Низомномаи намунавии муассисаҳои тайёрии варзишӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон

1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ

1. Низомномаи намунавии муассисаҳои тайёрии варзишӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон (минбаъд - низомнома) фаъолияти муассисаҳои тайёрии варзиширо дар Ҷумҳурии Тоҷикистон, новобаста аз шакли ташкилию ҳуқуқӣ, моликият, тобеияти идоравӣ ва мансубияти соҳавӣ ба танзим дароварда, мақсад, вазифа, ҳуқуқу уҳдадориҳо, раванди тайёрии варзишӣ ва самтҳои муҳимми фаъолияти дигари онҳоро муқаррар менамояд.

2. Муассисаҳои тайёрии варзишӣ фаъолияти худро дар асоси Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш", "Дар бораи тайёрии варзишӣ", низомнома, оинномаи муассисаи тайёрии варзишӣ ва санадҳои меъёрии ҳуқуқии дигари Ҷумҳурии Тоҷикистон ба роҳ мемонанд.

3. Оинномаи муассисаҳои тайёрии варзишӣ бо дар назар доштани муайян намудани самтҳои фаъолият, намудҳои варзиш ва нишондиҳандаҳои рушд таҳия ва тасдиқ карда мешавад. Ба оинномаи муассисаҳои тайёрии варзишӣ ворид намудани тағйиру иловаҳое, ки ба меъёрҳои низомнома мухолифат мекунанд, ҳуқуқҳои муассис (муассисон), варзишгарон ва кормандони муассисаҳои тайёрии варзишии дигарро маҳдуд менамоянд, манъ мебошад.

4. Муассисаҳои тайёрии варзишӣ бояд заминаи моддию техникӣ, тавозуни мустақил, суратҳисоб дар Сарраёсати хазинадории марказии Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон (раёсатҳо ва шуъбаҳои молияи шаҳру ноҳияҳо), муҳосиботи алоҳида, муҳр бо тасвири Нишони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва бланки махсус дошта бошанд. Муассисаҳои тайёрии варзишӣ дорои суроғаи ҳуқуқӣ мебошанд.

5. Муассисаҳои тайёрии варзишӣ тибқи тартиби муқаррарнамудаи низомнома ва санадҳои меъёрии ҳуқуқии дигари Ҷумҳурии Тоҷикистон субъекти мустақили муносибатҳои гражданӣҳуқуқӣ буда, дар асоси принсипҳои худидоракунӣ, баробарҳуқуқӣ ва қонуният фаъолият менамоянд.

6. Дар муассисаҳои тайёрии варзишӣ таъсис додани ҳаракату иттиҳодияҳои ҷамъиятии сиёсиву ҳарбӣ ва динӣ, инчунин анҷом додани ҳама гуна маросими динӣ қатъиян манъ мебошад.

2. ТАРТИБИ ТАЪСИС, ФАЪОЛИЯТ, ҲУҚУҚ ВА ВАЗИФАҲОИ МУАССИСАҲОИ ТАЙЁРИИ ВАРЗИШӢ

§1. Тартиби таъсиси муассисаҳои тайёрии варзишӣ

7. Муассисаҳои тайёрии варзишӣ ташкилоти ғайритиҷоратӣ буда, тибқи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш, маориф ва илм, рушди маҳал, иттифоқҳои касаба, вазорату идораҳо, федератсияҳои варзишӣ, ташкилотҳои тарбияи ҷисмонӣ-варзишӣ ва шахсони дигари воқеӣ ва ҳуқуқӣ таъсис дода мешаванд.

8. Мақомоти ваколатдори давлатӣ дар соҳаи мудофиа, ҳифзи ҳуқуқ ва мақоми дигари махсуси давлатӣ метавонанд бо мақсади ҷалби ҷавонон, хизматчиёни ҳарбӣ ва кормандон ба машғулиятҳои мунтазами тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш, инкишофи намудҳои варзиши ҳарбӣ-амалӣ, хизматӣ-амалӣ, техникӣ ва намудҳои дигари варзиш, таъсиси дастаи мунтахаб оид ба ин намудҳои варзиш ва таъмини иштироки онҳо дар мусобиқаҳои варзишӣ дар доираи имкониятҳои молиявӣ муассисаҳои тайёрии варзишӣ, аз ҷумла клубҳои варзишӣ таъсис диҳанд.

9. Муассисаҳои тайёрии варзишӣ бо дар назар доштани иҷрои шартҳои зерин таъсис дода мешаванд ва фаъолият мекунанд:

- доштани заминаҳои моддӣ-техникии хусусӣ ё ба иҷора гирифташуда, аз ҷумла иншоот, таҷҳизот ва асбобу анҷоми дигари варзишӣ, ки барои гузаронидани раванди машқӣ-варзишӣ зарур мебошанд;

- доштани барномаҳои тайёрии варзишӣ;

- мавҷуд будани мутахассисони соҳавӣ, мураббиён аз рӯи намудҳои варзиш ва гурӯҳҳои машқварзӣ (на кам аз нуҳ гурӯҳ);

- доштани маблағҳои зарурӣ барои ташкил ва баргузор намудани ҷамъомадҳои машқӣ-варзишӣ, чорабиниҳои тарбияи ҷисмонӣ ва варзишӣ ва сафарбарнамоӣ ба онҳо, сафарбарнамоӣ, таъмини омодагии зарурӣ ва иштироки бомуваффақи варзишгарон дар мусобиқаҳои варзишӣ, пардохти музди меҳнати кормандон, мураббиён ва маблағҳои дигари зарурӣ барои фаъолияти муассисаи тайёрии варзишӣ.

10. Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон муассисаҳои тайёрии варзишӣ фаъолияти худро мувофиқи талаботи стандартҳои тайёрии варзишӣ ва барномаҳои тайёрии варзишӣ ба роҳ монда, аз рӯи намудҳои зерин таъсис дода мешаванд:

- клубҳои варзишӣ дар сохтори тамоми вазорату идораҳо, ташкилоту муассисаҳо ва маҳалли зист;

- мактабҳои варзишӣ;

- мактабҳои варзишии вилоятӣ;

- мактабҳои варзишии захираҳои олимпӣ;

- мактабҳои махсуси варзишӣ;

- мактабҳои махсуси варзишии захираҳои олимпӣ;

- мактабҳои маҳорати олии варзишӣ;

- марказҳои тайёрии олимпӣ ва марказҳои омодагии дастаҳои мунтахаб;

- мактаб-интернатҳои варзишии тамоюли варзишӣ;

- омӯзишгоҳҳои захираҳои олимпӣ.

11. Ташкили намудҳои дигари муассисаҳои тайёрии варзишӣ, ки дар банди 10 низомнома пешбинӣ нагардидааст, манъ мебошад.

12. Муассисаи тайёрии варзишӣ метавонад барои рушди як ё якчанд намуди варзиш таъсис дода шавад.

