асосии фаъолияти китобдорӣ дар шароити нави рушди иҷтимоию иқтисодии Тоҷикистони соҳибистиқлол аз инҳо иборатанд:
- мусоидат намудан ба рушди босуръати иҷтимоию иқтисодии мамлакат;
- кӯмак расонидан ба тарбияи ҳуқуқи, маънави, ахлоқи, гуманисти, ватандӯстии шаҳрвандон, ташаккул додани ҷаҳонбинии илмии онҳо, баланд бардоштани сатҳи маърифатноки, фарҳанги ва касбии онҳо;
- мусоидат намудан ба рушди илм, истеҳсолот, ҳамкории иҷтимои ва дигар соҳаҳои ҳаёти ҷомеа, татбиқ намудани донишҳои илми, дар амалияи хоҷагидори ва идораи давлати истифодаи нисбатан самараноки имкониятҳои илмию техники ва истеҳсолии ҷумҳури.
Барномаи фаъолияти китобдори дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи солҳои 2006-2015 бо мақсади татбиқи муқаррароти Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи фарҳанг", Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи фаъолияти китобдорӣ", ҳамчунин қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи беҳтар намудани вазъи Китобхонаи миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба номи А.Фирдавси" ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқи, ки ба фароҳамоварии шароити мусоид барои дастраси умум гардонидани адабиёти гуногун, иттилоот ва арзишҳои фарҳангие, ки дар фонди китобхонаҳо ҷамъовари мегарданд ва аз ҷониби китобхонаҳои оммавии системаи Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон барои истифодабарии хонандагон пешниҳод карда мешаванд, таҳия шудааст.
Ҳадафи Барнома аз ин иборат аст, ки функсияҳои иттилооти, иҷтимоию фарҳанги ва маърифатии китобхонаҳоро тақвият дода, ба рушди шабакаи китобхонаҳо дар шароити муносибатҳои бозори мусоидат намуда, дастрасии фонди китобхонаҳоро барои ҳамаи табақаҳои ҷомеа таъмин карда, ба воридсозии технологияҳои нави иттилооти дар фаъолияти китобхонаҳо кӯмак расонида, механизмҳои молияви ва иқтисодии фаъолияти китобхонаҳоро муайян сохта, заминаи моддию техникии онҳоро таҳким бахшида, тарбияи кадрҳои баландихтисосро такмил дода, эътибори иҷтимоии кормандони китобхонаҳоро боло бардорад.
Барнома баҳри сафарбарии китобдорони ҷумҳури барои иҷрои вазифаҳои умдаи пешрафти системаи китобхонаҳо барои солҳои 2006-2015 равона гардида, мақсади он таъмини кафолати ҳуқуқии раҳоии китобхонаҳо аз вазъияти бӯҳрони мебошад.
II. Вазъи фаъолияти китобдорӣ
Пас аз соҳибистиқлол гардидани Тоҷикистон сиёсати фарҳангии давлат ба мустаҳкам намудани пояҳои маънавии ҷомеа, ташаккули афкори эҷодиву созандаи халқ боло бурдани ҳисси ифтихори милли, таҳкими сулҳу ороми, якдигарфаҳмии ҳамаи табақаҳои аҳоли, густариши худшиносии милли, таъмини кафолатҳои ҳуқуқии ҳамаи миллатҳо ва халқиятҳошаҳрвандони Тоҷикистон барои истифодабари аз фонд ва хадамоти китобхонаҳо равона карда шудааст.
Дар шароити ҳозира - давраи ташаккули сохти нави ҷамъиятию сиёси ва иҷтимоию иқтисоди дар мамлакат нақши иҷтимоии китобхонаҳо афзуда, нуфузи онҳо дар ташаккули ҷаҳонбинии нав боло меравад, функсияҳои тарбияви, мадани ва маърифатии онҳо боз ҳам густариш меёбанд.
Имрӯз дар системаи Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон беш аз 1395 китобхона, аз ҷумла 64 китобхонаи бачагона фаъолият доранд, ки фонди умумии онҳо 12.676.775 нусха, аз ҷумла ба забони тоҷики
3.538.757 нусха, ба забони руси - 7.726.402 нусха, ба забони ӯзбеки422797 нусха, ба дигар забонҳо 988819 нусха мебошад, яъне ҳаҷми нисбии адабиёт ба забони тоҷики 27,9 % - ро ташкил медиҳад.
