КОДЕКСИ ФАЗОИ ҲАВОИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН
(Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 1998, №23-24, мод. 342; с. 2005, №12, мод. 631; с. 2007, №7, мод. 685; с. 2008, №10, мод. 806; с. 2011, №12, мод. 839; с.2013, №7, мод. 506; с. 2015, №3, мод. 203)
Кодекси мазкур муносибатҳои вобаста ба истифодаи фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва фаъолияти авиатсияро ба тартиб дароварда, асосҳои амали намудани сиёсати давлатиро дар ин соҳа муқаррар менамояд ).
БОБИ 1. ҚОИДАҲОИ УМУМӢ
Моддаи 1. Истиқлолияти фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон
Мутобиқи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон моликияти истисноии давлат мебошад ().
Ҷумҳурии Тоҷикистон истиқлолияти пурра ва истисноиро нисбати фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон дорад.
Моддаи 2. Вазифаҳои Кодекси фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон
Вазифаҳои Кодекси мазкур танзими таъмини ҳамлу нақли ҳавоӣ, корҳои авиатсионӣ, мудофиа ва амнияти давлат, ҳифзи манфиатҳои шаҳрвандон, бехатарии парвози ҳавопаймоҳо, амнияти авиатсионӣ ва муҳити зист мебошад .
Моддаи 3. Сиёсати давлатӣ дар соҳаи фазои ҳавоӣ ва фаъолият дар соҳаи авиатсия
Сиёсати давлатӣ дар соҳаи фазои ҳавоӣ ва фаъолият дар соҳаи авиатсия маҷмӯи тадбирҳои ҳуқуқӣ, иқтисодӣ, ташкилӣ, ҳарбӣ ва дигарро дар бар гирифта, чораҳои зеринро пешбинӣ мекунад ():
таъмини амният ва истифодаи окилонаи фазои ҳавоӣ;
таҳия ва татбиқи барномаҳои мақсадноки давлатӣ;
такмили фаъолият дар соҳаи авиатсия ();
ҳамкории мутақобилаи судбахш бо давлатҳои хориҷӣ оиди истифодаи фазои ҳавоӣ ва фаъолият дар соҳаи авиатсия ().
Моддаи 4. Қонунгузории фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон
Қонунгузории фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Кодекси мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, иборат мебошад .
Моддаи 5. Хориҷ карда шуд
Моддаи 6. хориҷ карда шуд
Моддаи 7. Муносибатҳое, ки қонунгузории фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба танзим медарорад
Қонунгузории фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон муносибатҳоро дар соҳаи истифодаи фазои ҳавоӣ, муносибатҳое, ки бо фаъолият дар соҳаи авиатсия дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон вобастаанд, инчунин муносибатҳоеро, ки аз парвози ҳавопаймоҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон берун аз ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон ба вуҷуд меоянд, танзим менамояд, агар қонунҳои кишваре, ки ҳавопаймо дар он қарор дорад ё дар санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, тартиби дигаре пешбинӣ накарда бошанд ва муносибатҳоеро танзим менамояд, ки вобаста ба парвози ҳавопаймоҳои давлатҳои хориҷӣ дар фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба вуҷуд меоянд, агар дар шартномаи байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон таври дигаре пешбинӣ нашуда бошад ).
Моддаи 8. Молу мулки авиатсия
Молу мулки авиатсияи граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон - ҳавопаймоҳо, аэродромҳо, фурудгоҳҳо, воситаҳои техникӣ ва дигар воситаҳое, ки барои таъмини парвози ҳавопаймоҳо пешбинӣ шудаанд, мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар шаклҳои гуногуни моликият вуҷуд дошта метавонад.
Молу мулки авиатсияи давлатӣ ва объектҳои низоми ягонаи ташкили ҳаракати ҳавоӣ танҳо дар шакли моликияти давлатӣ буда метавонанд.
Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ метавонанд дар моликияти шахсиашон ҳавопаймоҳои гражданӣ дошта бошанд .
Моддаи 9. Сертификация ва аттестацияи ҳатми дар авиатсияи гражданӣ
Шахсони ҳуқуқӣ - корхонаҳои авиатсионӣ ва соҳибкорони алоҳида, ки ҳамлу нақли ҳавоӣ ва корҳои авиатсиониро иҷро ва таъмин мекунанд; шахсони ҳуқуқие, ки хизматрасонии техникӣ ва таъмири техникаи авиатсиониро анҷом медиҳанд; аэродромҳо, фурудгоҳҳо; муассисаҳои таълимӣ, ки мувофиқи феҳристи вазифаҳои кормандони авиатсия мутахассисонро дар сатҳи дахлдор тайёр мекунанд; ҳавопаймоҳо, муҳаррикҳои авиатсионӣ, парраҳои ҳавоӣ, таҷҳизоти дохилӣ ва заминии ҳавопаймоҳо ва объектҳои дигар, ҳамчунин шахсони ҳуқуқие, ки фаъолияти онҳо мустақиман бо таъмини бехатарии парвози ҳавопаймоҳо ё бехатарии авиатсионӣ вобаста мебошад, ба таври ҳатмӣ мавриди сертификация қарор дода мешаванд ).
Кормандони авиатсия ба таври ҳатмӣ аз аттестация мегузаранд ().
Сертификация ва аттестацияи ҳатмӣ аз тарафи мақомоти махсуси ваколатдоре сурат мегирад, ки ташкил ва гузаронидани сертификация ва аттестацияи ҳатмӣ ба зиммаи онҳо вогузор гардидааст. Талаботи гузаронидани сертификация ва аттестацияи ҳатмӣ ва тартиби гузаронидани онҳо, ки бо Қоидаҳои умумии авиатсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар гардидаанд, бояд аз тарафи ҳамаи мақомоти ҳокимияти иҷроияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, ҳамчунин шахсони ҳуқуқӣ ва шаҳрвандон ҳатман риоя карда шаванд ().
Гузаронидани сертификацияи ҳатмӣ пулакӣ мебошад.
Моддаи 10. Иҷозатномадиҳии (литсензиякунонии) фаъолият дар соҳаи нақлиёти ҳавоӣ
Фаъолият дар соҳаи нақлиёти ҳавоӣ дар асоси иҷозатнома ба амал бароварда мешавад.
Иҷозатномадиҳии фаъолият дар соҳаи нақлиёти ҳавоӣ мувофиқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи иҷозатномадиҳӣ ба баъзе намудҳои фаъолият" сурат мегирад .
Моддаи 11. Боздоштани амал ва ё бекор кардани сертификат
Амали сертификат аз тарафи мақоме, ки сертификатро додааст, мумкин аст боздошта шавад, инчунин бо тартиби муқаррарнамудаи қоидаҳои умумии авиатсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон метавонад ба амали он маҳдудиятҳо ҷорӣ карда шаванд.
Сертификат аз тарафи мақоме, ки ин ҳуҷҷатро додааст, бо тартиби муқаррарнамудаи қоидаҳои умумии авиатсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон метавонад бекор карда шавад .
БОБИ II. ТАНЗИМИ ДАВЛАТИИ ИСТИФОДАИ ФАЗОИ ХАВОӢ
Моддаи 12. Истифодаи фазои ҳавоӣ
Истифодаи фазои ҳавоӣ фаъолияте мебошад, ки дар ҷараёни он дар фазои ҳавоӣ ҳаракати объектҳои гуногуни моддӣ (тайёраҳо, ракетаҳо ва объектҳои дигар) сурат мегирад, инчунин фаъолиятҳои дигар (сохтмони иншооти баландошёна, фаъолияте, ки дар ҷараёни он шуодиҳии электромагнитӣ ва ғайра ба вуҷуд меоянд, ба ҳаво партофтани моддаҳое, ки диданро душвор мегардонанд, гузаронидани корҳои таркониш ва монанди инҳо) иҷро карда мешавад, ки ба бехатарии ҳаракати ҳавоӣ таҳдид карда метавонад.
Истифодабарандагони фазои ҳавоӣ - шаҳрвандон ва шахсони ҳуқуқие мебошанд, ки ба онҳо ба тартиби муқарраршуда ҳуқуқи иҷрои фаъолият оид ба истифодаи фазои ҳавоӣ дода шудааст.
Моддаи 13. Танзими давлатии истифодаи фазои ҳавоӣ
Танзими давлатии истифодаи фазои ҳавоӣ аз тарафи давлат муқаррар карда шудани қоидаҳои умумии чунин фаъолият, инчунин масъулият барои риояи онҳо мебошад.
Танзими давлатии истифодаи фазои ҳавоӣ аз тарафи мақомоти зерин сурат мегирад:
1) мақоми махсуси ваколатдори соҳаи мудофиа - танзими пурраи давлатии истифодаи фазои ҳавоӣ;
2) мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиатсияи гражданӣ - танзими давлатии фаъолият оид ба истифодаи он қисми фазои ҳавоӣ, ки ба тартиби муқарраршуда барои роҳҳои ҳавоӣ (дохилӣ ва байналмилалии), хатҳои ҳавоии маҳаллӣ, минтақаҳои корҳои авиатсионӣ, аэродрому фурудгоҳҳои гражданӣ муайян карда шудааст ).
Моддаи 14. Афзалиятҳои давлатӣ дар истифодаи фазои ҳавоӣ
Ҳамаи истифодабарандагони фазои ҳавоӣ ҳуқуқи баробари истифодаи онро доранд. Дар сурати ба вуҷуд омадани зарурати истифодаи ҳамзамони фазои ҳавоӣ аз тарафи ду ва зиёда истифодабарандагони фазои ҳавоӣ, ҳуқуқи истифодаи он ба истифодабарандагон мутобиқи афзалиятҳои давлатӣ бо тартиби зерин дода мешавад:
1) зада гардонидани ҳуҷуми ҳавоӣ, пешгирӣ намудан ва роҳ надодан ба вайронкунии сарҳади давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ё ҳамлаи мусаллаҳона ба ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон ();
2) расонидани кӯмак ҳангоми ҳолатҳои фавқулоддаи дорои хусусиятҳои табиӣ ва техникӣ;
3) ба замин шинондан, ҷустуҷӯ намудан ва ба ҷои дигар кӯчонидани таҷҳизоти кайҳонӣ ва ҳайатҳо ;
4) пешгирӣ намудан ва роҳ надодани вайронкунии қоидаҳои истифодаи фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон;
5) иҷрои парвози ҳавопаймоҳо, аз ҷумла ба манфиати иқтидори мудофиавӣ ва амнияти давлат ё фаъолияти дигар оид ба истифодаи фазои ҳавоӣ, ки ба тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон анҷом дода мешавад;
6) иҷрои парвози ҳавопаймоҳо ё фаъолияти дигар оид ба истифодаи фазои ҳавоӣ, ки мутобиқи шартномаҳои махсус анҷом дода мешавад;
7) иҷрои парвози ҳавопаймоҳои авиатсияи давлатӣ ҳангоми санҷишҳои ногаҳонии омодагии ҷангӣ, ҳамчунин ҳангоми ба ҷои дигар кӯчонидани қисмҳо ва воҳидҳои авиатсияи давлатӣ ();
8) иҷрои парвози ҳавопаймоҳои авиатсияи давлатӣ ();
9) иҷрои ҳамлу нақли мунтазами ҳавоии мусофирон, бағоҷ, борҳо ва муросилот ;
10) иҷрои ҳамлу нақли ғайримунтазами ҳавоӣ, иҷрои корҳои авиатсионӣ ;
11) гузаронидани чорабиниҳои таълимӣ, варзишӣ, намоишӣ ва чорабиниҳои дигар;
12) иҷрои парвози ҳавопаймоҳо ё фаъолияти дигар оид ба истифодаи фазои ҳавоӣ, ки ба мақсади қонеъ кунонии талаботи шаҳрвандон анҷом дода мешавад.
Моддаи 15. Ташкили истифодабарии фазои ҳавоӣ
Ташкили истифодабарии фазои ҳавоӣ таъмини ҳаракати бехатарӣ, сарфакорона, мунтазами ҳавоӣ ва фаъолияти дигарро доир ба истифодаи фазои ҳавоӣ пешбинӣ менамояд. Ташкили истифодабарии фазои ҳавоӣ аз инҳо иборат аст:
1) муқаррар намудани сохтори фазои ҳавоӣ;
2) банақшагирӣ ва ҳамоҳангсозии истифодабарии фазои ҳаво мутобиқи афзалиятҳои давлатие, ки бо моддаи 14 ҳамин Кодекс муқаррар карда шудаанд;
3) таъмини тартиби иҷозатдиҳандаи истифодабарии фазои ҳавоӣ;
4) ташкили ҳаракати ҳавоӣ, ки инҳоро дарбар мегирад: хизматрасонии (идоракунии) ҳаракати ҳавоӣ:
ташкили самтҳои ҳаракати ҳавоӣ;
ташкили фазои ҳавоӣ ба мақсади таъмини хизматрасонии (идоракунии) ҳаракати ҳавоӣ ва ташкили самтҳои ҳаракати ҳавоӣ;
5) назорат ба риояи қоидаҳои истифодабарии фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон.
Ташкили истифодабарии фазои ҳавоӣ аз ҷониби мақомоти системаи ягонаи ташкили ҳаракати ҳавоӣ, инчунин аз тарафи мақомоти истифодабарандаи фазои ҳавоӣ - мақомоти хизматрасонии ҳаракати ҳавоӣ (идоракунии парвоз) дар минтақаҳо ва ноҳияҳои барои онҳо муқарраршуда ба тартиби муайяннамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат мегирад.
Низомномаи системаи ягонаи ташкили ҳаракати ҳавоӣ аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешавад.
Моддаи 16. Сохтори фазои ҳавоӣ
Сохтори фазои ҳавои минтақаҳо, ноҳияҳо ва хатҳои хизматрасонии ҳаракати ҳавоӣ (роҳҳои ҳавоӣ, хатҳои ҳавоии маҳаллӣ ва монанди инҳо), минтақаҳои аэродромҳо ва нуқтаҳои ҳавоӣ, минтақаҳои махсус ва хатҳои сайри парвози ҳавопаймоҳо, минтақаҳои мамнӯъ, минтақаҳои хатарнок (минтақаҳои озмоишгоҳҳо, корҳои таркониш ва монанди инҳо), минтақаҳои маҳдуди парвози ҳавопаймоҳо ва дигар унсурҳои сохтори фазои ҳавоиро, ки барои анҷом додани фаъолият дар фазои ҳавои муқаррар карда шудаанд, дарбар мегирад. Сохтори фазои ҳавои ба тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешавад.
Моддаи 17. Иҷозат барои истифодабарии фазои ҳавоӣ
Истифодабарқи фазои ҳавоӣ дар асоси иҷозати мақоми системаи ягонаи ташкили ҳаракати ҳавоӣ бо огоҳонидани ҳатмии мақоми системаи ягонаи ташкили ҳаракати ҳавоӣ дар ин бора сурат мегирад, ба ғайр аз ҳолатҳое, ки дар бандҳои 1- 4 қисми дуюми моддаи 14 ҳамин Кодекс пешбинӣ шудаанд.
Моддаи 18. Манъ ё маҳдуд кардани истифодабарии фазои ҳавоӣ
Истифодабарии фазои ҳавоӣ ё минтақаҳои алоҳидаи он метавонад ба тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон манъ ё маҳдуд карда шавад.
Моддаи 19. Назорат ба риояи қоидаҳои истифодабарии фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон
Назорат ба риояи қоидаҳои истифодабарии фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз тарафи мақомоти системаи ягонаи ташкили ҳаракати ҳавоӣ, мақоми махсуси ваколатдори соҳаи мудофиа оид ба ошкор намудани ҳавопаймоҳои вайронкор, ҳамчунин мақомоти истифодакунандаи фазои ҳавоӣ, мақомоти хизматрасонии ҳаракати ҳавоӣ (идоракунии парвоз) дар минтақаҳо ва ноҳияҳои барои онҳо муқарраршуда сурат мегирад.
Мақомоти дар қисми якуми ҳамин модда зикршуда, инчунин истифодабарандагони фазои ҳавоӣ вазифадоранд, ки барои пешгирӣ ва (ё) роҳ надодан ба вайронкориҳои қоидаҳои истифодаи фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон чораҳои пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистонро амалӣ намоянд.
БОБИ III. ТАНЗИМИ ДАВЛАТИИ ФАЪОЛИЯТ ДАР СОҲАИ АВИАТСИЯ
Моддаи 20. Навъҳои авиатсия
Авиатсия ба ду навъ тақсим мешавад: давлатӣ ва гражданӣ ().
Моддаи 21. Авиатсияи давлатӣ
Авиатсияе, ки барои анҷом додани хизмати ҳарбӣ, сарҳадӣ, милиция, гумрук ва дигар хизмати давлатӣ, инчунин барои иҷрои вазифаҳои сафарбарию мудофиавӣ истифода бурда мешавад, ба авиатсияи давлатӣ мансуб аст ().
Истифодаи авиатсияи давлатӣ ба мақсадҳои тиҷоратӣ ба тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат мегирад ().
Моддаи 22. Авиатсияи гражданӣ
Авиатсияе, ки ба мақсадҳои таъмини талаботи шаҳрвандон ва иқтисодиёт истифода бурда мешавад, ба авиатсияи гражданӣ мансуб аст ().
Авиатсияи граждание, ки барои ҳамлу нақли ҳавоии мусофирон, бағоҷ, борҳо, муросилот ва корҳои авиатсионии пулакӣ истифода бурда мешавад, ба авиатсияи граждании тиҷоратӣ мансуб аст .
Авиатсияи граждание, ки бепул истифода бурда мешавад, ба авиатсияи таъиноти умумӣ мансуб аст ().
Моддаи 23. Танзими давлатии фаъолият дар соҳаи авиатсияи давлатӣ
Танзими давлатии фаъолият дар соҳаи авиатсияи давлатӣ аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи мудофиа сурат мегирад ().
Моддаи 24. Танзими давлатии фаъолият дар соҳаи авиатсияи гражданӣ
Танзими давлатии фаъолият дар соҳаи авиатсияи гражданӣ аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиатсияи гражданӣ дар ҳудуди муқаррарнамудаи қонунгузории фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат мегирад ().
БОБИ IV. НАЗОРАТИ ДАВЛАТӢ БА ФАЪОЛИЯТ ДАР СОҲАИ АВИАТСИЯИ ГРАЖДАНӢ
Моддаи 25. Мақоми махсуси ваколатдор, ки ба фаъолият дар соҳаи авиатсияи граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон назорати давлатӣ мебарад
Назорати давлатиро ба фаъолият дар соҳаи авиатсияи граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон мақоми махсуси ваколатдори давлатӣ, ки Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян менамояд, амалӣ мегардонад.
Низомномаи мақоми махсуси ваколатдори давлатиро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ менамояд .
Моддаи 26. Мақомоти назорати давлатӣ ба фаъолият дар соҳаи авиатсияи гражданӣ
Барои назорати давлатӣ ба фаъолият дар соҳаи авиатсияи гражданӣ Идораи авиатсияи граждании (Департаменти авиатсияи граждании) Ҷумҳурии Тоҷикистон хадамоти бозрасӣ таъсис медиҳад ().
Сохтор ва вазифаҳои хадамоти бозрасӣ бо пешниҳоди Идораи авиатсияи граждании (Департаменти авиатсияи граждании) Ҷумҳурии Тоҷикистон аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешаванд ().
Моддаи 27. Ҳуқуқ, ӯҳдадорӣ ва масъулияти бозрасҳои авиатсия
Ҳуқуқ, ӯҳдадорӣ ва масъулияти бозрасҳои авиатсияро қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар менамояд ().
Моддаи 28. Ҳатмӣ будани иҷрои талаботи бозрасҳои авиатсия ва хадамоти бозрасӣ
Талаботи бозрасҳои авиатсия ва хадамоти бозрасӣ, ки дар асоси гузаронидани тафтишот ба миён гузошта шудаанд, аз тарафи шаҳрвандон ва шахсони ҳуқуқӣ бояд ҳатман иҷро карда шаванд ().
БОБИ V. КОРМАНДОНИ АВИАТСИЯ
Моддаи 29. Мафҳуми кормандони авиатсия
Шахсоне, ки дорои омодагии махсус ва сертификат (шаҳодатнома) буда, фаъолиятро оид ба таъмини бехатарии парвози ҳавопаймоҳо ё бехатарии авиатсионӣ, ҳамчунин фаъолиятро оид ба ташкил, иҷро, таъмин ва хизматрасонии ҳамлу нақли ҳавоӣ ва парвози ҳавопаймоҳо, корҳои авиатсионӣ, ташкили истифодабарии фазои ҳавоӣ, ташкил ва хизматрасонии ҳаракати ҳавоӣ анҷом медиҳанд, ба кормандони авиатсия мансуб мебошанд .
Феҳристи мансабҳои кормандони авиатсия аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешавад ().
Кормандони авиатсия аз кормандони авиатсияи давлатӣ ва авиатсияи гражданӣ иборатанд ().
Моддаи 30. Ба иҷрои фаъолият роҳ додани шахсоне, ки ба кормандони авиатсия мансубанд
Шахсоне, ки ба кормандони авиатсияи давлатӣ мансубанд, ба иҷрои фаъолият дар сурати доштани шаҳодатнома роҳ дода мешаванд ().
Шахсоне, ки ба ҷумлаи кормандони авиатсияи гражданӣ мансубанд, ба иҷрои фаъолият дар сурати доштани сертификат (шаҳодатнома) роҳ дода мешаванд ().
Талабот нисбати кормандони авиатсияи гражданӣ бо Қоидаҳои умумии авиатсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешаванд ().
Назорати давлатӣ ба фаъолияти кормандони авиатсия аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи мудофиа ва мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиатсияи гражданӣ сурат мегирад ().
Моддаи 31. Дорои эътибор донистани сертификати (шаҳодатномаи) давлати хориҷӣ, ки ба корманди авиатсия дода шудааст
Сертификати (шаҳодатномаи) давлати хориҷӣ, ки ба корманди авиатсия дода шудааст, дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба шарте дорои эътибор дониста мешавад, ки ин сертификат (шаҳодатнома) ба меъёрҳои байналмилалии аз тарафи Ҷумҳурии Тоҷикистон эътирофшуда ва Қоидаҳои умумии авиатсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон мутобиқат дошта бошад ().
БОБИ VI. ҲАЙАТИ ҲАВОПАЙМО
Моддаи 32. Ҳайати ҳавопаймо
Ҳайати ҳавопаймо аз Ҳайати парвозкунанда (командири ҳавопаймо ва дигар шахсони ҳайати парвозкунанда) ва Ҳайати кабина (операторони борт ва роҳбаладони борт) иборат аст. Агар ҳайати парвозкунанда аз ҳайати ҳадди ақали муқарраршуда камтар бошад, ба парвози ҳавопаймо иҷозат дода намешавад .
Ҳайати ҳавопаймои навъи муайян мутобиқи талаботи истифодабарии ҳавопаймои навъи мазкур дар парвоз муқаррар карда мешавад .
Ба ҳайати парвозкунандаи авиатсияи граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон танҳо шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон шомил шуда метавонанд, агар дар қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон таври дигар пешбинӣ нашуда бошад .
Моддаи 33. Сарнишини ҳавопаймо
Сарнишини ҳавопаймо шахсе мебошад, ки сертификати (шаҳодатномаи) амалкунандаи пилот (лётчик), инчунин тайёрӣ ва таҷрибаи зарурири барои идоракунии мустақилонаи навъи муайяни ҳавопаймо дорад .
Сарнишини ҳавопаймо ба кори Ҳайати ҳавопаймо роҳбарӣ мекунад, барои тартибу интизом дар ҳавопаймо ҷавобгар аст, инчунин оид ба таъмини бехатарии одамони дар ҳавопаймобуда, муҳофизати ҳавопаймо ва молу мулки дар он буда тадбирҳои зарурӣ меандешад .
Моддаи 34. Ҳуқуқи сарнишини ҳавопаймо
Сарнишини ҳавопаймо ҳуқуқ, дорад :
1) дар бораи оғози парвоз, парвоз ва фуруд омадани ҳавопаймо, инчунин оид ба қатъи парвоз ва баргаштан ба аэродром ё доир ба фуруд омадани маҷбури дар сурати таҳдиди ошкоро ба бехатарии парвози ҳавопаймо бо мақсади наҷоти ҳаёти одамон, пешгирии зарар ба муҳити зист қарори ниҳоӣ қабул кунад. Чунин қарорҳо бо дигар кардани нақшаи парвоз, дастурҳои мақоми дахлдори системаи ягонаи ташкили ҳаракати ҳавоӣ ва супориш барои парвоз бо огоҳонидани ҳатмии мақоми дахлдори хизматрасонии ҳаракати ҳавоӣ (идоракунии парвоз) ва аз рӯи имкон мутобиқи қоидаҳои муқарраршудаи парвоз қабул карда шуда метавонанд;
2) бо мақсади таъмини бехатарии парвози ҳавопаймо ба ҳар шахси дар ҳавопаймобуда амр диҳад ва иҷрои онро талаб намояд. Командири ҳавопаймо ҳуқуқ дорад нисбат ба шахсоне, ки бо кирдори худ барои бехатарии парвози ҳавопаймо таҳдиди бевосита ба вуҷуд меоранд ва аз иҷрои амрҳои командири ҳавопаймо саркашӣ мекунанд, хамаи тадбирҳои зарурӣ, аз ҷумла чораҳои маҷбурсозиро андешад. Баъди расидани ҳавопаймо ба аэродроми наздиктарин, командири ҳавопаймо ҳуқуқ дорад, ки чунин шахсонро аз ҳавопаймо фарорад ва дар сурати содир намудани кирдоре, ки аломатҳои ҷиноят дорад, онҳоро ба мақомоти ҳифзи ҳуқуқ супорад;
3) дар бораи рехтани сӯзишворӣ дар ҷараёни парвоз, партофтани бағоҷ, бор ва муросилот, агар ин амал барои таъмини бехатарии парвози ҳавопаймо ва фуруд омадани он зарур бошад, қарор қабул кунад. Дар сурати мавҷуд набудани хадамоти дахлдори бехатарии авиатсионӣ, сарнишини ҳавопаймо ҳуқуқ дорад, ки пеш аз парвоз шахсон ва объектҳои дар моддаи 80 ҳамин Кодекс зикршударо тафтиш намояд ;
4) оид ба таъмини анҷоми бехатари парвози ҳавопаймо тадбирҳои дигар андешад.
Дар сурати нишастани маҷбурии ҳавопаймо сарнишини ҳавопаймо ба амали шахсоне, ки дар ҳавопаймо қарор доранд, то ба намояндагони хадамоти ҷустуҷӯ ва наҷоти ҳавопаймо супоридани салоҳиятҳои худ роҳбарӣ мекунад .
Моддаи 35. Амали Ҳайати ҳавопаймо дар ҳолати фалокат
Агар ҳавопаймо ба фалокат дучор шуда истода бошад ё гирифтори фалокат гардида бошад, сарнишини ҳавопаймо ва дигар аъзоёни Ҳайати ҳавопаймо ӯҳдадоранд, ки барои ҳифзи ҳаёт ва саломатии одамони дар ҳавопаймобуда, инчунин дар бобати таъмини ҳифзи ҳавопаймо ва молу мулки дар он буда тамоми тадбирҳоро андешанд .
Моддаи 36. Расонидани кӯмак ба ҳавопаймоҳо ва одамоне, ки дар хатар мебошанд
Сарнишини ҳавопаймое, ки бонги фалокатро аз дигар ҳавопаймои ба фалокат дучоршудаистода ё ба фалокат гирифторшуда қабул кардааст, минтақаи офати экологӣ ё одамони дар хатар қарордоштаро ошкор намудааст, ӯҳдадор аст, ки ба онҳо кӯмак расонад, агар ин амал ба ҳавопаймо, мусофирон ва Ҳайати ба ӯ супоридашуда хатарнок набошад, дар нақша маҳалли (минтақаи) фалокатро қайд намояд ва дар ин бобат ба мақоми хизматрасони ҳаракати ҳавоӣ (идоракунии парвоз) хабар диҳад .
БОБИ VII. ҲАВОПАЙМОҲО
Моддаи 37. Ҳавопаймоҳо
Ҳавопаймо - дастгоҳи парвозкунанда мебошад, ки дар атмосфера аз ҳисоби амали дутарафаи ҳавое, ки он аз ҳавои сатҳи замин ва ҳавои сатҳи об фарқ мекунад, нигоҳ дошта мешавад.
Ҳавопаймои босарнишин - ҳавопаймое, ки ҳангоми парвоз аз ҷониби сарнишини (ҳайати) дар дохили он буда идора карда мешавад .
Ҳавопаймои бесарнишин - дасттоҳ, ҳавопаймо, чархболе, ки бе сарнишини (ҳайати) дар дохили он буда парвоз мекунад ва ба таври фосилавӣ идора карда мешавад .
Системаи авиатсионии бесарнишин - ҳавопаймо ва ҷузъиёти ба он вобаста, ки бе сарнишини (ҳайати) дар дохили он буда идора карда мешавад .
Моддаи 38. Бақайдгирии давлатӣ ва баҳисобгирии давлатии ҳавопаймоҳо
Ҳавопаймоҳое, ки барои иҷрои парвоз таъин шудаанд, бояд бо тартиби зерин аз қайди давлатӣ гузаранд:
ҳавопаймоҳои давлатӣ - бо тартиби муқаррарнамудаи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи мудофиа;
ҳавопаймоҳои гражданӣ - дар Феҳристи давлатии ҳавопаймоҳои граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон бо додани шаҳодатномаи ба қайди давлатӣ гирифтани онҳо ё дар Феҳристи давлатии ҳавопаймоҳои граждании давлати хориҷӣ, бо шарти бастани созишнома доир ба нигаҳдории қобилияти парвози онҳо байни давлати истифодабаранда ва давлати бақайдгиранда, аз қайди давлатӣ гузаронида мешаванд. Маълумот дар бораи ҳавопаймоҳои гражданӣ дар сурати доштани сертификат дар бораи қобилияти парвоз (гувоҳномаҳо дар бораи қобили парвоз будан) ба Феҳристи давлатии ҳавопаймоҳои граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон дохил карда мешаванд.
Тартиб додани Феҳристи давлатии ҳавопаймоҳои граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон ба зиммаи Регистри давлатии авиатсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки ба ҳайати мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиатсияи граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон дохил мешавад, вогузор аст ().
Ҳавопаймое, ки ба тартиби муқарраршуда дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба қайди давлатӣ ва ҳисоби давлатӣ гирифта шудааст, дорои мансубияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон мегардад.
Маълумот дар бораи ҳавопаймои гражданӣ дар ҳолатҳои зерин аз Феҳристи давлатии ҳавопаймоҳои граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон хориҷ карда мешаванд:
аз ҳисоб баровардани ҳавопаймои гражданӣ ё аз истифода хориҷ кардани он;
фурӯши ҳавопаймои гражданӣ ё мувофиқи дигар асосҳои қонунӣ ба давлати хориҷӣ, инчунин ба шаҳрванди хориҷӣ, шахси бешаҳрванд ё шахси ҳуқуқии хориҷӣ гузаштани ҳуқуқи моликият ба он, ба шарти баровардани ҳавопаймои гражданӣ берун аз ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон ();
вайрон карда шудани талаботи бақайдгирии ҳавопаймои гражданӣ.
Ҳангоми аз Феҳристи давлатии ҳавопаймоҳои граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон хориҷ кардани маълумот дар бораи ҳавопаймои гражданӣ, шаҳодатнома дар бораи бақайдгирии давлатии ин ҳавопаймо эътибори худро гум мекунад ва бояд ба мақоме, ки шаҳодатномаи мазкурро додааст, баргардонида шавад.
Қоидаҳои бақайдгирии давлатӣ ва баҳисобгирии давлатии ҳавопаймоҳо аз тарафи мақоми дахлдори махсуси ваколатдор муқаррар карда мешаванд.
Қоидаҳои муомилоти ҳавопаймоҳои бесарнишин аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешаванд .
Хизматрасонӣ дар бобати бақайдгирии давлатии ҳавопаймои гражданӣ пулакӣ мебошад. Андозаи боҷ ва тартиби ситонидани он аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад.
Бақайдгирии давлатии ҳуқуқи моликият ва дигар ҳуқуқи молумулки ба ҳавопаймо, маҳдуд гардонидани ҳуқуқи мазкур, пайдо шудани онҳо, гузариш ва қатъ гардидани онҳо, ҳамчунин муқаррар намудани тартиби бақайдгирии давлатӣ ва асосҳо барои рад намудани бақайдгирии давлатии ҳавопаймо ва аҳдҳои бо он вобаста мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат мегирад .
Дар сурати ба гарав гузоштани ҳавопаймои гражданӣ маълумот дар бораи гарав бояд ба Феҳристи давлатии ҳавопаймоҳои граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон дохил карда шаванд.
Мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиатсияи гражданӣ бо иҷозати Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва тибқи санадҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофнамудаи Тоҷикистон метавонад бо мақоми ваколатдори давлати дигар шартнома дар бораи додани баъзе ӯҳдадорӣ ва вазифаҳои давлати бақайдгиранда вобаста ба ҳавопаймое, ки дар Тоҷикистон ба қайд гирифта шудааст, ба имзо расонад ва дар ин бора Шӯрои Ташкилоти байналмилалии авиатсияи гражданиро хабардор намояд ().
Моддаи 39. Талаботи қобили парвоз будани ҳавопаймоҳои гражданӣ ва ҳифзи муҳити зист аз таъсири фаъолият дар соҳаи авиатсия
Талаботи қобили парвоз будани ҳавопаймоҳои гражданӣ ва ҳифзи муҳити зист аз таъсири фаъолият дар соҳаи авиатсия (минбаъд - талабот доир ба қобилияти парвоз ва ҳифзи муҳити зист) бо қоидаҳои умумии авиатсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешаванд ва иҷрои онҳо аз тарафи мақомоти ҳокимияти иҷроияи маҳаллии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ҳамчунин шахсони ҳуқуқӣ ва шаҳрвандоне, ки дар қабул, истифодабарӣ ва таъмири ҳавопаймоҳои гражданӣ иштирок мекунанд, ҳатмист ().
Моддаи 40. Иҷозати истифодабарии ҳавопаймоҳои давлатӣ ва гражданӣ
Иҷозати истифодабарии ҳавопаймоҳои давлатӣ бо тартиби муқаррарнамудаи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи мудофиа сурат мегирад.
Истифодабарии ҳавопаймоҳои гражданӣ дар сурати мавҷудияти сертификати дар бораи қобилияти парвоз (гувоҳномаҳо дар бораи қобили парвоз будан), ки дар асоси сертификати навъ (шаҳодатнома дар бораи қобили истифода будан) дода шудаанд ва мутобиқати ин ҳавопаймоҳоро бо талабот доир ба қобилияти парвози ҳавопаймоҳои гражданӣ ва ҳифзи муҳити зист тасдиқ мекунанд, иҷозат дода мешавад.
Тартиби додани иҷозати истифодабарии ҳавопаймоҳои гражданӣ аз ҷумла ба шарти кироя, тавассути Қоидаҳои умумии авиатсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад ().