13. Муассисаҳои тайёрии варзишӣ ҳуқуқ доранд зерсохторҳои худро (шуъбаҳо, гурӯҳҳо) аз рӯи намуд (намудҳо)-и варзиш ё зинаи тайёрии варзишӣ дар минтақаҳои дигар таъсис диҳанд. Шумораи шуъбаҳо ва гурӯҳҳо аз рӯи намудҳои варзиш дар муассисаҳои тайёрии варзишӣ аз ҷониби муассис дар мувофиқа бо мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш муқаррар карда мешавад (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223).

14. Дар муассисаҳои тайёрии варзишӣ таъсиси гурӯҳҳо аз рӯи намудҳои варзиш, ки ба саломатии инсон, қобилияти ҷисмонӣ, маънавӣ, зеҳнии шахс зараровар буда, ба арзишҳои фарҳанги миллӣ мухолифанд ва ё ба Феҳристи намудҳои варзиш дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ворид нашудаанд, манъ мебошанд. Намудҳои варзише, ки дар муассисаҳои тайёрии варзишӣ аз рӯи онҳо ташкил кардани гурӯҳҳо манъ мебошад, аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш муайян ва тасдиқ карда мешаванд.

§2. Ҳуқуқ, уҳдадорӣ ва вазифаҳои асосии муассисаҳои тайёрии варзишӣ

15. Муассисаҳои тайёрии варзишӣ тибқи тартиби муқарраргардида ҳуқуқ доранд:

- гурӯҳҳо оид ба тайёрии умумӣ ва махсуси ҷисмонӣ аз рӯи намуд (намудҳо)-и варзиш, инчунин аз рӯи зинаҳои тайёрии варзишӣ ташкил намоянд (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223);

- давомнокии машғулиятҳои инфиродии варзишӣ ва реҷаи ҳафтаинаи машғулиятҳоро вобаста ба марҳила ва зинаи тайёрии варзишӣ муқаррар намоянд;

- шакл, восита ва усулҳои машғулиятҳоро, ки ба қонунгузорӣ мухолифат намекунанд, интихоб намоянд;

- тибқи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузорӣ баҳри расидан ба мақсадҳои оинномавӣ дар мувофиқа бо мақоми ваколатдори давлатӣ хизматрасонии пулакӣ расонанд;

- заминаҳои моддӣ-техникӣ ва моликияти муассисаҳои тайёрии варзиширо барои амалӣ намудани чорабиниҳо оид ба иҷрои вазифаҳои гузошташуда истифода намоянд;

- ҳуқуқҳои дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистонро амалӣ намоянд.

16. Муассисаҳои тайёрии варзишӣ уҳдадоранд:

- шароити заруриро барои гузаронидани раванди машқӣ ва варзишӣ, аз ҷониби кормандон ва варзишгарон иҷро гардидани уҳдадориҳои онҳо, барномаҳои тайёрии варзишӣ ва вазифаҳо таъмин намоянд;

- дар асоси барномаҳои тасдиқшудаи тайёрии варзишӣ оид ба намуди варзиш нақшаи солонаи муассиса, нақша ва ҷадвали машғулиятҳоро таҳия намоянд;

- раванди машқӣ ва варзиширо мутобиқи талаботи барномаҳои тайёрии варзишӣ ба роҳ монанд;

- бехатарии варзишгарон ва кормандони муассисаи тайёрии варзиширо дар давраи гузаронидани раванди машқӣ ва чорабиниҳои варзишӣ  таъмин намоянд (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223);

- муассисаҳои тайёрии варзиширо бо табибон, равоншиносон ва маҳсгарон таъмин намоянд (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223);

- назорати ҷории гузаронидани раванди машқӣ ва варзиширо амалӣ намуда, санҷиши супоридани меъёрҳоро аз ҷониби варзишгарон гузаронанд;

- пайдарпайии усул ва шаклҳои тайёрии варзишии варзишгарони синну соли гуногунро дар зинаҳои тайёрии варзишӣ таъмин намоянд;

- ҳифз ва истифодаи дурусти заминаҳои моддӣ-техникӣ ва моликияти муассисаи тайёрии варзиширо таъмин намоянд;

- уҳдадориҳои дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистонро амалӣ намоянд.

17. Ба вазифаҳои асосии муассисаҳои тайёрии варзишӣ дохил мешаванд:

- ҷалби шумораи зиёди имконпазири кӯдакон, наврасон, ҷавонон ва калонсолон ба машғулиятҳои мунтазам ва бонизоми тарбияи ҷисмонӣ ва варзишӣ, дар байни онҳо амалӣ намудани корҳои тарбияи ҷисмонӣ-солимгардонӣ, варзишӣ ва тарбиявӣ, ки ба таҳкими саломатии онҳо, инкишофи ҳаматарафаи ҷисмонӣ равона шудаанд (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223);

- баланд бардоштани тайёрии умумӣ ва махсуси ҷисмонӣ мутобиқ ба талаботи стандартҳои давлатии тайёрии варзишӣ ва барномаҳои тайёрии варзишӣ оид ба намудҳои варзиш (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223);

- таъминоти моддӣ-техникӣ ва таҷҳизонидани раванди тайёрии варзишӣ ва муассисаҳои тайёрии варзишӣ мутобиқи меъёру талаботи байналмилалӣ, давлатӣ ё маҳаллӣ;

- интихоби ҳайати мураббиёни боихтисос барои гузаронидани машғулиятҳои тарбияи ҷисмонӣ ва варзишӣ, ташкили раванди машқӣварзишӣ оид ба омода намудани захираи варзишӣ ва варзишгарони маҳорати олӣ оид ба намудҳои варзиш;

- татбиқи усулҳои нави ташкили раванди машқӣ-варзишӣ, истифода ва такмили тарзҳои раванди тайёрии варзишӣ ва технологияи машғулиятгузаронӣ;

- тайёр намудани захираҳои варзишӣ ва варзишгарони маҳорати олӣ барои дастаҳои мунтахаб, ки қобилияти сазоворона ҳифз намудани шарафи давлатро дар арсаи байналмилалии варзиш доранд (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223);

- инкишофи ҳамкорӣ бо ташкилотҳои гуногуни варзишӣ оид ба масъалаҳои мубодилаи таҷриба, баланд бардоштани маҳорати варзишии варзишгарон, инчунин ихтисоси касбии мураббиён ва мутахассисони дигар аз рӯи намудҳои варзиш, тарғиби тарбияи ҷисмонӣ, варзиш ва тарзи ҳаёти солим дар байни аҳолии кишвар (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223);

- ҷалб кардани сарчашмаҳои иловагии молиявӣ ва моддӣ барои амалӣ намудани фаъолият мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- ба муассис ва мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш пешниҳод намудани ҳисоботи солона оид ба фаъолияти муассисаи тайёрии варзишӣ, аз ҷумла дар бораи воридот ва хароҷоти маблағҳо ва воситаҳои моддии муассисаи тайёрии варзишӣ;

- таҳияи барномаҳои фаъолияти муассисаҳои тайёрии варзишӣ бо дар назар доштани дархости варзишгарон, талаботи мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш, ташкилотҳои тарбияи ҷисмонӣ-варзишӣ аз рӯи намуд (намудҳо)-и варзиш, хусусиятҳои инкишофи иҷтимоӣ-иқтисодии минтақа ва муносибатҳои дигар;