Хусусияти асосии китобхонаҳои оммавии системаи Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон, фарқият ва афзалияти онҳо аз дигар муассисаҳои фарҳанги ҳадалимкон наздик будани онҳо ба аҳоли, мутобиқати онҳо ба хизматрасонии ҳамаи табақаҳои аҳоли, фарогир будани фондҳои онҳо мебошад, ки ба қонеъгардонии талаботи маърифати, фарҳанги, касби ва дигар дархостҳои иттилоотии аҳоли имконият доранд.
Вале имрӯз ба иллати як қатор сабаб ва омилҳо китобхонаҳои оммавии ҷумҳури имконияти татбиқи пурра ва самараноки ин афзалиятҳоро надоранд.
Дар деҳоти ҷумҳури қисми зиёди аҳоли аз китобхонаҳо истифода намебаранд. Мақомоти фарҳанг дар маҳалҳо аксаран вазъияти воқеии фаъолияти китобдориро таҳриф мекунанд, фаъолияти китобхонаҳо бо нишондодҳои миқдории ғайривоқеи арзёби мешаванд.
Бо вуҷуди ин, сатҳи рушди фаъолияти китобдории манотиқи гуногун аз бисёр ҷиҳат якхела нест. Тавсифҳои асосии китобдори - шумораи аҳоли ба як китобхона, китобтаъминкуни, сатҳи истифодабарии фондҳо, шумораи хонандагон дар фоиз нисбати шумораи аҳоли, тақсимоти кормандони китобхонаҳо аз рӯи маълумот ва ҳоказо ба кулли аз якдигар фарқ мекунанд. Ҳамин гуна фарқият дар қонеъгардонии талаботи хонандагони шаҳрҳои калон, миёна, хурд ва шаҳраку деҳот ба назар мерасад.
Ҳаҷми фонди китобхонаҳои ҷумҳури ба суръати афзоиши аҳоли, вазъи демографи дар маҳалҳо, ба шумораи хонандагон, талабот ва имконияташон ҷиҳати истифодабари аз ин фондҳо мувофиқат намекунад. Дар баъзе ноҳияҳои ҷумҳури тамоюли устувори ҷойгиршавии номутаносиби таркиби фонди китобхонаҳо ба назар мерасад, ки он таҳияи меъёрҳо ва муносибатҳои мушаххаси китобтаъминкуниро тақозо менамояд.
Имрӯз ҳаҷми таъминоти китобхонаҳои ҷумҳури бо китоб бояд аз рӯи якчанд омил муайян карда шавад, ки дар байни онҳо рушди иқтисодию иҷтимоии мамлакат, вазъи демографи, нашри китоб, таъминот бо китоб, маблағгузори ба китобхонаҳо, ҳамоҳангсозии пуррагардони ва ҳамкориро бо мақсади истифодаи фонди ягонаи системаҳои марказонидашуда номбар кардан мумкин аст.
Камбудиҳо дар сиёсати нашри китоб ва таъмини китобхонаҳои оммавии ҷумҳури ба он оварда расонид, ки тӯли солҳои истиқлолият системаи нусхаи ҳатмии нашрияҳои чопи - яке аз сарчашмаҳои асосии пуррагардонии фонди китобхонаҳои оммави, амалан корношоям гардид.
Сатҳи пасти алоқамандии аҳоли ба фондҳои китоб ҳамчунин ба дур будани маҳалҳои аҳолинишин аз ҳамдигар, дар канор будани деҳаҳои хурд, инкишофи нокифояи роҳҳо ва нақлиёт, ки дастёбиро ба китобхонаҳо душвор мегардонад, вобаста аст.
Имкониятҳои системаҳои марказонидашудаи китобхонаҳо, ки ба танзими ӯҳдабароёнаи азнавтақсимкунии фонди китобхонаҳо мусоидат мекунанд, ба таври кофи истифода бурда намешавад.
Сарфи назар аз баъзе дастовардҳо дар соҳаи феҳристнависи, кори ташкил ва бунёд кардани феҳристҳо ба таври стихияви ба роҳ монда шудааст. Ҳолатҳои мавҷуд набудани феҳристҳои ниҳоят зарури анъанави ба назар мерасанд. Ҳатто дар калонтарин китобхонаҳои оммавии мамлакат ба ташкили васеи феҳристҳои электрони шурӯъ накардаанд.
Таҳияи дастурҳои библиографии таъиноташон гуногун низ дар сатҳи зарури ба роҳ монда нашудааст.