Моддаи 41. Сертификацияи ҳавопаймоҳои гражданӣ
Сертификацияи ҳавопаймоҳои гражданӣ мутобиқи Қоидаҳои умумии авиатсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки талабот ва қоидаҳои гузаштани сертификацияро муқаррар мекунанд, анҷом дода мешавад. Агар дар ҷараёни гузаронидани сертификация муқаррар гардад, ки ҳавопаймоҳои ба сертификация пешниҳодшуда бо талабот доир ба қобилияти парвоз ва ҳифзи муҳити зист мутобиқат доштан ва мувофиқати сохтмони онҳо хамчун сохтмони намунавӣ ба типашон эътироф шудааст, сертификация бо додани сертификат анҷом меёбад ().
Сертификати навъ аз тарафи мақоми махсуси ваколатдоре дода мешавад, ки ба зиммаи он бо тартиби муқарраршуда ташкил ва гузаронидани сертификацияи ҳатмии ҳавопаймоҳои гражданӣ вогузор гардидааст.
Риояи қоидаҳои истифодабарии парвоз ва хизматрасонии техникии ҳавопаймои гражданӣ, ки дар ҳуҷҷатҳои истифодабарии ҳавопаймои граждании навъи муайян пешбинӣ гардидаанд ва нигаҳдории қобилияти парвози ҳавопайморо таъмин мекунанд, ба зиммаи истифодабаранда вогузор аст.
Ҳангоми аз тарафи истифодабаранда вайрон карда шудани қоидаҳои дар қисми сеюми ҳамин модда зикршуда, инчунин дар сурати ошкор гардидани ҳолати хилофи меъёрҳои бехатари будани ҳавопаймои гражданӣ, мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиатсияи гражданӣ ҳуқуқ дорад, ки дар истифодаи ҳавопаймои додашуда маҳдудият ҷорӣ намояд ё истифодаи онро боздорад ().
Назорати давлатӣ ба қобили парвоз будани ҳавопаймоҳои гражданӣ дар давраи истифодаи онҳо аз тарафи мақоми махсуси ваколатдоре, ки ба зиммаи он бо тартиби муқарраршуда ташкил ва гузаронидани сертификацияи ҳатмии ҳавопаймоҳои гражданӣ вогузор гардидааст, инчунин аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиатсияи гражданӣ сурат мегирад ().
Истифодабарандагон вазифадоранд ба мақоми махсуси ваколатдор, ки ба зиммаи он бо тартиби муқарраршуда ташкил ва гузаронидани сертификацияи ҳатмии ҳавопаймоҳои гражданӣ вогузор гардидааст, маълумот дар бораи ҳолати техникии техникаи авиатсия ва хусусиятҳои истифодабарии он пешниҳод намоянд. Таркиби маълумот ва тартиби пешниҳоди онҳо бо Қоидаҳои умумии авиатсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешаванд ().
Ҳавопаймоҳои граждание, ки дар давлати хориҷӣ истеҳсол шуда, барои истифодабарӣ ба Ҷумҳурии Тоҷикистон оварда мешаванд, мутобиқи Қоидаҳои умумии авиатсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон аз сертификация гузаронида мешаванд ().
Моддаи 42. Аломатҳое, ки ба ҳавопаймо гузошта мешавад
ҳангоми ба Феҳристи давлатии ҳавопаймоҳои граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон дохил намудани маълумотҳо дар бораи ҳавопаймоҳои гражданӣ ба он ҳавопаймоҳо аломатҳои тафриқаи давлатӣ ва бақайдгирӣ дода шуда, онҳо ба ҳавопаймо нақш карда мешаванд.
Ба ҳавопаймоҳои давлатӣ аломатҳои тафриқаи рақамӣ гузошта мешаванд.
Ба ҳавопаймоҳои таъиноти хизмати тиббӣ-санитарӣ ғайр аз ин тасвири салиби сурх ё ҳилоли аҳмар тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон нақш карда мешаванд .
Ба ҳавопаймоҳои гражданӣ ғайр аз аломатҳои тафриқаи давлатӣ ва бақайдгирӣ бояд тасвири Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин рамзҳои ба тартиби муқарраркардаи қонун ба қайд гирифташуда нақш карда шаванд.
Тартиби ба ҳавопаймоҳои давлатӣ нақш кардани аломатҳо аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи мудофиа муқаррар карда мешавад.
Аломатҳои давлатӣ ва бақайдгирии ҳавопаймоҳои гражданӣ, инчунин тартиби нақш кардани онҳо ва рамзҳо аз тарафи мақомоти махсуси ваколатдори соҳаи авиатсияи гражданӣ муқаррар карда мешаванд ().
БОБИ VIII. АЭРОДРОМҲО, ФУРУДГОҲҲО ВА ИНШООТИ СИСТЕМАИ ЯГОНАИ ТАШКИЛИ ҲАРАКАТИ ҲАВОӢ
Моддаи 43. Аэродром ва фурудгоҳҳо
Аэродром - қитъаи замин ё сатҳи об бо биноҳо, иншоот ва таҷҳизотест, ки барои парвоз кардан, фуруд омадан, идора кардан ва таваққуфи ҳавопаймоҳо таъин шудааст.
Аэродром ду навъ мешавад: аэродроми авиатсияи давлатӣ ва аэродроми авиатсияи гражданӣ ().
Фурудгоҳ - маҷмӯи иншоотест, ки аз аэродром, аэровокзал, дигар иншооте, ки барои қабул ва гуселонидани ҳавопаймоҳо, хизматрасонии ҳамлу нақли ҳавоӣ иборат аст ва барои ин мақсадҳо таҷҳизот, кормандони авиатсия ва дигар кормандони заруриро дорад .
Фурудгоҳи байналмилалӣ - фурудгоҳест, ки барои қабул ва гуселонидани ҳавопаймоҳо, ки ҳамлу нақли байналмилали ҳавоиро анҷом медиҳанд ва дар он назорати гумрукӣ, сарҳадӣ, санитарию карантинӣ ва дигар навъҳои назорат сурат мегиранд, кушода аст .
Қарор дар бораи кушодани аэродром барои иҷрои парвози байналмилалии ҳавопаймоҳо ё фурудгоҳи байналмилалӣ аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул карда мешавад .
Тартиби кушодан ё бастани аэродром ё фурудгоҳ тавассути Қоидаҳои умумии авиатсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад .
Моддаи 44. Бақайдгирии давлатии аэродромҳо ва фурудгоҳҳо
Аэродромҳои авиатсияи давлатӣ бояд ба қайди давлатӣ гирифта, маълумот дар бораи онҳо ба Феҳристи давлатии аэродромҳои авиатсияи давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дохил карда шаванд. Тартибдиҳии феҳристи мазкур ба зиммаи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи мудофиа вогузор мегардад ().
Аэродромҳо ва фурудгоҳҳои гражданӣ бояд ба қайди давлатӣ гирифта шуда, маълумот дар бораи онҳо фақат дар сурати мавҷуд будани сертификатҳои (шаҳодатномаҳои) қобили истифода будани онҳо мутобиқан ба Феҳристи давлатии аэродромҳои граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Феҳристи давлатии фурудгоҳҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон дохил карда шаванд .
Тартибдихии феҳристҳои зикршуда ба зиммаи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиатсияи гражданӣ вогузор мегардад ().
Маълумот дар бораи аэродром ё фурудгоҳҳои гражданӣ дар ҳолатҳои зерин аз феҳристҳои дахлдори давлатӣ хориҷ карда мешаванд :
вайрон карда шудани талаботи бақайдгирии давлатии аэродром ё фурудгоҳи гражданӣ ва талаботи таъмини истифодабарии бехатари онҳо ;
дар асоси аризаи шахсе, ки аэродром ё фурудгоҳи гражданиро ба қайд гирифтааст .
Дар сурати аз феҳристҳои дахлдори давлатӣ хориҷ карда шудани маълумот доир ба аэродром ё фурудгоҳ истифодабарии аэродром ё фурудгоҳ боздошта мешавад, шаҳодатнома дар бораи бақайдгирии давлатии аэродром ё фурудгоҳ эътибори худро гум мекунад ва бояд ба мақоме, ки бақайдгирии давлатии аэродром ё фурудгоҳро анҷом медиҳад, баргардонида шавад .
Бақайдгирии давлатии аэродром ё фурудгоҳи гражданӣ тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад .
Бақайдгирии давлатии ҳуқуқи моликият ва дигар ҳуқуқи молумулки ба аэродром ё аэропорт, маҳдуд кардани ин ҳуқуқ ба вуҷуд омадан, гузариш ва қатъи онҳо, ҳамчунин муқаррар намудани тартиби бақайдгирии давлатии ҳуқуқ ба аэродром ё аэропорт ё асос барои рад кардани онҳо ва аҳдҳои ба онҳо вобаста мутобиқи қонунгузории граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат мегирад.
Моддаи 45. Объектҳои системаи ягонаи ташкили ҳаракати ҳавоӣ
Комплекси биноҳо, иншоот, хатҳои алоқа, инчунин воситаҳо ва системаи заминии хизматрасонии ҳаракати ҳавоӣ, навигация ба замин шинондан ва робита, ки барои ташкили ҳаракати ҳавоӣ таъин шудаанд, объектҳои системаи ягонаи ташкили ҳаракати ҳавоӣ мебошанд.
Номгӯи объектҳои системаи ягонаи ташкили ҳаракати ҳавоӣ тавассути Қоидаҳои умумии авиатсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад ().
Моддаи 46. Ҷудо кардани қитъаи замин ё сатҳи об
Ҷудо кардани китъаи замин барои аэродром, аэропорт ё барои объекти системаи ягонаи ташкили ҳаракати ҳавоӣ мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи замин сурат мегирад.
Ҷудо кардани сатҳи об барои аэродром мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурин Тоҷикистон оид ба об сурат мегирад.
Ҷудо кардани қитъаи замин ё сатҳи об барои аэродром, фурудгоҳ ё объекти системаи ягонаи ташкили ҳаракати ҳавоӣ бо назардошти хусусиятҳои экологии маҳал сурат мегирад .
Моддаи 47. Аэродромҳои ҷойгиршавии муштарак ва аэродромҳои истифодабарии муштарак
Аэродроми ҷойгиршавии муштарак - аэродромест, ки дар - он ҳавопаймоҳои гражданӣ ва ҳавопаймоҳои давлатӣ якҷоя ҷойгир мешаванд.
Феҳристи аэродромҳои ҷойгиршавии муштарак аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешавад.
Аэродроми истифодабарии муштарак - аэродроми авиатсияи давлатист, ки дар он оғози парвоз, фуруд омадан, идоракунӣ ва таваққуфи ҳавопаймоҳои граждание, ки парвозро аз рӯи ҷадвал анҷом медиҳанд, сурат мегирад ва онҳо ҳуқуқ надоранд дар ин аэродром қароргоҳ дошта бошанд. Қарорро дар бораи истифодабарии муштараки аэродроми авиатсияи давлатӣ мақоми махсуси ваколатдоре, ки аэродроми мазкур дар ихтиёри он мебошад, қабул мекунад .
Истифодабарии аэродромҳои ҷойгиршавии муштарак ва истифодабарии муштарак дар асоси шартномаҳо сурат мегирад.
Аэродромҳои ҷойгиршавии муштараки ҳавопаймоҳои гражданӣ ва ҳавопаймоҳои давлатӣ ва аэродромҳои истифодабарии муштарак бояд ба талаботе, ки нисбати аэродромҳои гражданӣ пешниҳод карда мешаванд, ҷавоб дода тавонанд.
Моддаи 48. Сохтмон ва азнавсозии аэродромҳо, фурудгоҳҳо ва объектҳои системаи ягонаи ташкили ҳаракати ҳавоӣ
Сохтмон ва азнавсозии аэродромҳо, фурудгоҳҳо ва объектҳои системаи ягонаи ташкили ҳаракати ҳавоӣ бояд бо мақомоти дахлдори ҳокимияти иҷроияи Ҷумҳурии Тоҷикистон мувофиқа карда шавад .
Моддаи 49. Сохтмон дар ҳудуди назди аэродром
Лоиҳакашӣ, сохтмон ва васеъкунии маҳалҳои аҳолинишини шаҳр ва деҳот, ҳамчунин сохтмон ва азнавсозии иншооти саноатӣ, кишоварзӣ ва иншооти дигар дар ҳудуди назди аэродромҳо бояд бо риояи талаботи бехатарии парвози ҳавопаймоҳо, бо дарназардошти оқибатҳои имконпазири манфии таҷҳизоти аэродром ва парвози ҳавопаймоҳо ба саломатии шаҳрвандон ва фаъолияти шахсони ҳуқуқӣ ва бо мувофиқаи соҳиби аэродром анҷом дода шавад.
Моддаи 50. Ҷойгиркунии объектҳои гуногун дар минтақаи аэродром
Дар минтақаи аэродром ҷойгир кардани биноҳо, иншоот, хатҳои алоқа, хатҳои интиқоли барқ, объектҳои радиотехникӣ ва объектҳои дигаре, ки метавонанд ба бехатарии парвози ҳавопаймоҳо таҳдид кунанд ё ба кори таҷҳизоти радиотехникие, ки дар аэродром гузошта мешаванд халал расонанд, бояд бо соҳиби аэродром мувофиқа карда шавад ва мутобиқи қонунгузории фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат гирад.
Ҷойгиркунии хатҳои алоқа ва хатҳои интиқоли барқ, иншооти таъиноти гуногун дар минтақаи амали системаҳои фурудои, дар наздикии объектҳои радиолокация ва радионавигацияи барои таъмини парвози ҳавопаймоҳо таъиншуда ва ҷойгиркунии объектҳои шуодиҳанда бояд бо мақоми махсуси ваколатдори соҳаи мудофиа, мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиатсияи гражданӣ, мақомоти системаи ягонаи ташкили ҳаракати ҳавоӣ, инчунин бо мақомоти дахлдори ҳокимияти иҷроияи Ҷумҳурии Тоҷикистон мувофиқа карда шавад ().
Моддаи 51. Сертификацияи аэродромҳо ва фурудгоҳҳо, инчунин объектҳои системаи ягонаи ташкили ҳаракати ҳавоӣ
Аэродромҳо ва фурудгоҳҳое, ки ба мақсадҳои авиатсияи гражданӣ истифода мешаванд, бояд ҳатман сертификация карда шаванд. Тартиби сертификацияи аэродромҳо ва фурудгоҳҳо, таҷҳизоти онҳо ва номгӯи ин таҷҳизот тавассути Қоидаҳои умумии авиатсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад .
Талабот нисбат ба аэродромҳо ва фурудгоҳҳо тавассути Қоидаҳои умумии авиатсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешаванд ва риояи онҳо аз тарафи мақомоти ҳокимияти иҷроияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин шаҳрвандон ва шахсонии ҳуқуқие, ки дар лоиҳакашӣ, сохтмон, қабулкунӣ, истифодабарӣ ва таъмири ин аэродромҳо ва аэропортҳо иштирок мекунанд, ҳатмист .
Таҷҳизоти радиотехникӣ, равшанидиҳӣ ва обу ҳавосанҷие, ки дар аэродромҳои гражданӣ, аэродромҳои муштараки ҳавопаймоҳои гражданӣ ва ҳавопаймоҳои давлатӣ ва аэродромҳои истифодабарии муштарак, инчунин объектҳои системаи ягонаи ташкили ҳаракати ҳавоӣ гузошта шудаанд, бояд ба талаботи қобили истифода будан ҷавобгӯй бошанд, ки он бо сертификати дахлдори қобили истифода будан тасдиқ карда мешавад.
Назорати давлатӣ ба мутобиқати аэродром ва фурудгоҳҳо ба талаботи нисбат ба онҳо пешниҳодшаванда аз тарафи мақоми махсуси ваколатдоре, ки ба зиммаи он ташкил ва гузаронидани сертификацияи ҳатмии аэродромҳо ва фурудгоҳҳои гражданӣ ба тартиби муқарраршуда вогузор гардидааст, сурат мегирад .
Моддаи 52. Хизматрасонии ҳавопаймоҳо дар аэродромҳо ва фурудгоҳҳо
Хизматрасонии ҳавопаймоҳо дар аэродромҳо ва фурудгоҳҳо, бояд бо шароити якхела таъмин карда шавад, агар дар қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон таври дигаре пешбинӣ нашуда бошад .
Аэродромҳо ва фурудгоҳҳо метавонанд бинобар шароити техникӣ ё обу ҳаво, ки ба бехатарии парвози ҳавопаймоҳо таҳдид мекунанд ё мутобиқи қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон барои қабул ва гуселонидан баста бошанд .
Аэродромҳо ва фурудгоҳҳо дар замони ҷанг ва (ё) ҳангоми ҷори намудани вазъияти ҳарбӣ, ҳолати фавқулодда мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон истифода бурда мешаванд .
Моддаи 53. Аломатгузории биноҳо ва иншоот
Соҳибони биноҳо ва иншоот, хатҳои алоқа, хатҳои интиқоли барқ, таҷҳизоти радиотехникӣ ва объектҳои дигар ба мақсади таъмини бехатарии парвози ҳавопаймоҳо вазифадоранд, ки мутобиқи Қоидаҳои умумии авиатсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар объектҳои мазкур аз ҳисоби худ аломатҳо ва олотҳои фарқкунанда шинонанд ().
Дар минтақаи аэродромҳо шинондани аломатҳо ва олотҳо, ки ба аломатҳо ва олотҳои фарқкунандаи барои аэродромҳо қабулшуда монанд мебошанд, манъ аст.
БОБИ IХ. КОРХОНАҲОИ АВИАТСИОНӢ
Моддаи 54. Корхонаи авиатсионӣ ва истифодабаранда
Дар Кодекси мазкур таҳти мафҳуми корхонаи авиатсионӣ шахси ҳуқуқие дар назар дошта мешавад, ки сарфи назар аз шакли ташкилию ҳуқуқӣ ва шакли моликияти худ, мақсади асосии фаъолияташ ҳамлу нақли пулакии мусофирон, бағоҷ, борҳо, муросилот ва (ё) иҷрои корҳои авиатсионӣ мебошад .
Таъсиси корхонаи авиатсионӣ дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон бо ширкати сармояи хориҷӣ ба шарте иҷозат дода мешавад, ки агар ҳиссаи ширкати сармояи хориҷӣ аз чилу нӯҳ фоизи сармояи оинномавии корхонаи авиатсионӣ зиёд набуда, роҳбари он шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон бошад ва миқдори шаҳрвандони хориҷӣ дар мақоми роҳбарикунандаи корхонаи ҳавонаварди аз сеяки ҳайати мақоми роҳбарикунанда зиёд набошад ().
Истифодабаранда - шаҳрванд ё шахси ҳуқуқие мебошад, ки ҳавопайморо бо ҳуқуқи моликият, бо шароити кироя ё бо дигар асоси қонунӣ дар ихтиёр дорад, ҳавопаймои мазкурро барои парвоз истифода мебарад ва сертификати (шаҳодатнома) истифодабаранда дорад.
Ба мақсадҳои авиатсияи давлатӣ истифода шудани ҳавопаймо аз тарафи шаҳрванд ё шахси ҳуқуқи ӯҳдадор намесозад, ки шаҳрванд ё шахси ҳуқуқи сертификата (шаҳодатномаи) истифодабаранда ё санади баробар бо сертификат (шаҳодатнома) дошта бошад ().
Моддаи 55. Фаьолияти тиҷоратӣ дар соҳаи авиатсияи гражданӣ аз тарафи корхонаҳои авиатсионӣ ва соҳибкорони инфиродии Ҷумҳурии Тоҷикистон
Корхонаҳои авиатсионӣ ва соҳибкорони инфиродии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар сурати доштани ичозатномаҳои мутобиқи моддаи 10 ҳамин Кодекс гирифташуда ҳуқуқ доранд дар соҳаи авиатсия фаъолияти тиҷоратиро иҷро намоянд , .
Моддаи 56. Фаъолияти тиҷоратӣ дар соҳаи авиатсияи гражданӣ аз тарафи корхонаҳои авиатсияи граждании хориҷӣ, намояндагиҳои байналмилалии истифодабарӣ ва соҳибкорони инфиродии хориҷӣ
Корхонаҳои авиатсионии хориҷӣ, намояндагиҳои байналмилалии истифодабарӣ ва соҳибкорони инфиродии хориҷӣ ҳуқуқ доранд, ки дар соҳаи авиатсияи гражданӣ ба тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, фаъолияти тиҷоратиро иҷро намоянд .
Ҳангоми дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон анҷом додани ҳамлу нақли байналмилалӣ ва (ё) иҷрои корҳои авиатсионӣ корхонаҳои авиатсионии хориҷӣ, намояндагиҳои байналмилалии истифодабарӣ ва соҳибкорони инфиродии хориҷӣ бояд ичозатномаҳои дахлдор гиранд , .
Додани чунин ичозатномаҳо мутобиқи моддаи 10 ҳамин Кодекс сурат мегирад .
Дар мавриди корхонаи авиатсионии хориҷӣ, сертификати (шаҳодатномаи) истифодабаранда ё санади баробар бо сертификат (шаҳодатнома) дорои эътибор дониста мешавад, ки аз тарафи мақоми ваколатдори давлати хориҷӣ дода шуда он бо меъёрҳои байналмилалии эътирофнамудаи Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, мутобиқ бошад .
Корхонаҳои авиатсионии хориҷӣ метавонанд дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва (ё) санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, намояндагиҳои худро таъсис диҳанд .
Корхонаҳои авиатсионии хориҷӣ, намояндагиҳои байналмилалии истифодабарӣ ва соҳибкорони инфиродии хориҷӣ ҳуқуқ надоранд, ки :
дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳавопаймоҳо мусофирон, бағоҷ, борҳо ва муросилотро барои ҳамлу нақли ҳавоӣ ба ҳудуди давлати хориҷӣ қабул намоянд ё онҳоро аз ҳудуди давлати хориҷӣ ба ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон биёранд, ба шарте ки дар шартномаи байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон ё иҷозати якдафъаинае, ки аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиатсияи гражданӣ бо тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дода мешавад, муқаррароти дигаре пешбинӣ нашуда бошад ,;
дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳавопаймоҳо мусофирон, бағоҷ, борҳо ва муросилотро барои ҳамлу нақли дар доираи ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон бе иҷозатҳои мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиатсияи гражданӣ, ки бо тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дода мешаванд, қабул намоянд , .
Моддаи 57. Тарифҳо ва боҷҳо дар соҳаи авиатсияи гражданӣ ва қоидаҳои фурӯши санадҳои ҳамлу нақл
Қоидаҳои ташаккул ва истифодаи тарифҳо, ситонидани боҷҳо дар соҳаи авиатсияи гражданӣ, ҳамчунин қоидаҳои фурӯши чиптаҳо, додани борномаҳо ва дигар санадҳои ҳамлу нақли аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиатсияи гражданӣ муқаррар карда мешаванд .
Барои интиқолоти ҳавоие, ки мутобиқи шартномаи кирояи ҳавопаймо (чартери ҳавоӣ) анҷом дода мешавад, метавонанд нархҳои шартномавӣ муқаррар карда шаванд. Мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиатсияи гражданӣ метавонад барои интиқолоте, ки аз рӯи хатҳои муайяни авиатсионӣ анҷом дода мешавад, бо мақсади ҳифзи интиқолоти мунтазами ҳавоие, ки аз рӯи ҳамин хатҳои авиатсионӣ анҷом дода мешавад, нархҳои ҳадди ақал муқаррар намояд ().
Музди интиқолоти ҳавоии мусофирон, бағоҷ, борҳо ва муросилот аз тарафи интиқолотдиҳандагон муқаррар карда мешавад.
Моддаи 58. Назорат аз болои фаъолияти корхонаҳои авиатсионӣ ва соҳибкорони инфиродӣ
Назорат ба фаъолияти корхонаҳои авиатсионӣ ва соҳибкорони инфиродӣ, аз ҷумла корхонаҳои авиатсионии хориҷӣ, намояндагиҳои байналмилалии истифодабарӣ ва соҳибкорони инфиродии хориҷӣ аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиатсияи гражданӣ сурат мегирад ,.
Хориҷ карда шуд (.
БОБИ Х. ПАРВОЗИ ҲАВОПАЙМОҲО
Моддаи 59. Ба парвози ҳавопаймо иҷозат додан
Ба парвози ҳавопаймое иҷозат дода мешавад, ки аломатҳои давлатӣ ва бақайдгирӣ ё баҳисобгирию фарқкунанда дошта аз тайёрии зарурӣ гузаштааст ва дар борт санадҳои дахлдорро дорад.
Тартиби ба парвози ҳавопаймоҳои давлатӣ иҷозат доданро мақоми махсуси ваколатдори соҳаи мудофиа муқаррар менамояд.
Тартиби ба парвози ҳавопаймоҳои гражданӣ иҷозат додан тавассути Қоидаҳои умумии авиатсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад ().
Моддаи 60. Санадҳое, ки дар борти ҳавопаймо мавҷуданд
Ҳавопаймои давлатӣ бояд дар борт санадҳоеро дошта бошад, ки номгӯи онҳо аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи мудофиа муқаррар карда мешавад.
Ҳар як ҳавопаймои гражданӣ бояд дар борт санадҳои зеринро дошта бошад:
1) санадҳои ҳавопаймо:
шаҳодатнома дар бораи бақайдгирии давлатӣ;
сертификати (шаҳодатномаи) истифодабаранда (нусха);
сертификати қобилияти парвоз (шаҳодатнома дар бораи қобили парвоз будан);
китобҳои борт ва санитарӣ;
иҷозат барои дастгоҳи радио, дар сурате ки агар ҳавопаймо бо олоти радиои муҷаҳҳаз бошад ;
дастуруламал оид ба истифодабарии парвоз;
2) асноди дахлдор барои ҳар як узви Ҳайат ;
3) асноде, ки аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиатсияи гражданӣ пешбинӣ шудаанд ().
Моддаи 61. Ба парвоз омода кардани ҳавопаймо ва Ҳайати он
Пеш аз парвоз ҳавопаймо ва Ҳайати он бояд омода карда шаванд. Қоидаҳои ба парвоз омода кардани ҳавопаймо ва Ҳайати он ва назорат ба омодагии онҳо аз тарафи мақоми махсуси ваколатдор муқаррар карда мешаванд .
Моддаи 62. Таъмини парвози ҳавопаймоҳо
Хизматрасонии ҳаракати ҳавоӣ, ҳамчунин таъминоти метеорологӣ, радиоӣ, барқӣ, равшанӣ, инженерию авиатсионӣ дар аэродром, ҷустуҷӯӣ, садамавию наҷотдиҳӣ ва дигар навъҳои таъминоти парвози ҳавопаймоҳо бо шартҳои якхела ва пулакӣ сурат мегирад, агар қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон таври дигаре пешбинӣ накарда бошад ().
Моддаи 63. Нақшаи парвози ҳавопаймо
Парвози ҳавопаймо мутобиқи нақшаи парвозе, ки аз тарафи истифодабарандаи фазои ҳавоӣ ба мақоми дахлдори системаи ягонаи ташкили ҳаракати ҳавоӣ пешниҳод карда мешавад, дар сурати доштани иҷозат барои истифодаи фазои ҳавоӣ амалӣ мегардад, ба истиснои парвози ҳавопаймо, ки ҳангоми зада гардонидани ҳамлаи ҳавоӣ, пешгирӣ ва қатъи вайронкунии Сарҳади давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ё ҳуҷуми мусаллаҳона ба ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон, расонидани кӯмак ҳангоми ҳолатҳои фавқулоддаи дорои хислати табиӣ ва техногенӣ, ҷустуҷӯ ва ба ҷои дигар расонидани таҷҳизоти кайҳонӣ ва Ҳайатҳои онҳо, пешгирӣ ва (ё) қатъи вайронкунии қоидаҳои истифодаи фазои ҳавои Ҷумҳурии Тоҷикистон, ҳамчунин парвози ҳавопаймо, ки дар минтақаҳои махсуси бо тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайянгардида анҷом дода мешавад , .
Парвози ҳавопаймо берун аз нақшаи парвоз дар асоси иҷозатномаи мақоми дахлдори хизматрасонии ҳаракати ҳавоӣ (идоракунии парвоз), ба истиснои ҳолатҳои дар моддаи 36 ҳамин Кодекс пешбинигардида, иҷозат дода мешавад.
Моддаи 64. Алоқарадиои бо ҳавопаймо
Ҳавопаймое, ки воситаҳои алоқарадиоӣ дорад ва мақоми дахлдори хизматрасонии ҳаракати ҳавоӣ (идоракунии парвоз) вазифадоранд, ки байни худ алоқарадиоӣ дошта бошанд.
Ҳангоми парвоз бо роҳҳои байналмилалии ҳавоӣ дар доираи ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон, аз ҷумла дар минтақаҳои аэродромҳои барои иҷрои парвози байналмилалии кушода, алоқарадиоӣ метавонад бо забонҳои англисӣ ва русӣ сурат гирад. Тартиби анҷом додани алоқарадиоӣ тавассути Қоидаҳои умумии авиатсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад ().
Моддаи 65. Парвози ҳавопаймо аз болои маҳалҳои аҳолинишин
Парвози ҳавопаймо аз болои маҳалҳои аҳолинишин бояд дар баландие иҷро карда шавад, ки дар ҳолати вайрон шудани ҳавопаймо барои берун аз ҳудуди маҳалҳои аҳолинишин ё дар майдончаҳои парвозу фурудоии махсус ба ҳамин мақсадҳо пешбинигардида дар ҳудуди маҳалҳои аҳолинишин фуруд омадан имкон диҳад. Парвози берун аз ин қоида бо тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад.
Моддаи 66. Парвози намоишии ҳавопаймо
Парвози намоишии ҳавопаймо мутобиқи талаботи бехатарии парвози ҳавопаймо, ки аз тарафи мақоми дахлдори махсуси ваколатдор муқаррар шудаанд, сурат мегирад. Тартиби ташкил ва гузаронидани парвози намоишии ҳавопаймоҳо аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад.
Моддаи 67. Парвози ҳавопаймои суръати фавқуссадо дошта
Парвози ҳавопаймои суръати фавқуссадо дошта дар баландие иҷозат дода мешавад, ки таъсири хатарноки зарбаи садоро ба муҳити зист истисно намояд. Қоидаҳои иҷрои парвози ҳавопаймо бо суръати фавқуссадо тавассути Қоидаҳои умумии авиатсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешаванд ().
Моддаи 68. Аксбардорӣ, ба наворбаргирӣ ва дигар усулҳои таҳқиқи фосилавии замин аз борти ҳавопаймо
Аксбардорӣ, ба наворбаргирӣ ва дигар усулҳои таҳқиқи фосилавии замин аз борти ҳавопаймо тибқи тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон мумкин аст.
Моддаи 69. Иҷораи каналҳои алоқа
Шаҳрвандон ва шахсони ҳуқуқие, ки ба расонидани хизматҳои алоқа ҳуқуқ доранд, барои таъмини парвози ҳавопаймоҳо ва фаъолияти дигар оид ба истифодаи фазои ҳавоӣ каналҳои зарурии алоқаро дар асоси шартнома ба мақомоти дахлдори махсуси ваколатдор аз рӯи дархостҳои онҳо ба иҷора медиҳанд .
Мақоми махсуси ваколатдори соҳаи алоқа, мақомоти алоқа ҳокимияти иҷроияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, ҳамчунин шаҳрвандон ва шахсони ҳуқуқие, ки ба расонидани хизматҳои алоқа ҳуқуқ доранд, барои таъмини парвози ҳавопаймоҳо ва фаъолияти дигар оид ба истифодаи фазои ҳаво дар навбати аввал додани каналҳои алоқаро таъмин мекунанд ва дар бобати иваз кардани каналҳои алоқа ва дар сурати вайроншавӣ барқарор намудани онҳо тадбирҳои бетаъхир меандешанд .
Моддаи 70. Истифодаи воситаҳои алоқаи таъиноти умумӣ
Тартиби истифодаи воситаҳои алоқаи таъиноти умумӣ барои таъмини парвози ҳавопаймоҳо аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи алоқа бо мувофиқаи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи мудофиа ва мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиатсияи гражданӣ муқаррар карда мешавад ().
Моддаи 71. Анҷом додани таъминоти радиотехникии парвози ҳавопаймоҳо ва алоқаи радиои бо онҳо
Барои таъмини радиотехникии парвози ҳавопаймоҳо ва алоқаи радиоӣ бо онҳо аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи мудофиа бо тартиби муқарраршуда басомадҳои радиоие, ки бояд аз халалҳо ҳифз шуда бошанд, ҷудокарда мешаванд.
Шаҳрвандон ва шахсони ҳуқуқии дорои таҷҳизот ва олоте, ки ба воситаҳои таъминоти радиотехникии парвози ҳавопаймоҳо ва алоқарадиои бо онҳо халал мерасонанд, вазифадоранд бо талаби мақоми ваколатдори соҳаи алоқа ё воҳидҳои он бо қувва ва аз ҳисоби худ халалҳоро рафъ намоянд ва то рафъ намудани онҳо кори чунин таҷҳизот ва олотро қатъ гардонанд.
БОБИ ХI. ПАРВОЗИ БАЙНАЛМИЛАЛИИ ҲАВОПАЙМОҲО
Моддаи 72. Парвози байналмилалии ҳавопаймоҳо
Парвози байналмилалии ҳавопаймо - парвози ҳавопаймо дар фазои ҳавоии зиёдатар аз як давлат мебошад.
Парвози байналмилалии ҳавопаймоҳо дар фазои ҳавои Ҷумҳурии Тоҷикистон мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон, принципҳо ва меъёрҳои қабулшудаи ҳуқуқи байналмилалӣ ва санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, иҷро карда мешавад .
Парвози байналмилалии ҳавопаймоҳо дар асоси санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст ё иҷозатҳое, ки бо тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дода мешаванд, иҷро карда мешавад .
Аломатҳои фарқкунандаи ҳавопаймоҳои давлатҳои хориҷӣ аз тарафи истифодабарандагон то оғози иҷрои парвози байналмилалӣ ба мақоми махсуси ваколатдори соҳаи мудофиа ва мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиатсияи гражданӣ хабар дода мешаванд ().
Барои иҷрои парвози ҳавопаймоҳои давлатҳои хориҷӣ дар фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ба истиснои ҳавопаймоҳое, ки барои мақсадҳои ҳарбӣ, гумрукӣ ва мақомоти корҳои дохилӣ истифода мешаванд, истифодабарандагон вазифадоранд, ки ба мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиатсияи гражданӣ маълумотро дар бораи суғурта ё таъмини дигари масъулият барои расонидани зарар ба шахсони сеюм ва ҳавопаймоҳо пешниҳод намоянд. Шароити чунин таъминот аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиатсияи гражданӣ муқаррар карда мешавад .
Моддаи 73. Парвоз ва фурудоии ҳавопаймоҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ҳавопаймоҳои давлатҳои хориҷӣ ҳангоми иҷрои парвозҳои байналмилалӣ
Парвоз ва фурудгоҳи ҳавопаймоҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ҳавопаймоҳои давлатҳои хориҷӣ ҳангоми иҷрои парвоз дар фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар фурудгоҳҳои байналмилалӣ ва аэродромҳое, ки барои парвози байналмилалӣ кушодаанд, ба истиснои ҳолатҳои муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат мегирад .