- дар мувофиқа бо мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш (сохторҳои маҳаллии он) таҳия ва тасдиқи нақшаи тақвимии солонаи чорабиниҳои тарбияи ҷисмонӣ ва варзишии муассисаҳои тайёрии варзишӣ;

- таҳия ва тасдиқи қоидаҳои тартиботи дохилӣ ва санадҳои дигари дохилии танзимкунанда;

- назорати ҷории инкишофи ҷисмонӣ ва муваффақиятҳои варзишгарон вобаста ба барномаҳои тайёрии варзишии татбиқшаванда;

- таъмини шароити зарурӣ, аз ҷумла барои кори зерсохторҳои муассисаи тайёрии варзишӣ, таъсиси нуқтаи хизматрасонии тиббӣ, назорати кори онҳо бо мақсади ҳифз ва таҳкими саломатии варзишгарон ва кормандони муассиса;

- иҷрои вазифаҳои дигари муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва оинномаи муассисаҳои тайёрии варзишӣ.

18. Муассисаҳои тайёрии варзишӣ дар баробари вазифаҳои умумии ташкили раванди машқӣ-варзишӣ, инчунин дар татбиқи сиёсати давлатии тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш иштирок менамоянд.

19. Муассисаҳои тайёрии варзишӣ мутобиқи қонунгузорӣ масъул мебошанд:

- барои мувофиқатии шакл, усул ва воситаҳои ташкили раванди машқӣ-варзишӣ ба махсусиятҳои синнусоли психофизиологӣ, рағбат, қобилият, шавқи варзишгарон, талаботи ҳифзи ҳаёт ва саломатии онҳо;

- барои ҳаёт ва саломатии варзишгарон ва кормандони муассиса дар раванди тайёрии варзишӣ, риояи ҳуқуқ ва озодиҳои варзишгарон ва кормандон;

- иҷрои саривақт ва босамари уҳдадорӣ ва вазифаҳои муқарраргардида.

§3. Ташкили фаъолияти муассисаҳои тайёрии варзишӣ

20. Муассисаҳои тайёрии варзишӣ барои маъюбон, шахсони имконияташон маҳдуд, кӯдакону наврасон, ҷавонон ва калонсолон шароити баробари инкишофи зеҳнӣ ва ҷисмониро таъмин намуда, имконияти машғул шудан ба тарбияи ҷисмонӣ ва варзишро ройгон ва умумидастрас (ба истиснои баъзе ҳолатҳои муқаррарнамудаи қонунгузорӣ) ба роҳ мемонанд. Тартиби расонидани хизматрасонии пулакӣ дар муассисаҳои тайёрии варзишӣ аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш дар мувофиқа бо мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи зиддиинҳисорӣ тасдиқ карда мешавад (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223).

21. Муассисаҳои тайёрии варзишӣ барои ҷалби духтарон ба раванди тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш уҳдадор буда, гурӯҳҳоро аз ҳисоби онҳо таъсис медиҳанд. Бо мақсади пурра намудани гурӯҳҳои машқӣ муассиса метавонад машқварзони захиравӣ дошта бошад (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223).

22. Муассисаҳои тайёрии варзишӣ чорабиниҳои варзишӣ, аз ҷумла чорабиниҳои маҳаллӣ, ҷумҳуриявӣ ва байналмилалӣ ташкил ва мегузаронанд, дар чунин чорабиниҳо иштирок менамоянд, инчунин барои иштироки варзишгарони худ дар чорабиниҳои мазкур шароити зарурӣ фароҳам меоранд.

23. Муассисаҳои тайёрии варзишӣ барои баланд бардоштани тахассус ва маҳорати варзишгарон ва мураббиён метавонанд онҳоро ба марказҳои тайёрии олимпӣ, мактабҳои маҳорати олии варзишӣ ва марказҳои омодагии дастаҳои мунтахаб ҳамчун ҳайати тағйирёбанда барои таҷрибаомӯзӣ ва ё захира ба дастаҳои мунтахаб аз рӯи намудҳои варзиш сафарбар намоянд (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223).

24. Бо мақсади дуруст ба роҳ мондани фаъолияти муассисаҳои тайёрии варзишӣ аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ аккредитатсияи давлатии муассисаҳои тайёрии варзишӣ гузаронида мешавад. Тартиби гузаронидани аккредитатсияи давлатии муассисаҳои тайёрии варзишӣ аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш тасдиқ карда мешавад.

25. Муассисаҳои тайёрии варзишӣ бо мақсади ба роҳ мондани фаъолият, мукаммалгардонии барномаҳои тайёрии варзишӣ, баланд бардоштани маҳорати варзишӣ, такмили ихтисос ва бозомӯзии кормандон дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш бо муассисаҳои давлатии "Маркази ҷумҳуриявии методӣ", "Маркази такмили ихтисоси кормандони соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш", федератсияҳои варзишӣ, Кумитаи миллии олимпии Тоҷикистон ва Академияи миллии олимпӣ ҳамкорӣ менамоянд.

26. Муассисаҳои тайёрии варзишӣ (ба истиснои муассисаҳои тайёрии варзишии мақомоти ваколатдори давлатӣ дар соҳаи мудофиа, ҳифзи ҳуқуқ ва мақомоти дигари махсуси давлатӣ) уҳдадоранд, ҳар сол ҳисоботи омориро тибқи маълумотномаи "Муассисаҳои варзишӣ" (ТҶ-2) ва ҳисоботи дигари омориро ба мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш пешниҳод намоянд. Муассисаҳои тайёрии варзишӣ ба мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш ҳисоботдиҳанда мебошанд.

§4. Клубҳои варзишӣ

27. Клубҳои варзишӣ бо мақсади татбиқи зинаи варзишӣсолимгардонӣ ва тайёрии умумии ҷисмонӣ таъсис дода мешаванд.

28. Клубҳои варзишии сохтори вазорату идораҳо, федератсияҳои варзишӣ, ташкилоту муассисаҳо ва маҳалли зист функсияҳои зеринро иҷро менамоянд:

- фаъолгардонии корҳои тарбияи ҷисмонӣ-варзишӣ ва иштироки машқварзон дар мусобиқаҳои гуногуни варзишӣ;

- таҳкими саломатӣ ва мукаммалгардонии ҷисмонӣ дар асоси машғулиятҳои мунтазами ташкилӣ ва ҳатмӣ, инчунин ташкил ва гузаронидани чорабиниҳои тарбияи ҷисмонӣ-солимгардонӣ ва варзишӣ берун аз вақти корӣ ё вақти дигари мусоид;

- мустаҳкам намудан ва такмили малакаву маҳорати машқварзон, ташаккули сифатҳои ҳаётан муҳимми ҷисмонӣ;

- тарбияи фаъолнокии ҷамъиятӣ, меҳнатдӯстӣ ва қобилияти ташкилотчигӣ;

- ҷалб намудани варзишгарони маъруф, собиқадорони варзиш ва падару модарон (шахсони онҳоро ивазкунанда) ба корҳои оммавӣварзишӣ дар клубҳо;

- тарбия намудани шавқу рағбат ба машғулиятҳои мунтазами тарбияи ҷисмонӣ, варзишӣ, тарғиби тарзи ҳаёти солим ҷиҳати пешгирии одатҳои номатлуб, ба монанди истеъмоли машруботи спиртӣ, истифодаи маҳсулоти тамоку, маводи барангезандаю неруафзо (допинг) ва моддаҳои дигари ба саломатии инсон зараровар;

- иҷрои вазифаҳои дигаре, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон манъ накардааст.