Омилҳои зикргардида ҳуқуқҳои шаҳрвандонро нисбати дастёбии баробар ва озод ба иттилоот ва арзишҳои фарҳанги, ки дар манифести ЮНЕСКО ,Дар бораи китобхонаҳои оммави, (таҳрири соли 1994) инъикос ёфтаанд, инчунин афзалиятнокии ҳадафҳои маданию маърифатии фаъолияти китобдори ва зарурияти татбиқи мукаммали онҳоро дар заминаи қонунгузории милли, аз ҷумла Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон, Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи фаъолияти китобдори" ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқи маҳдуд менамоянд.
Тӯли солҳои истиқлолият масъалаҳои илми ва илмию методии беҳгардонии куллии хизматрасонии китобдорию иттилооти ба аҳоли ҳал нагардидаанд, таҳқиқи проблемаҳои бунёдии китобхонашиноси ва библиографияшиносии ватани оғоз нашудааст; пажӯҳиши мавзӯъҳои камаҳамият то ба имрӯз боқи мондааст, ҳамоҳангсозии зарурии корҳои илмию тадқиқоти дар ин соҳа вуҷуд надорад, берабтии корҳои илмию тадқиқоти ба эҳтиёҷоти амалии китобдори ва пешгӯии тамоюлоти афзалиятноки китобдорию иттилооти аз байн нарафтааст.
III. Кадрҳои китобдорӣ
Вазъи бӯҳронии фаъолияти китобдори дар мамлакат аз бисёр ҷиҳат ба мавҷуд набудани низоми тайёр кардани кормандони китобхонаҳо ва такмили ихтисоси онҳо вобаста аст.
Имрӯз беш аз 50 фоизи кормандони китобхонаҳо маълумоти махсуси китобдори надоранд. Як қисми китобдорон, махсусан дар деҳот, маълумоти миёнаи умуми доранд. Имрӯз дар китобхонаҳои оммавии ҷумҳури аз сабаби ночиз будани музди меҳнат, номусоидии шароитҳои кор, набудани ҳавасманди ва маҳрумии шароити кори китобдорон аз ҳифзи иҷтимои аз кор рафтани кадрҳо хело зиёд аст. Кормандони боқимондаи китобхонаҳо фаъолона ба муассисаву ташкилотҳои дигар, ба вазифаҳои ғайритахассуси, вале музди меҳнаташ баланд ба кор мегузаранд.
Тӯли солҳои истиқлолият дар ҷумҳури дар доираи такмили ихтисоси кормандони китобхонаҳо умуман ягон хел чорабини гузаронида нашудааст, таҷрибаи қаблан маъмули бозомӯзии кадрҳои китобдори фалаҷ шудааст.
Эътибори касби китобдори хеле коста гардидааст. Сол то сол шумораи довталабон ба факултаи китобдори ва иттилоотшиносии Донишгоҳи давлатии санъати Тоҷикистон ба номи Мирзо Турсунзода коҳиш меёбад.
Масъалаи аз кор рафтан ва нарасидани кадрҳои илмию педагоги дар факултаи китобдори ва иттилоотшиноси, ки ба тарбияи мутахассисони баландихтисоси соҳаи фаъолияти китобдорию иттилооти машғул аст, хеле ташвишовар аст.
Бо вуҷуди ҳайати маҳдуди омӯзгорону профессорон кафедраҳои тахассусии факултаи мазкур имконоти хуби илмию эҷоди доранд. Вале бо сабаби мавҷуд набудани дастгирии модди ва маънави ин имкониятҳо дар амал татбиқ намешаванд. Китобҳои дарси, дастурҳои таълими ва таълимию методи, ки ба забони тоҷики аз ҷониби онҳо омода шуда, барои баландбардории сифати раванди таълим заруранд, бинобар набудани маблағи зарури нашр намегарданд.
Чунин проблемаҳо ба системаи тарбияи кадрҳои зинаи миёнаи ҳамин соҳа низ хосанд.
IV. Заминаи моддию техникии китобхонаҳо
Заминаи моддию техникии китобхонаҳои оммави ба таҷҳизонидан бо технологияи муосири иттилооти ва навсозии кулли ниёз доранд.