Моддаи 74. Дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон эътироф кардани санадҳои ҳавопаймо, ки дар борти ҳавопаймоҳои граждании давлатҳои хориҷӣ мавҷуданд
Санадҳои ҳавопаймо, ки дар борти ҳавопаймоҳои граждании давлатҳои хориҷӣ мавҷуданд, агар онҳо бо меъёрҳои байналмилалии авиатсионие, ки аз тарафи Ҷумҳурии Тоҷикистон эътироф шудаанд, мутобиқ бошанд, дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон эътироф карда мешаванд ().
Ҳавопаймоҳои граждании давлатҳои хориҷӣ ҳангоми дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон фуруд омадан мумкин аст мавриди муоина ва тафтиши санадҳои ҳавопаймо, ки аз тарафи шахсони ваколатдори мақомоти дахлдори махсуси ваколатдор сурат мегирад, қарор гиранд ().
Дар ҳолатҳое, ки агар дар борти ҳавопаймои граждании давлати хориҷӣ санадҳои барои парвози байналмилалии муқарраршуда мавҷуд набошанд ва барои ғайрифаъол донистани ҳавопаймои мазкур асосҳо вуҷуд дошта бошанд, мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиатсияи гражданӣ метавонад парвоз карда рафтани чунин ҳавопайморо боздорад ().
Моддаи 75. Истифодаи қоидаҳои шиноснома, гумрук ва қоидаҳои дигар ҳангоми иҷрои парвози байналмилалии ҳавопаймоҳо
Ба ҳавопаймоҳо, Ҳайатҳои онҳо ва мусофироне, ки ба Ҷумҳурии Тоҷикистон меоянд, аз Ҷумҳурии Тоҷикистон мераванд ва ба таври транзит бо нишастан дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳаракат мекунанд, инчунин ба молу мулк, бағоҷ, борҳо ва муросилоте, ки ба Ҷумҳурии Тоҷикистон оварда мешаванд ва аз Ҷумҳурии Тоҷикистон бурда мешаванд, амали қоидаҳои шиноснома, гумрук ва қоидаҳои дигари муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон татбиқ мегарданд .
Моддаи 75(1). Пешниҳоди маълумоти шахсии дастрасиашон умумии мусофирони ҳавопаймо ва дигар маълумот дар бораи ҳамлу нақли мусофирон
Ҳамлу нақлдиҳандагон дар бораи мусофироне, ки воридшавиашон ба Ҷумҳурии Тоҷикистон ё дигар давлати таъинот ё транзит рад карда мешавад, фиристонидани маълумоти шахсии дастрасиашон умумии мусофирони ҳавопаймоҳои ба Ҷумҳурии Тоҷикистон воридшаванда ва аз он беруншаванда, инчунин тибқи тартиби муайяннамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дигар маълумотро дар бораи ҳамлу нақли мусофирон ба системаҳои иттилоотии мақоми махсуси соҳаи авиатсияи гражданӣ ва ҳангоми анҷом додани ҳамлу нақли ҳавоии байналмилалии мусофирон, инчунин ба мақомоти ваколатдори давлатҳои хориҷӣ тибқи шартномаҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон ё қонунгузории давлатҳои хориҷӣ, ки давлатҳои сафар, таъинот ё транзит мебошанд, таъмин менамоянд.
Тартиби иттилоотонӣ дар бораи мусофирони вурудашон ба Ҷумҳурии Тоҷикистон радшаванда ба ҳамлу нақлдиҳандагоне, ки ҳамлу нақли ҳавоии байналмилалии мусофиронро амалӣ менамоянд, аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад ().
БОБИ ХII. БЕХАТАРИИ АВИАТСИЯ
Моддаи 76. Бехатарии авиатсия
Бехатарии авиатсия - ҳолати ҳифзи авиатсия аз даҳолати ғайриқонунӣ ба фаъолият дар соҳаи авиатсия мебошад ().
Бехатарии авиатсия аз тарафи хадамоти бехатарии авиатсионии аэродромҳо ё фурудгоҳҳо, ҷузъу томҳои ҳарбикунонидашудаи муҳофизати аэродромҳо ё фурудгоҳҳо, хадамоти бехатарии авиатсионии истифодабарандагон (корхонаҳои авиатсионӣ), инчунин мақомоти махсуси ваколатдоре, ки ба онҳо бо қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон чунин ҳуқуқ дода шудааст, таъмин карда мешавад .
Хадамоти бехатарии авиатсионии аэродромҳо ё фурудгоҳҳо ва хадамоти бехатарии авиатсионии истифодабарандагон (корхонаҳои авиатсионӣ) хадамоте мебошанд, ки вазифаҳои махсуси оинномавӣ доранд .
Дахолати ғайриқонунӣ ба фаъолият дар соҳаи авиатсия - амали (беамалии) зиддиҳуқуқие мебошанд, ки ба фаъолияти бехатарии соҳаи авиатсия таҳдид намуда, боиси ҳодисаҳои нохуш бо одамон, зарари моддӣ, рабудан ё дуздидани ҳавопаймо шудаанд ё таҳдиди рӯй додани чунин оқибатҳоро ба вуҷуд овардаанд ().
Моддаи 77. Таъмини бехатарии авиатсия
Шахсоне, ки қабул, гуселонидан ё хизматрасонии ҳавопайморо анҷом медиҳанд, вазифадоранд, ки оид ба таъмини бехатарии авиатсия тадбирҳо андешанд ().
Бехатарии авиатсия бо роҳҳои зерин таъмин карда мешавад ():
1) пешгирии дохил шудани шахсони бегона ва воситаҳои нақлиёт ба минтақаи таҳти назорати фурудгоҳ ё аэродром ;
2) муҳофизати ҳавопаймоҳо дар истгоҳҳо бо мақсади роҳ надодан ба дохилшавии шахсони бегона ба хавопаймоҳо;
3) роҳ надодан ба ҳамлу нақли ғайриқонунии силоҳ, муҳимоти ҷангӣ, моддаҳои тарканда, радиоактивӣ, заҳролудкунанда, зуд оташгиранда ва дигар ашьёву моддаҳои хавфнок ва ҷорӣ намудани чораҳои махсуси эҳтиётӣ ҳангоми иҷозатдиҳии интиқоли онҳо ;
4) муоинаи пеш аз парвоз;
5) маҳдуд намудани имконияти дастрасии ғайриқонунии шахсони бегона ба системаи авиатсионии бесарнишин
6) татбиқи чораҳои муқобилият дар мавриди дахолати ғайриқонунӣ ба фаъолият дар соҳаи авиатсия ва тадбирҳои дигар, аз ҷумла тадбирҳое, ки бо ширкати мақомоти ҳифзи ҳуқуқ, анҷом дода мешаванд ().
Хадамоти бехатарии авиатсионӣ ҳуқуқ доранд шахсонеро, ки талаботи бехатарии авиатсияро вайрон кардаанд, инчунин бағоҷ, борҳо ва муросилотеро, ки ашьё ва моддаҳои барои ҳамлу нақли ҳавои манъшуда доранд, барои ба мақомоти ҳифзи ҳуқуқ супоридан боздошт намоянд ва дар ҳолатҳое, ки ба ҳаёт ва саломатии мусофирон, аъзои Ҳайати ҳавопаймо ё дигар шаҳрвандон хатар таҳдид мекунад, мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон чораҳо бинанд. Ба кормандони хадамоти бехатарии авиатсионӣ ҳангоми иҷрои вазифаҳои хизматӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон гирифта гаштан ва истифодаи силоҳи хизматӣ иҷозат дода мешавад .
Талаботи бехатарии авиатсия ва тартиби иҷрои онҳо тавассути Қоидаҳои умумии авиатсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешаванд ().
Моддаи 78. Муоинаи пеш аз парвоз
Бо мақсади таъмини бехатарии мусофирон ва аъзои Ҳайати ҳавопаймо пеш аз парвоз ҳавопаймо, захираҳои борти он, аъзои Ҳайат, мусофирон, бағоҷ, аз ҷумла ашёҳое, ки ҳамроҳи мусофирон мебошанд, инчунин борҳо ва муросилот бояд аз муоинаи ҳатмӣ гузаронида шаванд .
Муоинаи пеш аз парвози мусофирон, бағоҷ, аз ҷумла ашёҳое, ки ҳамроҳи мусофирон мебошанд, дар майдони ҳавоӣ ё дар ҳавопаймо аз тарафи шахсони ваколатдори хадамоти бехатарии авиатсионӣ анҷом дода мешавад. Ба иштирок дар муоинаи пеш аз парвоз метавонанд кормандони мақомоти корҳои дохилӣ дар нақлиёт ҷалб карда шаванд .
Гузаронидани муоинаи пеш аз парвоз имконияти азназаргузарониро ҳангоми анҷом додани фаъолияти оперативӣ-ҷустуҷӯӣ, ҷиноятӣ-мурофиавӣ ва фаъолияти дигар аз ҷониби шахсони ваколатдор (бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон истисно намекунад.
Ҳангоми иҷрои парвози байналмилали ҳавопаймоҳо муоинаи пеш аз парвоз баъди анҷом ёфтани назорати сарҳадӣ, гумрукӣ, санитарию карантинӣ, муҳоҷирӣ, ветеринарӣ, фитосанитарӣ ва назорати дигар сурат мегирад.
Дар ҳолати аз муоинаи пеш аз парвоз саркашӣ кардани мусофири ҳавопаймо шартнома дар бораи ҳамлу нақли ҳавои бекоршуда дониста мешавад .
Қоидаҳои гузаронидани муоинаи пеш аз парвоз тавассути Қоидаҳои умумии авиатсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешаванд ().
БОБИ ХIII. ҶУСТУҶӯ ВА НАҶОТДИҲӢ
Моддаи 79. Ҳавопаймое, ки ба фалокат дучор шуда истодааст ё ба фалокат гирифтор шудааст
Хавопаймо вақте ба фалокат дучор шудаистода дониста мешавад, ки агар ба чунин ҳавопаймо ё шахсони дар борти он қарордошта хатаре таҳдид мекунад, ки он дар натиҷаи амалҳои аъзои Ҳайат бартараф шуда наметавонад ё ҳавопаймое, ки алоқа бо он канда шудааст ва дар куҷо будани он маълум нест .
Ҳавопаймое бафалокат гирифторшуда дониста мешавад, ки он ҳангоми идоракунӣ, оғози парвоз, парвоз, фурудои ё дар натиҷаи афтидан осеби ҷиддӣ дидааст ё пурра хароб шудааст, ҳамчунин ҳавопаймое, ки берун аз аэродром маҷбуран ба замин фаромадааст.
Ҳавопаймоҳои ба фалокат дучор шудаистода ё ба фалокат гирифторшуда бояд фавран ҷустуҷӯ карда ва наҷот дода шаванд.
Ҷустуҷӯ ва наҷотдиҳии ҳавопаймои бесарнишини ба фалокат дучор шудаистода ё ба фалокат гирифторшударо соҳибмулки он ташкил ва амалӣ менамояд
Моддаи 80. Бонги фалокат
Барои сари вақт расонидани кӯмак ба ҳавопаймоҳои ба фалокат дучор шудаистода ё ба фалокат гирифторшуда, мусофирон ва Ҳайатҳои онҳо бонгҳои ягонаи байналмилалии фалокат, фаврӣ будан ва огоҳи аз хатар (минбаъд - бонги фалокат) истифода бурда мешаванд .
Номгӯи воситаҳои техникие, ки бояд ҳатман дар ҳавопаймоҳо барои додани бонги фалокат шинонда шаванд, тавассути Қоидаҳои умумии авиатсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад ().
Моддаи 81. Ҷустуҷӯ ва наҷот додани ҳавопаймоҳои ба фалокат дучор шудаистода ё ба фалокат гирифторшуда, мусофирон ва Ҳайатҳои онҳо
Ҷустуҷӯ ва наҷот додани ҳавопаймоҳои ба фалокат дучор шудаистода ё ба фалокат гирифторшуда, мусофирон ва Ҳайатҳои онҳоро мақомоти дахлдори махсуси ваколатдор бо ҳамкории мақомоти ҳокимияти иҷроияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки ба зиммаи онҳо мувофиқи тартиби муқарраршуда вазифаҳои ташкил ва таъмини хадамоти ҷустуҷӯ ва наҷотдиҳӣ вогузор гардидаанд, ташкил мекунанд ва анҷом медиҳанд .
Корхонаҳои авиатсионӣ ба таъмини корҳои ҷустуҷӯӣ ва садамавию наҷотдиҳӣ ва гузаронидани онҳо ҷалб карда шуда метавонанд ().
Номгӯи чунин корхонаҳои авиатсионӣ аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи мудофиа бо мувофиқаи мақомоти дахлдори ҳокимияти иҷроияи Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешавад ().
Корхонаҳои авиатсионие, ки ба гузаронидани корҳои ҷустуҷӯӣ ва садамавию наҷотдиҳӣ ҷалб карда мешаванд, вазифадоранд, ки нерӯҳо ва воситаҳои ҷустуҷӯи ва садамавию наҷотдиҳиро дар ҳолати омодагии доими нигоҳ доранд. Хароҷоти корхонаҳои авиатсионӣ барои таъминоти нерӯҳо ва воситаҳои ҷустуҷӯӣ ва садамавию наҷотдиҳӣ, гузаронидани корҳои ҷустуҷӯӣ ва садамавию наҷотдиҳӣ ва иштирок дар таъмини онҳо аз ҳисоби маблағҳои буҷети давлатӣ ҷуброн карда мешаванд ().
Парвози ҳавопаймоҳое, ки бо воситаҳои ҷустуҷӯӣ ва садамавию наҷотдиҳӣ таъмин нашудаанд, манъ аст.
Тартиби ҷалб намудани корхонаҳои авиатсионӣ ба гузаронидани корҳои ҷустуҷӯӣ ва садамавию наҷотдиҳӣ, ҷуброни хароҷот барои иҷрои ин корҳо, таъмини корҳои ҷустуҷӯӣ ва садамавию наҷотдиҳии парвоз аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад ().
Моддаи 82. Таъмини корҳои ҷустуҷӯӣ ва садамавию наҷотдиҳӣ
Ҷустуҷӯ ва наҷот додани мусофирон ва Ҳайатҳои ҳавопаймоҳое, ки ба фалокат дучор шуда истодаанд ё ба фалокат гирифтор шудаанд, бепул мебошад .
Аз ҷои фалокат ба ҷои дигар бурдани ҳавопаймое, ки ба фалокат гирифтор шудааст, бо қувваи истифодабаранда ё дигар қувваҳо аз ҳисоби маблағҳои истифодабаранда анҷом дода мешавад.
Мақомоти ҳокимияти иҷроияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, ҳамчунин корхонаҳои авиатсионӣ вазифадоранд, ки дар ташкили ҷустуҷӯи ҳавопаймои ба фалокат гирифторшуда иштирок намоянд ва то омадани нерӯҳои ҷустуҷӯӣ ва садамавию наҷотдиҳӣ оид ба наҷотдиҳии одамон, расонидани кӯмаки тиббӣ ба онҳо, кӯмаки дигар, муҳофизати ҳавопаймои мазкур ва санадхою молу мулки дар борти он мавҷуда тадбирҳои бетаъхир андешанд .
Мақомоти ҳокимияти иҷроияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот ҳуқуқ доранд, ки барои гузаронидани корҳои ҷустуҷӯӣ ва садамавию наҷотдиҳӣ шахсони ҳуқуқиро ба шарти ҷуброни хароҷоти онҳо аз ҳисоби маблағҳои буҷети давлатӣ ҷалб намоянд .
Ба мусофирон ва Ҳайатҳои ҳавопаймоҳои ба фалокат дучор шудаистода ё ба фалокат гирифторшудаи давлатҳои хориҷӣ бо шароити баробар ба мусофирон ва Ҳайатҳои ҳавопаймоҳои ба фалокат гирифторшудаи Ҷумҳурии Тоҷикистон кӯмак расонида мешавад .
Моддаи 83. Корҳои садамавию наҷотдиҳӣ дар аэродром ва минтақаи аэродром
Корҳои садамавию наҷотдиҳӣ дар аэродром ва минтақаи аэродром бо қувваи соҳиби аэродром ё фурудгоҳ анҷом дода мешаванд .
Моддаи 84. Ҷустуҷӯ ва наҷот додани ҳавопаймоҳои ба фалокат дучор шудаистода ё ба фалокат гирифторшуда, мусофирон ва Ҳайатҳои онҳо дар ҳудуди давлатҳои хориҷӣ
Ҷустуҷӯ ва наҷотдиҳии ҳавопаймои ба фалокат дучор шудаистода ё ба фалокат гирифторшуда, мусофирон ва Ҳайати он дар ҳудуди давлати хориҷӣ бо тартибе, ки дар ҳамон давлат муқаррар шудааст ва бо риояи принципҳо ва меъёрҳои қабулшудаи ҳуқуқи байналмилалӣ ва мутобиқи санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, анҷом дода мешавад .
Моддаи 85. Хабарҳо дар бораи ҳавопаймоҳои ба фалокат дучор шудаистода ё ба фалокат гирифторшуда
Хабарҳо дар бораи ҳавопаймоҳои ба фалокат дучор шудаистода ё ба фалокат гирифторшуда ба хабарҳое мансубанд, ки категорияи афзалияти мутлақ доранд. Шахсони ҳуқуқие, ки воситаҳои алоқа доранд, сарфи назар аз шакли ташкилию ҳуқуқӣ ва шакли моликият ва шаҳрвандон вазифадоранд, ки воситаи алоқаро барои тариқи фаврӣ додани хабар дар бораи ҳавопаймои ба фалокат дучор шудаистода ё ба фалокат гирифторшуда пешниҳод намоянд ё чунин хабарро худашон диҳанд. Шаҳрвандон ва шахсони ҳуқуқие, ки ба пешниҳоди хизматрасонии алоқа ҳуқуқ доранд, бояд фаврӣ додани чунин хабарро таъмин намоянд.
Барои додани хабари аввал дар бораи ҳавопаймои ба фалокат дучор шудаистода ё ба фалокат гирифторшуда музд ситонида намешавад. Музди мухобироти байнишаҳрии телефонӣ дар бораи расонидани кӯмак ба ҳавопаймои ба фалокат дучор шудаистода ё ба фалокат гирифторшуда, мусофирон ва Ҳайати он мутобиқи тарифҳо барои хизматрасонии умумии алоқа пардохта мешавад; музди хабарҳое, ки бо телеграф дода мешаванд, - мутобиқи тарифи барои фиристодани хабари фаврӣ муқарраршуда пардохта мешавад. Барои мухобироти байнишаҳрии телефонӣ бо мақсади додани хабар дар бораи ҳавопаймои ба фалокат дучор шудаистода ё ба фалокат гирифторшуда музд ситонида намешавад .
Моддаи 86. Хабардоркунӣ дар бораи ҳавопаймои ба фалокат гирифторшуда
Командири ҳавопаймои ба фалокат гирифторшуда ё дигар узви Ҳайати ин ҳавопаймо, инчунин дигар шаҳрванде, ки дар бораи ҳавопаймои ба фалокат гирифторшуда хабар дорад, вазифадоранд, ки фавран дар ин бобат ба мақоми наздиктарини худидораи маҳаллӣ, ташкилот ё қисми ҳарбӣ хабар диҳанд. Мақоми мазкур, ташкилот ё қисми ҳарбӣ дар навбати худ вазифадоранд, ки дар барои ҳодисаи рӯйдода корхонаи дахлдори авиатсионӣ ё мақоми махсуси ваколатдори соҳаи мудофиа, мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиатсияи гражданиро хабардор намоянд .
Шахсони мансабдори корхонаи авиатсионӣ, ки дар бораи ҳавопаймои ба фалокат гирифторшуда хабар доранд, вазифадоранд, ки дар ин бора мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиатсияи гражданиро хабардор намоянд ().
Моддаи 87. Қатъ намудани ҷустуҷӯи ҳавопаймои ба фалокат гирифторшуда, мусофирон ва Ҳайати он
Дар ҳолате ки агар тамоми тадбирҳои дар бораи ҷустуҷӯи ҳавопаймои ба фалокат гирифторшуда, мусофирон ва Ҳайати он андешидашуда натиҷае набахшанд, қарор дар бораи қатъ намудани ҷустуҷӯи ин ҳавопайморо мақоми махсуси ваколатдоре, ки бақайдгирии давлатӣ ё баҳисобгирии давлатии ҳавопаймои мазкурро анҷом додааст, қабул мекунад .
Қарор дар бораи қатъ намудани ҷустуҷӯи ҳавопаймои давлатии ба фалокат гирифторшудаи давлати хориҷӣ аз тарафи мақоми махсуси ваколатдор дар соҳаи мудофиа, дар бораи ҳавопаймои граждании ба фалокат гирифторшудаи давлати хориҷӣ аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиатсияи гражданӣ қабул карда мешавад ().
Ҳавопаймои ба фалокат гирифторшудае, ки ҷустуҷӯи он расман қатъ гаштааст, бедарак ғоибшуда дониста мешавад.
БОБИ ХIV. ТАҲҚИҚИ ҲОДИСА Ё ВОҚЕАИ АВИАТСИОНӢ
Моддаи 88. Мақсад ва тартиби таҳқиқи ҳодиса ё воқеаи авиатсионӣ
Ҳодиса ё воқеаи авиатсионие, ки бо ҳавопаймои давлатӣ ё граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон ё ҳавопаймои давлати хориҷӣ дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон рӯй додааст, бояд ҳатман таҳқиқ карда шавад ().
Мақсади таҳқиқи ҳодиса ё воқеаи авиатсионӣ муқаррар намудани сабабҳои ҳодиса ё воқеаи авиатсионӣ ва дидани чораҳо барои пешгирии онҳо дар оянда мебошад ().
Муқаррар намудани гуноҳ ва масъулияти ягон шахс мақсади таҳқиқи ҳодиса ё воқеаи авиатсионӣ намебошад ().
Таҳқиқот, дараҷабандӣ ва баҳисобгирии ҳодиса ё воқеавии авиатсионӣ аз тарафи мақомоти махсуси ваколатдоре, ки ба зиммаи онҳо чунин ваколатҳо мутобиқан дар соҳаҳои авиатсияи давлатӣ ва гражданӣ вогузор гардидаанд, анҷом дода мешавад ().
Гузаронидани таҳқиқот, дараҷабандӣ ва баҳисобгирии ҳодисаҳо ё воқеаҳои авиатсионӣ бо тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат мегирад ().
Моддаи 89. Ваколатҳои комиссияи таҳқиқи ҳодиса ё воқеаи авиатсионӣ
Ҳодиса ё воқеаи авиатсионӣ аз тарафи комиссия таҳқиқ карда мешавад ().
Комиссияи таҳқиқи ҳодиса ё воқеаи авиатсионӣ ҳуқуқ дорад, ки ():
1) барои муайян кардани ҳолатҳои ҳодиса ё воқеаи авиатсионӣ ба борти ҳавопаймои ба фалокат гирифторшуда бемамониат дохил шавад ();
2) ҳавопаймои ба фалокат гирифторшуда, қисмҳои таркибии он, молу мулки дар борти ҳавопаймои ба фалокат гирифторшуда мавҷуда ё молу мулки ба ҳодиса ё воқеаи авиатсионӣ аз берун ҷалбшуда, сарфи назар аз мансубияти ин молу мулк, ҳамчунин воситаҳо ва объектҳои таъмини парвози ҳавопаймоҳоро муоина намояд ;
3) ба шахсони ҳуқуқӣ, сарфи назар аз шакли ташкилию ҳуқуқӣ ва шакли моликият гузаронидани таҳқиқот ва корҳои вобаста ба таҳқиқи ҳодиса ё воқеаи авиатсиониро супорад ();
4) барои халли масъалаҳое, ки дониши соҳаҳои дахлдори илм ва техникаро тақозо мекунанд, кормандони ташкилотҳоро сарфи назар аз шакли ташкилию ҳуқуқӣ ва шакли моликият ҷалб намояд;
5) шоҳидони ҳодиса ё воқеаи авиатсионӣ, шахсоне, ки ба ҳодиса ё воқеаи авиатсионӣ муносибат доранд ё дошта метавонанд, бозпурсӣ кунад, аз мақомоти ҳифзи ҳуқуқ маълумоти заруриро гирад ();
6) ҳамаи масьалаҳои истифодабарӣ ва таъмири ҳавопаймои ба фалокат гирифторшуда, тайёрии шахсон аз ҷумлаи кормандони авиатсия, ташкили ҳаракати ҳавоӣ, иҷро ва таъмини парвози ҳавопаймоҳоро омӯзад; аз мақомоти дахлдори ҳокимияти иҷроия, ҳамчунин аз шаҳрвандон ва шахсони ҳуқуқӣ дар бораи масъалаҳои марбут ба ҳодиса ё воқеаи авиатсионӣ санадҳо ва маводро дархост намояд ва гирад ():
7) таҳқиқи ҳолати рӯҳию физиологии аъзои Ҳайати ҳавопаймои ба фалокат гирифторшуда, инчунин шахсони дахлдорро аз ҷумлаи кормандони авиатсия гузаронад .
Аъзои комиссияи таҳқиқи ҳодиса ё воқеаи авиатсионӣ, ҳамчунин шахсоне, ки барои таҳқиқи ҳодиса ё воқеаи авиатсионӣ ҷалб карда мешаванд, дар сурати пешниҳод кардани гувоҳномаи сафари хизмати барои бенавбат гирифтани чипта ба нақлиёти истифодаи умум ҳангоми рафтан ба ҷои ҳодиса ё воқеаи авиатсионӣ ё рафтуомад бо мақсади таҳқиқ ҳуқуқ доранд ().
Моддаи 90. Нигаҳдории далелҳои моддӣ
Аъзои Ҳайати ҳавопаймои ба фалокат гирифторшуда, шаҳрвандони дигар, инчунин шахсони ҳуқуқӣ, Мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот то омадани комиссияи таҳқиқи ҳодиса ё воқеаи авиатсионӣ бояд дар бобати таъмини нигаҳдории ҳавопаймои ба фалокат гирифторшуда, қисмҳои таркиби ва шикастапораҳои он, воситаҳои назорати объективии борт ва заминӣ, ашьёи дар борти ин ҳавопаймо мавҷуда ё ашьёе, ки ба ҳодиса ё воқеаи авиатсионӣ аз берун ҷалб шудаанд, ҳамчунин санадҳое, ки ба истифодабарӣ ва таъмири ин ҳавопаймо ва таъмини парвози он мансубанд, тамоми тадбирҳои имконпазирро андешанд .
Шахсоне, ки дар қасдан пинҳон кардани ҳодиса ё воқеаи авиатсионӣ, маълумот дар бораи онҳо, инчунин дар таҳрифи маълумот, вайрон ё нобуд кардани воситаҳои назорати объективии борт ва заминии марбут ба ҳодиса ё воқеаи авиатсионӣ ва далели моддӣ гунаҳгоранд, мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд ().
Моддаи 91. Таъмини корҳо дар ҷои ҳодиса ё воқеаи авиатсионӣ
Мақомоти ҳокимияти иҷроияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, шахсони ҳуқуқӣ, сарфи назар аз шакли ташкилию ҳуқуқӣ ва шакли моликияти онҳо, фармондеҳии қисмҳои ҳарбӣ вазифадоранд, ки ба комиссияи таҳқиқи ҳодиса ё воқеаи авиатсионӣ ҳамаҷониба кӯмак расонанд, аз ҷумла ба ихтиёри комиссия қувва ва воситаҳои заруриро ҷудо намоянд, дар бобати таъмини муҳофизати ҷои ҳодиса ё воқеаи авиатсионӣ, фароҳам овардани шароити бехатар барои кор дар ҷои ҳодиса ё воқеаи авиатсионӣ тадбирҳо андешанд .
Мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот барои аъзои комиссияи таҳқиқи ҳодиса ё воқеаи авиатсионӣ ва мутахассисоне, ки барои таҳқиқи ҳодиса ё воқеаи авиатсионӣ ҷалб карда мешаванд, ҳамаи шароити заруриро ҷиҳати гузаронидани корҳо дар ҷои ҳодиса ё воқеаи авиатсионӣ фароҳам меоранд, аз ҷумла бо либос, пойафзол, воситаҳои зарурии ҳифзи инфиродӣ, воситаҳои нақлиёт ва алоқа, асбобҳои зарурӣ, маводи масрафӣ, ҷои истиқомат ва хӯрок таъмин мекунанд .
Корҳое, ки дар ҷои ҳодиса ё воқеаи авиатсионӣ ба мақсади таҳқиқи ҳодиса ё воқеаи авиатсионӣ гузаронида мешаванд, бо корҳо оид ба рафъи ҳолатҳои фавкулодда баробар мебошанд ().
Моддаи 92. Маблағгузории корҳои таҳқиқи ҳодиса ё воқеаи авиатсионӣ
Хароҷоти таъмини кори комиссияи таҳқиқи ҳодиса ё воқеаи авиатсионӣ аз ҳисоби маблағҳои буҷети давлатӣ ва барои таҳқиқи ҳодиса ё воқеаи бо ҳавопаймои гражданӣ рӯйдода, ғайр аз ин бо тартиби муқаррарнамудаи қонун аз ҳисоби маблағҳои мутамаркази ташкилотҳои авиатсияи гражданӣ бо ҷуброни минбаъдаи ин маблағҳо аз ҳисоби гунаҳгорон ба тартибе, ки дар қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ гардидааст, маблағгузорӣ карда мешаванд ().
Тартиби маблағгузории корҳои таҳқиқи ҳодиса ё воқеаи авиатсионӣ аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи молия муқаррар карда мешавад ().
БОБИ ХV. ҲАМЛУ НАҚЛИ ҲАВОӢЌ
Моддаи 93. Ҳамлунақлдиҳанда
Ҳамлунақлдиҳанда он истифодабарандае мебошад, ки ичозатнома барои анҷом додани интиқоли ҳавоии мусофирон, бағоҷ, борҳо ва муросилот дар асоси шартномаҳои ҳамлу нақли ҳавои дорад .
Моддаи 94. Ҳамлу нақли ҳавоӣ
Ҳамлу нақли ҳавоии дохилӣ - интиқоли ҳавоиест, ки дар вақти иҷрои он нуқтаи фиристодан, нуқтаи таъинот ва ҳамаи нуқтаҳои нишаст дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон воқеъ гардидаанд .
Ҳамлу нақли ҳавоии байналмилалӣ - ҳамлу нақли ҳавоиест, ки нуқтаи фиристодан ва нуқтаи таъинот :
мутобиқан дар ҳудудҳои ду давлат ();
дар ҳудуди як давлат, агар нуқтаи (нуқтаҳои) нишаст дар ҳудуди давлати дигар пешбинӣ шуда бошад, воқеъ гардидаанд ().
Моддаи 95. Иҷрои қоидаҳои ҳамлу нақли ҳавоӣ
Ҳамлунақлдиҳандагон ҳангоми иҷрои ҳамлу нақли ҳавоӣ вазифадоранд, ки қоидаҳои умумии ҳамлу нақли ҳавоии мусофирон, бағоҷ ва борҳо ва талаботро оиди хизматрасонии мусофирон, борфиристодагон, боргирандагон, ки тавассути Қоидаҳои умумии авиатсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешаванд, риоя намоянд .
Ҳамлунақлдиҳандагон ҳуқуқ доранд, ки қоидаҳои интиқолоти худро муқаррар намоянд. Ин қоидаҳо набояд ба қоидаҳои умумии ҳамлу нақли ҳавои мухолифат дошта бошанд ва набояд сатҳи хизматрасониро ба мусофирон, борфиристонандагон ва боргирандагон паст намоянд .
Қоидаҳои ҳамлу нақли ҳавоии муросилот бояд бо мақоми махсуси ваколатдори соҳаи алоқаи муросилот мувофиқа карда шаванд .
Моддаи 96. Шартномаи ҳамлу нақли ҳавоии мусофир. Шартномаи ҳамлу нақли ҳавоии бор. Шартномаи ҳамлу нақли ҳавоии муросилот
Мувофиқи шартномаи ҳамлу нақли ҳавоии мусофир интиқолдиҳанда вазифадор аст мусофири ҳавопайморо ба нуқтаи таъиншуда бо пешниҳоди ҷои дар ҳавопаймое, ки мувофиқи хатти ҳаракати дар чипта зикршуда ҳаракат мекунад, расонад ва ҳангоми ҳамлу нақли ҳавоии бағоҷи мусофир, инчунин ин бағоҷро ба нуқтаи таъиншуда расонад ва ба мусофир ё шахси ба гирифтани бағоҷ ваколатдор онро супорад. Мӯҳлати расонидани мусофир ва бағоҷ тавассути қоидаҳои аз тарафи ҳамлу нақлдиҳанда муқарраргардида муайян карда мешавад. Мусофири ҳавопаймо вазифадор мешавад, ки музди ҳамлу нақлиро супорад ва дар сурати мавҷуд будани бағоҷе, ки аз меъёри аз тарафи ҳамлу нақлидиҳанда муқарраршудаи интиқоли бепули бағоҷ зиёд аст, музди ҳамлу нақли ин бағоҷро низ пардозад .
Мувофиқи шартномаи ҳамлу нақли ҳавоии бор ё мувофиқи шартномаи ҳамлу нақли ҳавоии муросилот ҳамлу нақлдиҳанда вазифадор мешавад, ки бор ё муросилоти ба вай супоридаи борфиристандаро ба нуқтаи таъиншуда расонад ва онҳоро ба шахси барои гирифтани бор ё муросилот ваколатдор (боргиранда) супорад ва борфиристанда вазифадор мешавад, ки музди ҳамлу нақли ҳавоии бор ё муросилотро пардозад .
Моддаи 97. Шартномаи кирояи ҳавопаймо (чартери ҳавоӣ)
Мувофиқи шартномаи кирояи ҳавопаймо (чартери ҳавоӣ) як тараф (кироядиҳанда) вазифадор мешавад, ки ба тарафи дигар (кироягиранда) барои иҷрои як ё якчанд парвоз як ё якчанд ҳавопаймо ё як қисми ҳавопайморо барои ҳамлу нақли ҳавоии мусофирон, бағоҷ, борҳо ё муросилот ба ивази музд пешниҳод намояд. Иҷрои ҳамлу нақли ҳавоии кироя бо хамин Кодекс танзим карда мешавад .
Моддаи 98. Санадҳои ҳамлу нақл
Шартномаи ҳамлу нақли ҳавоии мусофир, шартномаи ҳамлу нақли ҳавоии бор ё шартномаи ҳамлу нақли ҳавоии муросилот мутобиқан бо чипта, бағоҷнома, борномаи бор ё муросилот тасдиқ карда мешаванд. Шаклҳои чипта, бағоҷнома ва борнома аз тарафи мақоми махсуси ваколатдор дар соҳаи авиатсияи гражданӣ муқаррар карда мешаванд .
Шаклҳои борномаи муросилот аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи алоқаи муросилот якҷоя бо мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиатсияи гражданӣ муқаррар карда мешавад ().