29. Вазорату идораҳо ва ташкилоту муассисаҳо, аз ҷумла муассисаҳои таълимӣ барои иштироки варзишгарони клубҳои варзишии сохтори худ дар мусобиқаҳои варзишии маҳаллӣ, минтақавӣ, ҷумҳуриявӣ ва байналмилалӣ мусоидат менамоянд.

30. Гурӯҳҳои махсусгардонидашудаи варзишӣ дар муассисаҳои таълимӣ вобаста ба зинаи тайёрии варзишӣ ва намуди варзиш бо риояи талаботи стандартҳои давлатии тайёрии варзишӣ таъсис дода мешаванд (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223).

31. Муассисаҳои тайёрии варзишӣ метавонанд дар мувофиқа бо муассисаҳои таълимӣ бо дарназардошти шароит ва имкониятҳои мавҷудаи иншооти варзишии муассисаҳои таълимӣ дар иншооти мазкур гурӯҳҳои гуногуни тайёрии варзишӣ, аз ҷумла гурӯҳҳои махсуси машқӣ-варзишии давомнокиашон дарозкардашударо ташкил намоянд.

32. Имкониятҳои моддию техникӣ, иншооти варзишии муассисаҳои таълимӣ барои гузаронидани машғулиятҳои варзишӣсолимгардонӣ, тайёрии ибтидоӣ ва машқӣ-варзишӣ истифода мешаванд. Муассисаҳои таълимие, ки барои ташкили тайёрии варзишӣ шароити мусоид доранд, ба муассисаҳои тайёрии варзишӣ барои ташкил ва гузаронидани чорабиниҳои варзишӣ дар иншооти варзишии худ дар давоми сол (берун аз вақти дарсӣ ва дар давоми таътил) ройгон мусоидат менамоянд.

33. Муассисаҳои таълимӣ дар ҳамкорӣ бо муассисаҳои тайёрии варзишӣ метавонанд дар заминаи таълимию машқии худ барои таълимгирандагони лаёқатманд ва маҳорати хуби варзишидошта дар доираи имкониятҳои молиявӣ гурӯҳҳои махсусро аз рӯи намудҳои варзиши олимпӣ таъсис диҳанд.

34. Ба гурӯҳҳои махсус аз муассисаҳои дигари таълимӣ бо қарори маъмурияти муассисаи таълимӣ барои таҳсил ва машғулшавӣ ба тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш ҷалб намудани хонандагон иҷозат дода мешавад.

35. Варзишгарон-хонандагони гурӯҳҳои махсус, ки талаботи сатҳи тайёрии умумии ҷисмонӣ ва махсусро дар гурӯҳҳои худ иҷро намекунанд, дар мувофиқа бо маъмурияти муассисаи таълимӣ ва розигии падару модар (шахсони онҳоро ивазкунанда) ба синфҳои муқаррарии муассисаи таълимӣ гузаронида мешаванд.

36. Реҷаи рӯз, ҷадвали машғулиятҳои дарсӣ ва варзишӣ аз тарафи маъмурияти муассисаи таълимӣ якҷо бо роҳбарияти муассисаҳои тайёрии варзишӣ берун аз соатҳои дарсии нақша ва барномаи таълимӣ тартиб дода мешаванд.

37. Ҳангоми баргузории ҷамъомадҳои машқӣ-варзишӣ ва иштирок дар мусобиқаҳои ноҳиявӣ, шаҳрӣ, вилоятӣ ва ҷумҳуриявӣ хонандагони гурӯҳҳои махсус меъёри хӯроки шабонарӯзиро истифода менамоянд.

§5. Мактабҳои варзишӣ

38. Фаъолияти мактабҳои варзишӣ дар ҳамкории зич ва дуҷониба вобаста ба корҳои ташкилию методӣ бо мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, мақомоти ваколатдори давлатӣ дар соҳаҳои тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш, маориф, рушди маҳал ва шахсони дигари ҳуқуқиву воқеӣ ба роҳ монда мешавад.

39. Мактабҳои варзишӣ ва мактабҳои варзишии вилоятӣ ба муассисаҳои таҳсилоти умумӣ дар таъмини онҳо бо маводи методӣ ва оммавигардонии варзиш ёрии амалӣ мерасонанд.

40. Вазифаҳои асосии мактабҳои варзишӣ ва мактабҳои варзишии вилоятӣ ин таъмини оммавияти варзиш, тайёр ва интихоб намудани захираҳои варзишӣ бо мақсади интиқоли минбаъдаи онҳо ба зинаҳои болоии тайёрии варзишӣ мебошанд.

41. Шуъбаҳои мактабҳои варзишӣ ва мактабҳои варзишии вилоятӣ аз гурӯҳҳои варзишӣ-солимгардонӣ, тайёрии ибтидоӣ ва гурӯҳҳои машқӣ-варзишӣ иборат мебошанд. Таносуби шумораи гурӯҳҳои зинаи тайёрии ибтидоӣ ва гурӯҳҳои зинаи машқӣ-варзишӣ дар мактабҳои варзишӣ ва мактабҳои варзишии вилоятӣ бояд 2:1 бошанд. Дар мактабҳои варзишӣ шумораи варзишгарон дар ҳолати ба зинаҳои боло гузаронидан кам гашта, соатҳои машқии онҳо аз рӯи баланд гардидани маҳораташон сол аз сол зиёд карда мешаванд.

42. Шумораи гурӯҳҳои мактабҳои варзишӣ ва мактабҳои варзишии вилоятӣ вобаста аз хусусияти намуди варзиш, шароити мавҷудаи маҳал ва шавқу рағбати кӯдакону наврасони минтақа муайян карда мешавад.

43. Ҳангоми ғайриимкон будани гузаронидани варзишгарони мактабҳои варзишӣ ва мактабҳои варзишии вилоятӣ ба мактабҳои варзишии захираҳои олимпӣ, мактабҳои махсуси варзишӣ, мактабҳои махсуси варзишии захираҳои олимпӣ, ба мактабҳои маҳорати олии варзишӣ, марказҳои тайёрии олимпӣ ва марказҳои омодагии дастаҳои мунтахаб (дар он шаҳру ноҳия мавҷуд набудани зинаи мукаммалгардонии маҳорати варзишӣ ва варзиши маҳорати олӣ ва ё мавҷуд набудани намуди варзиш) тибқи талаботи Низомнома мумкин аст дар мактабҳои варзишӣ ва мактабҳои варзишии вилоятии ин шаҳру ноҳия гурӯҳи мукаммалгардонии маҳорати варзишӣ ва варзиши маҳорати олӣ ташкил карда шаванд (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223).