Қисми зиёди китобхонаҳои ҷумҳури, махсусан дар деҳот, дар биноҳои номувофиқ, фарсуда ва таъмирталаб ҷойгиранд, ки ҳатто ба оддитарин талаботе, ки барои ҷойгирнамоии фонд ва рафту омади хонандагон заруранд, ҷавобгӯй нестанд. Бисёр китобхонаҳо дар мавсими зимистон гарм карда намешаванд. Дар китобхонаҳои деҳот системаҳои шамолдиҳи ва чангу ғуборкаш вуҷуд надоранд, ки ба нигоҳдории фонди китобҳо ва ҷалби хонандагон таъсири манфи мерасонанд. Аксарияти китобхонаҳо ба кадри кофи бо таҷҳизоти китобдори (стеллажҳо, рафҳои китоб, ҷевонҳо, қуттиҳо барои феҳристҳо, мебел барои китобхона ва ғайра) ҷиҳозонида нашудаанд.
Равшанидиҳии бисёр толорҳои хониш ва маҳзанҳои китоби китобхонаҳои ҷумҳури ба такмил ниёзманданд.
Ҳодисаҳои аз ҷониби мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатии шаҳру ноҳияҳои ҷумҳури ва шахсони алоҳида истифодабарии ғайримақсаднок ва ғайриқонунии бинои китобхонаҳо мушоҳида мешаванд.
Ақибмонии назарраси ҷумҳури аз мамолики мутараққии саноати аз ҷиҳати донишу малакаҳои информативии ҷомеа барои татбиқи васеъ ва истифодаи самараноки технологияи иттилоотию коммуникатсиони дар фаъолияти китобхонаҳо ва таъмини дастёби ба шабакаҳои телекоммуникатсиони ва иттилоотии гуногун, аз ҷумла Интернет, монеа эҷод мекунад.
Аксарияти китобхонаҳои мамлакат библиобус надоранд, библиобусҳои мавҷуда бошанд барои хизматрасони ба хонандагон мувофиқат намекунанд.
Маблағҳои буҷетие, ки ҳоло ба таҳкими заминаи моддию техникии китобхонаҳо равона шудаанд, барои раҳои аз вазъи бӯҳронии мавҷуда нокифояанд.
V. Самтҳои асосии рушди фаъолияти китобдори барои солҳои 2006-2015
Фаъолияти китобдори ба гардиш ва рушди фонди китобхонаҳо, яъне ба маҷмӯи омилҳо ва параметрҳое вобаста аст, ки қобилияти муассисаҳои китобдорию иттилоотиро ба сари вақт мутобиқ шудан ба тағйироти куллие, ки дар соҳаи иттилоотонии ҷомеа рух медиҳанд, босифат ва самарабахш ҳал кардани вазифаҳои имрӯзаву ояндае, ки ба таъмини талаботи ҷамъияти ва фарди нисбати иттилооти ҳуҷҷати, электрони ва ғайра мавҷуданд, муайян менамоянд.
Дар чунин шароит аҳамияти ҷамъиятии китобхонаҳо ба маротиб меафзояд. Дуруст муайян намудани самтҳои стратегии рушди фаъолияти китобдори вазифаи ниҳоят муҳим ва актуалии давлат ба шумор меравад. Ҳалли он на танҳо имконоти иттилоотии кишвари мо, балки мартабаи иҷтимоии кормандони китобхонаҳо, эътибори иҷтимоии муассисаҳои китобдорию иттилоотиро баланд мебардорад.
Самтҳои афзалиятноки рушди фаъолияти китобдори барои солҳои 2006-2015 иборат аст аз :
- ташкил ва такмили фонди китобхонаҳо;
- такмили идоракунии фаъолияти китобдори, маркетинг ва менеҷменти китобдори;
- баланд бардоштани самаранокии корҳои илмию тадқиқоти ва илмию методии соҳаи фаъолияти китобдорию иттилооти;
- такмили минбаъдаи маълумоти китобдорию иттилооти, баланд бардоштани эътибори иҷтимоии кормандони муассисаҳои китобдорию иттилооти;
- мустаҳкам намудани заминаи моддию техникии муассисаҳои китобдорию иттилооти;
VI. Ташаккул ва такмили фондҳои китобдорию иттилоотӣ
Яке аз вазифаҳои муҳими Барнома ташаккули мунтазами фонди китобхонаҳои мамлакат ҳамчун системаи ягонаи фондҳои ҳамдигарро пурракунанда ва аз ҳамдигар истифодабарандаи китобхонаҳо беҳтар намудани таркиби сифатии фондҳои китоб ба шумор меравад.