Моддаи 99. Хизматрасонӣ ва имтиёзоте, ки ба мусофирони ҳавопаймоҳо пешниҳод карда мешаванд
Ҳамлунақлдиҳанда вазифадор аст, ки хизматрасонии мусофирони ҳавопаймоҳоро ташкил намояд, онҳоро бо маълумоти аниқ ва саривақти дар бораи ҳаракати ҳавопаймоҳо ва хизматрасонии пешниҳодшаванда таъмин кунад. Зимнан пардохти хизматрасонӣ ва пардохти ҳамлу нақли ҳавоии мусофирон дар асоси тарифҳо барои ҳамлу нақли дохилӣ тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва барои ҳамлу нақли ҳавоии байналмилалӣ тибқи шартномаҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешаванд ).
Мусофири ҳавопаймо ҳуқуқ дорад, ки:
1) мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қоидаҳои аз тарафи ҳамлу нақлидиҳанда муқарраршудаи ҳамлу нақли ҳавоӣ бо шартҳои имтиёзнок рафтуомад кунад ;
2) дар ҳудуди меъёри муқарраршуда бағоҷи худро бепул ҳамлу нақл диҳад. Меъёрҳои ҳамлу нақли бепули бағоҷ, аз ҷумла ашёҳое, ки ҳамроҳи мусофир мебошанд, вобаста ба навъи ҳавопаймо муқаррар карда мешаванд ва наметавонанд камтар аз бист килограмм барои як мусофир бошанд ;
3) ҳангоми ҳамлу нақли ҳавоии байналмилалӣ - мутобиқи тарифи имтиёзнок хамроҳи худ як тифли на калонтар аз панҷсоларо ва дар мавриди интиқоли ҳавоии дохили кишвар як кӯдаки на калонтар аз панҷсоларо бе ҷои алоҳида бепул барад. Дигар кӯдакони на калонтар аз панҷсола ва дар мавриди интиқоли ҳавоии дохили кишвар, инчунин кӯдакони аз панҷ то дувоздаҳсола мутобиқи тарифи имтиёзнок бо пешниҳоди ҷои алоҳида бурда мешаванд , ;
4) аз хизматрасонии утоқи истироҳат, утоқи модар ва кӯдак, инчунин ҷои дар меҳмонҳона ҳангоми ба вуҷуд омадани танаффус дар ҳамлу нақли ҳавоӣ бо гуноҳи ҳамлу нақлдиҳанда ё ҳангоми маҷбуран ба таъхир афтодани парвози ҳавопаймо ва (ё) ҳангоми парвоз дер мондан бепул истифода барад .
Мусофирони дигарро, ки ҳуқуқи бепул ё мутобиқи тарифи имтиёзнок бо ҳавопаймо сафар карданро доранд, танҳо қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар менамояд.
Тартиби ба мусофирони ҳавопаймоҳо пешниҳод намудани хизматрасонӣ ва имтиёзот тавассути Қоидаҳои умумии авиатсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад ().
Корхонаҳои авиатсионӣ ҳуқуқ доранд аз ҳисоби худ барои категорияи алоҳидаи шаҳрвандон имтиёзҳо муқаррар намоянд ().
Моддаи 100. Бо ташаббуси ҳамлу нақлдиҳанда қатъ гардидани амали шартномаи ҳамлу нақли ҳавоии мусофир, шартномаи ҳамлу нақли ҳавоии бор
ҳамлу нақлидиҳанда дар ҳолатҳои зерин метавонад, ки шартномаи ҳамлу нақли ҳавоии мусофир, шартномаи интиқоли ҳавоии борро ба тарзи якҷониба бекор намояд :
1) аз тарафи мусофир, соҳиби бор, борфиристонанда вайрон карда шудани талаботи шиносномавӣ, гумрукӣ, санитарӣ ва дигар талаботи муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар мавриди ҳамлу нақли ҳавоӣ ва ҳангоми ҳамлу нақли ҳавоии байналмилалӣ инчунин қоидаҳое, ки аз тарафи мақомоти дахлдори давлатӣ парвоз, таъинот ё транзит муайян карда шудаанд ;
2) саркашӣ кардани мусофир, соҳиби бор, борфиристанда аз иҷрои талаботе, ки ба ӯ тавассути Қоидаҳои умумии авиатсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод карда мешаванд ();
3) агар вазъи саломатии мусофири ҳавопаймо шароити махсуси ҳамлу нақли ҳавоиро такозо намояд ё ба бехатарии худи мусофир ё дигар шахсон таҳдид намояд, ки ин ҳолат бо санадҳои тиббӣ тасдиқ гардад, инчунин барои дигар шахсон бетартибӣ ва нороҳатии рафънашаванда ба вуҷуд орад ;
4) саркашӣ кардани мусофири ҳавопаймо аз пардохти музди ҳамлу нақли бағоҷи худ, ки вазни он аз меъёрҳои муқарраршудаи ҳамлу нақли бепули бағоҷ зиёд аст ;
5) саркашӣ кардани мусофири ҳавопаймо аз пардохти музди ҳамлу нақли кӯдаке, ки ҳамроҳи ӯ меравад, ба истиснои ҳолатҳои дар банди 3 қисми дуюми моддаи 99 ҳамин Кодекс пешбинигардида;
6) аз тарафи мусофири ҳавопаймо вайрон карда шудани қоидаҳои рафтор дар борти ҳавопаймо, ки ин ба бехатарии парвози ҳавопаймо ё ба ҳаёт ва саломатии дигар шахсон таҳдид мекунад, инчунин аз тарафи мусофири ҳавопаймо иҷро накардани дастурҳои сарнишини ҳавопаймо, ки мутобиқи моддаи 36 ҳамин Кодекс пешниҳод шудаанд ;
7) дар ашёҳое, ки ҳамроҳи мусофир мебошанд, инчунин дар бағоҷ, бор мавҷуд будани ашё ё моддаҳои барои ҳамлу нақли ҳавои манъшуда
8) агар воридшавии мусофир ба Ҷумҳурии Тоҷикистон ё давлати дигар манъ шуда бошад ().
Дар сурати бо ташаббуси ҳамлу нақлдиҳанда қатъ гардидани амали шартномаи ҳамлу нақли ҳавоии мусофир, шартномаи интиқоли ҳавоии бор ба мусофир, соҳиби бор ва борфиристанда маблағе, ки барои ҳамлу нақли ҳавоӣ пардохта шудааст баргардонида мешавад, ба истиснои ҳолати дар банди 6 қисми якуми ҳамин модда пешбинӣ гардида. Дар ҳолате, ки дар банди 6 қисми якуми ҳамин модда пешбинӣ гардидааст, маблағи барои интиқоли ҳавои пардохташуда ба мусофири ҳавопаймо баргардонида намешавад .
Моддаи 101. Бо ташаббуси мусофири ҳавопаймо қатъ гардидани амали шартномаи ҳамлу нақли ҳавоии мусофир
Мусофири ҳавопаймо ҳуқуқ дорад, ки аз парвоз даст кашад ва дар ин бобат ҳамлу нақлдиҳандаро на дертар аз бистучор соат пеш аз парвози ҳавопаймо огоҳ намояд, ба шарте, ки бо қоидаҳои дар бораи интиқоли ҳавои муқаррарнамудаи ҳамлу нақлдиҳанда мӯҳлати имтиёзнок ва баргашта гирифтани маблағи барои ҳамлу нақли ҳавои пардохташуда муайян нашуда бошад .
Дар сурати аз парвоз даст кашидани мусофири ҳавопаймо дертар аз мӯҳлати муқарраршуда мусофир ҳуқуқ дорад, ки маблағи барои ҳамлу нақли ҳавои пардохташударо бо нигоҳ доштани хироҷ ки андозаи он наметавонад аз даҳ фоизи маблағи барои ҳамлу нақли ҳавои пардохташуда зиёдтар бошад, баргашта гирад ).
Ҳамлу нақлдиҳанда ӯҳдадор аст, ки мусофири ҳавопайморо дар бораи шартҳои баргардонидан ё барнагардонидани маблағи барои ҳамлу нақли ҳавоӣ пардохтшуда пеш аз бастани шартномаи ҳамлу нақли мусофир огоҳ кунад ва ҳолати мазкурро дар шартнома дарҷ намояд.
Дар сурати даст кашидани мусофири ҳавопаймо аз иҷрои шартномаи ҳамлу нақли ҳавоӣ бо сабаби ба таъхир афтодани парвози ҳавопаймо, инчунин дар ҳолатҳои дигари ноилоҷ даст кашидан бо гуноҳи ҳамлу нақлдиҳанда, ки Қоидаҳои умумии авиатсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ намудаанд, ба мусофир маблағи пардохт барои ҳамлу нақли ҳавоӣ, аз ҷумла маблағи пардохти бебозгашт пурра баргардонида мешавад ().
Моддаи 102. Мӯҳлати расонидани бор
ҳамлунақлдиҳанда вазифадор аст, ки бори барои ҳамлу нақли ҳавои қабулшударо дар мӯҳлати муқарраршуда ба нуқтаи таъиншуда расонад. Мӯҳлати расонидани бор тавассути Қоидаҳои умумии авиатсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ё қоидаҳои аз тарафи ҳамлу нақлдиҳанда муқарраршудаи ҳамлу нақли ҳавоӣ муайян карда мешавад, агар дар шартномаи ҳамлу нақли ҳавоии бор таври дигар пешбинӣ нашуда бошад .
Моддаи 103. Тағйир додани шартномаи ҳамлу нақли ҳавоии бор
Борфиристанда ҳуқуқ дорад, ки ба тартиби дар Қоидаҳои умумии авиатсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ё қоидаҳои аз тарафи ҳамлу нақлдиҳанда муқарраршудаи интиқолоти ҳавои бори барои ҳамлу нақл супордашударо то фиристодани он баргашта гирад, дар борнома боргирандаро то ба шахси ваколатдор супорида шудани бор тағйир диҳад, дар сурати борро қабул накардани боргиранда ё ғайриимкон будани супоридани он ба боргиранда борро ихтиёрдори намояд .
Дар сурати тағйир ёфтани шароити ҳамлу нақли ҳавоӣ, ки дар шартномаи ҳамлу нақли ҳавоии бор пешбинӣ шудаанд, ҳамлу нақлдиҳанда вазифадор аст, ки дар ин бобат борфиристанда ё боргирандаро хабардор кунад ё дастури онҳоро дар мавриди ин бор дархост намояд .
Моддаи 104. Гирифтани бор дар нуқтаи таъиншуда
ҳамлу нақлдиҳанда вазифадор аст боргирандаро доир ба расидани бор дар мӯҳлатҳое, ки дар Қоидаҳои умумии авиатсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ё қоидаҳои аз тарафи интиқолдиҳанда муқарраршудаи ҳамлу нақл хабардор намояд, агар дар шартномаи ҳамлу нақли ҳавоии бор таври дигаре пешбинӣ нашуда бошад .
Боргиранда вазифадор аст, ки борро қабул намояд ва кашонад. Боргиранда ҳуқуқ дорад аз қабули бори осебдида ё вайроншуда даст кашад, агар муқаррар гардад, ки сифати бор то ба дараҷаи ғайриимкон будани истифодаи пурра ва (ё) ҷузъии он мутобиқи таъиноти аввали тағйир ёфтааст.
Моддаи 105. Нагирифтани бор
Агар боргиранда бори расидаро дар мӯҳлате, ки дар Қоидаҳои умумии авиатсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, қоидаҳои аз тарафи ҳамлу нақлдиҳанда муқарраршудаи ҳамлу нақли ҳавоӣ ё шартномаи ҳамлу нақли ҳавоии бор пешбинӣ шудааст, нагирад ё аз қабули он даст кашад, интиқолдиҳанда вазифадор аст, ки дар ин бора борфиристандаро хабардор намояд, борро дар ихтиёри худ аз ҳисоби борфиристанда ва бо таваккали ӯ нигоҳ дорад .
Боре, ки дар мӯҳлати дар Қоидаҳои умумии авиатсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, қоидаҳои аз тарафи ҳамлу нақлдиҳанда муқарраршудаи ҳамлу нақли ҳавоӣ ё шартномаи ҳамлу нақли ҳавоии бор пешбинигардида гирифта нашудааст, дархостнашуда дониста мешавад ва бо тартиби муайяннамудаи Қоидаҳои умумии авиатсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон фурӯхта мешавад .
Нигоҳдории боре, ки бояд аз назорати гумрукӣ гузаронида шавад ва ихтиёрдории он бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории гумрукии Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат мегирад.
Моддаи 106. ҳамлу нақли ҳавоии борҳои хатарнок
Ҳамлу нақли ҳавоии силоҳ, муҳимоти ҷангӣ, моддаҳои тарканда, ашё ва моддаҳои заҳролудкунанда, зуд оташгиранда, радиоактивӣ ва дигар ашёву моддаҳо мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон, Қоидаҳои умумии авиатсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, сурат мегирад
БОБИ ХVI. КОРҲОИ АВИАТСИОНӢ
Моддаи 107. Корҳои авиатсионӣ
Корҳои авиатсионӣ - корҳое мебошанд, ки бо истифодаи парвози ҳавопаймоҳо дар соҳаи кишоварзӣ, сохтмон, нигоҳдорӣ ва ҳифзи табиат, расонидани кӯмаки тиббӣ ва мақсадҳои дигар анҷом дода мешаванд ().
Қоидаҳои умумии иҷрои корҳои авиатсионӣ ва қоидаҳои иҷрои навъҳои муайяни корҳои авиатсионӣ тавассути Қоидаҳои умумии авиатсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешаванд ().
Мақомоти ҳокимияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳуқуқ доранд, ки шароити иҷрои корҳои авиатсионӣ ва маҳдудиятҳоро дар иҷрои онҳо вобаста ба мушаххасоти экологии ҳудуди дахлдор ё низоми махсуси дар ин ҳудуд қарор доштани воситаҳои нақлиёт ва одамон муқаррар намоянд. Ба мувофиқа расонидани шароит ва маҳдудиятҳои мазкур ба зиммаи фармоишгири корҳои авиатсионӣ вогузор мегардад ().
Моддаи 108. Шартнома дар бораи иҷрои корҳои авиатсионӣ
Мувофиқи шартнома дар бораи иҷрои корҳои авиатсионӣ пудратчӣ (истифодабаранда) вазифадор мешавад, ки барои фармоишгар корҳои авиатсиониро бо тартиб, дар мӯҳлат, бо ҳаҷм ва дар шароити дар ин шартнома пешбинигардида иҷро намояд. Фармоишгар вазифадор аст, ки ҳаҷми корҳои авиатсиониро, ки дар шартнома пешбинӣ шудааст, пешниҳод намояд ва музди корҳои авиатсиониро пардозад ().
Дар шартномаи иҷрои корҳои авиатсионӣ бояд инчунин инҳо пешбинӣ карда шаванд ():
тартиби истифода ва дар ҳолати истифодабари нигоҳ доштани аэродромҳо, майдонҳои нишаст ва таҷҳизоти онҳо;
ба вуҷуд овардани шароити зарурии зиндагию маишӣ барои истирохати аъзои Ҳайатҳои ҳавопаймоҳо ;
дигар шароити таъмини иҷрои корҳои авиатсионӣ бо дарназардошти мушаххасоти онҳо ().
Тарифҳои иҷрои корҳои авиатсионӣ дар асоси шартнома муқаррар карда мешаванд ().
БОБИ ХVII. МАСЪУЛИЯТИ ҲАМЛУНАҚЛДИҲАНДА, ИСТИФОДАБАРАНДА ВА БОРФИРИСТАНДА
Моддаи 109. Асосҳои умумии масъулият
Ҳамлунақлдиҳанда дар назди мусофири ҳавопаймо ва соҳиби бор бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин шартномаи ҳамлу нақли ҳавоии мусофир, шартномаи ҳамлу нақли ҳавоии бор ё шартномаи ҳамлу нақли ҳавоии муросилот масъулият дорад .
Истифодабаранда вазифадор аст, ки зарари ҳангоми истифодабарии ҳавопаймо расонидашударо, агар исбот накунад, ки зарар дар натиҷаи қувваи бартарафнашаванда ё ғарази ҷабрдида ба вуҷуд омадааст, ҷуброн намояд.
Ҳамлунақлдиҳанда, мусофир, борфиристанда ва боргиранда барои вайрон кардани қоидаҳои гумрукӣ, асъорӣ, санитарӣ, карантинӣ ва қоидаҳои дигар мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон масъулият доранд .
Моддаи 110. Масъулияти ҳамлунақлдиҳанда барои расонидани зарар ба ҳаёт ва саломатии мусофири ҳавопаймо
Масъулияти ҳамлунақлдиҳанда барои зараре, ки ҳангоми ҳамлу нақли ҳавоӣ ба ҳаёт ё саломатии мусофири ҳавопаймо расонида шудааст, агар дар қонун ё шартномаи интиқоли ҳавоии мусофир андозаи баландтари масъулият пешбинӣ нашуда бошад, мутобиқи қонунгузории граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон, ҳамчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, муайян карда мешаванд .
Мувофиқи ии модда ҳамлу нақли ҳавоии мусофир давраи аз лаҳзаи муоинаи пеш аз парвози мусофири ҳавопаймо барои саворшавӣ ба ҳавопаймо то лаҳзае, ки мусофири ҳавопаймо зери назорати шахсони масъули ҳамлунақлдиҳанда аэродромро тарк менамояд, дарбар мегирад .
Моддаи 111. Масъулияти ҳамлунақлдиҳанда барои гумшавӣ, камомад ё осеб дидани (вайрон шудани) бағоҷ, бор, ҳамчунин ашёҳое, ки ҳамроҳи мусофир мебошанд
Ҳамлунақлдиҳанда барои гумшавӣ, камомад ё осеб дидани (вайрон шудани) бағоҷ ва бор баъди қабули онҳо ба ҳамлу нақли ҳавоӣ то ба боргиранда додан ё то мутобиқи қоидаҳои муқарраршуда супоридан ба дигар шаҳрванд ё шахси ҳуқуқӣ дар ҳолате ки агар исбот накунад, ки аз тарафи ӯ тамоми тадбирҳои зарурӣ дар бобати пешгирӣ намудани зарар андешида шуданд ё андешидани чунин тадбирҳо аз имкон берун буд, масъулият дорад .
Ҳамлунақлдиҳанда барои ҳифзи ашьёву анҷоми ҳамроҳи мусофирбуда, агар исбот накунад, ки гумшавӣ, камомад ё осеб дидани (вайрон шудани) ин ашёҳое бо сабабҳое ба вуҷуд омадааст, ки онҳоро ҳамлунақлҳанда бартараф карда наметавонист ва бартараф кардани онҳо аз ӯ вобаста набуд ё гумшавӣ, камомад ё осеб додани (вайрон шудани) ашьёву анҷом бо ғарази мусофир рӯй додааст, масъулият дорад .
Ҳамлу нақлдиҳанда барои гумшавӣ, камомад ё осеб дидани (вайрон шудани) бағоҷ ё бор, агар исбот накунад, ки ин ҳол дар натиҷаи амали (беамалии) қасдан содирнамудаи ҳамлу нақлдиҳанда ба вуҷуд омадааст ё берун аз вақти ҳамлу нақли ҳавоӣ рӯй додааст, масъулият дорад .
Моддаи 112. Андозаи масъулияти ҳамлу нақлдиҳанда барои гумшавӣ, камомад ё осеб дидани (вайрон шудани) бағоҷ, бор, инчунин ашёҳое, ки ҳамроҳи мусофир мебошанд
Барои гумшавӣ, камомад ё осеб дидани (вайрон шудани) бағоҷ, бор, инчунин ашёҳое, ки ҳамроҳи мусофир мебошанд, ҳамлу нақлдиҳанда ба андозаҳои зерин масъулият дорад :
1) барои гумшавӣ, камомад ё осеб дидани (вайрон шудани) бағоҷ ва боре, ки бо арзиши таъиншуда барои ҳамлу нақли қабул карда шудааст, - ба андозаи арзиши таъиншуда. Барои ҳамлу нақли ҳавоии бағоҷ ё бор бо арзиши таъиншуда аз борфиристанда ё боргиранда музди иловагие, ки андозаи он бо шартномаи интиқоли ҳавоии бор муқаррар гардидааст, ситонида мешавад ;
2) барои гумшавӣ, камомад ё осеб дидани (вайрон шудани) бағоҷ ва боре, ки бе арзиши таъиншуда барои ҳамлу нақли қабул карда шудааст, - ба андозаи арзиши онҳо, аммо на зиёда аз андозаи чоркаратаи нишондиҳанда барои ҳисобҳо муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон барои ҳар килограмм вазни бағоҷ ё бор ;
3) барои гумшавӣ, камомад ё осеб дидани (вайрон шудани) ашьёву анҷоме, ки ҳамроҳи мусофир мебошанд, - ба андозаи арзиши онҳо ва дар сурати ғайриимкон будани муқарраркунии он - ба андозаи на зиёда аз андозаи даҳкаратаи нишондиҳанда барои ҳисобҳо муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон .
Арзиши бағоҷ бор, инчунин ашьёву анҷоме, ки ҳамроҳи мусофир мебошанд, бо дарназардошти нархе, ки дар ҳисобномаи фурӯшанда ё дар шартнома пешбинӣ шудааст ва дар сурати мавҷуд набудани он бо дарназардошти нархи миёнаи моли ҳаммонанд, ки дар ҷои супоридани бор мавҷуд аст, дар рӯзи ба таври ихтиёри қонеъ намудани чунин талабот ё дар рӯзи баровардани қарори суд, агар талабот ба таври ихтиёрӣ қонеъ гардонида нашуда бошад, муайян карда мешавад.
Барои гумшавӣ, камомад ё осеб дидани (вайрон шудани) бағоҷ, бор, инчунин ашьёву анҷоме, ки ҳангоми ҳамлу нақли ҳавоии байналмилалии ҳамроҳи мусофир мебошанд, интиқолдиҳанда мутобиқи санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, масъулият дорад .
Моддаи 113. Масъулияти ҳамлу нақлдиҳанда барои бо таъхир расонидани мусофир, бағоҷ ё бор
Барои бо таъхир ба нуқтаи таъиншуда расонидани мусофир, бағоҷ ё бор ҳамлу нақлдиҳанда ба андозаи панҷоҳ фоизи нишондиҳанда барои ҳисобҳо муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Точпкистон барои ҳар соати ба таъхир афтодан, аммо на зиёда аз панҷоҳ фоизи музди интиқол ҷарима месупорад, ба шарте, ки агар интиқолдиҳанда исбот накунад, ки ба таъхир афтодан бо сабаби қувваи бартарафнашаванда, рафъи вайронии ҳавопаймо, ки ба ҳаёт ва саломатии мусофир таҳдид мекунад ё дигар ҳолатҳои аз ҳамлу нақлдиҳанда вобастанабуда рӯй додааст .
Моддаи 114. Масъулияти борфиристанда
Борфиристанда барои зараре, ки аз тарафи интиқолдиҳанда ё шахсе, ки ҳамлунақлдиҳанда дар назди ӯ масъулият дорад, бо сабаби нодурустӣ ё нопуррагии маълумоти пешниҳодкардаи борфиристанда расонида шудааст, масъулият дорад .
Моддаи 115. Масъулияти ҳамлунақлидиҳанда барои гумшавӣ, осеб дидан (вайрон шудан) ё бо таъхир расонидани муросилот
Ҳамлунақлидиҳанда дар назди ташкилотҳои муросилот барои гумшавӣ, осеб дидан (вайрон шудан) ё бо таъхир расонидани муросилот бо гуноҳи ҳамлу нақлдиҳанда мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон масъулият дорад .
Моддаи 116. Созишномаҳо дар бораи зиёд намудани ҳудуди масъулияти Ҳамлу нақлдиҳанда
Ҳамлу нақлдиҳанда ҳуқуқ дорад, ки бо мусофирон, борфиристонандагон ё боргирандагон дар бораи зиёд намудани ҳудуди масъулияти худ нисбат ба ҳудуде, ки дар ҳамин Кодекс ё санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст муқаррар карда шудааст, созишнома бандад .
Моддаи 117. Тартиби пешниҳоди талабот дар ҳолати вайрон карда шудани шартномаи Ҳамлу нақли ҳавоии мусофир, шартномаи интиқоли ҳавоии бор ё шартномаи Ҳамлу нақли ҳавоии муросилот
Бо талаби мусофир, борфиристанда ё боргиранда ва ҳангоми пешниҳоди санади интиқол аз тарафи яке аз онҳо Ҳамлу нақлдиҳанда вазифадор аст, ки санади тиҷоратӣ тартиб диҳад .
Бо санади тиҷоратӣ ҳолатҳое, ки метавонанд барои масъулияти молу мулкии Ҳамлу нақлдиҳанда, мусофир, борфиристанда ё боргиранда асос шаванд, тасдиқ карда мешаванд .
Санади тиҷоратӣ ҳангоми додани бағоҷ ё бор барои тасдиқи ҳолатҳои зерин тартиб дода мешавад :
1) мутобиқат надоштани ном, вазн ё миқдори воҳидҳои воқеии бор бо маълумоте, ки дар санади интиқол зикр шудаанд;
2) осеб дидани (вайрон шудани) бор;
3) камомад ё осеб дидани (вайрон шудани) бағоҷ;
4) ошкор гардидани бағоҷ ё бори бе санади Ҳамлу нақл ё санади Ҳамлу нақли бе бағоҷ ё бор .
Барои тасдиқи ҳолатҳои зикршуда оид ба муросилот Ҳамлу нақлдиҳанда ва ташкилоти алоқаи муросилот санади тиҷоратӣ тартиб медиҳанд .
То пешниҳоди даъво ба Ҳамлу нақлдиҳанда дар ҳолати вайрон карда шудани шартномаи Ҳамлу нақли ҳавоии бор ё шартномаи Ҳамлу нақли ҳавоии муросилот ба интиқолдиҳанда иддао пешниҳод карда мешавад .
Дар сурати вайрон карда шудани шартномаи Ҳамлу нақли ҳавоии мусофир, шартномаи Ҳамлу нақли ҳавоии бор ё шартномаи Ҳамлу нақли ҳавоии муросилот ба Ҳамлу нақлдиҳанда бо салоҳдиди аризадиҳанда дар фурудгоҳи нуқтаи парвоз ё фурудгоҳи нуқтаи таъиншуда ариза ё иддао пешниҳод карда мешавад .
Вуҷуд надоштани акти тиҷорати мусофир, борфиристанда ё боргирандаро аз ҳуқуқи пешниҳоди иддао ё даъво маҳрум намесозад .
Моддаи 118. Шахсоне, ки дар сурати вайрон карда шудани шартномаи Ҳамлу нақли ҳавоии мусофир, шартномаи Ҳамлу нақли ҳавоии бор ё шартномаи Ҳамлу нақли ҳавоии муросилот ҳуқуқи пешниҳоди талаботро доранд
Ҳуқуқи ба Ҳамлу нақлдиҳанда пешниҳод кардани аризаро, дар сурати вайрон карда шудани шартномаи Ҳамлу нақли ҳавоии мусофир, инҳо доранд :
1) дар сурати гумшавӣ, камомад ё осеб дидани (вайрон шудани) бағоҷ, инчунин ба таъхир афтодани расонидани он - мусофир ё шахси ваколатдори вай ҳангоми пешниҳоди борномаи бағоҷ ё санади тиҷоратӣ :
2) дар сурати бо ташаббуси Ҳамлу нақлдиҳанда қатъ гардидани шартномаи Ҳамлу нақли ҳавоии мусофир - мусофир .
Ҳуқуқи пешниҳоди эътироз ва даъворо ба Ҳамлу нақлдиҳанда инҳо доранд :
1) дар сурати гум шудани бор - боргиранда ҳангоми пешниҳоди борномае, ки Ҳамлу нақлдиҳанда ба борфиристанда додааст, бо қайди аэропорти нуқтаи таъиншуда дар бораи расидани (нарасидани) бор ва ҳангоми ғайриимкон будани пешниҳоди чунин борнома - санад дар бораи пардохти арзиши бор ва тасдиқномаи Ҳамлу нақлдиҳанда дар бораи фиристода шудани бор бо қайди фурудгоҳи нуқтаи таъиншуда дар бораи расидани (нарасидани) бор ;
2) дар сурати камомад ё осеб дидани (вайрон шудани) бор - боргиранда ҳангоми пешниҳоди борнома ё санади тиҷоратӣ ;
3) дар сурати ба таъхир афтодани расонидани бор - боргиранда ҳангоми пешниҳоди борнома;
4) дар сурати гумшавӣ, камомад ё осеб дидани (вайрон шудани) муросилот, инчунин ба таъхир афтодани расонидани он - ташкилоти алоқаи муросилоти нуқтаи таъиншудаи муросилот;
5) суғуртакунанда - ҳангоми пешниҳоди асноди дахлдори Ҳамлу нақлӣ, инчунин санадҳое, ки далелҳои баста шудани шартномаи суғурта ва пардохти ҷуброни суғуртаро тасдиқ мекунанд .
Моддаи 119. Мӯҳлати пешниҳоди иддао ба Ҳамлу нақлдиҳанда ҳангоми Ҳамлу нақли ҳавоии дохилӣ
Ба Ҳамлу нақлдиҳанда ҳангоми Ҳамлу нақли ҳавоии дохилӣ иддаоро дар давоми шаш мох пешниҳод кардан мумкин аст. Мӯҳлати мазкур ба таври зерин ҳисоб карда мешавад :
1) дар бораи ҷуброни зарар дар сурати камомад ё осеб дидани (вайрон шудани) бор ё муросилот, инчунин дар сурати ба таъхир афтодани Ҳамлу нақли онҳо - аз рӯзи супуридани бор ва дар мавриди муросилот - аз санаи тартиб додани санади тиҷоратӣ ;
2) дар бораи ҷуброни зарар дар сурати гум шудани бор - баъди даҳ рӯзи ба охир расидани мӯҳлати расонидан;
3) дар бораи ҷуброни зарар дар сурати гум шудани муросилот - баъди ба охир расидани мӯҳлати расонидан;
4) дар бораи ҷуброни зарар дар ҳама ҳолатҳои дигар - аз рӯзи ба вуҷуд омадани воқеае, ки боиси пешниҳоди эътироз гардидааст.
ҳамлу нақлдиҳанда ҳуқуқ дорад эътирозро баъди ба охир расидани мӯҳлати муқарраршуда, агар эътироф намояд, ки ба таъхир афтодани пешниҳоди иддао бо сабаби узрнок ба вуҷуд омадааст, қабул кунад .
Моддаи 120. Мӯҳлати пешниҳоди иддао ба Ҳамлу нақлдиҳанда ҳангоми Ҳамлу нақли ҳавоии байналмилалӣ
Дар сурати осеб дидани (вайрон шудани) бағоҷ ё бор ҳангоми Ҳамлу нақли ҳавоии байналмилалӣ, шахсе, ки ба гирифтани он ҳуқуқ дорад, дар сурати ошкор намудани зарар бояд ба Ҳамлу нақлдиҳанда на дертар аз ҳафт рӯзи баъди гирифтани бағоҷ ва на дертар аз чордаҳ рӯзи баъди гирифтани бор ба таври хаттӣ хабарнома пешниҳод намояд. Дар сурати ба таъхир афтодани расонидани бағоҷ ё бор иддао бояд дар давоми бисту як рӯз аз рӯзи ба ихтиёри шахсӣ ба гирифтани бағоҷ ё бор ҳуқуқдошта дода шудани бағоҷ ё бор пешниҳод карда шавад. Хабарномаи мазкур барои тартиб додани санади тиҷоратӣ асос мебошад .
Дар сурати гум шудани бағоҷ, бор ё муросилот иддао ба Ҳамлу нақлдиҳанда метавонад дар давоми ҳаждаҳ моҳ аз рӯзи ба майдони ҳавоии нуқтаи таъиншуда расидани ҳавопаймо, аз рӯзе, ки ҳавопаймо бояд расад ё аз рӯзи қатъи Ҳамлу нақли ҳавоӣ пешниҳод карда шавад .
Моддаи 121. Оғози мурури мӯҳлати даъво
ҳамлу нақлдиҳанда вазифадор аст, ки дар давоми си рӯз аз санаи ворид шудани иддао онро баррасӣ кунад ва ба таври хаттӣ ба фиристанда ё боргирандаро дар бораи қонеъ гардонидан ё рад намудани иддао хабар диҳад .
Мурури мӯҳлати даъво баъди як рӯзи аз тарафи борфиристанда ё боргиранда гирифта шудани ҷавоб дар бораи рад намудани иддао ё қисман қонеъ гардонида шудани он ва дар сурати нагирифтани чунин ҷавоб - баъди чилу панҷ рӯзи аз тарафи Ҳамлу нақлдиҳанда гирифта шудани иддао, агар дар шартномаи Ҳамлу нақли ҳавоии бор ё шартномаи Ҳамлу нақли ҳавоии муросилот муқаррароти дигаре пешбинӣ нашуда бошад, оғоз меёбад .
Моддаи 122. Масъулият барои зараре, ки ҳангоми бо ҳамдигар бархӯрдани ҳавопаймоҳо расидааст
Ҳангоми бо ҳамдигар бархӯрдани ҳавопаймоҳо, ҳамчунин ҳангоми аз тарафи як ҳавопаймо расонида шудани осеб ба ҳавопаймои дигар, гарчи онҳо бо ҳамдигар барнахӯрдаанд, масъулияти молу мулкии соҳибони ҳавопаймоҳо ба тарзи зерин муайян карда мешавад :
1) зараре, ки ба яке аз соҳибон бо гуноҳи соҳиби дигар расонида шудааст, аз тарафи гунаҳгор ҷуброн карда мешавад;
2) дар сурати мавҷуд будани гуноҳи ҳарду (якчанд) соҳибон андозаи ҷуброни зарар баробар бо дараҷаи гуноҳи ҳар кадоми онҳо муайян карда мешавад. Ҳангоми ғайриимкон будани муқаррарсозии дараҷаи гуноҳ масъулият дар байни соҳибон баробар тақсим карда мешавад.
Дар сурати мавҷуд набудани гуноҳи соҳибони ҳавопаймоҳо дар расидани зарар ягонтои онҳо ҳуқуқ надорад ҷуброни зарарро аз дигараш талаб намояд.
Ҳеҷ яке аз соҳибони ҳавопаймоҳои бо ҳамдигар бархӯрда гунаҳгор тасаввур карда намешавад, агар бо тартиби муқарраршуда таври дигаре исбот карда нашавад.
Масъулияти амволи барои зараре, ки ба ҳаёт ва саломатии мусофири ҳавопаймо расонанда шудааст, ҳамчунин барои зараре, ки ба амволи шахсони сеюми дар ҳавопаймобуда расонида шудааст, ба зиммаи соҳиби ҳавопаймо вогузор мегардад. Дар айни замон ӯ мутобиқи қисми якуми ҳамин модда ҳуқуқи ба гунаҳгор пешниҳод намудани талаботи баръакс (баргашта)-ро дорад .
Моддаи 123. Андозаҳои масъулият барои зараре, ки ҳангоми Ҳамлу нақли ҳавоӣ расонида шудааст
Барои зараре, ки ба ҳаёт ё саломати ё молу мулки мусофири ҳавопаймо ҳангоми Ҳамлу нақли ҳавоӣ расонида шудааст, соҳиби ҳавопаймо ба андозаи пешбининамудаи қонунгузории граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон масъулият дорад, агар дар санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, тартиби дигаре пешбинӣ нашуда бошад .