44. Дар мактабҳои варзишӣ ва мактабҳои варзишии вилоятӣ тибқи имкониятҳои мавҷуда гурӯҳҳо аз рӯи намудҳои варзиши паралимпӣ ва сурдлимпӣ, ки дар барномаҳои бозиҳои паралимпӣ ва сурдлимпӣ дохил карда шудаанд, ташкил карда мешаванд.

§6. Мактабҳои варзишии захираҳои олимпӣ, мактабҳои махсуси варзишӣ ва мактабҳои махсуси варзишии захираҳои олимпӣ

45. Мақсади асосии таъсис ва фаъолияти мактабҳои варзишии захираҳои олимпӣ, мактабҳои махсуси варзишии захираҳои олимпӣ ва мактабҳои махсуси варзишӣ (омӯзишгоҳҳои варзишӣ, мактабинтернатҳои тамоюли варзишӣ) омода намудани варзишгарони маҳорати олӣ ва захираҳои варзишӣ барои дастаҳои мунтахаб аз рӯи намудҳои варзиш ва намудҳои даставии бозиҳои варзишӣ мебошад (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223).

46. Мактабҳои варзишии захираҳои олимпӣ намуди муассисаи тайёрии варзишие мебошанд, ки дар он намудҳои варзиши олимпӣ татбиқ карда мешаванд.

47. Мактабҳои махсуси варзишии захираҳои олимпӣ ҷиҳати рушду равнақи як намуд (намудҳо)-и варзиши олимпӣ таъсис дода мешаванд.

48. Мактабҳои махсуси варзишӣ муассисаи тайёрии варзишие ба ҳисоб мераванд, ки дар он як ва ё якчанд намудҳои варзишии ба ҳам монанд татбиқ карда мешаванд. Дар мактабҳои махсуси варзишӣ барои таъсиси гурӯҳҳо аз рӯи намудҳои олимпӣ ва миллии варзиш, инчунин намудҳои ғайриолимпии варзиш, ки аз ҷониби Кумитаи байналмилалии олимпӣ ва Шӯрои олимпии Осиё эътироф гардидаанд, афзалият дода мешавад.

49. Дар раванди машғулият дар мактабҳои варзишии захираҳои олимпӣ, мактабҳои махсуси варзишии захираҳои олимпӣ ва мактабҳои махсуси варзишӣ варзишгарон бояд талаботи меъёриро иҷро намуда, таҷрибаи дастурдиҳӣ ва довариро оид ба намуди варзишии худ соҳиб гарданд (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223).

§7. Мактабҳои маҳорати олии варзишӣ

50. Мактабҳои маҳорати олии варзишӣ муассисаҳои давлатии махсусгардонидашудаи варзишӣ буда, бо мақсади омода намудани варзишгарони маҳорати олӣ ба ҳайати дастаҳои мунтахаб аз рӯи намудҳои варзиш, аз он ҷумла намудҳои даставии бозиҳои варзишӣ ва захираҳо ба он, зери роҳбарии мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш таъсис дода мешаванд (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223).

51. Ҳайати мактабҳои маҳорати олии варзиширо гурӯҳҳои доимӣ ва тағйирёбандаи дастаҳои мунтахаб аз рӯи намудҳои варзиш ташкил медиҳанд (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223).

52. Дар мактабҳои маҳорати олии варзишӣ гурӯҳҳои мукаммалгардонии маҳорати варзишӣ ва маҳорати олии варзишӣ аз ҳисоби варзишгароне, ки дар мусобиқаҳои ҷумҳуриявӣ ва байналмилалӣ меъёрҳои тайёрии варзиширо иҷро намуда, ба рӯйхати ҳайати даста, таҷрибаомӯз ва захира ба дастаҳои мунтахаб ворид шудаанд, ташкил карда мешаванд (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223).

53. Вазифаҳои мактабҳои маҳорати олии варзишӣ аз инҳо иборат мебошанд:

- интихоб ва тайёр намудани варзишгарон ба дастаҳои мунтахаб аз рӯи намудҳои варзиш, инчунин захираҳои варзишӣ (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223);

- ташкил ва гузаронидани чорабиниҳои варзишӣ, аз ҷумла ҷамъомадҳои машқӣ-варзишӣ, корҳои омодагӣ ва тайёрии варзишгарон - аъзои дастаҳои мунтахаб аз рӯи намудҳои варзиш (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223);

- таъмини мутамарказонидашудаи тайёрии варзишгарон, дастурдиҳандагон-варзишгарон;

- сафарбар намудани дастаҳои мунтахаб аз рӯи намудҳои варзиш ба мусобиқаҳои байналмилалии варзишӣ, иштирок дар рушди муносибатҳои байналмилалии варзишӣ (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223);

- таъмини ташкил ва гузаронидани раванди тайёрии варзишӣ, татбиқи таҳлили натиҷаҳо, нишондодҳои инфиродии болоравӣ ва ташаккули сифати ҷисмонии варзишгарон, устувории ҳолати рӯҳӣ ва физиологии варзишгарон, болоравии сатҳи тайёрии техникӣ-тактикии варзишгарон;

- таъмини иштирок ва баромади бомуваффақияти варзишгарон дар Бозиҳои олимпӣ, Чемпионати ҷаҳон, Чемпионати Осиё, Бозиҳои Исломӣ, Бозиҳои Осиё ва мусобиқаҳои дигари расмии варзишӣ (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223);

- такмили ихтисос ва баланд бардоштани малакаву маҳорати мураббиён, мутахассисони мактабҳои маҳорати олии варзишӣ аз рӯи намудҳои варзиш;

- дарёфти варзишгарони боистеъдод аз минтақаҳои гуногуни ҷумҳурӣ ва ҷалби онҳо ба раванди машқӣ;

- омода ва таҳия намудани маводи таълимӣ аз рӯи таҷрибаи мутахассисони муассиса;

- назорати истифодаи маводи барангезандаю неруафзо (допинг);

- иҷрои вазифаҳои дигари муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

54. Сохтори мактабҳои маҳорати олии варзишӣ аз шуъбаҳо аз рӯи намудҳои варзиш иборат мебошад. Мактабҳои маҳорати олии варзишӣ оид ба намудҳои бозиҳои варзишӣ метавонанд дар сохтори худ дастаҳои варзиширо дошта бошанд.

55. Мактабҳои маҳорати олии варзишӣ дар асоси нақшаи чорабиниҳои варзишӣ ва дар доираи маблағҳои мавҷуда чорабиниҳои гуногуни варзишӣ мегузаронанд.

56. Мактабҳои маҳорати олии варзишӣ як намуди муассисаҳои тайёрии варзишӣ буда, марҳилаи олии тайёрии варзиширо татбиқ менамоянд ва мактабҳои ҷумҳуриявӣ, вилоятӣ (минтақавӣ) ва шаҳрӣ шуда метавонанд.