Барои ноил шудан ба ин мақсад тадбирҳои зерин дар амал татбиқ карда мешаванд:
- таъмини ҳуқуқи қонуни ва афзалиятноки китобхонаҳо (Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи фаъолияти китобдори") барои гирифтани ҳуҷҷатҳое, ки аз тариқи барномаҳои давлатии нашри китоб чоп мешаванд ва ҳуқуқи дар навбати аввал гирифтани ҳуҷҷатҳои китобхонаҳои барҳамдодашуда;
- ба таври мукаммал таъмин намудани пуррагардонии нақшавии китобхонаҳо тавассути коллекторҳои китобхонави;
- таҳия намудани лоиҳаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи нусхан ҳатмии ҳуҷҷатҳо" чун кафолати ҳуқуқии пуррагардонии фонди миллии китобдорию иттилоотии мамлакат;
- мувофиқ гардонидани ҳаҷми фонди китобхонаҳо ба талабот ва дархостҳои хонандагон, суръати афзоиши аҳоли, аз байн бурдани номутаносибии мавзӯи, забони ва таркиби намудҳои фонди китобхонаҳо;
- андешидани тадбирҳо барои аз байн бурдани номувофиқатии фонди китоби китобхонаҳо ба манфиати адабиёт бо забони давлати;
- беҳтар намудани фонди китобхонаҳои бачагона;
- дар доираи системаҳои марказонидашудаи китобхонави аз нав тақсим кардани нашрияҳои ғайритахассуси ва бисёрнусха;
- аз фонди китобхонаҳо ба таври оммави хориҷ кардани адабиёти аз нигоҳи маънави кӯҳнашуда. Такмил додани системаи нигаҳдории депозитари;
- шурӯъ кардан ба микрофилмсозии нашрҳои фарсудашуда, нодир ва пурқиммат, ба ин мақсад самаранок истифода бурдани имкониятҳои расонаҳои электронии иттилоот, бо истифодаи микрорасонаҳо ташаккул додани фондҳои эҳтиёти. Дар китобхонаҳои калонтарини ноҳияви ва шаҳри ташкил кардани лабораторияи таъмиру тармими нашрҳои чопи;
- васеъ кардан ва густариш додани фаъолияти Абонементи байни китобхонаҳо ва муваффақ шудан ба он, ки ҳамаи китобхонаҳои системаи Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон аз Абонементи байни китобхонаҳо истифода баранд;
- баланд бардоштани масъулияти мақомоти фарҳанг барои нигоҳдории фонди китобхонаҳо ва таъмини низоми зарурии санитарию гигиени.
VII. Такмили идоракунии фаъолияти китобдорӣ. Маркетинг ва менеҷменти китобдорӣ
Гузариш ба муносибатҳои бозори тарзи фаъолияти низоми маъмурии китобдориро ба таври кулли дигаргун сохт. Имрӯз роҳбариро ба фаъолияти китобдори бояд мутахассисоне ба ӯҳда гиранд, ки дорои малакаю маҳорати корманди иҷтимоию фарҳанги ва менеҷер бошанд, то тавонанд бо гурӯҳҳо ва табақаҳои нави иҷтимоии аҳоли - соҳибкорон робита барқарор намоянд. Тазодҳои мавҷудаи байни талаботи амалия ва мавҷуд набудани менеҷер ва маркетологҳои касбии соҳаи фаъолияти китобдорию иттилооти бо назардошти воқеияти кунунии ҷомеаи иттилооти зарурияти омодасозии ҳарчи зудтари мутахассисони маъмурро тақозо меиамояд.
Маркетинги китобдорию иттилооти ба кормандони китобхонаҳо дурнамои аниқи фаъолиятро дар шароити бозор фароҳам оварда, имкон медиҳад, ки фаъолият мутобиқ ва мақсаднок бошад, хадамоти китобдорию иттилооти ба сатҳи боз ҳам баландтар бардошта шавад ва ин ҳадафҳо бо самараи бештар ба даст оварда шаванд.
Барои аз вазъи бӯҳронии фаъолияти китобдорию иттилооти раҳо ёфтан:
- татбиқи пайгиронаи амали Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи фаъолияти китобдори" таъмин карда мешавад;
- системаи баҳисобгири ва ҳисоботдиҳи, ташкилу назорати фаъолияти китобхонаҳо ба танзим дароварда мешавад;
- масъулияти Визорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон барои роҳбарии умумии методи, мутобиқгардони ва назорати давлати ба фаъолияти тамоми китобхонаҳо баланд бардошта мешавад;
- мақомоти марбутаи Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон барои татбиқи амалии нуқтаҳои асосии Барномаи мазкур нақшаи мушахасси чрабиниҳоро барои вилоят ва шаҳру ноҳияҳо таҳия намуда, шабакаи китобхонаҳои оммавиро аз ҳисоби ҷобаҷокунии оқилонаи онҳо ба танзим медароранд;
- барои кӯдакон ва наврасон дар маркази вилояту ноҳияҳо китобхонаҳои нав ташкил карда мешаванд;
- мутобиқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи фаъолияти китобдори" барои китобхонаҳои шаклу намудҳои гуногун низомномаҳои нав ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқи, ки самтҳои гуногуни фаъолияти муассисаҳои китобдорию иттилоотиро ба танзим меоранд, таҳия карда мешаванд;
- минбаъд баровардани ҳуҷҷатҳо аз фондҳои китобхонаҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ба хориҷи кишвар мутобиқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи берун баровардан ва дохил кардани сарватҳои фарҳангӣ" мавриди амал қарор мегирад.