Барои зараре, ки ба ҳаёт ё саломатӣ ё молу мулки шахсони сеюм ҳангоми Ҳамлу нақли ҳавоӣ расонида шудааст, соҳиби ҳавопаймо ба андозан пешбининамудаи қонунгузории граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон масъулият дорад, агар дар санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, тартиби дигаре пешбинӣ нашуда бошад .
Моддаи 124. Суғуртаи ҳатмии масъулияти молики ҳавопаймо дар назди шахсони сеюм
Суғурта кардани масъулияти соҳиби ҳавопаймо дар назди шахсони сеюм барои зараре, ки ба ҳаёт ё саломатӣ ё молу мулки ашхоси сеюм ҳангоми истифодабарии ҳавопаймо расонида шудааст, ҳатмӣ мебошад .
Ҳангоми иҷрои парвоз ва корҳои авиатсионӣ дар фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон андозаи ҳадди ақали маблағи суғурта ба андозаи на камтар аз ду нишондиҳанда барои ҳисобҳо дар лаҳзаи бастани шартномаи суғурта барои ҳар килограмми вазниҳадди аксари парвозии ҳавопаймо муқаррар карда мешавад ().
Ҳангоми иҷрои парвоз ва корҳои авиатсионии байналмилалӣ дар фазои ҳавои давлатҳои хориҷӣ андозаи ҳадди ақали маблағи суғурта мутобиқи қонунҳои давлати дахлдори хориҷӣ муқаррар карда мешавад ().
Моддаи 125. Суғуртаи ҳатмии ҳаёт ва саломатии аъзои Ҳайати ҳавопаймо
Суғурта кардани ҳаёт ва саломатии аъзои Ҳайати ҳавопаймо ҳангоми аз тарафи онҳо иҷро карда шудани вазифаҳои хизмати ҳатмист .
Маблағи суғурта барои ҳар узви Ҳайати ҳавопаймо ба андозаи на камтар аз ҳазор нишондиҳанда барои ҳисобҳо дар лаҳзаи бастани шартномаи суғурта муқаррар карда мешавад ,.
Моддаи 126. Суғуртаи ҳатмии масъулияти интиқолдиҳанда дар назди мусофири ҳавопаймо
ҳамлу нақлдиҳанда вазифадор аст, ки масъулиятро барои зарари ба ҳаёт ва саломатии мусофири ҳавопаймо расонидашуда, ҳамчунин барои зараре, ки ба бағоҷ ва ашёҳое ҳамроҳи мусофирбуда расонида шудааст, суғурта кунад .
Маблағи суғурта барои ҳар як мусофири ҳавопаймо, ки дар шартномаи суғуртаи ҳаёт ва саломатии мусофир пешбинӣ шудааст, ба андозаи на камтар аз ҳазор нишондиҳанда барои ҳисобҳо дар рӯзи фурӯши чипта муқаррар карда мешавад .
Маблағи суғуртае, ки дар шартномаи суғуртаи бағоҷ пешбинӣ шудааст, ба андозаи на камтар аз ду нишондиҳанда барои ҳисобҳо барои ҳар килограмм вазни бағоҷ муқаррар карда мешавад .
Маблағи суғуртае, ки дар шартномаи суғуртаи ашёҳое ҳамроҳи мусофирбуда пешбинӣ шудааст, ба андозаи на камтар аз даҳ нишондиҳанда барои ҳисобҳо муқаррар карда мешавад .
Ҳангоми иҷрои парвози байналмилали ҳавопаймо суғурта кардани масъулияти Ҳамлу нақлдиҳанда дар назди мусофирони ҳавопаймо, аз ҷумла масъулият барои гумшавӣ, камомад ё осеб дидани (вайрон шудани) бағоҷ, ҳамчунин ашёҳое, ки ҳамроҳи мусофирон мебошанд ҳатмӣ мебошад. Андозаи маблағи суғурта набояд аз андозаи дар санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст ё қонунҳои давлати дахлдори хориҷӣ пешбинишуда камтар бошад .
Моддаи 127. Суғуртаи ҳатмии масъулияти Ҳамлу нақлдиҳанда дар назди соҳиби бор ё борфиристанда
ҳамлунақлдиҳанда вазифадор аст масъулиятро дар назди соҳиби бор ё борфиристанда барои гумшавӣ, камомад ё осеб дидани (вайрон шудани) бор ба маблағи суғуртае, ки андозаи он бояд на камтар аз ду нишондиҳанда барои ҳисобҳо дар лаҳзаи додани борнома барои ҳар килограмм вазни бор бошад, суғурта кунад , .
Моддаи 128. Суғуртаи ҳатмии масъулияти истифодабаранда ҳангоми корҳои авиатсионӣ
Истифодабаранда вазифадор аст масъулияти худро барои зараре, ки бинобар иҷрои корҳои авиатсионӣ аз тарафи ӯ расонида шуданаш мумкин аст, суғурта кунад ().
БОБИ 18. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ
Моддаи 129. Ҳамкории байналмилалӣ дар соҳаи истифодаи фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон
Ҳамкории байналмилалӣ дар соҳаи истифодаи фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, ба роҳ монда мешавад .
Моддаи 130. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Кодекси мазкур
Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Кодекси мазкур мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд .
Президенти
Ҷумҳурии Тоҷикистон Э. Раҳмонов
аз 13 ноябри соли 1998 № 720
ш. Душанбе
КОДЕКСИ ФАЗОИ ҲАВОИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН
(Қонуни ҶТ аз 26.12.2005 № 116, аз 30.07.2007 № 323)
Ин Кодекс муносибатҳои вобаста ба истифодаи фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва фаъолияти авиацияро ба тартиб дароварда, асосҳои амали намудани сиёсати давлатиро дар ин соҳа муқаррар менамояд.
БОБИ 1. ҚОИДАҲОИ УМУМИ
Моддаи 1. Истиқлолияти фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон
Мутобиқи Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон моликияти истисноии давлат мебошад.
Ҷумҳурии Тоҷикистон истиқлолияти пурра ва истисноиро нисбати фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон дорад.
Моддаи 2. Вазифаи Кодекси фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон
Вазифаи ин Кодекс таъмини талаботи шаҳрвандон ва иқтисодиёт ба интиқоли ҳавои, корҳои авиациони, мудофиа ва амнияти давлат, ҳифзи манфиатҳои давлат, бехатарии парвози ҳавопаймоҳо, бехатарии авиациони ва экологи мебошад (Қонун аз 26 декабри соли 2005 №116).
Моддаи 3. Сиёсати давлати дар соҳаи фазои ҳавои ва фаъолият дар соҳаи авиация
Сиёсати давлати дар соҳаи фазои ҳавои ва фаъолият дар соҳаи авиация маҷмӯи тадбирҳои ҳуқуқи, иқтисоди, ташкили, ҳарби ва дигарро дар бар гирифта, чораҳои зеринро пешбини мекунад:
таъмини амният ва истифодаи окилонаи фазои ҳавои;
таҳия ва татбиқи барномаҳои мақсадноки давлати;
такмили фаъолият дар соҳаи авиация;
ҳамкории мутақобилаи судбахш бо давлатҳои хориҷи оиди истифодаи фазои ҳавои ва фаъолият дар соҳаи авиация.
Моддаи 4. Қонунгузории фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон
Қонунгузории фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз ҳамин Кодекс, қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, қарорҳои Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, фармонҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, дигар санадҳои меъёри, инчунин шартномаҳои байналмилалие, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон иштирокчии онҳо мебошад, иборат аст.
Моддаи 5. Шартномаҳои байналмилали Ҷумҳурии Тоҷикистон
Агар дар шартномаи байналмилали Ҷумҳурии Тоҷикистон қоидаҳое муқаррар шуда бошанд, ки аз қоидаҳои пешбининамудаи ҳамин Кодекс фарқ доранд, он гоҳ қоидаҳои шартномаи байналмилали мавриди татбиқ қарор мегиранд.
Моддаи 6. Ҷавобгари барои вайрон кардани қонунгузории фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон
Шахсоне, ки барои вайрон кардани қонунгузории фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон айбдоранд, мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгари кашида мешаванд.
Моддаи 7. Муносибатҳое, ки қонунгузории фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба танзим медарорад
Қонунгузории фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон муносибатҳоро дар соҳаи истифодаи фазои ҳавои, муносибатҳое, ки бо фаъолият дар соҳаи авиация дар қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон вобастаанд, инчунин муносибатҳоеро , ки аз парвози ҳавопаймоҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон берун аз қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон ба вуҷуд меоянд, танзим менамояд, агар қонунҳои кишваре, ки ҳавопаймо дар он қарор дорад ё шартномаи байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон таври дигаре пешбини накарда бошанд ва муносибатҳоеро танзим менамояд, ки вобаста ба парвози ҳавопаймоҳои давлатҳои хориҷи дар фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба вуҷуд меоянд, агар дар шартномаи байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон таври дигаре пешбини нашуда бошад.
Моддаи 8. Моликияти амволи авиация
Амволи авиацияи граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон - ҳавопаймоҳо, аэродромҳо, аэропортҳо, воситаҳои техники ва дигар воситаҳое, ки барои таъмини парвози ҳавопаймоҳо пешбини шудаанд, мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон моликияти давлати ва маҳалли, моликияти шахсони ҳуқуқи буда, амволи авиацияи давлати ва объектҳои системаи ягонаи ташкили ҳаракати ҳавои бошанд, фақат дар моликияти давлати буда метавонанд.
Шаҳрвандон метавонанд, ки дар моликияти шахсияшон ҳавопаймоҳои граждани дошта бошанд.
Моддаи 9. Сертификация ва аттестацияи ҳатми дар авиацияи граждани
Шахсони ҳуқуқи - корхонаҳои авиациони ва соҳибкорони алоҳида, ки интиқолоти ҳавои ва корҳои авиациониро иҷро ва таъмин мекунанд; шахсони ҳуқуқие, ки хизматрасонии техники ва таъмири техникаи авиациониро анҷом медиҳанд; аэродромҳо, аэропортҳо; муассисаҳои таълими, ки мувофиқи феҳристи вазифаҳои кормандони авиация мутахассисонро дар сатҳи дахлдор тайёр мекунанд; ҳавопаймоҳо, двигателҳои авиациони, парраҳои ҳавои, таҷҳизоти дохили ва заминии ҳавопаймоҳо ва объектҳои дигар, ҳамчунин шахсони ҳуқуқие, ки фаъолияти онҳо мустақиман бо таъмини бехатарии парвози ҳавопаймоҳо ё бехатарии авиациони вобаста мебошад, ба таври ҳатми мавриди сертификация қарор дода мешаванд.
Кормандони авиация ба таври ҳатми аз аттестация мегузаранд.
Сертификация ва аттестацияи ҳатми аз тарафи мақомоти махсуси ваколатдоре сурат мегирад, ки ташкил ва гузаронидани сертификация ва аттестацияи ҳатми ба зиммаи онҳо вогузор гардидааст. Талаботи гузаронидани сертификация ва аттестацияи ҳатми ва тартиби гузаронидани онҳо, ки бо Қоидаҳои умумии авиацияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар гардидаанд, бояд аз тарафи ҳамаи мақомоти ҳокимияти иҷроияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, ҳамчунин шахсони ҳуқуқи ва шаҳрвандон ҳатман риоя карда шаванд.
Гузаронидани сертификацияи ҳатми пулаки мебошад.
Моддаи 10. Иҷозатномадиҳии (литсензиякунонии) фаъолият дар соҳаи нақлиёти ҳавоӣ (Конун аз 30.07.2007 № 323)
Фаъолият дар соҳаи нақлиёти ҳавоӣ дар асоси иҷозатнома ба амал бароварда мешавад.
Иҷозатномадиҳии фаъолият дар соҳаи нақлиёти ҳавоӣ мувофиқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи иҷозатномадиҳӣ ба баъзе намудҳои фаъолият" сурат мегирад (Конун аз 30.07.2007 № 323).
Моддаи 11. Боздоштани амал ва ё бекор кардани сертификат (Конун аз 30.07.2007 № 323)
Амали сертификат аз тарафи мақоме, ки сертификатро додааст, мумкин аст боздошта шавад, инчунин бо тартиби муқаррарнамудаи қоидаҳои умумии авиатсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон метавонад ба амали он маҳдудиятҳо ҷорӣ карда шаванд.
Сертификат аз тарафи мақоме, ки ин ҳуҷҷатро додааст, бо тартиби муқаррарнамудаи қоидаҳои умумии авиатсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон метавонад бекор карда шавад (Конун аз 30.07.2007 № 323).
БОБИ II. ТАНЗИМИ ДАВЛАТИИ ИСТИФОДАИ ФАЗОИ ХАВОИ
Моддаи 12. Истифодаи фазои ҳавои
Истифодаи фазои ҳавои фаъолияте мебошад, ки дар ҷараёни он дар фазои ҳавои ҳаракати объектҳои гуногуни модди (тайёраҳо, ракетаҳо ва объектҳои дигар) сурат мегирад, инчунин фаъолиятҳои дигар (сохтмони иншооти баландошёна, фаъолияте, ки дар ҷараёни он шуодиҳии электромагнити ва ғайра ба вуҷуд меоянд, ба ҳаво партофтани моддаҳое, ки диданро душвор мегардонанд, гузаронидани корҳои таркониш ва монанди инҳо) иҷро карда мешавад, ки ба бехатарии ҳаракати ҳавои таҳдид карда метавонад.
Истифодабарандагони фазои ҳавои-шаҳрвандон ва шахсони ҳуқуқие мебошанд, ки ба онҳо ба тартиби муқарраршуда ҳуқуқи иҷрои фаъолият оид ба истифодаи фазои ҳавои додашудааст.
Моддаи 13. Танзими давлатии истифодаи фазои ҳавои
Танзими давлатин истифодаи фазои ҳавои аз тарафи давлат муқаррар карда шудани қоидаҳои умумии чунин фаъолият, инчунин масъулият барои риояи онҳо мебошад.
Танзими давлатии истифодаи фазои ҳавои аз тарафи мақомоти зерин сурат мегирад:
1) мақоми махсуси ваколатдори соҳаи мудофиа- танзими пурраи давлатии истифодаи фазои ҳавои;
2) мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиацияи граждани - танзими давлатии фаъолият оид ба истифодаи он қисми фазои ҳавои, ки ба тартиби муқарраршуда барои роҳҳои ҳавои (дохили ва байналмилалии), хатҳои ҳавоии маҳалли, минтақаҳои корҳои авиациони, аэродрому аэропортҳои граждани муайян карда шудааст.
Моддаи 14. Афзалиятҳои давлати дар истифодаи фазои ҳавои
Ҳамаи истифодабарандагони фазои ҳавои ҳуқуқи баробари истифодаи онро доранд. Дар сурати ба вуҷуд омадани зарурати истифодаи ҳамзамони фазои ҳавои аз тарафи ду ва зиёда истифодабарандагони фазои ҳавои, ҳуқуқи истифодаи он ба истифодабарандагон мутобиқи афзалиятҳои давлати бо тартиби зерин дода мешавад:
1) зада гардонидани ҳуҷуми ҳавои, пешгири намудан ва роҳ надодан ба вайронкунии сарҳади давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ё ҳамлаи мусаллаҳона ба қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон;
2) расонидани кӯмак ҳангоми ҳолатҳои фавқулоддаи дорои хусусиятҳои табии ва техники;
3) ба замин шинондан, ҷустуҷӯ намудан ва ба ҷои дигар кӯчонидани таҷҳизоти кайҳони ва экипажҳо;
4) пешгири намудан ва роҳ надодани вайронкунии қоидаҳои истифодаи фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон;
5) иҷрои парвози ҳавопаймоҳо, аз ҷумла ба манфиати иқтидори мудофиави ва амнияти давлат ё фаъолияти дигар оид ба истифодаи фазои ҳавои, ки ба тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон анҷом дода мешавад;
6) иҷрои парвози ҳавопаймоҳо ё фаъолияти дигар оид ба истифодаи фазои ҳавои, ки мутобиқи шартномаҳои махсус анҷом дода мешавад;
7) иҷрои парвози ҳавопаймоҳои авиацияи давлати ҳангоми санҷишҳои ногаҳонии омодагии ҷанги, ҳамчунин ҳангоми ба ҷои дигар кӯчонидани қисмҳо ва воҳидҳои авиацияи давлати;
8) иҷрои парвози ҳавопаймоҳои авиацияи давлати;
9) иҷрои интиқолоти мунтазами ҳавоии мусофирон, бағоҷ, борҳо ва муросилот;
10) иҷрои интиқолоти ғайримунтазами ҳавои, иҷрои корҳои авиациони;
11) гузаронидани чорабиниҳои таълими, варзиши, намоиши ва чорабиниҳои дигар;
12) иҷрои парвози ҳавопаймоҳо ё фаъолияти дигар оид ба истифодаи фазои ҳавои, ки ба мақсади қонеъ кунонии талаботи шаҳрвандон анҷом дода мешавад.
Моддаи 15. Ташкили истифодабарии фазои ҳавои
Ташкили истифодабарии фазои ҳавои таъмини ҳаракати бехатари, сарфакорона, мунтазами ҳавои ва фаъолияти дигарро доир ба истифодаи фазои ҳавои пешбини менамояд. Ташкили истифодабарии фазои ҳавои аз инҳо иборат аст:
1) муқаррар намудани сохтори фазои ҳавои;
2) банақшагири ва ҳамоҳангсозии истифодабарии фазои ҳаво мутобиқи афзалиятҳои давлатие, ки бо моддаи 14 ҳамин Кодекс муқаррар карда шудаанд;
3) таъмини тартиби иҷозатдиҳандаи истифодабарии фазои ҳавои;
4) ташкили ҳаракати ҳавои, ки инҳоро дарбар мегирад: хизматрасонии (идоракунии) ҳаракати ҳавои:
ташкили самтҳои ҳаракати ҳавои;
ташкили фазои ҳавои ба мақсади таъмини хизматрасонии (идоракунии) ҳаракати ҳавои ва ташкили самтҳои ҳаракати ҳавои;
5) назорат ба риояи қоидаҳои истифодабарии фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон.
Ташкили истифодабарии фазои ҳавои аз ҷониби мақомоти системаи ягонаи ташкили ҳаракати ҳавои, инчунин аз тарафи мақомоти истифодабарандаи фазои ҳавои - мақомоти хизматрасонии ҳаракати ҳавои (идоракунии парвоз) дар минтақаҳо ва ноҳияҳои барои онҳо муқарраршуда ба тартиби муайяннамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат мегирад.
Низомномаи системаи ягонаи ташкили ҳаракати ҳавои аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешавад.
Моддаи 16. Сохтори фазои ҳавои
Сохтори фазои ҳавои минтақаҳо, ноҳияҳо ва хатҳои хизматрасонии ҳаракати ҳавои (роҳҳои ҳавои, хатҳои ҳавоии маҳалли ва монанди инҳо), минтақаҳои аэродромҳо ва нуқтаҳои ҳавои, минтақаҳои махсус ва хатҳои сайри парвози ҳавопаймоҳо, минтақаҳои мамнӯъ, минтақаҳои хатарнок (минтақаҳои озмоишгоҳҳо, корҳои таркониш ва монанди инҳо), минтақаҳои маҳдуди парвози ҳавопаймоҳо ва дигар унсурҳои сохтори фазои ҳавоиро, ки барои анҷом додани фаъолият дар фазои ҳавои муқаррар карда шудаанд, дарбар мегирад. Сохтори фазои ҳавои ба тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешавад.
Моддаи 17. Иҷозат барои истифодабарии фазои ҳавои
Истифодабарқи фазои ҳавои дар асоси иҷозати мақоми системаи ягонаи ташкили ҳаракати ҳавои бо огоҳонидани ҳатмии мақоми системаи ягонаи ташкили ҳаракати ҳавои дар ин бора сурат мегнрад, ба ғайр аз ҳолатҳое, ки дар бандҳои 1- 4 қисми дуюми моддаи 14 ҳамин Кодекс пешбини шудаанд.
Моддаи 18. Манъ ё маҳдуд кардани истифодабарии фазои ҳавои
Истифодабарии фазои ҳавои ё минтақаҳои алоҳидаи он метавонад ба тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон манъ ё маҳдуд карда шавад.
Моддаи 19. Назорат ба риояи қоидаҳои истифодабарии фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон
Назорат ба риояи қоидаҳои истифодабарии фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз тарафи мақомоти сиетемаи ягонаи ташкили ҳаракати ҳавои, мақоми махсуси ваколатдори соҳаи мудофиа оид ба ошкор намудани ҳавопаймоҳои вайронкор, ҳамчунин мақомоти истифодакунандаи фазои ҳавои - мақомоти хизматрасонии ҳаракати ҳавои (идоракунии парвоз) дар минтақаҳо ва ноҳияҳои барои онҳо муқарраршуда сурат мегирад.
Мақомоти дар қисми якуми ҳамин модда зикршуда, инчунин истифодабарандагони фазои ҳавои вазифадоранд, ки барои пешгири ва (ё) роҳ надодан ба вайронкориҳои қоидаҳои истифодаи фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон чораҳои пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистонро амали намоянд.
БОБИ III. ТАНЗИМИ ДАВЛАТИИ ФАЪОЛИЯТ ДАР СОҲАИ АВИАЦИЯ
Моддаи 20. Навъҳои авиация
Авиация ба ду навъ тақсим мешавад: давлати ва граждани.
Моддаи 21. Авиацияи давлати
Авиацияе, ки барои анҷом додани хизмати ҳарби, сарҳади, милиция, гумрук ва дигар хизмати давлати, инчунин барои иҷрои вазифаҳои сафарбарию мудофиави истифода бурда мешавад, ба авиацияи давлати мансуб аст.
Истифодаи авиацияи давлати ба мақсадҳои тиҷорати ба тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат мегирад.
Моддаи 22. Авиацияи граждани
Авиацияе, ки ба мақсадҳои таъмини талаботи шаҳрвандон ва иқтисодиёт истифода бурда мешавад, ба авиацияи граждани мансуб аст.
Авиацияи граждание, ки барои интиқолоти ҳавоии мусофирон, бағоҷ, борҳо, муросилот ва корҳои авиационии пулаки истифода бурда мешавад, ба авиацияи гражданин тиҷорати мансуб аст.
Авиацияи граждание, ки бепул истифода бурда мешавад, ба авиацияи таъиноти умуми мансуб аст.
Моддаи 23. Танзими давлатии фаъолият дар соҳаи авиацияи давлати
Танзими давлатии фаъолият дар соҳаи авиацияи давлати аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи мудофиа сурат мегирад.
Моддаи 24. Танзими давлатии фаъолият дар соҳаи авиацияи граждани
Танзими давлатии фаъолият дар соҳаи авиацияи граждани аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиацияи граждани дар ҳудуди муқаррарнамудаи қонунгузории фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат мегирад.
БОБИ IV. НАЗОРАТИ ДАВЛАТИ БА ФАЪОЛИЯТ ДАР СОҲАИ АВИАЦИЯИ ГРАЖДАНИ
Моддаи 25. Мақоми махсуси ваколатдор, ки ба фаъолият дар соҳаи авиацияи гражданин Ҷумҳурии Тоҷикистон назорати давлати мебарад
Назорати давлатиро ба фаъолият дар соҳаи авиатсияи граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон мақоми махсуси ваколатдори давлати, ки Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян менамояд, амали мегардонад.
Низомномаи мақоми махсуси ваколатдори давлатиро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ менамояд (Қонун аз 26 декабри соли 2005 №116).
Моддаи 26. Мақомоти назорати давлати ба фаъолият дар соҳаи авиацияи граждани
Барои назорати давлати ба фаъолият дар соҳаи авиацияи граждани Идораи авиацияи граждании (Департаменти авиацияи граждании) Ҷумҳурии Тоҷикистон хадамоти бозраси таъсис медиҳад.
Сохтор ва вазифаҳои хадамоти бозраси бо пешниҳоди Идораи авиацияи гражданин (Департаменти авиацияи гражданин) Ҷумҳурии Тоҷикистон аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешаванд.
Моддаи 27. Ҳуқуқ, ӯҳдадори ва масъулияти бозрасҳои авиация
Ҳуқуқ, ӯҳдадори ва масъулияти бозрасҳои авиацияро қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар менамояд.
Моддаи 28. Ҳатми будани иҷрои талаботи бозрасҳои авиация ва хадамоти бозраси
Талаботи бозрасҳои авиация ва хадамоти бозраси, ки дар асоси гузаронидани тафтишот ба миён гузошта шудаанд, аз тарафи шаҳрвандон ва шахсони ҳуқуқи бояд ҳатман иҷро карда шаванд.
БОБИ V. КОРМАНДОНИ АВИАЦИЯ
Моддаи 29. Мафҳуми кормандони авиация
Шахсоне, ки дорои омодагии махсус ва сертификат (шаҳодатнома) буда, фаъолиятро оид ба таъмини бехатарии парвози ҳавопаймоҳо ё бехатарии авиациони, ҳамчунин фаъолиятро оид ба ташкил, иҷро, таъмин ва хизматрасонии интиқолоти ҳавои ва парвози ҳавопаймоҳо, корҳои авиациони, ташкили истифодабарии фазои ҳавои, ташкил ва хизматрасонии ҳаракати ҳавои анҷом медиҳанд, ба кормандони авиация мансуб мебошанд.
Феҳристи мансабҳои кормандони авиация аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешавад.
Кормандони авиация аз кормандони авиацияи давлати ва авиацияи граждани иборатанд.
Моддаи 30. Ба иҷрои фаъолият роҳ додани шахсоне, ки ба кормандони авиация мансубанд
Шахсоне, ки ба кормандони авиацияи давлати мансубанд, ба иҷрои фаъолият дар сурати доштани шаҳодатнома роҳ дода мешаванд.
Шахсоне, ки ба ҷумлаи кормандони авиацияи граждани мансубанд, ба иҷрои фаъолият дар сурати доштани сертификат (шаҳодатнома) роҳ дода мешаванд.
Талабот нисбати кормандони авиацияи граждани бо Қоидаҳои умумии авиацияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешаванд.
Назорати давлати ба фаъолияти кормандони авиация аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи мудофиа ва мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиацияи граждани сурат мегирад.
Моддаи 31. Дорои эътибор донистани сертификати (шаҳодатномаи) давлати хориҷи, ки ба корманди авиация дода шудааст
Сертификати (шаҳодатномаи) давлати хориҷи, ки ба корманди авиация дода шудааст, дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба шарте дорои эътибор дониста мешавад, ки ин сертификат (шаҳодатнома) ба меъёрҳои байналмилалии аз тарафи Ҷумҳурии Тоҷикистон эътирофшуда ва Қоидаҳои умумии авиацияи Ҷумҳурии Тоҷикистон мутобиқат дошта бошад.
БОБИ VI. ЭКИПАЖИ ҲАВОПАЙМО
Моддаи 32. Экипажи ҳавопаймо
Экипажи ҳавопаймо аз экипажи парвозкунанда (командири ҳавопаймо ва дигар шахсони ҳайати парвозкунанда) ва экипажи кабина (операторони борт ва роҳбаладони борт) иборат аст. Агар ҳайати экипажи парвозкунанда аз ҳайати ҳадди ақали муқарраршуда камтар бошад, ба парвози ҳавопаймо иҷозат дода намешавад
Ҳайати экипажи ҳавопаймои навъи муайян мутобиқи талаботи истифодабарии ҳавопаймои навъи мазкур дар парвоз муқаррар карда мешавад.
Ба ҳайати экипажи парвозкунандаи авиацияи граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон танҳо шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон шомил шуда метавонанд, агар дар қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон таври дигар пешбини нашуда бошад.
Моддаи 33. Командири ҳавопаймо
Командири ҳавопаймо шахсе мебошад, ки сертификати (шаҳодатномаи) амалкунандаи пилот (лётчик), инчунин тайёри ва таҷрибаи зарурири барои идоракунии мустақилонаи навъи муайяни ҳавопаймо дорад.
Командири ҳавопаймо ба кори экипажи ҳавопаймо роҳбари мекунад, барои тартибу интизом дар ҳавопаймо ҷавобгар аст, инчунин оид ба таъмини бехатарии одамони дар ҳавопаймобуда, муҳофизати ҳавопаймо ва амволи дар он буда тадбирҳои зарури меандешад.
Моддаи 34. Ҳуқуқи командири ҳавопаймо
Командири ҳавопаймо ҳуқуқ, дорад:
1) дар бораи оғози парвоз, парвоз ва фуруд омадани ҳавопаймо, инчунин оид ба қатъи парвоз ва баргаштан ба аэродром ё доир ба фуруд омадани маҷбури дар сурати таҳдиди ошкоро ба бехатарии парвози ҳавопаймо бо мақсади наҷоти ҳаёти одамон, пешгирии зарар ба муҳити зист қарори ниҳои қабул кунад. Чунин қарорҳо бо дигар кардани нақшаи парвоз, дастурҳои мақоми дахлдори системаи ягонаи ташкили ҳаракати ҳавои ва супориш барои парвоз бо огоҳонидани ҳатмии мақоми дахлдори хизматрасонии ҳаракати ҳавои (идоракунии парвоз) ва аз рӯи имкон мутобиқи қоидаҳои муқарраршудаи парвоз қабул карда шуда метавонанд;
2) бо мақсади таъмини бехатарии парвози ҳавопаймо ба ҳар шахси дар ҳавопаймобуда амр диҳад ва иҷрои онро талаб намояд. Командири ҳавопаймо ҳуқуқ дорад нисбат ба шахсоне, ки бо кирдори худ барои бехатарии парвози ҳавопаймо таҳдиди бевосита ба вуҷуд меоранд ва аз иҷрои амрҳои командири ҳавопаймо саркаши мекунанд, хамаи тадбирҳои зарури, аз ҷумла чораҳои маҷбурсозиро андешад. Баъди расидани ҳавопаймо ба аэродроми наздиктарин, командири ҳавопаймо ҳуқуқ дорад, ки чунин шахсонро аз ҳавопаймо фарорад ва дар сурати содир намудани кирдоре, ки аломатҳои ҷиноят дорад, онҳоро ба мақомоти ҳифзи ҳуқуқ супорад;
3) дар бораи рехтани сӯзишвори дар ҷараёни парвоз, партофтани бағоҷ, бор ва муросилот, агар ин амал барои таъмини бехатарии парвози ҳавопаймо ва фуруд омадани он зарур бошад, қарор қабул кунад. Дар сурати мавҷуд набудани хадамоти дахлдори бехатарии авиациони, командири ҳавопаймо ҳақ дорад, ки пеш аз парвоз шахсон ва объектҳои дар моддаи 80 ҳамин Кодекс зикршударо тафтиш намояд;
4) оид ба таъмини анҷоми бехатари парвози ҳавопаймо тадбирҳои дигар андешад.
Дар сурати нишастани маҷбурии ҳавопаймо командири ҳавопаймо ба амали шахсоне, ки дар ҳавопаймо қарор доранд, то ба намояндагони хадамоти ҷустуҷӯ ва наҷоти ҳавопаймо супоридани салоҳиятҳои худ роҳбари мекунад.
Моддаи 35. Амали экипажи ҳавопаймо дар ҳолати фалокат
Агар ҳавопаймо ба фалокат дучор шуда истода бошад ё гирифтори фалокат гардида бошад, командири ҳавопаймо ва дигар аъзоёни экипажи ҳавопаймо ӯҳдадоранд, ки барои ҳифзи ҳаёт ва саломатии одамони дар ҳавопаймобуда, инчунин дар бобати таъмини ҳифзи ҳавопаймо ва амволи дар он буда тамоми тадбирҳоро андешанд.
Моддаи 36. Расонидани кӯмак ба ҳавопаймоҳо ва одамоне, ки дар хатар мебошанд
Командири ҳавопаймое, ки бонги фалокатро аз дигар ҳавопаймои ба фалокат дучоршудаистода ё ба фалокат гирифторшуда қабул кардааст, минтақаи офати экологи ё одамони дар хатар қарордоштаро ошкор намудааст, ӯҳдадор аст, ки ба онҳо кӯмак расонад, агар ин амал ба ҳавопаймо, мусофирон ва экипажи ба ӯ супоридашуда хатарнок набошад, дар нақша маҳалли (минтақаи) фалокатро қайд намояд ва дар ин бобат ба мақоми хизматрасони ҳаракати ҳавои (идоракунии парвоз) хабар диҳад.
БОБИ VII. ҲАВОПАЙМОҲО
Моддаи 37. Ҳавопаймоҳо
Ҳавопаймо - дастгоҳи парвозкунанда мебошад, ки дар атмосфера аз ҳисоби амали дутарафаи ҳавое, ки он аз ҳавои сатҳи замин ва ҳавои сатҳи об фарқ мекунад, нигоҳ дошта мешавад.
Моддаи 38. Бақайдгирии давлати ва баҳисобгирии давлатии ҳавопаймоҳо
Ҳавопаймоҳое, ки барои иҷрои парвоз таъин шудаанд, бояд бо тартиби зерин аз қайди давлати гузаранд:
ҳавопаймоҳои давлати - бо тартиби муқаррарнамудаи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи мудофиа;
ҳавопаймоҳои граждани - дар Феҳристи давлатии ҳавопаймоҳои граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон бо додани шаҳодатномаи ба қайди давлати гирифтани онҳо ё дар Феҳристи давлатии ҳавопаймоҳои граждании давлати хориҷи, бо шарти бастани созишнома доир ба нигаҳдории қобилияти парвози онҳо байни давлати истифодабаравна ва давлати бақайдгиранда, аз қайди давлати гузаронида мешаванд. Маълумот дар бораи ҳавопаймоҳои граждани дар сурати доштани сертификат дар бораи қобилияти парвоз (гувоҳномаҳо дар бораи қобили парвоз будан) ба Феҳристи давлатии ҳавопаймоҳои гражданин Ҷумҳурии Тоҷикистон дохил карда мешаванд.
Тартиб додани Феҳристи давлатии ҳавопаймоҳои граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон ба зиммаи Регистри давлатии авиацияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки ба ҳайати мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиацияи граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон дохил мешавад, вогузор аст,
Ҳавопаймое, ки ба тартиби муқарраршуда дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба қайди давлати ва ҳисоби давлати гирифта шудааст, дорои мансубияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон мегардад.
Маълумот дар бораи ҳавопаймои граждани дар ҳолатҳои зерин аз Феҳристи давлатии ҳавопаймоҳои граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон хориҷ карда мешаванд:
аз ҳисоб баровардани ҳавопаймои граждани ё аз истифода хориҷ кардани он;
фурӯши ҳавопаймои граждани ё мувофиқи дигар асосҳои қонуни ба давлати хориҷи, инчунин ба шаҳрванди хориҷи, шахси бешаҳрванд ё шахси ҳуқуқии хориҷи гузаштани ҳуқуқи моликият ба он, ба шарти баровардани ҳавопаймои граждани берун аз қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон;
вайрон карда шудани талаботи бақайдгирии ҳавопаймои граждани.