57. Мактабҳои ҷумҳуриявии маҳорати олии варзишӣ барои омодагӣ ва баромади дастаҳои мунтахаб аз рӯи намудҳои варзиш, аз ҷумла ба намудҳои даставии бозиҳои варзишӣ уҳдадор мебошанд. Мактабҳои ҷумҳуриявии маҳорати олии варзишӣ метавонанд бо дар назар доштани маҳалли зист, мураббиёни соҳибтаҷриба ва имкониятҳои моддию техникии муассисаи тайёрии варзишӣ гурӯҳҳои худро дар вилоятҳо ва шаҳру ноҳияҳо таъсис диҳанд (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223).

58. Мактабҳои маҳорати олии варзишии вилоятӣ барои омодагӣ ва баромади дастаи мунтахаби вилоят аз рӯи намуди варзиш уҳдадор мебошанд.

59. Мактабҳои варзишии вилоятӣ ва шаҳриву ноҳиявӣ бояд бо мактабҳои маҳорати олии ҷумҳуриявӣ аз рӯи намудҳои варзиш ҳамкорӣ намоянд.

60. Шартҳои асосии таъсиси мактабҳои маҳорати олии варзишӣ инҳо мебошанд:

- мавҷуд будани ҳайати мураббиён, ки қобилияти ташкил ва сифатнок гузаронидани марҳилаи мукаммалгардонӣ ва маҳорати олии варзиширо бо усулҳои пешқадами илмӣ ва таҷрибавӣ доранд;

- омода намудани варзишгарон ва таъминот бо лавозимот;

- базаи моддию техникии зарурӣ аз рӯи намуди варзиш;

- имконияти таъмини барқароркунии саломатӣ, истироҳати самаранок ва хӯроки варзишгарон;

- мавҷуд будани варзишгарони ҷавобгӯ ба талаботи муқаррарнамудаи гурӯҳҳои мукаммалгардонии маҳорати варзишӣ ва варзиши маҳорати олӣ;

- таъмини варзишгарон бо хизматрасониҳои илмию методӣ, равоншиносӣ, физиологӣ ва тиббӣ (мавҷуд будани ҳуҷраи тиббӣ);

- иҷрои шартҳои дигари муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

61. Раванди тайёрии варзишӣ дар мактабҳои маҳорати олии варзишӣ бо варзишгарон аз чунин шаклҳо иборат мебошад:

- ташкил ва гузаронидани ҷамъомадҳои машқӣ-варзишӣ, машқҳои дастаҷамъии тайёрии варзишӣ;

- ташкил ва гузаронидани раванди тайёрии варзишӣ дар асоси нақшаи тайёрӣ;

- машғулиятҳои гурӯҳӣ ва инфиродии тайёрии варзишӣ, назариявӣ ва амалӣ;

- иштирок дар мусобиқаҳои расмии варзишӣ;

- гузаронидани чорабиниҳои барқарорсозӣ, солимгардонӣ ва пешгирӣ;

- таъмини назорат ва мушоҳидаи доимии тиббӣ-биологӣ, равонии варзишгарон аз ҷониби муассисаҳои махсусгардонидашудаи тибби (диспансерҳо)-и варзишӣ.

62. Натиҷаҳои мушоҳидаҳои илмӣ-тиббӣ дар нақшаҳои инфиродии варзишгар барои натиҷаҳои минбаъдаи ӯ истифода мешаванд.

63. Бо мақсади назорати тиббӣ, ташхиси ҳолати фаъолияти тайёрии варзишгарон, гузаронидани корҳои пешгирӣ ва равандҳои муносиби барқароркунӣ мактабҳои маҳорати олии варзишӣ бо таҷҳизоти зарурӣ, доруворӣ ва лавозимоти тиббӣ дар доираи маблағҳои мавҷуда таъмин карда мешаванд.

64. Ҳангоми сафарбаркунии варзишгарони муассисаҳои дигари тайёрии варзишӣ ба мактабҳои маҳорати олии варзишӣ барои ҷамъомадҳои машқӣ-варзишӣ хароҷоти марбут ба гузаронидани чорабиниҳои мазкур аз ҷониби муассисаи сафарбаркунанда пардохт карда шуда, дар ин ҳолат музди меҳнати муррабиён нигоҳ дошта мешавад.

§8. Марказҳои тайёрии олимпӣ ва марказҳои омодагии дастаҳои мунтахаб

65. Марказҳои тайёрии олимпӣ ва марказҳои омодагии дастаҳои мунтахаб (минбаъд - марказҳо) тибқи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузорӣ бо мақсади ташаккул ва пешбурди корҳои ташкилӣ-методӣ аз рӯи намудҳои олимпии варзиш, тайёрии мутамарказонидашуда ва солонаи варзишгарон, варзишгарони аъзои дастаҳои мунтахаб оид ба намудҳои варзиш бо шарти мавҷуд будани иншооти варзишӣ барои гузаронидани машғулият ва будубоши варзишгарон таъсис дода мешаванд (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223).

66. Марказҳо мақоми ҷумҳурӣ, вилоятӣ, минтақавӣ ва шаҳри Душанбе дошта, метавонанд ҳамчун шахси ҳуқуқӣ филиалҳо ва намояндагиҳои худро дошта бошанд (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223).

67. Мақсади таъсис ва фаъолияти марказҳо:

- мусоидат намудан ба рушди тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- ташкил ва гузаронидани чорабиниҳои тарбияи ҷисмонӣ солимгардонӣ ва варзишӣ, таъмини тайёрии зарурии дастаҳои мунтахаб аз рӯи намудҳои варзиш (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223);

- амалӣ намудани тайёрии варзишӣ, баланд бардоштани иқтидори варзишии варзишгарони маҳорати олӣ ва ҳавасмандгардонии захираҳои варзишӣ мутобиқ ба талаботи байналмилалӣ;

- иштирок дар инкишофи низомноки тайёрии захираҳои варзишӣ дар ҳудуди ҷумҳурӣ ва тайёр намудани захираҳои варзишӣ барои дастаҳои мунтахаб аз рӯи намудҳои варзиш (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223);

- ба даст овардани натиҷаҳои баланди варзишӣ ва иштироки бомуваффақи варзишгарони дастаҳои мунтахаб дар мусобиқаҳои байналмилалии варзишӣ, Бозиҳои олимпӣ, Бозиҳои Осиё, Чемпионати ҷаҳон ва чорабиниҳои дигари варзишӣ аз рӯи намуди олимпии варзиш (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223);

- мукаммалгардонии низоми варзишӣ вобаста ба интихоб, интихоби варзишгарони касбӣ ва маҳорати олии ҷумҳурӣ, тайёрӣ ба мусобиқаҳои ҷумҳуриявӣ ва байналмилалии варзишӣ барои зиёд намудани шумораи варзишгароне, ки дар ҳайати дастаҳои мунтахаб иқтидори ба даст овардани натиҷаҳои баланди варзиширо доранд (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223).