VIII. Баланд бардоштани самарабахшии корҳои илмию тадқиқотӣ ва илмию методӣ дар соҳаи фаъолияти китобдорию иттилоотӣ
Яке аз самтҳои муҳими ҳалли проблемаҳое, ки ба номувофиқатии тағйироти иҷтимоию иқтисоди ва инъикоси онҳо дар соҳаи китобдорию иттилооти алоқаманданд, бозсозии корҳои илмию тадқиқоти ва илмию методии соҳаи мазкур мебошад.
Ба сифати вазифаҳои аввалиндараҷа пешбини мегардад, ки:
- сатҳи назарияви ва аҳамияти амалии тадқиқоти илми барои ҳалли вазифаҳои нисбатан афзалиятноки стратегии фаъолияти китобдорию иттилооти баланд бардошта шавад;
- ба санҷиш ва татбиқи фаврии натиҷаву хулосаҳои тадқиқоти илмие, ки ба навсозиҳои муҳими соҳаи китобдори мусоидат менамоянд, диққати махсус дода шавад;
- хусусияти ояндабинии тадқиқотҳои илми баланд бардошта шуда, ба гузаронидани тадқиқотҳои сотсиологии дорои хусусияти амали оид ба проблемаҳои актуали, ба монанди принсипҳои ташаккул ва истифодабарии фондҳои китобхонавию иттилооти, муайян намудани рағбати хонандагон ва истифодабарандагони категорияҳои гуногуни китобхонаҳо, методикаи илман асосноки тарғиби ҳуҷҷатҳои китобхонави, ҷори намудани технологияи нави иттилооти дар кори китобхонаҳо, ташкили хизматрасонии китобдори, менеҷмент ва маркетинги китобдори шурӯъ гардад;
- бо назардошти соҳаи фаъолият, иқлими гуногуни манотиқи ҷумҳури ва татбиқи технологияи ҳозиразамони иттилооти таҳияи лоиҳаҳои намунавии бинои китобхонаҳо оғоз ёбад;
- дар асоси таснифи воқеии хизматрасонии китобдорию иттилооти, назди китобхонави, хадамоти, маърифати, фароғати, нашрию полиграфи, рекламави ва хадамоти миёнарави ба амсиласозии илми ва таҳияи феҳристи номгӯи хадамоти пулакии китобдори шурӯъ карда шавад;
- тамсилаи китобхонаи ҷомеаи иттилооти таҳия гардад;
- корҳои илмию тадқиқотии кафедраҳои тахассусии Донишгоҳи давлатии санъати Тоҷикистон ба номи Мирзо Турсунзода, Пажӯҳишгоҳи фарҳанг ва иттилоот, Китобхонаи миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба номи Абулқосим Фирдавси, китобхонаҳои калони ҷумҳури ва вилояти вусъат ёбанд. Проблемаҳои пажӯҳишии марказҳои илми ба вазифаҳои замонави ва умдатарини фаъолияти китобдори мутобиқ гардонида шаванд;
- ҳамоҳангсозии корҳои илмию тадқиқотии соҳаи фаъолияти китобдорию иттилооти тақвият ёбад;
- барои ташкили корҳои илмию тадқиқоти ва татбиқи натиҷаҳои онҳо маблағгузории буҷети зиёд карда шавад;
- баҳри баланд бардоштани сатҳи корҳои илмию тадқиқотии соҳаи мазкур маблағҳои сармоягузорони ватани ва хориҷи фаъолона истифода бурда шаванд;
- сифати дастурҳои методи, тавсияномаҳое, ки ба муносибатҳои бозори, махсусан проблемаҳои маркетинг ва менеҷменти китобдори, хадамоти китобдорию иттилооти, татбиқи техника ва технологияи нав бахшида шудаанд, инчунин маълумотномаҳои мӯҳлати истифодабариашон тӯлони беҳтар гардад;
- фаъолияти китобхонаҳо - марказҳои методи барои расонидани ёрии мушаххаси амали ба кори рӯзмарраи китобхонаҳо мувофиқ гардонида шуда, таҳияи "Дастур-сайт"-ҳо шурӯъ шавад.