Ҳангоми аз Феҳристи давлатии ҳавопаймоҳои граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон хориҷ кардани маълумот дар бораи ҳавопаймои граждани, шаҳодатнома дар бораи бақайдгирии давлатии ин ҳавопаймо эътибори худро гум мекунад ва бояд ба мақоме, ки шаҳодатномаи мазкурро додааст, баргардонида шавад.
Қоидаҳои бақайдгирии давлати ва баҳисобгирии давлатии ҳавопаймоҳо аз тарафи мақоми дахлдори махсуси ваколатдор муқаррар карда мешаванд.
Хизматрасони дар бобати бақайдгирии давлатии ҳавопаймои граждани пулаки мебошад. Андозаи боҷ ва тартиби ситонидани он аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад.
Бақайдгирии давлатии ҳуқуқи моликият ва дигар ҳуқуқи молумулки ба ҳавопаймо, маҳдуд гардонидани ҳуқуқи мазкур, пайдо шудани онҳо, гузариш ва қатъ гардидани онҳо, ҳамчунин муқаррар намудани тартиби бақайдгирии давлати ва асосҳо барои рад намудани бақайдгирии давлатии ҳавопаймо ва аҳдҳои бо он вобаста мутобиқи қонунгузории граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат мегирад.
Дар сурати ба гарав гузоштани ҳавопаймои граждани маълумот дар бораи гарав бояд ба Феҳристи давлатии ҳавопаймоҳои граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон дохил карда шаванд.
Моддаи 39. Талаботи қобили парвоз будани ҳавопаймоҳои граждане ва ҳифзи муҳити зист аз таъсири фаъолият дар соҳаи авиация
Талаботи қобили парвоз будани ҳавопаймоҳои граждани ва ҳифзи муҳити зист аз таъсири фаъолият дар соҳаи авиация (минбаъд - талабот доир ба қобилияти парвоз ва ҳифзи муҳити зист) бо қоидаҳои умумии авиацияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешаванд ва иҷрои онҳо аз тарафи мақомоти ҳокимияти иҷроияи маҳаллии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ҳамчунин шахсони ҳуқуқи ва шаҳрвандоне, ки дар қабул, истифодабари ва таъмири ҳавопаймоҳои граждани иштирок мекунанд, ҳатмист.
Моддаи 40. Иҷозати истифодабарии ҳавопаймоҳои давлати ва граждани
Иҷозати истифодабарии ҳавопаймоҳои давлати бо тартиби муқаррарнамудаи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи мудофиа сурат мегирад.
Истифодабарии ҳавопаймоҳои граждани дар сурати мавҷудияти сертификати дар бораи қобилияти парвоз (гувоҳномаҳо дар бораи қобили парвоз будан), ки дар асоси сертификати навъ (шаҳодатнома дар бораи қобили истифода будан) дода шудаанд ва мутобиқати ин ҳавопаймоҳоро бо талабот доир ба қобилияти парвози ҳавопаймоҳои граждани ва ҳифзи муҳити зист тасдиқ мекунанд, иҷозат дода мешавад.
Тартиби додани иҷозати истифодабарии ҳавопаймоҳои граждани аз ҷумла ба шарти кироя, тавассути Қоидаҳои умумии авиацияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад.
Моддаи 41. Сертификацияи ҳавопаймоҳои граждани
Сертификацияи ҳавопаймоҳои граждани мутобиқи Қоидаҳои умумии авиацияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки талабот ва қоидаҳои гузаштани сертификацияро муқаррар мекунанд, анҷом дода мешавад. Агар дар ҷараёни гузаронидани сертификация муқаррар гардад, ки ҳавопаймоҳои ба сертификация пешниҳодшуда бо талабот доир ба қобилияти парвоз ва ҳифзи муҳити зист мутобиқат доштан ва мувофиқати сохтмони онҳо хамчун сохтмони намунави ба типашон эътироф шудааст, сертификация бо додани сертификат анҷом меёбад.
Сертификати навъ аз тарафи мақоми махсуси ваколатдоре дода мешавад, ки ба зиммаи он бо тартиби муқарраршуда ташкил ва гузаронидани сертификацияи ҳатмии ҳавопаймоҳои граждани вогузор гардидааст.
Риояи қоидаҳои истифодабарии парвоз ва хизматрасонии техникии ҳавопаймои граждани, ки дар ҳу,,атҳои истифодабарии ҳавопаймои гражданин навъи муайян пешбини гардидаанд ва нигаҳдории қобилияти парвози ҳавопайморо таъмин мекунанд, ба зиммаи истифодабаранда вогузор аст.
Ҳангоми аз тарафи истифодабаранда вайрон карда шудани қоидаҳои дар қисми сеюми ҳамин модда зикршуда, инчунин дар сурати ошкор гардидани ҳолати хилофи меъёрҳои бехатари будани ҳавопаймои граждани, мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиацияи граждани ҳуқуқ дорад, ки дар истифодаи ҳавопаймои додашуда маҳдудият ҷори намояд ё истифодаи онро боздорад.
Назорати давлати ба қобили парвоз будани ҳавопаймоҳои граждани дар давраи истифодаи онҳо аз тарафи мақоми махсуси ваколатдоре, ки ба зиммаи он бо тартиби муқарраршуда ташкил ва гузаронидани сертификацияи ҳатмии ҳавопаймоҳои граждани вогузор гардидааст, инчунин аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиацияи граждани сурат мегирад.
Истифодабарандагон вазифадоранд ба мақоми махсуси ваколатдор, ки ба зиммаи он бо тартиби муқарраршуда ташкил ва гузаронидани сертификацияи ҳатмии ҳавопаймоҳои граждани вогузор гардидааст, маълумот дар бораи ҳолати техникии техникаи авиация ва хусусиятҳои истифодабарии он пешниҳод намоянд. Таркиби маълумот ва тартиби пешниҳоди онҳо бо Қоидаҳои умумии авиацияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешаванд.
Ҳавопаймоҳои граждание, ки дар давлати хориҷи истеҳсол шуда, барои истифодабари ба Ҷумҳурии Тоҷикистон оварда мешаванд, мутобиқи Қоидаҳои умумии авиацияи Ҷумҳурии Тоҷикистон аз сертификация гузаронида мешаванд.
Моддаи 42. Аломатҳое, ки ба ҳавопаймо гузошта мешавад
ҳангоми ба Феҳристи давлатии ҳавопаймоҳои гражданин Ҷумҳурии Тоҷикистон дохил намудани маълумотҳо дар бораи ҳавопаймоҳои граждани ба он ҳавопаймоҳо аломатҳои тафриқаи давлати ва бақайдгири дода шуда, онҳо ба ҳавопаймо нақш карда мешаванд.
Ба ҳавопаймоҳои давлати аломатҳои тафриқаи рақами гузошта мешаванд.
Ба ҳавопаймоҳои таъиноти хизмати тибби-санитари ғайр аз ин тасвири салиби сурх ё ҳилоли аҳмар нақш карда мешаванд.
Ба ҳавопаймоҳои граждани ғайр аз аломатҳои тафриқаи давлати ва бақайдгири бояд тасвири Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин рамзҳои ба тартиби муқарраркардаи қонун ба қайд гирифташуда нақш карда шаванд.
Тартиби ба ҳавопаймоҳои давлати нақш кардани аломатҳо аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи мудофиа муқаррар карда мешавад.
Аломатҳои давлати ва бақайдгирии ҳавопаймоҳои граждани, инчунин тартиби нақш кардани онҳо ва рамзҳо аз тарафи мақомоти махсуси ваколатдори соҳаи авиацияи граждани муқаррар карда мешаванд.
БОБИ VIII. АЭРОДРОМҲО, АЭРОПОРТҲО ВА ИНШООТИ СИСТЕМАИ ЯГОНАИ ТАШКИЛИ ҲАРАКАТИ ҲАВОИ
Моддаи 43. Аэродром ва аэропортҳо
Аэродром - қитъаи замин ё сатҳи об бо биноҳо, иншоот ва таҷҳизотест, ки барои парвоз кардан, фуруд омадан, идора кардан ва таваққуфи ҳавопаймоҳо таъин шудааст.
Аэродром ду навъ мешавад: аэродроми авиацияи давлати ва аэродроми авиацияи граждани.
Аэропорт - маҷмӯи иншоотест, ки аз аэродром, аэровокзал, дигар иншооте, ки барои қабул ва гуселонидани ҳавопаймоҳо, хизматрасонии интиқолоти ҳавои иборат аст ва барои ин мақсадҳо таҷҳизот, кормандони авиация ва дигар кормандони заруриро дорад.
Аэропорти байналмилали - аэропортест, ки барои қабул ва гуселонидани ҳавопаймоҳо, ки интиқолоти байналмилали ҳавоиро анҷом медиҳанд ва дар он назорати гумруки, сарҳади, санитарию карантини ва дигар навъҳои назорат сурат мегиранд, кушода аст.
Қарор дар бораи кушодани аэродром барои иҷрои парвози байналмилалии ҳавопаймоҳо ё аэропорти байналмилали аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул карда мешавад.
Тартиби кушодан ё бастани аэродром ё аэропорт тавассути Қоидаҳои умумии авиацияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад.
Моддаи 44. Бақайдгирии давлатии аэродромҳо ва аэропортҳо
Аэродромҳои авиацияи давлати бояд ба қайди давлати гирифта, маълумот дар бораи онҳо ба Феҳристи давлатии аэродромҳои авиацияи давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дохил карда шаванд. Тартибдиҳии феҳристи мазкур ба зиммаи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи мудофиа вогузор мегардад.
Аэродромҳо ва аэропортҳои граждани бояд ба қайди давлати гирифта шуда, маълумот дар бораи онҳо фақат дар сурати мавҷуд будани сертификатҳои (шаҳодатномаҳои) қобили истифода будани онҳо мутобиқан ба Феҳристи давлатии аэродромҳои гражданин Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Феҳристи давлатии аэропортҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон дохил карда шаванд. Тартибдихии феҳристҳои зикршуда ба зиммаи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиацияи граждани вогузор мегардад.
Маълумот дар бораи аэродром ё аэропортҳои граждани дар ҳолатҳои зерин аз феҳристҳои дахлдори давлати хориҷ карда мешаванд:
вайрон карда шудани талаботи бақайдгирии давлатии аэродром ё аэропорти граждани ва талаботи таъмини истифодабарии бехатари онҳо:
дар асоси аризаи шахсе, ки аэродром ё аэропорти гражданиро ба қайд гирифтааст.
Дар сурати аз феҳристҳои дахлдори давлати хориҷ карда шудани маълумот доир ба аэродром ё аэропорт истифодабарии аэродром ё аэропорт боздошта мешавад, шаҳодатнома дар бораи бақайдгирии давлатии аэродром ё аэропорт эътибори худро гум мекунад ва бояд ба мақоме, ки бақайдгирии давлатии аэродром ё аэропортро анҷом медиҳад, баргардонида шавад.
Бақайдгирии давлатии аэродром ё аэропорти граждани пулаки сурат мегирад. Андозаи боҷ ва тартиби ситонидани он аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиацияи граждани бо мувофиқаи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи молия муқаррар карда мешавад.
Бақайдгирии давлатии ҳуқуқи моликият ва дигар ҳуқуқи молумулки ба аэродром ё аэропорт, маҳдуд кардани ин ҳуқуқ ба вуҷуд омадан, гузариш ва қатъи онҳо, ҳамчунин муқаррар намудани тартиби бақайдгирии давлатии ҳуқуқ ба аэродром ё аэропорт ё асос барои рад кардани онҳо ва аҳдҳои ба онҳо вобаста мутобиқи қонунгузории гражданин Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат мегирад.
Моддаи 45. Объектҳои системаи ягонаи ташкили ҳаракати ҳавои
Комплекси биноҳо, иншоот, хатҳои алоқа, инчунин воситаҳо ва системаи заминии хизматрасонии ҳаракати ҳавои, навигация ба замин шинондан ва робита, ки барои ташкили ҳаракати ҳавои таъин шудаанд, объектҳои системаи ягонаи ташкили ҳаракати ҳавои мебошанд.
Номгӯи объектҳои системаи ягонаи ташкили ҳаракати ҳавои тавассути Қоидаҳои умумии авиацияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад.
Моддаи 46. Ҷудокардани қитъаи замин ё сатҳи об
Ҷудо кардани китъаи замин барои аэродром, аэропорт ё барои объекти системаи ягонаи ташкили ҳаракати ҳавои мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи замин сурат мегирад.
Ҷудокардани сатҳи об барои аэродром мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурин Тоҷикистон оид ба об сурат мегирад.
Ҷудо кардани қитъаи замин ё сатҳи об барои аэродром, аэропорт ё объекти системаи ягонаи ташкили ҳаракати ҳавои бо назардошти хусусиятҳои экологии маҳал сурат мегирад.
Моддаи 47. Аэродромҳои ҷойгиршавии муштарак ва аэродромҳои истифодабарии муштарак
Аэродроми ҷойгиршавии муштарак - аэродромест, ки дар - он ҳавопаймоҳои граждани ва ҳавопаймоҳои давлати якҷоя ҷойгир мешаванд.
Феҳристи аэродромҳои ҷойгиршавии муштарак аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешавад.
Аэродроми истифодабарии муштарак - аэродроми авиацияи давлатист, ки дар он оғози парвоз, фуруд омадан, идоракуни ва таваққуфи ҳавопаймоҳои граждание, ки парвозро аз рӯи ҷадвал анҷом медиҳанд, сурат мегирад ва онҳо ҳақ надоранд дар ин аэродром қароргоҳ дошта бошанд. Қарорро дар бораи истифодабарии муштараки аэродроми авиацияи давлати мақоми махсуси ваколатдоре, ки аэродроми мазкур дар ихтиёри он мебошад, қабул мекунад.
Истифодабарии аэродромҳои ҷойгиршавии муштарак ва истифодабарии муштарак дар асоси шартномаҳо сурат мегирад.
Аэродромҳои ҷойгиршавии муштараки ҳавопаймоҳои граждани ва ҳавопаймоҳои давлати ва аэродромҳои истифодабарии муштарак бояд ба талаботе, ки нисбати аэродромҳои граждани пешниҳод карда мешаванд, ҷавоб дода тавонанд.
Моддаи 48. Сохтмон ва азнавсозии аэродромҳо, аэропортҳо ва объектҳои системаи ягонаи ташкили ҳаракати ҳавои
Сохтмон ва азнавсозии аэродромҳо, аэропортҳо ва объектҳои системаи ягонаи ташкили ҳаракати ҳавои бояд бо мақомоти дахлдори ҳокимияти иҷроияи Ҷумҳурии Тоҷикистон мувофиқа карда шавад.
Моддаи 49. Сохтмон дар ҳудуди назди аэродром
Лоиҳакаши, сохтмон ва васеъкунии маҳалҳои аҳолинишини шаҳр ва деҳот, ҳамчунин сохтмон ва азнавсозии иншооти саноати, кишоварзи ва иншооти дигар дар ҳудуди назди аэродромҳо бояд бо риояи талаботи бехатарии парвози ҳавопаймоҳо, бо дарназардошти оқибатҳои имконпазири манфии таҷҳизоти аэродром ва парвози ҳавопаймоҳо ба саломатии шаҳрвандон ва фаъолияти шахсони ҳуқуқи ва бо мувофиқаи соҳиби аэродром анҷом дода шавад.
Моддаи 50. Ҷойгиркунии объектҳои гуногун дар минтақаи аэродром
Дар минтақаи аэродром ҷойгир кардани биноҳо, иншоот, хатҳои алоқа, хатҳои интиқоли барқ, объектҳои радиотехники ва объектҳои дигаре, ки метавонанд ба бехатарии парвози ҳавопаймоҳо таҳдид кунанд ё ба кори таҷҳизоти радиотехникие, ки дар аэродром гузошта мешаванд халал расонанд, бояд бо соҳиби аэродром мувофиқа карда шавад ва мутобиқи қонунгузории фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат гирад.
Ҷойгиркунии хатҳои алоқа ва хатҳои интиқоли барқ, иншооти таъиноти гуногун дар минтақаи амали системаҳои фурудои, дар наздикии объектҳои радиолокация ва радионавигацияи барои таъмини парвози ҳавопаймоҳо таъиншуда ва ҷойгиркунии объектҳои шуодиҳанда бояд бо мақоми махсуси ваколатдори соҳаи мудофиа, мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиацияи граждани, мақомоти системаи ягонаи ташкили ҳаракати ҳавои, инчунин бо мақомоти дахлдори ҳокимияти иҷроияи Ҷумҳурии Тоҷикистон мувофиқа карда шавад.
Моддаи 51. Сертификацияи аэродромҳо ва аэропортҳо, инчунин объектҳои системаи ягонаи ташкили ҳаракати ҳавои
Аэродромҳо ва аэропортҳое, ки ба мақсадҳои авиацияи граждани истифода мешаванд, бояд ҳатман сертификация карда шаванд. Тартиби сертификацияи аэродромҳо ва аэропортҳо, таҷҳизоти онҳо ва номгӯи ин таҷҳизот тавассути Қоидаҳои умумии авиацияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад.
Талабот нисбат ба аэродромҳо ва аэропортҳо тавассути Қоидаҳои умумии авиацияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешаванд ва риояи онҳо аз тарафи мақомоти ҳокимияти иҷроияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин шаҳрвандон ва шахсонии ҳуқуқие, ки дар лоиҳакаши, сохтмон, қабулкуни, истифодабари ва таъмири ин аэродромҳо ва аэропортҳо иштирок мекунанд, ҳатмист.
Таҷҳизоти радиотехники, равшанидиҳи ва обу ҳавосанҷие, ки дар аэродромҳои граждани, аэродромҳои муштараки ҳавопаймоҳои граждани ва ҳавопаймоҳои давлати ва аэродромҳои истифодабарии муштарак, инчунин объектҳои системаи ягонаи ташкили ҳаракати ҳавои гузошта шудаанд, бояд ба талаботи қобили истифода будан ҷавобгӯй бошанд, ки он бо сертификати дахлдори қобили истифода будан тасдиқ карда мешавад.
Назорати давлати ба мутобиқати аэродром ва аэропортҳо ба талаботи нисбат ба онҳо пешниҳодшаванда аз тарафи мақоми махсуси ваколатдоре, ки ба зиммаи он ташкил ва гузаронидани сертификацияи ҳатмии аэродромҳо ва аэропортҳои граждани ба тартиби муқарраршуда вогузор гардидааст, сурат мегирад.
Моддаи 52. Хизматрасонии ҳавопаймоҳо дар аэродромҳо ва аэропортҳо
Хизматрасонии ҳавопаймоҳо дар аэродромҳо ва аэропортҳо, бояд бо шароити якхела таъмин карда шавад, агар дар қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон таври дигаре пешбини нашуда бошад.
Аэродромҳо ва аэропортҳо метавонанд бинобар шароити техники ё обу ҳаво, ки ба бехатарии парвози ҳавопаймоҳо таҳдид мекунанд ё мутобиқи қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон барои қабул ва гуселонидан баста бошанд.
Аэродромҳо ва аэропортҳо дар замони ҷанг ва (ё) ҳангоми ҷори намудани вазъияти ҳарби, ҳолати фавқулодда мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон истифода бурда мешаванд.
Моддаи 53. Аломатгузории биноҳо ва иншоот
Соҳибони биноҳо ва иншоот, хатҳои алоқа, хатҳои интиқоли барқ, таҷҳизоти радиотехники ва объектҳои дигар ба мақсади таъмини бехатарии парвози ҳавопаймоҳо вазифадоранд, ки мутобиқи Қоидаҳои умумии авиацияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар объектҳои мазкур аз ҳисоби худ аломатҳо ва олотҳои фарқкунанда шинонанд.
Дар минтақаи аэродромҳо шинондани аломатҳо ва олотҳо, ки ба аломатҳо ва олотҳои фарқкунандаи барои аэродромҳо қабулшуда монанд мебошанд, манъ аст.
БОБИ IХ. КОРХОНАҲОИ АВИАЦИОНИ
Моддаи 54. Корхонаи авиациони ва истифодабаранда
Дар ин Кодекс таҳти мафҳуми корхонаи авиациони шахси ҳуқуқие дар назар дошта мешавад, ки сарфи назар аз шакли ташкилию ҳуқуқи ва шакли моликияти худ, мақсади асосии фаъолияташ интиқоли пулакии мусофирон, бағоҷ, борҳо, муросилот ва (ё) иҷрои корҳои авиациони мебошад.
Таъсиси корхонаи авиациони дар қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон бо ширкати сармояи хориҷи ба шарте иҷозат дода мешавад, ки агар ҳиссаи ширкати сармояи хориҷи аз чилу нӯҳ фоизи сармояи оинномавии корхонаи авиациони зиёд набуда, роҳбари он шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон бошад ва миқдори шаҳрвандони хориҷи дар мақоми роҳбарикунандаи корхонаи ҳавонаварди аз сеяки ҳайати мақоми роҳбарикунанда зиёд набошад.
Истифодабаранда - шаҳрванд ё шахси ҳуқуқие мебошад, ки ҳавопайморо бо ҳуқуқи моликият, бо шароити кироя ё бо дигар асоси қонуни дар ихтиёр дорад, ҳавопаймои мазкурро барои парвоз истифода мебарад ва сертификати (шаҳодатнома) истифодабаранда дорад.
Ба мақсадҳои авиацияи давлати истифода шудани ҳавопаймо аз тарафи шаҳрванд ё шахси ҳуқуқи ӯҳдадор намесозад, ки шаҳрванд ё шахси ҳуқуқи сертификата (шаҳодатномаи) истифодабаранда ё санади баробар бо сертификат (шаҳодатнома) дошта бошад.
Моддаи 55. Фаьолияти тиҷорати дар соҳаи авиацияи граждане аз тарафи корхонаҳои авиациони ва соҳибкорони хусусии Ҷумҳурии Тоҷикистон
Корхонаҳои авиациони ва соҳибкорони хусусии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар сурати доштани ичозатномаҳои мутобиқи моддаи 10 ҳамин Кодекс гирифташуда ҳуқуқ доранд дар соҳаи авиация фаъолияти тиҷоратиро иҷро намоянд (Конун аз 30.07.2007 № 323).
Моддаи 56. Фаъолияти тиҷорати дар соҳаи авиацияи граждани аз тарафи корхонаҳои авиацияи граждании хориҷи, намояндагиҳои байналмилалии истифодабари ва соҳибкорони хусусии хориҷи
Корхонаҳои авиационии хориҷи, намояндагиҳои байналмилалии истифодабари ва соҳибкорони хусусии хориҷи ҳуқуқ доранд, ки дар соҳаи авиацияи граждани ба тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва шартномаҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон фаъолияти тиҷоратиро иҷро намоянд.
Ҳангоми дар қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон анҷом додани интиқолоти байналмилали ва (ё) иҷрои корҳои авиациони корхонаҳои авиационии хориҷи, намояндагиҳои байналмилали истифодабари ва соҳибкорони хусусии хориҷи бояд ичозатномаҳои дахлдор гиранд (Конун аз 30.07.2007 № 323).
Додани чунин ичозатномаҳо мутобиқи моддаи 10 ҳамин Кодекс сурат мегирад (Конун аз 30.07.2007 № 323).
Дар мавриди корхонаи авиационии хориҷи, сертификати (шаҳодатномаи) истифодабаранда ё санади баробар бо сертификат (шаҳодатнома) дорои эътибор дониста мешавад, ки аз тарафи мақоми ваколатдори давлати хориҷи дода шуда он бо меъёрҳои байналмилали эътирофнамудаи Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин шартномаҳои байналмилали Ҷумҳурии Тоҷикистон мутобиқ бошад.
Корхонаҳои авиационии хориҷи метавонанд дар қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва (ё) шартномаҳои байналмилали Ҷумҳурии Тоҷикистон намояндагиҳои худро таъсис диҳанд.
Корхонаҳои авиационии хориҷи, намояндагиҳои байналмилали истифодабари ва соҳибкорони хусусии хориҷи ҳуқуқ надоранд, ки:
дар қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳавопаймоҳо мусофирон, бағоҷ, борҳо ва муросилотро барои интиқоли ҳавои ба қаламрави давлати хориҷи қабул намоянд ё онҳоро аз қаламрави давлати хориҷи ба қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон биёранд, ба шарте ки дар шартномаи байналмилали Ҷумҳурии Тоҷикистон ё иҷозати якдафъаинае, ки аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиацияи граждани бо тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дода мешавад, чизи дигаре пешбини нашуда бошад (Конун аз 30.07.2007 № 323);
дар қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳавопаймоҳо мусофирон, бағоҷ, борҳо ва муросилотро барои интиқолот дар ҳудуди қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон бе иҷозатҳои мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиацияи граждани, ки бо тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дода мешаванд, қабул намоянд (Конун аз 30.07.2007 № 323).
Моддаи 57. Тарифҳо ва боҷҳо дар соҳаи авиацияи граждани ва қоидаҳои фурӯши санадҳои интиқолот
Қоидаҳои ташаккул ва истифодаи тарифҳо, ситонидани боҷҳо дар соҳаи авиацияи граждани, ҳамчунин қоидаҳои фурӯши чиптаҳо, додани борномаҳо ва дигар санадҳои интиқоли аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиацияи граждани муқаррар карда мешаванд.
Барои интиқолоти ҳавоие, ки мутобиқи шартномаи кирояи ҳавопаймо (чартери ҳавои) анҷом дода мешавад, метавонанд нархҳои шартномави муқаррар карда шаванд. Мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиацияи граждани метавонад барои интиқолоте, ки аз рӯи хатҳои муайяни авиациони анҷом дода мешавад, бо мақсади ҳифзи интиқолоти мунтазами ҳавоие, ки аз рӯи ҳамин хатҳои авиациони анҷом дода мешавад, нархҳои ҳадди ақал муқаррар намояд.
Музди интиқолоти ҳавоии мусофирон, бағоҷ, борҳо ва муросилот аз тарафи интиқолотдиҳандагон муқаррар карда мешавад.
Моддаи 58. Назорат аз болои фаъолияти корхонаҳои авиациони ва соҳибкорони хусуси
Назорат ба фаъолияти корхонаҳои авиациони ва соҳибкорони хусуси, аз ҷумла корхонаҳои авиационии хориҷи, намояндагиҳои байналмилали истифодабари ва соҳибкорони хусусии хориҷи аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиацияи граждани сурат мегирад (Конун аз 30.07.2007 № 323). Хорич карда шуд (Конун аз 30.07.2007 № 323).
БОБИ Х. ПАРВОЗИ ҲАВОПАЙМОҲО
Моддаи 59. Ба парвози ҳавопаймо иҷозат додан
Ба парвози ҳавопаймое иҷозат дода мешавад, ки аломатҳои давлати ва бақайдгири ё баҳисобгирию фарқкунанда дошта аз тайёрии зарури гузаштааст ва дар борт санадҳои дахлдорро дорад.
Тартиби ба парвози ҳавопаймоҳои давлати иҷозат доданро мақоми махсуси ваколатдори соҳаи мудофиа муқаррар менамояд.
Тартиби ба парвози ҳавопаймоҳои граждани иҷозат додан тавассути Қоидаҳои умумии авиацияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад.
Моддаи 60. Санадҳое, ки дар борти ҳавопаймо мавҷуданд
Ҳавопаймои давлати бояд дар борт санадҳоеро дошта бошад, ки номгӯи онҳо аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи мудофиа муқаррар карда мешавад.
Ҳар як ҳавопаймои граждани бояд дар борт санадҳои зеринро дошта бошад:
1) санадҳои ҳавопаймо:
шаҳодатнома дар бораи бақайдгирии давлати;
сертификати (шаҳодатномаи) истифодабаранда (нусха);
сертификати қобилияти парвоз (шаҳодатнома дар бораи қобили парвоз будан);
китобҳои борт ва санитари;
иҷозат барои дастгоҳи радио, дар сурате ки агар ҳавопаймо бо олоти радиои муҷаҳҳаз бошад(Конун аз 30.07.2007 № 323);
дастуруламал оид ба истифодабарии парвоз;
2) асноди дахлдор барои ҳар як узви экипаж;
3) асноде, ки аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиацияи граждани пешбини шудаанд.
Моддаи 61. Ба парвоз омода кардани ҳавопаймо ва экипажи он
Пеш аз парвоз ҳавопаймо ва экипажи он бояд омода карда шаванд. Қоидаҳои ба парвоз омода кардани ҳавопаймо ва экипажи он ва назорат ба омодагии онҳо аз тарафи мақоми махсуси ваколатдор муқаррар карда мешаванд.
Моддаи 62. Таъмини парвози ҳавопаймоҳо
Хизматрасонии ҳаракати ҳавои, ҳамчунин таъминоти метеорологи, радиои, барқи, равшани, инженерию авиационн дар аэродром, ҷустуҷӯи, садамавию наҷотдиҳи ва дигар навъҳои таъминоти парвози ҳавопаймоҳо бо шартҳои якхела ва пулаки сурат мегирад, агар қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон таври дигаре пешбини накарда бошад.
Моддаи 63. Нақшаи парвози ҳавопаймо
Парвози ҳавопаймо мутобиқи нақшаи парвозе, ки аз тарафи истифодабарандаи фазои ҳавои ба мақоми дахлдори системаи ягонаи ташкили ҳаракати ҳавои пешниҳод карда мешавад, дар сурати доштани иҷозат барои истифодаи фазои ҳавои амали мегардад, ба истиснои парвози ҳавопаймо, ки ҳангоми зада гардонидани ҳамлаи ҳавои, пешгири ва қатъи вайронкунии Сарҳади давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ё ҳуҷуми мусаллаҳона ба қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон, расонидани кӯмак ҳангоми ҳолатҳои фавқулоддаи дорои хислати табии ва техногени, ҷустуҷӯ ва ба ҷои дигар расонидани таҷҳизоти кайҳони ва экипажҳои онҳо, пешгири ва (ё) қатъи вайронкунии қоидаҳои истифодаи фазои ҳавои Ҷумҳурии Тоҷикистон, ҳамчунин парвози ҳавопаймо, ки дар минтақаҳои махсуси бо тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайянгардида анҷом дода мешавад (Конун аз 30.07.2007 № 323).
Парвози ҳавопаймо берун аз нақшаи парвоз дар асоси иҷозатномаи мақоми дахлдори хизматрасонии ҳаракати ҳавои (идоракунии парвоз), ба истиснои ҳолатҳои дар моддаи 36 ҳамин Кодекс пешбинигардида, иҷозат дода мешавад.
Моддаи 64. Алоқарадиои бо ҳавопаймо
Ҳавопаймое, ки воситаҳои алоқарадиои дорад ва мақоми дахлдори хизматрасонии ҳаракати ҳавои (идоракунии парвоз) вазифадоранд, ки байни худ алоқарадиои дошта бошанд.
Ҳангоми парвоз бо роҳҳои байналмилали ҳавои дар ҳудуди қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон, аз ҷумла дар минтақаҳои аэродромҳои барои иҷрои парвози байналмилали кушода, алоқарадиои метавонад бо забонҳои англиси ва руси сурат гирад. Тартиби анҷом додани алоқарадиои тавассути Қоидаҳои умумии авиацияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад.
Моддаи 65. Парвози ҳавопаймо аз болои маҳалҳои аҳолинишин
Парвози ҳавопаймо аз болои маҳалҳои аҳолинишин бояд дар баландие иҷро карда шавад, ки дар ҳолати вайрон шудани ҳавопаймо барои берун аз ҳудуди маҳалҳои аҳолинишин ё дар майдончаҳои парвозу фурудоии махсус ба ҳамин мақсадҳо пешбинигардида дар ҳудуди маҳалҳои аҳолинишин фуруд омадан имкон диҳад. Парвози берун аз ин қоида бо тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад.
Моддаи 66. Парвози намоишии ҳавопаймо
Парвози намоишии ҳавопаймо мутобиқи талаботи бехатарии парвози ҳавопаймо, ки аз тарафи мақоми дахлдори махсуси ваколатдор муқаррар шудаанд, сурат мегирад. Тартиби ташкил ва гузаронидани парвози намоишии ҳавопаймоҳо аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад.
Моддаи 67. Парвози ҳавопаймои суръати фавқуссадо дошта
Парвози ҳавопаймои суръати фавқуссадо дошта дар баландие иҷозат дода мешавад, ки таъсири хатарноки зарбаи садоро ба муҳити зист истисно намояд. Қоидаҳои иҷрои парвози ҳавопаймо бо суръати фавқуссадо тавассути Қоидаҳои умумии авиацияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешаванд.
Моддаи 68. Аксбардори, ба наворбаргири ва дигар усулҳои таҳқиқи фосилавии замин аз борти ҳавопаймо
Аксбардори, ба наворбаргири ва дигар усулҳои таҳқиқи фосилавии замин аз борти ҳавопаймо тибқи тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон мумкин аст.
Моддаи 69. Иҷораи каналҳои алоқа
Шаҳрвандон ва ашхоси ҳуқуқие, ки ба расонидани хизматҳои алоқа ҳақ доранд, барои таъмини парвози ҳавопаймоҳо ва фаъолияти дигар оид ба истифодаи фазои ҳавои каналҳои зарурии алоқаро дар асоси шартнома ба мақомоти дахлдори махсуси ваколатдор аз рӯи дархостҳои онҳо ба иҷора медиҳанд.
Мақоми махсуси ваколатдори соҳаи алоқа, мақомоти алоқа ҳокимияти иҷроияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, ҳамчунин шаҳрвандон ва ашхоси ҳуқуқие, ки ба расонидани хизматҳои алоқа ҳуқуқ доранд, барои таъмини парвози ҳавопаймоҳо ва фаъолияти дигар оид ба истифодаи фазои ҳаво дар навбати аввал додани каналҳои алоқаро таъмин мекунанд ва дар бобати иваз кардани каналҳои алоқа ва дар сурати вайроншави барқарор намудани онҳо тадбирҳои бетаъхир меандешанд.
Моддаи 70. Истифодаи воситаҳои алоқаи таъиноти умуми
Тартиби истифодаи воситаҳои алоқаи таъиноти умуми барои таъмини парвози ҳавопаймоҳо аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи алоқа бо мувофиқаи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи мудофиа ва мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиацияи граждани муқаррар карда мешавад.
Моддаи 71. Анҷом додани таъминоти радиотехникии парвози ҳавопаймоҳо ва алоқаи радиои бо онҳо
Барои таъмини радиотехникии парвози ҳавопаймоҳо ва алоқаи радиои бо онҳо аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи мудофиа бо тартиби муқарраршуда басомадҳои радиоие, ки бояд аз халалҳо ҳифз шуда бошанд, ҷудокарда мешаванд.
Шаҳрвандон ва шахсони ҳуқуқии дорои таҷҳизот ва олоте, ки ба воситаҳои таъминоти радиотехникии парвози ҳавопаймоҳо ва алоқарадиои бо онҳо халал мерасонанд, вазифадоранд бо талаби мақоми ваколатдори соҳаи алоқа ё воҳидҳои он бо қувва ва аз ҳисоби худ халалҳоро рафъ намоянд ва то рафъ намудани онҳо кори чунин таҷҳизот ва олотро қатъ гардонанд.