68. Ба вазифаҳои асосии марказҳо дохил мешаванд:

- ҳифзи ҳуқуқ ва манфиатҳои қонунии варзишгарон, мураббиён ва кормандони дигари тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш;

- дарёфт ва ҷалб кардани шумораи зарурии варзишгарони лаёқатманд, номзадҳо ба дастаҳои мунтахаб аз рӯи намудҳои варзиш, ки ба сатҳи тайёрии гурӯҳҳои мукаммалгардонии маҳорати варзишӣ ва маҳорати олии варзишӣ мувофиқ мебошанд, барои тайёрии махсусгардонидашуда дар шароити сифатноки раванди тайёрии шаклҳои гуногун ҷиҳати ноил шудан ба натиҷаҳои устувори баланди варзишӣ мусоидат менамоянд (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223);

- баланд бардоштани маҳорати варзишгарон ва таъмини баромади бомуваффақи онҳо дар мусобиқаҳои ҷумҳуриявӣ ва байналмилалӣ;

- таъмин ва ташкили раванди мутамарказонидашудаи тайёрии солонаи захираҳои варзишӣ ва дастаҳои мунтахаб аз рӯи намуди варзиш, таҳлили натиҷаҳо, ҷараёни инкишоф ва болоравии нишондиҳандаҳои инкишофи ҷисмонӣ, инчунин иштирок дар ташкил ва таъмини тайёрии онҳо ба мусобиқаҳои ҷумҳуриявӣ ва байналмилалии варзишӣ ва баланд бардоштани дараҷаи техникӣ-тактикии варзишгарон (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223);

- иштирок дар ташаккул ва мукаммалгардонии низоми тайёрии варзишии захираҳои варзишӣ ва дастаҳои мунтахаб оид ба намудҳои варзиш (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223);

- ташкил ва гузаронидани чорабиниҳо ҷиҳати роҳ надодан ба истифодаи допинг дар варзиш;

- таъмини моддӣ-техникӣ, тиббӣ-биологии раванди тайёрии варзишӣ;

- иҷрои вазифаҳои дигари муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

69. Ҳайати варзишгарон ва мураббиёни марказҳо ҳангоми паст будани натиҷаҳо, дар асоси нақшаҳои машқӣ (дар қисмати ишғоли ҷойҳо) ва ё бад будани вазъи саломатии онҳо иваз карда мешаванд.

70. Марказҳо дар ҳамкорӣ бо Кумитаи миллии олимпии Ҷумҳурии Точикистон ва федератсияҳои ҷумҳуриявӣ аз рӯи намудҳои варзиш тайёрӣ ва баромади варзишгаронро ба Бозиҳои олимпӣ, Чемпионати ҷаҳон, Чемпионати Осиё ва мусобиқаҳои дигари бонуфузи расмӣ таъмин менамоянд.

71. Марказҳо дар мувофиқа бо мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш варзишгарон ва мураббиёнро барои таҷрибаомӯзӣ ё тайёрӣ ба мусобиқаҳо ба марказҳои дигар давлатҳо дар доираи маблағҳои мавҷуда ва ба ин мақсад пешбинишуда сафарбар менамоянд.

72. Ба раванди машғулиятҳо дар марказҳо ба ҳайси ҳайати тағйирёбанда ва бо шарти таъмини ҳайати доимӣ (роҳкиро аз ҷониби муассисаи сафарбаркунанда) мумкин аст варзишгарони муассисаҳои дигари тайёрии варзишӣ, ки аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш ба рӯйхати ҳайати таҷрибаомӯз ё захира ба дастаи мунтахаб аз рӯи намуди варзиш дохил карда шудаанд, ҷалб карда шаванд.

73. Ба ҷамъомадҳои машқӣ-варзишии марказҳо мумкин аст мураббиёни баландихтисос ва варзишгарони касбии ватанӣ ва хориҷӣ ҷалб карда шаванд. Дар ин ҳолат, хароҷот вобаста ба таъмини хӯрок ва ҷойи хоби варзишгарон ва мураббиёни мазкур аз ҷониби марказҳо пардохт карда мешаванд.

74. Варзишгарони марказҳо дар назорати доимии табибони марказҳо ва муассисаи махсусгардонидашудаи тибби (диспансер)-и варзишӣ қарор дода мешаванд.

75. Мураббиёни марказҳо аз ҳисоби мутахассисони дорандаи дараҷаи тахассусии олӣ, якум ва дуюми мураббигӣ (ба истиснои гурӯҳҳои машқӣ-варзишӣ) пур карда мешаванд.

76. Варзишгароне, ки мунтазам натиҷаи баланди варзишӣ нишон додаанд, натиҷаи кори марказҳо ва муассисаи тайёрии варзишие, ки варзишгарро ба марказҳо интиқол додааст, ҳисобида мешавад.

§9. Шӯрои муассисаҳои тайёрии варзишӣ

77. Бо мақсади ба таври дахлдор ба танзим даровардани фаъолияти муассисаҳои тайёрии варзишӣ ва қабули қарорҳои мушовараи он бо фармоиши директори муассисаи тайёрии варзишӣ Шӯрои муассисаи тайёрии варзишӣ ва Шӯрои мураббиёни муассисаи тайёрии варзишӣ таъсис дода мешаванд.

78. Ба ҳайати Шӯрои муассисаи тайёрии варзишӣ директор, ҷонишини ӯ, собиқадорони муассиса, табибон, мутахассисони соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш дохил шуда метавонанд. Барои тасдиқи гурӯҳҳои машқӣ ва варзишӣ, тасдиқ кардани ҳуҷҷатҳои машқӣ ва варзишӣ, рӯйхати машқварзон, мукофотонидан ҷиҳати ҳавасмандкунии кормандон ва ҳалли масъалаҳои дигари муҳим Шӯрои муассиса ваколатдор карда мешавад. Шӯрои муассиса дар се моҳ на кам аз як маротиба гузаронда мешавад (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223).

79. Шӯрои мураббиёни муассисаи тайёрии варзишӣ масъалаҳои гуногуни фаъолияти машқӣ ва тарбиявӣ, иштироки варзишгарон дар мусобиқаҳо, инчунин нақша, мавод ва барномаҳои тайёрии варзиширо вобаста ба зинаҳои тайёрӣ аз рӯи намуди варзиш, шакл, усул ва ҷараёни татбиқшавии онҳо, омӯзиши таҷрибаи пешқадами соҳа ва мубодилаи таҷриба ва методи тайёрии варзишгарон ва гузаронидани онҳоро ба зинаҳои гуногуни тайёрии варзишӣ зери роҳбарии мураббии калон баррасӣ ва барои тасдиқ пешниҳод менамояд. Шӯрои мураббиён дар як моҳ як маротиба гузаронда мешавад (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223).