IХ. Такмили минбаъдаи таҳсилоти китобдорию иттилоотӣ. Баландбардории эътибори иҷтимоии кормандони муассисаҳои китобдорию иттилоотӣ
Имрӯз Тоҷикистон тадриҷан ба фазои иттилоотии ҷаҳон ворид мешавад. Фавҷи азими иттилооте, ки имрӯз системаҳои нави телекоммуникатсиони пешкаш менамоянд, афзоиши босуръати захираҳои электрони ва дигар ҳуҷҷатҳои мошинхон проблемаи тайёр кардани мутахассисонро барои фаъолият дар асри иттилоотии фарорасида тезутунд мегардонад.
Вобаста ба ин пешбини карда мешавад, ки:
- принсипҳои интихоби довталабоне, ки ба факултаҳои (шӯъбаҳои) китобдории муассисаҳои таълими дохил мешаванд, такмил дода шуда, қабули афзалиятноки шахсони дорои собиқаи кории китобдори ба шӯъбаҳои ғоибона таъмин карда шавад;
- интихоб ва ҷобаҷогузории кадрҳо дар китобхонаҳо беҳтар гардад;
- ба рушди шабакаи муассисаҳои таълимие, ки барои соҳаи китобдорию иттилооти мутахассис тайёр менамоянд, мусоидат карда шавад;
- факултаи китобдорию иттилоотии Донишгоҳи давлатии санъати Тоҷикистон ба номи Мирзо Турсунзода бо технология ва таҷҳизоти нави иттилооти, мебел ва лабораторияҳои таълими таъмин карда шавад;
- барои нашри китобои дарси, дастурҳои таълими оид ба фанҳои китобдорию иттилооти фонди махсуси молияви таъсис дода шавад;
- бо назардошти суръати иттилоотонии ҷомеа ва муносибатҳои бозори дар нақшаҳои нави таълими ихтисосҳо ва фанҳои нави таълимие пешбини карда шаванд, ки ҷавобгӯи стандартҳои нави давлати дар соҳаи таҳсил бошанд;
- бо мақсади ҷалб кардани кадрҳои илмию педагоги барои кор дар кафедраҳои тахассусии факултаи китобдорию иттилоотии Донишгоҳи давлатии санъати Тоҷикистон ба номи М. Турсунзода шароитҳои зарурии манзилию маиши муҳайё намуда, музди меҳнати кормандони соҳаи таҳсилоти китобдори баланд бардошта шавад;
- бо мамолики хориҷи дар доираи созишномаҳои дуҷониба мубодилаи кадрҳои илмию педагогии макотиби олии санъат ва фарҳанг ба роҳ монда шавад;
- донишкадаи такмили ихтисоси кормандони фарҳанг бо кафедраҳои махсус оид ба таҳсилоти китобдори таъсис ёбад;
- барои ташкили курсҳои минтақавии такмили ихтисос ва бозомӯзии кадрҳои муассисаҳои китобдорию иттилооти дар назди китобхонаҳои калони вилояти ва шаҳри тадбирҳо андешида шаванд;
- барои омезиши таҷрибаи пешқадами китобдорию иттилооти дар китобхонаҳои марказии шаҳри ва ноҳияви семинарҳо ва курсҳои кӯтоҳмуддат ташкил карда шаванд;
- бо мамолики мутараққии хориҷи мубодилаи мутахассисони муассисаҳои китобдорию иттилоотиро ба роҳ монда, барои коромӯзи дар хориҷа шароит муҳайё карда шавад;
- барои пешбари ба вазифаҳои роҳбарикунанда захираи ҳатмии мутахассисон ташаккул ёбад;
- баҳри беҳтар намудани шароитҳои манзилию маишии китобдорон тадбирҳои қатъи андешида шавад;
- музди меҳнати кормандони муассисаҳои китобдорию иттилооти баланд бардошта шавад;
- бо назардошти таҳсилот, собиқаи кори китобдори ва дигар сифатҳои касби тафриқаи категориявии кормандони китобхонаҳо тартиб дода шавад;
- таъминоти нафақаи кормандони китобхонаҳо беҳтар карда шуда, кафолатҳои иҷтимои ва ҳуқуқии ҳифзи меҳнат ва саломатии кормандони китобхонаҳо пурра дар амал татбиқ гардад.