БОБИ ХI. ПАРВОЗИ БАЙНАЛМИЛАЛИ ҲАВОПАЙМОҲО
Моддаи 72. Парвози байналмилали ҳавопаймоҳо
Парвози байналмилали ҳавопаймо - парвози ҳавопаймо дар фазои ҳавоии зиёдатар аз як давлат мебошад.
Парвози байналмилали ҳавопаймоҳо дар фазои ҳавои Ҷумҳурии Тоҷикистон мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон, принципҳо ва меъёрҳои қабулшудаи ҳуқуқи байналмилали ва шартномаҳои байналмилали Ҷумҳурии Тоҷикистон иҷро карда мешавад.
Парвози байналмилалии ҳавопаймоҳо дар асоси шартномаҳои байналмилали Ҷумҳурии Тоҷикистон ё иҷозатҳое, ки бо тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дода мешаванд, иҷро карда мешавад (Конун аз 30.07.2007 № 323).
Аломатҳои фарқкунандаи ҳавопаймоҳои давлатҳои хориҷи аз тарафи истифодабарандагон то оғози иҷрои парвози байналмилали ба мақоми махсуси ваколатдори соҳаи мудофиа ва мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиацияи граждани хабар дода мешаванд.
Барои иҷрои парвози ҳавопаймоҳои давлатҳои хориҷи дар фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон истифодабарандагон вазифадоранд, ки ба мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиацияи граждани маълумотро дар бораи суғурта ё таъмини дигари масъулият барои расонидани зарар ба ашхоси сеюм ва ҳавопаймоҳо пешниҳод намоянд. Шароити чунин таъминот аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиацияи граждани муқаррар карда мешавад.
Моддаи 73. Парвоз ва фурудоии ҳавопаймоҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ҳавопаймоҳои давлатҳои хориҷи ҳангоми иҷрои парвозҳои байналмилали
Парвоз ва фурудоии ҳавопаймоҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ҳавопаймоҳои давлатҳои хориҷи ҳангоми иҷрои парвоз дар фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар аэропортҳои байналмилали ва аэродромҳое, ки барои парвози байналмилали кушодаанд, ба истиснои ҳолатҳои муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат мегирад.
Моддаи 74. Дар қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон эътироф кардани санадҳои ҳавопаймо, ки дар борти ҳавопаймоҳои гражданин давлатҳои хориҷи мавҷуданд
Санадҳои ҳавопаймо, ки дар борти ҳавопаймоҳои гражданин давлатҳои хориҷи мавҷуданд, агар онҳо бо меъёрҳои байналмилали авиационие, ки аз тарафи Ҷумҳурии Тоҷикистон эътироф шудаанд, мутобиқ бошанд, дар қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон эътироф карда мешаванд.
Ҳавопаймоҳои граждании давлатҳои хориҷи ҳангоми дар қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон фуруд омадан мумкин аст мавриди муоина ва тафтиши санадҳои ҳавопаймо, ки аз тарафи шахсони ваколатдори мақомоти дахлдори махсуси ваколатдор сурат мегирад, қарор гиранд.
Дар ҳолатҳое, ки агар дар борти ҳавопаймои гражданин давлати хориҷи санадҳои барои парвози байналмилали муқарраршуда мавҷуд набошанд ва барои ғайрифаъол донистани ҳавопаймои мазкур асосхо вуҷуд дошта бошанд, мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиацияи граждани метавонад парвоз карда рафтани чунин ҳавопайморо боздорад.
Моддаи 75. Истифодаи қоидаҳои шиноснома, гумрук ва қоидаҳои дигар ҳангоми иҷрои парвози байналмилали ҳавопаймоҳо
Ба ҳавопаймоҳо, экипажҳои онҳо ва мусофироне, ки ба Ҷумҳурии Тоҷикистон меоянд, аз Ҷумҳурии Тоҷикистон мераванд ва ба таври транзит бо нишастан дар қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳаракат мекунанд, инчунин ба амвол, бағоҷ, борҳо ва муросилоте, ки ба Ҷумҳурии Тоҷикистон оварда мешаванд ва аз Ҷумҳурии Тоҷикистон бурда мешаванд, амали қоидаҳои шиноснома, гумрук ва қоидаҳои дигари муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон татбиқ мегарданд.
БОБИ ХII. БЕХАТАРИИ АВИАЦИЯ
Моддаи 76. Бехатарии авиация
Бехатарии авиация - ҳолати ҳифзи авиация аз даҳолати ғайриқонуни ба фаъолият дар соҳаи авиация мебошад.
Бехатарии авиация аз тарафи хадамоти бехатарии авиационии аэродромҳо ё аэропортҳо, ҷузъу томҳои ҳарбикунонидашудаи муҳофизати аэродромҳо ё аэропортҳо, хадамоти бехатарии авиационии истифодабарандагон (корхонаҳои авиациони), инчунин мақомоти махсуси ваколатдоре, ки ба онҳо бо қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон чунин ҳуқуқ дода шудааст, таъмин карда мешавад.
Хадамоти бехатарии авиационии аэродромҳо ё аэропортҳо ва хадамоти бехатарии авиационии истифодабарандагон (корхонаҳои авиациони) хадамоте мебошанд, ки вазифаҳои махсуси оинномави доранд.
Дахолати ғайриқонуни ба фаъолият дар соҳаи авиация- амали (беамалии) зиддиҳуқуқие мебошанд, ки ба фаъолияти бехатарии соҳаи авиация таҳдид намуда, боиси ҳодисаҳои нохуш бо одамон, зарари модди, рабудан ё дуздидани ҳавопаймо шудаанд ё таҳдиди рӯй додани чунин оқибатҳоро ба вуҷуд овардаанд.
Моддаи 77. Таъмини бехатарии авиация
Шахсоне, ки қабул, гуселонидан ё хизматрасонии ҳавопайморо анҷом медиҳанд, вазифадоранд, ки оид ба таъмини бехатарии авиация тадбирҳо андешанд. Бехатарии авиация бо роҳҳои зерин таъмин карда мешавад:
1) пешгирии дохил шудани шахсони бегона ва воситаҳои нақлиёт ба минтақаи таҳти назорати аэропорт ё аэродром;
2) муҳофизати ҳавопаймоҳо дар истгоҳҳо бо мақсади роҳ надодан ба дохилшавии шахсони бегона ба хавопаймоҳо;
3) роҳ надодан ба интиқоли ғайриқонунии яроқ, муҳимоти ҷанги, моддаҳои тарканда, радиоактиви, заҳролудкунанда, зуд оташгиранда ва дигар ашьёву моддаҳои хавфнок ва ҷори намудани чораҳои махсуси эҳтиёти ҳангоми иҷозатдиҳии интиқоли онҳо;
4) муоинаи пеш аз парвоз;
5) татбиқи чораҳои муқобилият дар мавриди дахолати ғайриқонуни ба фаъолият дар соҳаи авиация ва тадбирҳои дигар, аз ҷумла тадбирҳое, ки бо ширкати мақомоти ҳифзи ҳуқуқ, анҷом дода мешаванд.
Хадамоти бехатарии авиациони ҳуқуқ доранд шахсонеро, ки талаботи бехатарии авиацияро вайрон кардаанд, инчунин бағоҷ, борҳо ва муросилотеро, ки ашьё ва моддаҳои барои интиқоли ҳавои манъшуда доранд, барои ба мақомоти ҳифзи ҳуқуқ супоридан боздошт намоянд ва дар ҳолатҳое, ки ба ҳаёт ва саломатии мусофирон, аъзои экипажи ҳавопаймо ё дигар шаҳрвандон хатар таҳдид мекунад, мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон чораҳо бинанд. Ба кормандони хадамоти бехатарии авиациони ҳангоми иҷрои вазифаҳои хизмати бо тартиби муқаррарнамудаи қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон гирифта гаштан ва истифодаи яроқи хизмати иҷозат дода мешавад.
Талаботи бехатарии авиация ва тартиби иҷрои онҳо тавассути Қоидаҳои умумии авиацияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешаванд.
Моддаи 78. Муоинаи пеш аз парвоз
Бо мақсади таъмини бехатарии мусофирон ва аъзои экипажи ҳавопаймо пеш аз парвоз ҳавопаймо, захираҳои борти он, аъзои экипаж, мусофирон, бағоҷ, аз ҷумла ашьёву анҷоме, ки ҳамроҳи мусофирон мебошанд, инчунин борҳо ва муросилот бояд аз муоинаи ҳатми гузаронида шаванд.
Муоинаи пеш аз парвози мусофирон, бағоҷ, аз ҷумла ашьёву анҷоме, ки ҳамроҳи мусофирон мебошанд, дар майдони ҳавои ё дар ҳавопаймо аз тарафи шахсони ваколатдори хадамоти бехатарии авиациони анҷом дода мешавад. Ба иштирок дар муоинаи пеш аз парвоз метавонанд кормандони мақомоти корҳои дохили дар нақлиёт ҷалб карда шаванд.
Гузаронидани муоинаи пеш аз парвоз имконияти азназаргузарониро ҳангоми анҷом додани фаъолияти оперативи-ҷустуҷӯи, ҷинояти-мурофиави ва фаъолияти дигар аз ҷониби шахсони ваколатдор (бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон истисно намекунад.
Ҳангоми иҷрои парвози байналмилали ҳавопаймоҳо муоинаи пеш аз парвоз баъди анҷом ёфтани назорати сарҳади, гумруки, санитарию карантини, муҳоҷири, ветеринари, фитосанитари ва назорати дигар сурат мегирад.
Дар ҳолати аз муоинаи пеш аз парвоз саркаши кардани мусофири ҳавопаймо шартнома дар бораи интиқоли ҳавои бекоршуда дониста мешавад.
Қоидаҳои гузаронидани муоинаи пеш аз парвоз тавассути Қоидаҳои умумии авиацияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешаванд.
БОБИ ХIII. ҶУСТУҶӯ ВА НАҶОТДИҲИ
Моддаи 79. Ҳавопаймое, ки ба фалокат дучор шуда истодааст ё ба фалокат гирифтор шудааст
Хавопаймо вақте ба фалокат дучор шудаистода дониста мешавад, ки агар ба чунин ҳавопаймо ё шахсони дар борти он қарордошта хатаре таҳдид мекунад, ки он дар натиҷаи амалҳои аъзои экипаж бартараф шуда наметавонад ё ҳавопаймое, ки алоқа бо он канда шудааст ва дар куҷо будани он маълум нест.
Ҳавопаймое бафалокат гирифторшуда дониста мешавад, ки он ҳангоми идоракуни, оғози парвоз, парвоз, фурудои ё дар натиҷаи афтидан осеби ҷидди дидааст ё пурра хароб шудааст, ҳамчунин ҳавопаймое, ки берун аз аэродром маҷбуран ба замин фаромадааст.
Ҳавопаймоҳои ба фалокат дучор шудаистода ё ба фалокат гирифторшуда бояд фавран ҷустуҷӯ карда ва наҷот дода шаванд.
Моддаи 80. Бонги фалокат
Барои сари вақт расонидани кӯмак ба ҳавопаймоҳои ба фалокат дучор шудаистода ё ба фалокат гирифторшуда, мусофирон ва экипажҳои онҳо бонгҳои ягонаи байналмилалии фалокат, фаври будан ва огоҳи аз хатар (минбаъд - бонги фалокат) истифода бурда мешаванд.
Номгӯи воситаҳои техникие, ки бояд ҳатман дар ҳавопаймоҳо барои додани бонги фалокат шинонда шаванд, тавассути Қоидаҳои умумии авиацияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад.
Моддаи 81. Ҷустуҷӯ ва наҷот додани ҳавопаймоҳои ба фалокат дучор шудаистода ё ба фалокат гирифторшуда, мусофирон ва экипажҳои онҳо
Ҷустуҷӯ ва наҷот додани ҳавопаймоҳои ба фалокат дучор шудаистода ё ба фалокат гирифторшуда, мусофирон ва экипажҳои онҳоро мақомоти дахлдори махсуси ваколатдор бо ҳамкории мақомоти ҳокимияти иҷроияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки ба зиммаи онҳо мувофиқи тартиби муқарраршуда вазифаҳои ташкил ва таъмини хадамоти ҷустуҷӯ ва наҷотдиҳи вогузор гардидаанд, ташкил мекунанд ва анҷом медиҳанд.
Корхонаҳои авиациони ба таъмини корҳои ҷустуҷӯи ва садамавию наҷотдиҳи ва гузаронидани онҳо ҷалб карда шуда метавонанд.
Номгӯи чунин корхонаҳои авиациони аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи мудофиа бо мувофиқаи мақомоти дахлдори ҳокимияти иҷроияи Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешавад.
Корхонаҳои авиационие, ки ба гузаронидани корҳои ҷустуҷӯи ва садамавию наҷотдиҳи ҷалб карда мешаванд, вазифадоранд, ки нерӯҳо ва воситаҳои ҷустуҷӯи ва садамавию наҷотдиҳиро дар ҳолати омодагии доими нигоҳ доранд. Хароҷоти корхонаҳои авиациони барои таьминоти нерӯҳо ва воситаҳои ҷустуҷӯи ва садамавию наҷотдиҳи, гузаронидани корҳои ҷустуҷӯи ва садамавию наҷотдиҳи ва иштирок дар таъмини онҳо аз ҳисоби маблағҳои буҷети давлати ҷуброн карда мешаванд.
Парвози ҳавопаймоҳое, ки бо воситаҳои ҷустуҷӯи ва садамавию наҷотдиҳи таъмин нашудаанд, манъ аст.
Тартиби ҷалб намудани корхонаҳои авиациони ба гузаронидани корҳои ҷустуҷӯи ва садамавию наҷотдиҳи, ҷуброни хароҷот барои иҷрои ин корҳо, таъмини корҳои ҷустуҷӯи ва садамавию наҷотдиҳии парвоз аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад.
Моддаи 82. Таъмини корҳои ҷустуҷӯи ва садамавию наҷотдиҳи
Ҷустуҷӯ ва наҷот додани мусофирон ва экипажҳои ҳавопаймоҳое, ки ба фалокат дучор шуда истодаанд ё ба фалокат гирифтор шудаанд, бепул мебошад.
Аз ҷои фалокат ба ҷои дигар бурдани ҳавопаймое, ки ба фалокат гирифтор шудааст, бо қувваи истифодабаранда ё дигар қувваҳо аз ҳисоби маблағҳои истифодабаранда анҷом дода мешавад.
Мақомоти ҳокимияти иҷроияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти худидораи маҳалли, ҳамчунин корхонаҳои авиациони вазифадоранд, ки дар ташкили ҷустуҷӯи ҳавопаймои ба фалокат гирифторшуда иштирок намоянд ва то омадани нерӯҳои ҷустуҷӯи ва садамавию наҷотдиҳи оид ба наҷотдиҳии одамон, расонидани кӯмаки тибби ба онҳо, кӯмаки дигар, муҳофизати ҳавопаймои мазкур ва санадхою амволи дар борти он мавҷуда тадбирҳои бетаъхир андешанд.
Мақомоти ҳокимияти иҷроияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва мақомоти худидораи маҳалли ҳуқуқ доранд, ки барои гузаронидани корҳои ҷустуҷӯи ва садамавию наҷотдиҳи шахсони ҳуқуқиро ба шарти ҷуброни хароҷоти онҳо аз ҳисоби маблағҳои буҷети давлати ҷалб намоянд.
Ба мусофирон ва экипажҳои ҳавопаймоҳои ба фалокат дучор шудаистода ё ба фалокат гирифторшудаи давлатҳои хориҷи бо шароити баробар ба мусофирон ва экипажҳои ҳавопаймоҳои ба фалокат гирифторшудаи Ҷумҳурии Тоҷикистон кӯмак расонида мешавад.
Моддаи 83. Корҳои садамавию наҷотдиҳи дар аэродром ва минтақаи аэродром
Корҳои садамавию наҷотдиҳи дар аэродром ва минтақаи аэродром бо қувваи соҳиби аэродром ё аэропорт анҷом дода мешаванд.
Моддаи 84. Ҷустуҷӯ ва наҷот додани ҳавопаймоҳои ба фалокат дучор шудаистода ё ба фалокат гирифторшуда, мусофирон ва экипажҳои онҳо дар қаламрави давлатҳои хориҷи
Ҷустуҷӯ ва наҷотдиҳии ҳавопаймои ба фалокат дучор шудаистода ё ба фалокат гирифторшуда, мусофирон ва экипажи он дар қаламрави давлати хориҷи бо тартибе, ки дар ҳамон давлат муқаррар шудааст ва бо риояи принципҳо ва меъёрҳои қабулшудаи ҳуқуқи байналмилали ва мутобиқи шартномаҳои байналмилали Ҷумҳурии Тоҷикистон анҷом дода мешавад.
Моддаи 85. Хабарҳо дар бораи ҳавопаймоҳои ба фалокат дучор шудаистода ё ба фалокат гирифторшуда
Хабарҳо дар бораи ҳавопаймоҳои ба фалокат дучор шудаистода ё ба фалокат гирифторшуда ба хабарҳое мансубанд, ки категорияи афзалияти мутлақ доранд. Шахсони ҳуқуқие, ки воситаҳои алоқа доранд, сарфи назар аз шакли ташкилию ҳуқуқи ва шакли моликият ва шаҳрвандон вазифадоранд, ки воситаи алоқаро барои тариқи фаври додани хабар дар бораи ҳавопаймои ба фалокат дучор шудаистода ё ба фалокат гирифторшуда пешниҳод намоянд ё чунин хабарро худашон диҳанд. Шаҳрвандон ва шахсони ҳуқуқие, ки ба пешниҳоди хизматрасонии алоқа ҳуқуқ доранд, бояд фаври додани чунин хабарро таъмин намоянд.
Барои додани хабари аввал дар бораи ҳавопаймои ба фалокат дучор шудаистода ё ба фалокат гирифторшуда музд ситонида намешавад. Музди мухобироти байнишаҳрии телефони дар бораи расонидани кӯмак ба ҳавопаймои ба фалокат дучор шудаистода ё ба фалокат гирифторшуда, мусофирон ва экипажи он мутобиқи тарифҳо барои хизматрасонии умумии алоқа пардохта мешавад; музди хабарҳое, ки бо телеграф дода мешаванд, - мутобиқи тарифи барои фиристодани хабари фаври муқарраршуда пардохта мешавад. Барои мухобироти байнишаҳрии телефони бо мақсади додани хабар дар бораи ҳавопаймои ба фалокат дучор шудаистода ё ба фалокат гирифторшуда музд ситонида намешавад.
Моддаи 86. Хабардоркуни дар бораи ҳавопаймои ба фалокат гирифторшуда
Командири ҳавопаймои ба фалокат гирифторшуда ё дигар узви экипажи ин ҳавопаймо, инчунин дигар шаҳрванде, ки дар бораи ҳавопаймои ба фалокат гирифторшуда хабар дорад, вазифадоранд, ки фавран дар ин бобат ба мақоми наздиктарини худидораи маҳалли, ташкилот ё қисми ҳарби хабар диҳанд. Мақоми мазкур, ташкилот ё қисми ҳарби дар навбати худ вазифадоранд, ки дар барои ҳодисаи рӯйдода корхонаи дахлдори авиациони ё мақоми махсуси ваколатдори соҳаи мудофиа, мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиацияи гражданиро хабардор намоянд.
Шахсони мансабдори корхонаи авиациони, ки дар бораи ҳавопаймои ба фалокат гирифторшуда хабар доранд, вазифадоранд, ки дар ин бора мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиацияи гражданиро хабардор намоянд.
Моддаи 87. Қатъ намудани ҷустуҷӯи ҳавопаймои ба фалокат гирифторшуда, мусофирон ва экипажи он
Дар ҳолате ки агар тамоми тадбирҳои дар бораи ҷустуҷӯи ҳавопаймои ба фалокат гирифторшуда, мусофирон ва экипажи он андешидашуда натиҷае набахшанд, қарор дар бораи қатъ намудани ҷустуҷӯи ин ҳавопайморо мақоми махсуси ваколатдоре, ки бақайдгирии давлати ё баҳисобгирии давлатии ҳавопаймои мазкурро анҷом додааст, қабул мекунад.
Қарор дар бораи қатъ намудани ҷустуҷӯи ҳавопаймои давлатии ба фалокат гирифторшудаи давлати хориҷи аз тарафи мақоми махсуси ваколатдор дар соҳаи мудофиа, дар бораи ҳавопаймои гражданин ба фалокат гирифторшудаи давлати хориҷи аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиацияи граждани қабул карда мешавад.
Ҳавопаймои ба фалокат гирифторшудае, ки ҷустуҷӯи он расман қатъ гаштааст, бедарак ғоибшуда дониста мешавад.
БОБИ ХIV. ТАҲҚИҚИ ҲОДИСА Ё ВОҚЕАИ АВИАЦИОНИ
Моддаи 88. Мақсад ва тартиби таҳқиқи ҳодиса ё воқеаи авиациони
Ҳодиса ё воқеаи авиационие, ки бо ҳавопаймои давлати ё граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон ё ҳавопаймои давлати хориҷи дар қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон рӯй додааст, бояд ҳатман таҳқиқ карда шавад.
Мақсади таҳқиқи ҳодиса ё воқеаи авиациони муқаррар намудани сабабҳои ҳодиса ё воқеаи авиациони ва дидани чораҳо барои пешгирии онҳо дар оянда мебошад.
Муқаррар намудани гуноҳ ва масъулияти ягон шахс мақсади таҳқиқи ҳодиса ё воқеаи авиациони намебошад.
Таҳқиқот, дараҷабанди ва баҳисобгирии ҳодиса ё воқеавии авиациони аз тарафи мақомоти махсуси ваколатдоре, ки ба зиммаи онҳо чунин ваколатҳо мутобиқан дар соҳаҳои авиацияи давлати ва граждани вогузор гардидаанд, анҷом дода мешавад.
Гузаронидани таҳқиқот, дараҷабанди ва баҳисобгирии ҳодисаҳо ё воқеаҳои авиациони бо тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат мегирад.
Моддаи 89. Ваколатҳои комиссияи таҳқиқи ҳодиса ё воқеаи авиациони
Ҳодиса ё воқеаи авиациони аз тарафи комиссия таҳқиқ карда мешавад.
Комиссияи таҳқиқи ҳодиса ё воқеаи авиациони ҳуқуқ дорад, ки:
1) барои муайян кардани ҳолатҳои ҳодиса ё воқеаи авиациони ба борти ҳавопаймои ба фалокат гирифторшуда бемамониат дохил шавад;
2) ҳавопаймои ба фалокат гирифторшуда, қисмҳои таркибии он, амволи дар борти ҳавопаймои ба фалокат гирифторшуда мавҷуда ё амволи ба ҳодиса ё воқеаи авиациони аз берун ҷалбшуда, сарфи назар аз мансубияти ин амвол, ҳамчунин воситаҳо ва объектҳои таъмини парвози ҳавопаймоҳоро муоина намояд;
3) ба шахсони ҳуқуқи, сарфи назар аз шакли ташкилию ҳуқуқи ва шакли моликият гузаронидани таҳқиқот ва корҳои вобаста ба таҳқиқи ҳодиса ё воқеаи авиациониро супорад;
4) барои халли масъалаҳое, ки дониши соҳаҳои дахлдори илм ва техникаро тақозо мекунанд, кормандони ташкилотҳоро сарфи назар аз шакли ташкилию ҳуқуқи ва шакли моликият ҷалб намояд;
5) шоҳидони ҳодиса ё воқеаи авиациони, шахсоне, ки ба ҳодиса ё воқеаи авиациони муносибат доранд ё дошта метавонанд, бозпурси кунад, аз мақомоти ҳифзи ҳуқуқ маълумоти заруриро гирад;
6) ҳамаи масьалаҳои истифодабари ва таъмири ҳавопаймои ба фалокат гирифторшуда, тайёрии шахсон аз ҷумлаи кормандони авиация, ташкили ҳаракати ҳавои, иҷро ва таъмини парвози ҳавопаймоҳоро омӯзад; аз мақомоти дахлдори ҳокимияти иҷроия, ҳамчунин аз шаҳрвандон ва шахсони ҳуқуқи дар бораи масъалаҳои марбут ба ҳодиса ё воқеаи авиациони санадҳо ва маводро дархост намояд ва гирад:
7) таҳқиқи ҳолати рӯҳию физиологии аъзои экипажи ҳавопаймои ба фалокат гирифторшуда, инчунин шахсони дахлдорро аз ҷумлаи кормандони авиация гузаронад.
Аъзои комиссияи таҳқиқи ҳодиса ё воқеаи авиациони, ҳамчунин шахсоне, ки барои таҳқиқи ҳодиса ё воқеаи авиациони ҷалб карда мешаванд, дар сурати пешниҳод кардани гувоҳномаи сафари хизмати барои бенавбат гирифтани чипта ба нақлиёти истифодаи умум ҳангоми рафтан ба ҷои ҳодиса ё воқеаи авиациони ё рафтуомад бо мақсади таҳқиқ ҳуқуқ доранд.
Моддаи 90. Нигаҳдории далелҳои модди
Аъзои экипажи ҳавопаймои ба фалокат гирифторшуда, шаҳрвандони дигар, инчунин шахсони ҳуқуқи, мақомоти худидораи маҳалли то омадани комиссияи таҳқиқи ҳодиса ё воқеаи авиациони бояд дар бобати таъмини нигаҳдории ҳавопаймои ба фалокат гирифторшуда, қисмҳои таркиби ва шикастапораҳои он, воситаҳои назорати объективии борт ва замини, ашьёи дар борти ин ҳавопаймо мавҷуда ё ашьёе, ки ба ҳодиса ё воқеаи авиациони аз берун ҷалб шудаанд, ҳамчунин санадҳое, ки ба истифодабари ва таъмири ин ҳавопаймо ва таъмини парвози он мансубанд, тамоми тадбирҳои имконпазирро андешанд.
Шахсоне, ки дар қасдан пинҳон кардани ҳодиса ё воқеаи авиациони, маълумот дар бораи онҳо, инчунин дар таҳрифи маълумот, вайрон ё нобуд кардани воситаҳои назорати объективии борт ва заминии марбут ба ҳодиса ё воқеаи авиациони ва далели модди гунаҳгоранд, мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгари кашида мешаванд.
Моддаи 91. Таъмини корҳо дар ҷои ҳодиса ё воқеаи авиациони
Мақомоти ҳокимияти иҷроияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти худидораи маҳалли, шахсони ҳуқуқи, сарфи назар аз шакли ташкилию ҳуқуқи ва шакли моликияти онҳо, фармондеҳии қисмҳои ҳарби вазифадоранд, ки ба комиссиям таҳқиқи ҳодиса ё воқеаи авиациони ҳамаҷониба кӯмак расонанд, аз ҷумла ба ихтиёри комиссия қувва ва воситаҳои заруриро ҷудо намоянд, дар бобати таъмини муҳофизати ҷои ҳодиса ё воқеаи авиациони, фароҳам овардани шароити бехатар барои кор дар ҷои ҳодиса ё воқеаи авиациони тадбирҳо андешанд.
Мақомоти худидораи маҳалли барои аъзои комиссияи таҳқиқи ҳодиса ё воқеаи авиациони ва мутахассисоне, ки барои таҳқиқи ҳодиса ё воқеаи авиациони ҷалб карда мешаванд, ҳамаи шароити заруриро ҷиҳати гузаронидани корҳо дар ҷои ҳодиса ё воқеаи авиациони фароҳам меоранд, аз ҷумла бо либос, пойафзол, воситаҳои зарурии ҳифзи инфироди, воситаҳои нақлиёт ва алоқа, асбобҳои зарури, маводи масрафи, ҷои истиқомат ва хӯрок таъмин мекунанд.
Корҳое, ки дар ҷои ҳодиса ё воқеаи авиациони ба мақсади таҳқиқи ҳодиса ё воқеаи авиациони гузаронида мешаванд, бо корҳо оид ба рафъи ҳолатҳои фавкулодда баробар мебошанд.
Моддаи 92. Маблағгузории корҳои таҳқиқи ҳодиса ё воқеаи авиациони
Хароҷоти таъминя кори комиссияи таҳқиқи ҳодиса ё воқеаи авиациони аз ҳисоби маблағҳои буҷети давлати ва барои таҳқиқи ҳодиса ё воқеаи бо ҳавопаймои граждани рӯйдода, ғайр аз ин бо тартиби муқаррарнамудаи қонун аз ҳисоби маблағҳои мутамаркази ташкилотҳои авиацияи граждани бо ҷуброни минбаъдаи ин маблағҳо аз ҳисоби гунаҳгорон ба тартибе, ки дар қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбини гардидааст, маблағгузори карда мешаванд.
Тартиби маблағгузории корҳои таҳқиқи ҳодиса ё воқеаи авиациони аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи молия муқаррар карда мешавад.
БОБИ ХV. ИНТИҚОЛОТИ ҲАВОИ
Моддаи 93. Интиқолдиҳанда
Интиқолдиҳанда он истифодабарандае мебошад, ки ичозатнома барои анҷом додани интиқоли ҳавоии мусофирон, бағоҷ, борҳо ва муросилот дар асоси шартномаҳои интиқоли ҳавои дорад (Конун аз 30.07.2007 № 323).
Моддаи 94. Интиқолоти ҳавои
Интиқоли ҳавоии дохили - интиқоли ҳавоиест, ки дар вақти иҷрои он нуқтаи фиристодан, нуқтаи таъинот ва ҳамаи нуқтаҳои нишаст дар қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон воқеъ гардидаанд.
Интиқоли ҳавоии байналмилали - интиқоли ҳавоиест, ки нуқтаи фиристодан ва нуқтаи таъинот:
мутобиқан дар қаламравҳои ду давлат;
дар қаламрави як давлат, агар нуқтаи (нуқтаҳои) нишаст дар қаламрави давлати дигар пешбини шуда бошад, воқеъ гардидаанд.
Моддаи 95. Иҷрои қоидаҳои интиқолоти ҳавои
Интиқолдиҳандагон ҳангоми иҷрои интиқолоти ҳавои вазифадоранд, ки қоидаҳои умумии интиқолоти ҳавоии мусофирон, бағоҷ ва борҳо ва талаботро оиди хизматрасонии мусофирон, борфиристодагон, боргирандагон, ки тавассути Қоидаҳои умумии авиацияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешаванд, риоя намоянд.
Интиқолдиҳандагон ҳуқуқ доранд, ки қоидаҳои интиқолоти худро муқаррар намоянд. Ин қоидаҳо набояд ба қоидаҳои умумии интиқолоти ҳавои мухолифат дошта бошанд ва набояд сатҳи хизматрасониро ба мусофирон, борфиристонандагон ва боргирандагон паст намоянд.
Қоидаҳои интиқолоти ҳавоии муросилот бояд бо мақоми махсуси ваколатдори соҳаи алоқаи муросилот мувофиқа карда шаванд.
Моддаи 96. Шартномаи интиқоли ҳавоии мусофир. Шартномаи интиқоли ҳавоии бор.Шартномаи интиқоли ҳавоии муросилот
Мувофиқи шартномаи интиқоли ҳавоии мусофир интиқолдиҳанда вазифадор аст мусофири ҳавопайморо ба нуқтаи таъиншуда бо пешниҳоди ҷои дар ҳавопаймое, ки мувофиқи хатти ҳаракати дар чипта зикршуда ҳаракат мекунад, расонад ва ҳангоми интиқоли ҳавоии бағоҷи мусофир, инчунин ин бағоҷро ба нуқтаи таъиншуда расонад ва ба мусофир ё шахси ба гирифтани бағоҷ ваколатдор онро супорад. Мӯҳлати расонидани мусофир ва бағоҷ тавассути қоидаҳои аз тарафи интиқолдиҳанда муқарраргардида муайян карда мешавад. Мусофири ҳавопаймо вазифадор мешавад, ки музди интиқолиро супорад ва дар сурати мавҷуд будани бағоҷе, ки аз меъёри аз тарафи интиқолдиҳанда муқарраршудаи интиқоли бепули бағоҷ зиёд аст, музди интиқоли ин бағоҷро низ пардозад.
Мувофиқи шартномаи интиқоли ҳавоии бор ё мувофиқи шартномаи интиқоли ҳавоии муросилот интиқолдиҳанда вазифадор мешавад, ки бор ё муросилоти ба вай супоридаи борфиристандаро ба нуқтаи таъиншуда расонад ва онҳоро ба шахси барои гирифтани бор ё муросилот ваколатдор (боргиранда) супорад ва борфиристанда вазифадор мешавад, ки музди интиқоли ҳавоии бор ё муросилотро пардозад.
Моддаи 97. Шартномаи кирояи ҳавопаймо (чартери ҳавои)
Мувофиқи шартномаи кирояи ҳавопаймо (чартери ҳавои) як тараф (кироядиҳанда) вазифадор мешавад, ки ба тарафи дигар (кироягиранда) барои иҷрои як ё якчанд парвоз як ё якчанд ҳавопаймо ё як қисми ҳавопайморо барои интиқоли ҳавоии мусофирон, бағоҷ, борҳо ё муросилот ба ивази музд пешниҳод намояд. Иҷрои интиқолоти ҳавоии кироя бо хамин Кодекс танзим карда мешавад.
Моддаи 98. Санадҳои интиқол
Шартномаи интиқоли ҳавоии мусофир, шартномаи интиқоли ҳавоии бор ё шартномаи интиқоли ҳавоии муросилот мутобиқан бо чипта, бағоҷнома, борномаи бор ё муросилот тасдиқ карда мешаванд. Шаклҳои чипта, бағоҷнома ва борнома аз тарафи мақоми махсуси ваколатдор дар соҳаи авиацияи граждани муқаррар карда мешаванд.
Шаклҳои борномаи муросилот аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори соҳаи алоқаи муросилот якҷоя бо мақоми махсуси ваколатдори соҳаи авиацияи граждани муқаррар карда мешавад.
Моддаи 99. Хизматрасони ва имтиёзоте, ки ба мусофирони ҳавопаймоҳо пешниҳод карда мешаванд
Интиқолдиҳанда вазифадор аст, ки хизматрасонии мусофирони ҳавопаймоҳоро ташкил намояд, онҳоро бо маълумоти аниқ ва саривақти дар бораи ҳаракати ҳавопаймоҳо ва хизматрасонии пешниҳодшаванда таъмин кунад.
Мусофири ҳавопаймо ҳуқуқ дорад, ки:
1) мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қоидаҳои аз тарафи интиқолдиҳанда муқарраршудаи интиқолоти ҳавои бо шартҳои имтиёзнок рафтуомад кунад;
2) дар ҳудуди меъёри муқарраршуда бағоҷи худро бепул интиқол диҳад. Меъёрҳои интиқоли бепули бағоҷ, аз ҷумла ашьёву анҷоме, ки ҳамроҳи мусофир мебошанд, вобаста ба навъи ҳавопаймо муқаррар карда мешаванд ва наметавонанд камтар аз бист килограмм барои як мусофир бошанд;
3) ҳангоми интиқоли ҳавоии байналмилали - мутобиқи тарифи имтиёзнок хамроҳи худ як тифли на калонтар аз панҷсоларо ва дар мавриди интиқоли ҳавоии дохили кишвар як кӯдаки на калонтар аз панҷсоларо бе ҷои алоҳида бепул барад. Дигар кӯдакони на калонтар аз панҷсола ва дар мавриди интиқоли ҳавоии дохили кишвар, инчунин кӯдакони аз панҷ то дувоздаҳсола мутобиқи тарифи имтиёзнок бо пешниҳоди ҷои алоҳида бурда мешаванд (Қонун аз 26 декабри соли 2005 №116);
4) аз хизматрасонии утоқи истироҳат, утоқи модар ва кӯдак, инчунин ҷои дар меҳмонҳона ҳангоми ба вуҷуд омадани танаффус дар интиқоли ҳавои бо гуноҳи интиқолдиҳанда ё ҳангоми маҷбуран ба таъхир афтодани парвози ҳавопаймо ва (ё) ҳангоми парвоз дер мондан бепул истифода барад.
Мусофирони дигарро, ки ҳуқуқи бепул ё мутобиқи тарифи имтиёзнок бо ҳавопаймо сафар карданро доранд, танҳо қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар менамояд.
Тартиби ба мусофирони ҳавопаймоҳо пешниҳод намудани хизматрасони ва имтиёзот тавассути Қоидаҳои умумии авиацияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад.
Моддаи 100. Бо ташаббуси интиқолдиҳанда қатъ гардидани амали шартномаи интиқоли ҳавоии мусофир, шартномаи интиқоли ҳавоии бор
Интиқолдиҳанда дар ҳолатҳои зерин метавонад, ки шартномаи интиқоли ҳавоии мусофир, шартномаи интиқоли ҳавоии борро ба тарзи якҷониба бекор намояд:
1) аз тарафи мусофир, соҳиби бор, борфиристонанда вайрон карда шудани талаботи шиносномави, гумруки, санитари ва дигар талаботи муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар мавриди интиқоли ҳавои ва ҳангоми интиқоли ҳавоии байналмилали инчунин қоидаҳое, ки аз тарафи мақомоти дахлдори давлати парвоз, таъинот ё транзит муайян карда шудаанд;
2) саркаши карда ни мусофир, соҳиби бор, борфиристанда аз иҷрои талаботе, ки ба ӯ тавассути Қоидаҳои умумии авиацияи Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод карда мешаванд;
3) агар вазъи саломатии мусофири ҳавопаймо шароити махсуси интиқоли ҳавоиро такозо намояд ё ба бехатарии худи мусофир ё дигар шахсон таҳдид намояд, ки ин ҳолат бо санадҳои тибби тасдиқ гардад, инчунин барои дигар шахсон бетартиби ва нороҳатии рафънашаванда ба вуҷуд орад;
4) саркаши кардани мусофири ҳавопаймо аз пардохти музди интиқоли бағоҷи худ, ки вазни он аз меъёрҳои муқарраршудаи интиқоли бепули бағоҷ зиёд аст;
5) саркаши кардани мусофири ҳавопаймо аз пардохти музди ҳамлу нақли кӯдаке, ки ҳамроҳи ӯ меравад, ба истиснои ҳолатҳои дар банди 3 қисми дуюми моддаи 99 ҳамин Кодекс пешбинигардида;
6) аз тарафи мусофири ҳавопаймо вайрон карда шудани қоидаҳои рафтор дар борти ҳавопаймо, ки ин ба бехатарии парвози ҳавопаймо ё ба ҳаёт ва саломатии дигар шахсон таҳдид мекунад, инчунин аз тарафи мусофири ҳавопаймо иҷро накардани дастурҳои командири ҳавопаймо, ки мутобиқи моддаи 36 ҳамин Кодекс пешниҳод шудаанд;
7) дар ашьёву анҷоме, ки ҳамроҳи мусофир мебошанд, инчунин дар бағоҷ, бор мавҷуд будани ашё ё моддаҳои барои интиқоли ҳавои манъшуда.
Дар сурати бо ташаббуси интиқолдиҳанда қатъ гардидани амали шартномаи интиқоли ҳавоии мусофир, шартномаи интиқоли ҳавоии бор ба мусофир, соҳиби бор ва борфиристанда маблағе, ки барои интиқоли ҳавои пардохта шудааст баргардонида мешавад, ба истиснои ҳолати дар банди 6 қисми якуми ҳамин модда пешбини гардида. Дар ҳолате, ки дар банди 6 қисми якуми ҳамин модда пешбини гардидааст, маблағи барои интиқоли ҳавои пардохташуда ба мусофири ҳавопаймо баргардонида намешавад.
Моддаи 101. Бо ташаббуси мусофири ҳавопаймо қатъ гардидани амали шартномаи интиқоли ҳавоии мусофир
Мусофири ҳавопаймо ҳуқуқ дорад, ки аз парвоз даст кашад ва дар ин бобат интиқолдиҳандаро на дертар аз бистучор соат пеш аз парвози ҳавопаймо огоҳ намояд, ба шарте, ки бо қоидаҳои дар бораи интиқоли ҳавои муқаррарнамудаи интиқолдиҳанда мӯҳлати имтиёзнок ва баргашта гирифтани маблағи барои интиқоли ҳавои пардохташуда муайян нашуда бошад.
Дар сурати аз парвоз даст кашидани мусофири ҳавопаймо дертар аз мӯҳлати муқарраршуда мусофир ҳақ дорад, ки маблағи барои интиқоли ҳавои пардохташударо бо нигоҳ доштани боҷ ки андозаи он наметавонад аз даҳ фоизи маблағи барои интиқоли ҳавои пардохташуда зиёдтар бошад, баргашта гирад.
Моддаи 102. Мӯҳлати расонидани бор
Интиқолдиҳанда вазифадор аст, ки бори барои интиқоли ҳавои қабулшударо дар мӯҳлати муқарраршуда ба нуқтаи таъиншуда расонад. Мӯҳлати расонидани бор тавассути Қоидаҳои умумии авиацияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ё қоидаҳои аз тарафи интиқолдиҳанда муқарраршудаи интиқолоти ҳавои муайян карда мешавад, агар дар шартномаи интиқоли ҳавоии бор таври дигар пешбини нашуда бошад.
Моддаи 103. Тағйир додани шартномаи интиқоли ҳавоии бор
Борфиристанда ҳуқуқ дорад, ки ба тартиби дар Қоидаҳои умумии авиацияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ё қоидаҳои аз тарафи интиқолдиҳанда муқарраршудаи интиқолоти ҳавои бори барои интиқол супордашударо то фиристодани он баргашта гирад, дар борнома боргирандаро то ба шахси ваколатдор супорида шудани бор тағйир диҳад, дар сурати борро қабул накардани боргиранда ё ғайриимкон будани супоридани он ба боргиранда борро ихтиёрдори намояд.
Дар сурати тағйир ёфтани шароити интиқоли ҳавои, ки дар шартномаи интиқоли ҳавоии бор пешбини шудаанд, интиқолдиҳанда вазифадор аст, ки дар ин бобат борфиристанда ё боргирандаро хабардор кунад ё дастури онҳоро дар мавриди ин бор дархост намояд.
Моддаи 104. Гирифтани бор дар нуқтаи таъиншуда
Интиқолдиҳанда вазифадор аст боргирандаро доир ба расиданн бор дар мӯҳлатҳое, ки дар Қоидаҳои умумии авиацияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ё қоидаҳои аз тарафи интиқолдиҳанда муқарраршудаи интиқолот хабардор намояд, агар дар шартномаи интиқоли ҳавоии бор таври дигаре пешбини нашуда бошад.
Боргиранда вазифадор аст, ки борро қабул намояд ва кашонад. Боргиранда ҳуқуқ дорад аз қабули бори осебдида ё вайроншуда даст кашад, агар муқаррар гардад, ки сифати бор то ба дараҷаи ғайриимкон будани истифодаи пурра ва (ё) ҷузъии он мутобиқи таъиноти аввали тағйир ёфтааст.
Моддаи 105. Нагирифтани бор
Агар боргиранда бори расидаро дар мӯҳлате, ки дар Қоидаҳои умумии авиацияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, қоидаҳои аз тарафи интиқолдиҳанда муқарраршудаи интиқолоти ҳавои ё шартномаи интиқоли ҳавоии бор пешбини шудааст, нагирад ё аз қабули он даст кашад, интиқолдиҳанда вазифадор аст, ки дар ин бора борфиристандаро хабардор намояд, борро дар ихтиёри худ аз ҳисоби борфиристанда ва бо таваккали ӯ нигоҳ дорад.
Боре, ки дар мӯҳлати дар Қоидаҳои умумии авиацияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, қоидаҳои аз тарафи интиқолдиҳанда муқарраршудаи интиқолоти ҳавои ё шартномаи интиқоли ҳавоии бор пешбинигардида гирифта нашудааст, дархостнашуда дониста мешавад ва бо тартиби муайяннамудаи Қоидаҳои умумии авиацияи Ҷумҳурии Тоҷикистон фурӯхта мешавад.
Нигоҳдории боре, ки бояд аз назорати гумруки гузаронида шавад ва ихтиёрдории он бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории гумрукии Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат мегирад.
Моддаи 106. Интиқоли ҳавоии борҳои хатарнок
Интиқоли ҳавоии яроқ, муҳимоти ҷанги, моддаҳои тарканда, ашё ва моддаҳои заҳролудкунанда, зуд оташгиранда, радиоактиви ва дигар ашёву моддаҳо мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон, Қоидаҳои умумии авиацияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин шартномаҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат мегирад.
БОБИ ХVI. КОРҲОИ АВИАЦИОНИ
Моддаи 107. Корҳои авиациони
Корҳои авиациони - корҳое мебошанд, ки бо истифодаи парвози ҳавопаймоҳо дар соҳаи кишоварзи, сохтмон, нигоҳдори ва ҳифзи табиат, расонидани кӯмаки тибби ва мақсадҳои дигар анҷом дода мешаванд.
Қоидаҳои умумии иҷрои корҳои авиациони ва қоидаҳои иҷрои навъҳои муайяни корҳои авиациони тавассути Қоидаҳои умумии авиацияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешаванд.
Мақомоти ҳокимияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳуқуқ доранд, ки шароити иҷрои корҳои авиациони ва маҳдудиятҳоро дар иҷрои онҳо вобаста ба мушаххасоти экологии қаламрави дахлдор ё низоми махсуси дар ин қаламрав қарор доштани воситаҳои нақлиёт ва одамон муқаррар намоянд. Ба мувофиқа расонидани шароит ва маҳдудиятҳои мазкур ба зиммаи фармоишгири корҳои авиациони вогузор мегардад.
Моддаи 108. Шартнома дар бораи иҷрои корҳои авиациони
Мувофиқи шартнома дар бораи иҷрои корҳои авиациони пудратчи (истифодабаранда) вазифадор мешавад, ки барои фармоишгар корҳои авиациониро бо тартиб, дар мӯҳлат, бо ҳаҷм ва дар шароити дар ин шартнома пешбинигардида иҷро намояд. Фармоишгар вазифадор аст, ки ҳаҷми корҳои авиациониро, ки дар шартнома пешбини шудааст, пешниҳод намояд ва музди корҳои авиациониро пардозад.
Дар шартномаи иҷрои корҳои авиациони бояд инчунин инҳо пешбини карда шаванд:
тартиби истифода ва дар ҳолати истифодабари нигоҳ доштани аэродромҳо, майдонҳои нишаст ва таҷҳизоти онҳо;
ба вуҷуд овардани шароити зарурии зиндагию маиши барои истирохати аъзои экипажҳои ҳавопаймоҳо;
дигар шароити таъмини иҷрои корҳои авиациони бо дарназардошти мушаххасоти онҳо.
Тарифҳои иҷрои корҳои авиациони дар асоси шартнома муқаррар карда мешаванд.
БОБИ ХVII. МАСЪУЛИЯТИ ИНТИҚОЛДИҲАНДА, ИСТИФОДАБАРАНДА ВА БОРФИРИСТАНДА
Моддаи 109. Асосҳои умумии масъулият
Интиқолдиҳанда дар назди мусофири ҳавопаймо ва соҳиби бор бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин шартномаи интиқоли ҳавоии мусофир, шартномаи интиқоли ҳавоии бор ё шартномаи интиқоли ҳавоии муросилот масъулият дорад.
Истифодабаранда вазифадор аст, ки зарари ҳангоми истифодабарии ҳавопаймо расонидашударо, агар исбот накунад, ки зарар дар натиҷаи қувваи бартарафнашаванда ё ғарази ҷабрдида ба вуҷуд омадааст, ҷуброн намояд.
Интиқолдиҳанда, мусофир, борфиристанда ва боргиранда барои вайрон кардани қоидаҳои гумруки, асъори, санитари, карантини ва қоидаҳои дигар мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон масъулият доранд.
Моддаи 110. Масъулияти интиқолдиҳанда барои расонидани зарар ба ҳаёт ва саломатии мусофири ҳавопаймо
Масъулияти интиқолдиҳанда барои зараре, ки ҳангоми интиқоли ҳавои ба ҳаёт ё саломатии мусофири ҳавопаймо расонида шудааст, агар дар қонун ё шартномаи интиқоли ҳавоии мусофир андозаи баландгари масъулият пешбини нашуда бошад, мутобиқи қонунгузории граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон, ҳамчунин шартномаҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешаванд.
Мувофиқи ии модда интиқоли ҳавоии мусофир давраи аз лаҳзаи муоинаи пеш аз парвози мусофири ҳавопаймо барои саворшави ба ҳавопаймо то лаҳзае, ки мусофири ҳавопаймо зери назорати шахсони масъули интиқолдиҳанда аэродромро тарк менамояд, дарбар мегирад.
Моддаи 111. Масъулияти интиқолдиҳанда барон гумшави, камомад ё осеб дидани (вайрон шудани) бағоҷ, бор, ҳамчунин ашьёву анҷоме, ки ҳамроҳи мусофир мебошанд
Интиқолдиҳанда барои гумшави, камомад ё осеб дидани (вайрон шудани) бағоҷ ва бор баъди қабули онҳо ба интиқоли ҳавои то ба боргиранда додан ё то мутобиқи қоидаҳои муқарраршуда супоридан ба дигар шаҳрванд ё шахси ҳуқуқи дар ҳолате ки агар исбот накунад, ки аз тарафи ӯ тамоми тадбирҳои зарури дар бобати пешгири намудани зарар андешида шуданд ё андешидани чунин тадбирҳо аз имкон берун буд, масъулият дорад.
Интиқолдиҳанда барои ҳифзи ашьёву анҷоми ҳамроҳи мусофирбуда, агар исбот накунад, ки гумшави, камомад ё осеб дидани (вайрон шудани) ин ашьёву анҷом бо сабабҳое ба вуҷуд омадааст, ки онҳоро интиқолдиҳанда бартараф карда наметавонист ва бартараф кардани онҳо аз ӯ вобаста набуд ё гумшави, камомад ё осеб додани (вайрон шудани) ашьёву анҷом бо ғарази мусофир рӯй додааст, масъулият дорад.
Интиқолдиҳанда барои гумшави, камомад ё осеб дидани (вайрон шудани) бағоҷ ё бор, агар исбот накунад, ки ин ҳол дар натиҷаи амали (беамалии) қасдан содирнамудаи интиқолдиҳанда ба вуҷуд омадааст ё берун аз вақти интиқоли ҳавои рӯй додааст, масъулият дорад.
Моддаи 112. Андозаи масъулияти интиқолдиҳанда барои гумшави, камомад ё осеб дидани (вайрон шудани) бағоҷ, бор, инчунин ашёву анҷоме, ки ҳамроҳи мусофир мебошанд
Барои гумшави, камомад ё осеб дидани (вайрон шудани) бағоҷ, бор, инчунин ашьёву анҷоме, ки ҳамроҳи мусофир мебошанд, интиқолдиҳанда ба андозаҳои зерин масъулият дорад:
1) барои гумшави, камомад ё осеб дидани (вайрон шудани) бағоҷ ва боре, ки бо арзиши таъиншуда барои интиқол қабул карда шудааст, - ба андозаи арзиши таъиншуда. Барои интиқоли ҳавоии бағоҷ ё бор бо арзиши таъиншуда аз борфиристанда ё боргиранда музди иловагие, ки андозаи он бо шартномаи интиқоли ҳавоии бор муқаррар гардидааст, ситонида мешавад;
2) барои гумшави, камомад ё осеб дидани (вайрон шудани) бағоҷ ва боре, ки бе арзиши таъиншуда барои интиқол қабул карда шудааст, - ба андозаи арзиши онҳо, аммо на зиёда аз андозаи чоркаратаи ҳадди ақали музди меҳнати муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон барои ҳар килограмм вазни бағоҷ ё бор;
3) барои гумшави, камомад ё осеб дидани (вайрон шудани) ашьёву анҷоме, ки ҳамроҳи мусофир мебошанд, - ба андозаи арзиши онҳо ва дар сурати ғайриимкон будани муқарраркунии он - ба андозаи на зиёда аз андозаи даҳкаратаи ҳадди ақали музди меҳнати муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.
Арзиши бағоҷ бор, инчунин ашьёву анҷоме, ки ҳамроҳи мусофир мебошанд, бо дарназардошти нархе, ки дар ҳисобномаи фурӯшанда ё дар шартнома пешбини шудааст ва дар сурати мавҷуд набудани он бо дарназардошти нархи миёнаи моли ҳаммонанд, ки дар ҷои супоридани бор мавҷуд аст, дар рӯзи ба таври ихтиёри қонеъ намудани чунин талабот ё дар рӯзи баровардани қарори суд, агар талабот ба таври ихтиёри қонеъ гардонида нашуда бошад, муайян карда мешавад.
Барои гумшави, камомад ё осеб дидани (вайрон шудани) бағоҷ, бор, инчунин ашьёву анҷоме, ки ҳангоми интиқолоти ҳавоии байналмилалии ҳамроҳи мусофир мебошанд, интиқолдиҳанда мутобиқи шартномаҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон масъулият дорад.
Моддаи 113. Масъулияти интиқолдиҳанда барон бо таъхир расонидани мусофир, бағоҷ ё бор
Барои бо таъхир ба нуқтаи таъиншуда расонидани мусофир, бағоҷ ё бор интиқолдиҳанда ба андозаи панҷоҳ фоизи ҳадди ақали музди меҳнати муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Точпкистон барои ҳар соати ба таъхир афтодан, аммо на зиёда аз панҷоҳ фоизи музди интиқол ҷарима месупорад, ба шарте, ки агар интиқолдиҳанда исбот накунад, ки ба таъхир афтодан бо сабаби қувваи бартарафнашаванда, рафъи вайронии ҳавопаймо, ки ба ҳаёт ва саломатии мусофир таҳдид мекунад ё дигар ҳолатҳои аз интиқолдиҳанда вобастанабуда рӯй додааст.
Моддаи 114. Масъулияти борфиристанда
Борфиристанда барои зараре, ки аз тарафи интиқолдиҳанда ё шахсе, ки интиқолдиҳанда дар назди ӯ масъулият дорад, бо сабаби нодурусти ё нопуррагии маълумоти пешниҳодкардаи борфиристанда расонида шудааст, масъулият дорад.
Моддаи 115. Масъулияти интиқолдиҳанда барои гумшави, осеб дидан (вайрон шудан) ё бо таъхир расонидани муросилот
Интиқолдиҳанда дар назди ташкилотҳои муросилот барои гумшави, осеб дидан (вайрон шудан) ё бо таъхир расонидани муросилот бо гуноҳи интиқолдиҳанда мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон масъулият дорад.
Моддаи 116. Созишномаҳо дар бораи зиёд намудани ҳудуди масъулияти интиқолдиҳанда
Интиқолдиҳанда ҳуқуқ дорад, ки бо мусофирон, борфиристонандагон ё боргирандагон дар бораи зиёд намудани ҳудуди масъулияти худ нисбат ба ҳудуде, ки дар ҳамин Кодекс ё шартномаҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда шудааст, созишнома бандад.
Моддаи 117. Тартиби пешниҳоди талабот дар ҳолати вайрон карда шудани шартномаи интиқоли ҳавоии мусофир, шартномаи интиқоли ҳавоии бор ё шартномаи интиқоли ҳавоии муросилот
Бо талаби мусофир, борфиристанда ё боргиранда ва ҳангоми пешниҳоди санади интиқол аз тарафи яке аз онҳо интиқолдиҳанда вазифадор аст, ки акти тиҷорати тартиб диҳад.
Бо акти тиҷорати ҳолатҳое, ки метавонанд барои масъулияти амволии интиқолдиҳанда, мусофир, борфиристанда ё боргиранда асос шаванд, тасдиқ карда мешаванд.
Акти тиҷорати ҳангоми додани бағоҷ ё бор барои тасдиқи ҳолатҳои зерин тартиб дода мешавад:
1) мутобиқат надоштани ном, вазн ё миқдори воҳидҳои воқеии бор бо маълумоте, ки дар санади интиқол зикр шудаанд;
2) осеб дидани (вайрон шудани) бор;
3) камомад ё осеб дидани (вайрон шудани) бағоҷ;
4) ошкор гардидани бағоҷ ё бори бе санади интиқол ё санади интиқоли бе бағоҷ ё бор.
Барои тасдиқи ҳолатҳои зикршуда оид ба муросилот интиқолдиҳанда ва ташкилоти алоқаи муросилот акти тиҷорати тартиб медиҳанд.
То пешниҳоди даъво ба интиқолдиҳанда дар ҳолати вайрон карда шудани шартномаи интиқоли ҳавоии бор ё шартномаи интиқоли ҳавоии муросилот ба интиқолдиҳанда эътироз пешниҳод карда мешавад.
Дар сурати вайрон карда шудани шартномаи интиқоли ҳавоии мусофир, шартномаи интиқоли ҳавоии бор ё шартномаи интиқоли ҳавоии муросилот ба интиқолдиҳанда бо салохдиди аризадиҳанда дар аэропорти нуқтаи парвоз ё аэропорти нуқтаи таъиншуда ариза ё эътироз пешниҳод карда мешавад.
Вуҷуд надоштани акти тиҷорати мусофир, борфиристанда ё боргирандаро аз ҳуқуқи пешниҳоди эътироз ё даъво маҳрум намесозад.
Моддаи 118. Шахсоне, ки дар сурати вайрон карда шудани шартномаи интиқоли ҳавоии мусофир, шартномаи интиқоли ҳавоии бор ё шартномаи интиқоли ҳавоии муросилот ҳақки пешниҳоди талаботро доранд
Ҳуқуқи ба интиқолдиҳанда пешниҳод кардани аризаро, дар сурати вайрон карда шудани шартномаи интиқоли ҳавоии мусофир, инҳо доранд:
1) дар сурати гумшави, камомад ё осеб дидани (вайрон шудани) бағоҷ, инчунин ба таъхир афтодани расонидани он - мусофир ё шахси ваколатдори вай ҳангоми пешниҳоди борномаи бағоҷ ё акти тиҷорати:
2) дар сурати бо ташаббуси интиқолдиҳанда қатъ гардидани шартномаи интиқоли ҳавоии мусофир - мусофир.
Ҳуқуқи пешниҳоди эътироз ва даъворо ба интиқолдиҳанда инҳо доранд:
1) дар сурати гум шудани бор - боргиранда ҳангоми пешниҳоди борномае, ки интиқолдиҳанда ба борфиристанда додааст, бо қайди аэропорти нуқтаи таъиншуда дар бораи расидани (нарасидани) бор ва ҳангоми ғайриимкон будани пешниҳоди чунин борнома - санад дар бораи пардохти арзиши бор ва тасдиқномаи интиқолдиҳанда дар бораи фиристода шудани бор бо қайди аэропорти нуқтаи таъиншуда дар бораи расидани (нарасидани) бор;
2) дар сурати камомад ё осеб дидани (вайрон шудани) борборгиранда ҳангоми пешниҳоди борнома ё акти тиҷорати;
3) дар сурати ба таъхир афтодани расонидани бор - боргиранда ҳангоми пешниҳоди борнома;
4) дар сурати гумшави, камомад ё осеб дидани (вайрон шудани) муросилот, инчунин ба таъхир афтодани расонидани он - ташкилоти алоқаи муросилоти нуқтаи таъиншудаи муросилот;
5) суғуртакунанда - ҳангоми пешниҳоди асноди дахлдори интиқоли, инчунин санадҳое, ки далелҳои баста шудани шартномаи суғурта ва пардохти ҷуброни суғуртаро тасдиқ мекунанд.
Моддаи 119. Мӯҳлати пешниҳоди эътироз ба интиқолдиҳанда ҳангоми интиқолоти ҳавоии дохили
Ба интиқолдиҳанда ҳангоми интиқолоти ҳавоии дохили эътирозро дар давоми шаш мох пешниҳод кардан мумкин аст. Мӯҳлати мазкур ба таври зерин ҳисоб карда мешавад:
1) дар бораи ҷуброни зарар дар сурати камомад ё осеб дидани (вайрон шудани) бор ё муросилот, инчунин дар сурати ба таъхир афтодани интиқоли онҳо - аз рӯзи супуридани бор ва дар мавриди муросилот - аз санаи тартиб додани акти тиҷорати;
2) дар бораи ҷуброни зарар дар сурати гум шудани бор - баъди даҳ рӯзи ба охир расидани мӯҳлати расонидан;
3) дар бораи ҷуброни зарар дар сурати гум шудани муросилотбаъди ба охир расидани мӯҳлати расонидан;
4) дар бораи ҷуброни зарар дар ҳама ҳолатҳои дигар - аз рӯзи ба вуҷуд омадани воқеае, ки боиси пешниҳоди эътироз гардидааст.
Интиқолдиҳанда ҳуқуқ, дорад эътирозро баъди ба охир расидани мӯҳлати муқарраршуда, агар эътироф намояд, ки ба таъхир афтодани пешниҳоди эътироз бо сабаби узрнок ба вуҷуд омадааст, қабул кунад.
Моддаи 120. Мӯҳлати пешниҳоди эътироз ба интиқолдиҳанда ҳангоми интиқоли ҳавоии байналмилали
Дар сурати осеб дидани (вайрон шудани) бағоҷ ё бор ҳангоми интиқолоти ҳавоии байналмилали, шахсе, ки ба гирифтани он ҳуқуқ дорад, дар сурати ошкор намудани зарар бояд ба интиқолдиҳанда на дертар аз ҳафт рӯзи баъди гирифтанн бағоҷ ва на дертар аз чордаҳ рӯзи баъди гирифтани бор ба таври хатти хабарнома пешниҳод намояд. Дар сурати ба таъхир афтодани расонидани бағоҷ ё бор эътироз бояд дар давоми бисту як рӯз аз рӯзи ба ихтиёри шахси ба гирифтани бағоҷ ё бор ҳуқуқдошта дода шудани бағоҷ ё бор пешниҳод карда шавад. Хабарномаи мазкур барои тартиб додани акта тиҷорати асос мебошад.
Дар сурати гум шудани бағоҷ, бор ё муросилот эътироз ба интиқолдиҳанда метавонад дар давоми ҳаждаҳ моҳ аз рӯзи ба майдони ҳавоии нуқтаи таъиншуда расидани ҳавопаймо, аз рӯзе, ки ҳавопаймо бояд расад ё аз рӯзи қатъи интиқоли ҳавои пешниҳод карда шавад.
Моддаи 121. Оғози мурури мӯҳлати даъво
Интиқолдиҳанда вазифадор аст, ки дар давоми си рӯз аз санаи ворид шудани эътироз онро барраси кунад ва ба таври хатти ба фиристанда ё боргирандаро дар бораи қонеъ гардонидан ё рад намудани эътироз хабар диҳад.
Мурури мӯҳлати даъво баъди як рӯзи аз тарафи борфиристанда ё боргиранда гирифта шудани ҷавоб дар бораи рад намудани эътироз ё қисман қонеъ гардонида шудани он ва дар сурати нагирифтани чунин ҷавоб - баъди чилу панҷ рӯзи аз тарафи интиқолдиҳанда гирифта шудани эътироз, агар дар шартномаи интиқоли ҳавоии бор ё шартномаи интиқоли ҳавоии муросилот чизи дигаре пешбини нашуда бошад, оғоз меёбад.
Моддаи 122. Масъулият барои зараре, ки ҳангоми бо ҳамдигар бархӯрдани ҳавопаймоҳо расидааст
Ҳангоми бо ҳамдигар бархӯрдани ҳавопаймоҳо, ҳамчунин ҳангоми аз тарафи як ҳавопаймо расонида шудани осеб ба ҳавопаймои дигар, гарчи онҳо бо ҳамдигар барнахӯрдаанд, масъулияти амволии соҳибони ҳавопаймоҳо ба тарзи зерин муайян карда мешавад:
1) зараре, ки ба яке аз соҳибон бо гуноҳи соҳиби дигар расонида шудааст, аз тарафи гунаҳгор ҷуброн карда мешавад;
2) дар сурати мавҷуд будани гуноҳи ҳарду (якчанд) соҳибон андозаи ҷуброни зарар баробар бо дараҷаи гуноҳи ҳар кадоми онҳо муайян карда мешавад. Ҳангоми ғайриимкон будани муқаррарсозии дараҷаи гуноҳ масъулият дар байни соҳибон баробар тақсим карда мешавад.
Дар сурати мавҷуд набудани гуноҳи соҳибони ҳавопаймоҳо дар расидани зарар ягонтои онҳо ҳуқуқ надорад ҷуброни зарарро аз дигараш талаб намояд.
Ҳеҷ яке аз соҳибони ҳавопаймоҳои бо ҳамдигар бархӯрда гунаҳгор тасаввур карда намешавад, агар бо тартиби муқарраршуда таври дигаре исбот карда нашавад.
Масъулияти амволи барои зараре, ки ба ҳаёт ва саломатии мусофири ҳавопаймо расонанда шудааст, ҳамчунин барои зараре, ки ба амволи ашхоси сеюми дар ҳавопаймобуда расонида шудааст, ба зиммаи соҳиби ҳавопаймо вогузор мегардад. Дар айни замон ӯ мутобиқи қисми якуми ҳамин модда ҳуқуқи ба гунаҳгор пешниҳод намудани талаботи баръакс (баргашта)-ро дорад.
Моддаи 123. Андозаҳои масъулият барои зараре, ки ҳангоми интиқоли ҳавои расонида шудааст
Барои зараре, ки ба ҳаёт ё саломати ё амволи мусофири ҳавопаймо ҳангоми интиқоли ҳавои расонида шудааст, соҳиби ҳавопаймо ба андозаи пешбининамудаи қонунгузории граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон масъулият дорад, агар дар шартномаи байналахалқии Ҷумҳурии Тоҷикистон таври дигаре пешбини нашуда бошад.
Барои зараре, ки ба ҳаёт ё саломати ё амволи ашхоси сеюм ҳангоми интиқоли ҳавои расонида шудааст, соҳиби ҳавопаймо ба андозан пешбининамудаи қонунгузории граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон масъулият дорад, агар дар шартномаи байналмилали Ҷумҳурии Тоҷикистон таври дигаре пешбини нашуда бошад.
Моддаи 124. Суғуртаи ҳатмии масъулияти молики ҳавопаймо дар назди шахсони сеюм
Суғурта карда ни масъулияти соҳиби ҳавопаймо дар назди шахсони сеюм барои зараре, ки ба ҳаёт ё саломати ё амволи ашхоси сеюм ҳангоми истифодабарии ҳавопаймо расонида шудааст, ҳатми мебошад.
Ҳангоми иҷрои парвоз ва корҳои авиациони дар фазои ҳавоии Ҷумҳурии Тоҷикистон андозаи ҳадди ақали маблағи суғурта ба андозаи на камтар аз ду маоши ҳадди ақали муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар лаҳзаи бастани шартномаи суғурта барои ҳар килограмми вазни ҳадди аксари парвозии ҳавопаймо муқаррар карда мешавад.
Ҳангоми иҷрои парвоз ва корҳои авиационии байналмилали дар фазои ҳавои давлатҳои хориҷи андозаи ҳадди ақали маблағи суғурта мутобиқи қонунҳои давлати дахлдори хориҷи муқаррар карда мешавад.
Моддаи 125. Суғуртаи ҳатмии ҳаёт ва саломатии аъзои экипажи ҳавопаймо
Суғурта кардани ҳаёт ва саломатии аъзои экипажи ҳавопаймо ҳангоми аз тарафи онҳо иҷро карда шудани вазифаҳои хизмати ҳатмист.
Маблағи суғурта барои ҳар узви экипажи ҳавопаймо ба андозаи на камтар аз ҳазор маоши ҳадди ақали муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар лаҳзаи бастани шартномаи суғурта муқаррар карда мешавад.
Моддаи 126. Суғуртаи ҳатмии масъулияти интиқолдиҳанда дар назди мусофири ҳавопаймо
Интиқолдиҳанда вазифадор аст, ки масъулиятро барои зарари ба ҳаёт ва саломатии мусофири ҳавопаймо расонидашуда, ҳамчунин барои зараре, ки ба бағоҷ ва ашьёву анҷоми ҳамроҳи мусофирбуда расонида шудааст, суғурта кунад.
Маблағи суғурта барои ҳар як мусофири ҳавопаймо, ки дар шартномаи суғуртаи ҳаёт ва саломатии мусофир пешбини шудааст, ба андозаи на камтар аз ҳазор маоши ҳадди ақали муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар рӯзи фурӯши чипта муқаррар карда мешавад.
Маблағи суғуртае, ки дар шартномаи суғуртаи бағоҷ пешбини шудааст, ба андозаи на камтар аз ду маоши ҳадди ақали муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон барои ҳар килограмм вазни бағоҷ муқаррар карда мешавад.
Маблағи суғуртае, ки дар шартномаи суғуртаи ашёву анҷоми ҳамроҳи мусофирбуда пешбини шудааст, ба андозаи на камтар аз даҳ маоши ҳадди ақали муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурни Тоҷикистон муқаррар карда мешавад.
Ҳангоми иҷрои парвози байналмилали ҳавопаймо суғурта кардани масъулияти интиқолдиҳанда дар назди мусофирони ҳавопаймо, аз ҷумла масъулият барои гумшави, камомад ё осеб дидааи (вайрон шудани) бағоҷ, ҳамчунин ашьёву анҷоме, ки ҳамроҳи мусофирон мебошанд ҳатми мебошад. Андозаи маблағи суғурта набояд аз андозаи дар шартномаҳои байналмилали Ҷумҳурии Тоҷикистон ё қонунҳои давлати дахлдори хориҷи пешбинишуда камтар бошад.
Моддаи 127. Суғуртаи ҳатмии масъулияти интиқолдиҳанда дар назди соҳиби бор ё борфиристанда
Интиқолдиҳанда вазифадор аст масъулиятро дар назди соҳиби бор ё борфиристанда барои гумшави, камомад ё осеб дидани (вайрон шудани) бор ба маблағи суғуртае, ки андозаи он бояд на камтар аз ду маоши ҳадди ақали муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар лаҳзаи додани борнома барои ҳар килограмм вазни бор бошад, суғурта кунад.
Моддаи 128. Суғуртаи ҳатмии масъулияти истифодабаранда ҳангоми корҳои авиациони
Истифодабаранда вазифадор аст масъулияти худро барои зараре, ки бинобар иҷрои корҳои авиациони аз тарафи ӯ расонида шуданаш мумкин аст, суғурта кунад.
Президенти
Ҷумҳурии Тоҷикистон Э. Раҳмонов
аз 13 ноябри соли 1998 № 720
ш. Душанбе