Х. Мустаҳкам намудани базаи моддию техникии муассисаҳои китобдорию иттилоотӣ
Хонандагон ва истифодабарандагони имрӯзаи муассисаҳои китобдорию иттилооти дар хадамоти пешниҳодшуда ба мавҷудияти унсурҳои қобили тавваҷҷӯҳе, ки ба арзёбии нерӯи сифатии хизматрасони кӯмак мерасонанд, диққати махсус зоҳир мекунанд, яъне имрӯз симо ва эътибори китобхона аз бисёр ҷиҳат ба таҳкими заминаи моддию техникии он, намуди шоистаи беруни, мавҷудияти техника ва таҷҳизоти технологияи ҳозиразамон, ороиши дохили бино, сифати ороиши китобхона, савияи асбобу анҷом ва маводи истифодашаванда, системаи коммуникатсиони, фароҳамоварии шароити бофароғату боҳаловат барои хонандагон вобаста аст. Ҳамаи ин ва дигар муносибатҳои маркетинги ба истифодабарандагон ва хонандагони эҳтимолии китобхона таъсири мусбат расонида, барои татбиқи мукаммали функсияҳои иҷтимоии китобхона имконият фароҳам меоранд.
Имрӯз барои ҳал намудани тамоюли мақсадноки китобхонаҳои ҷумҳури баҳри ташаккули эътибори ҷолиби онҳо Нақшаи чорабиниҳо оид ба татбиқи Барномаи рушди фаъолияти китобдори дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2006-2015 (замима мегардад) пешбини мегардад, ки:
- маблағгузории буҷети барои мустаҳкам кардани базаи моддию техникии китобхонаҳои давлатии оммави ҳамасола зиёд карда шавад;
- барои барқарорнамои, навсози ва таъмири асосии тамоми китобхонаҳои таъмирталаб тадбирҳои таъхирнопазир андешида шавад;
- компютеронидани зина ба зинаи тамоми китобхонаҳои давлатии оммавии ҷумҳури шурӯъ гардад;
- барои пешгирии азхудкунии ғайриқонуни, хусусигардони ва истифодаи ғайримақсадноки бинои китобхонаҳои давлатии оммави тадбирҳои таъҷили андешида шаванд;
- вобаста ба талаботи китобхонаҳо таъмини онҳо бо таҷҳизоти ҳозиразамон ва мебелҳо (рафҳои китоб, қуттиҳои феҳристи, ҷевонҳо, минбарҳои китобдиҳи ва ғайра) вусъат ёфта, тавассути коллекторҳои китобхонаҳо тақсим карда шаванд;
- ҳар як китобхонаи маркази бо библиобус таъмин карда шавад;
- китобхонаҳои маркази бо дастгоҳҳои нусхабардор, аудиовизуали ва дигар таҷҳизоти чопи, мутолиоти, инчунин васоити ҳозиразамони коммуникатсиони таҷҳизонида шаванд;
- барои баррасии созмонҳои байналмилали, аз ҷумла ЮНЕСКО, оид ба сохтмони бинои нави китобхонаҳое, ки ҷавобгӯи шароитҳои иқлими мамлакат ва стандартҳои нави ҷаҳони буда, бо назардошти ҷиҳозонидани китобхонаҳо бо технологияи нави телекоммуникатсиони лоиҳаҳои инвеститсиони омода ва пешниҳод карда шаванд;
- сохтмони бинои нави китобхонаи ҷумҳуриявии бачагону наврасон ва китобхонаи шаҳри барои бачагон дар шаҳри Душанбе оғоз шавад;
- таъмини нашри марказонидашудаи карточкаҳои феҳристи, формуляри хонандагон, кисачаҳо, асноди баҳисобгири ва тақсим намудани онҳо тавассути коллекторҳои китобхонаҳо;
- дар назди китобхонаҳои калони шаҳри ба бунёд кардани китобхонаҳои электрони шурӯъ намуда, ташкили феҳристҳои электрони тезонида, автоматонии равандҳои технологии дохиликитобхонавии китобхонаҳои калони мамлакат аз нав ба роҳ монда шавад;
- масъулияти шахсони мансабдор нисбати истифодаи ғайриқонунии бинои китобхонаҳо, риоя накардани тартиби нигоҳдории фонди китобхона баланд бардошта шавад.
* Замима оварда намешавад.