§10. Ҳуҷҷатгузории муассисаҳои тайёрии варзишӣ

80. Муассисаҳои тайёрии варзишӣ бояд чунин ҳуҷҷатҳоро доро бошанд (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223):

- фармоишҳои ҳайати шахсӣ;

- фармоишҳои умумӣ;

- санадҳои меъёрии ҳуқуқии танзимкунандаи соҳа;

- оинномаи муассиса, дастурамалҳо оид ба фаъолият, қоидаҳои бехатарӣ;

- нақшаи кори солона;

- нақшаи кори Шӯрои муассиса;

- нақшаи кори Шӯрои мураббиён;

- рӯйхати варзишгарони шуъбаҳо ва гурӯҳҳо, инчунин ҳайати варзишгарони аз ҷониби муассиса тасдиқшуда;

- парвандаҳои шахсии варзишгарон (аз ҷумла аризаи варзишгарон оид ба қабул ба муассиса ва назорати тиббии онҳо);

- рӯйхати ҳайати дастаи мунтахаб ва захираи он (барои мактабҳои олии варзишӣ ва марказҳо);

- маводи вобаста ба меъёрҳои санҷишӣ ва интиқоли варзишгарон ба зинаҳои гуногуни тайёрии варзишӣ;

- маводи вобаста ба дараҷа ва унвонҳои варзишии варзишгарон;

- маводи вобаста ба унвонҳои фахрӣ, дараҷаи мураббиён, доварон ва методистон;

- дастовардҳои варзишии муассиса;

- тақвими ягонаи чорабиниҳои оммавию варзишӣ, омодагию солимгардонӣ ва иштироки варзишгарон дар мусобиқаҳои ҷумҳуриявӣ, байналмилалӣ ва иҷрои он;

- низомнома (тартиб)-и баргузории мусобиқаҳо ва протоколи мусобиқаҳо;

- ҳуҷҷатҳои ворида;

- ҳуҷҷатҳои содира;

- ҳисоботи омории мактабҳои варзишӣ (ТҶ-2);

- ҳисоботи моҳона, семоҳа, шашмоҳа ва солонаи муассиса;

- ҷадвали машғулиятҳо ва гузоришҳо оид ба назорати раванди машғулиятҳо;

- нақшаи дурнамои тайёрии варзишгарон (аз ҷумла варзишгарони ояндадор) дар давраи олимпӣ;

- харҷномаи муассиса, харҷномаи даромад ва хароҷоти ғайрибуҷетӣ, тарифгузории мураббиён, басти вазифаҳо ва маводи вобаста ба хизматрасонии муздноки муассиса;

- қоидаҳои одоби рафтори варзишгарон, мураббиён ва доварон;

- маводи вобаста ба баргузории ҷамъомадҳои машқӣ-варзишӣ;

- қарорҳои ҳайати мушовара, фармоиш, супоришҳои мақомоти ваколатдори давлатии дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш, муассиса (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223).

3. АСОСҲОИ ФАЪОЛИЯТИ МУАССИСАҲОИ ТАЙЁРИИ ВАРЗИШӢ

§1. Низоми бисёрсолаи тайёрии варзишӣ

81. Муассисаҳои тайёрии варзишӣ раванди тайёрии варзиширо мутобиқи низоми бисёрсолаи тайёрии варзишӣ, ки пайдарпайии вазифа, тарзу усул ва шаклҳои ташкилии тайёрии варзишгарони тамоми гурӯҳҳои синнусолиро таъмин менамояд, амалӣ менамоянд.

82. Сохтори ташкилии бисёрсолаи тайёрии варзишӣ ба татбиқи зинаҳои тайёрии варзишӣ асос меёбад, ки тибқи ҷадвали зерин муайян карда мешавад:

 

ҷадвал

 

83. Барои таъмини бисёрсолаи зинаҳои тайёрии варзишӣ муассисаҳои тайёрии варзишӣ низоми интихоби варзиширо истифода менамоянд, ки аз инҳо иборат аст:

- таҳлили инкишофи ҷисмонӣ ва азхудкунии малакаҳои варзишии варзишгарон;

- супоридани меъёрҳои санҷишӣ бо мақсади пур кардани гурӯҳҳо;

- муайян намудан ва интихоби варзишгарони лаёқатманд дар ҷамъомадҳои машқӣ-варзишӣ ва мусобиқаҳо.

84. Барои таҳлил ва дуруст ба роҳ мондани фаъолияти худ муассисаҳои тайёрии варзишӣ бояд меъёрҳои зеринро ба назар гиранд:

- дар зинаи варзишӣ-солимгардонӣ - инкишофи бардавоми тайёрии умумии ҷисмонии машқварзон дар баробари асосҳои малакаҳои техникӣ дар намуди интихобнамудаи варзиш, сатҳи азхудкунии донишҳои асосӣ дар бораи гигиена ва кумаки аввалияи тиббӣ, инчунин азхудкунии асосҳои назариявии тарбияи ҷисмонӣ ва малакаҳои худназоратӣ;

- дар зинаи тайёрии ибтидоии варзишӣ - устувории ҳайати варзишгарон, сатҳи тамоилҳои имконпазири машқварзон аз рӯи намуди интихобнамудаи варзиш, ҷараёни болоравии нишондиҳандаҳои инфиродии тайёрии ҷисмонии машқварзон, сатҳи азхудкунии асосҳои техникӣ дар намуди интихобнамудаи варзиш, фарогирии ҳарчи бештари шумораи варзишгарон, шумораи варзишгароне, ки ба гурӯҳҳои машқӣ-варзишӣ интиқол шудаанд;

- дар зинаи машқӣ-варзишӣ - вазъи саломатӣ, сатҳи тайёрии ҷисмонии варзишгарон, ҷараёни болоравии сатҳи тайёрии махсуси ҷисмонӣ ва техникӣ-тактикии машқварзон мутобиқи хусусиятҳои инфиродӣ, сатҳи азхудкунии ҳаҷми сарбории машқӣ-варзишӣ, ки барномаҳои тайёрии варзишӣ аз рӯи намуди варзиш пешбинӣ намудааст, иҷрои меъёрҳои дахлдори варзишӣ, ноил гардидан ба дараҷа ва унвонҳои варзишӣ;

- дар зинаи мукаммалгардонии маҳорати варзишӣ - сатҳи инкишофи умумӣ ва махсуси ҷисмонӣ ва ҳолати функсионалии организми машқварзон, ҷараёни болоравии дастовардҳои варзишӣ, натиҷаҳои иштирок дар мусобиқаҳои расмии маҳаллӣ, ҷумҳуриявӣ ва байналмилалӣ қабул шудани машқварзон ба омӯзишгоҳҳои захираҳои олимпӣ ва мактабҳои маҳорати олии варзишӣ;

- дар зинаи варзиши маҳорати олӣ - устувории натиҷаҳои бомуваффақи иштирок дар мусобиқаҳои ҷумҳуриявӣ ва байналмилалӣ, ба даст овардани натиҷаҳои сатҳи дастаҳои мунтахаб аз рӯи намудҳои варзиш (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223).

§2. Мукаммалгардонии гурӯҳҳо оид ба зинаҳои тайёрии варзишӣ

85. Пур кардани гурӯҳҳои тайёрии варзишӣ ва ҳаҷми сарбории машқӣ-варзишӣ бо дар назар доштани техникаи бехатарӣ мутобиқи стандарти давлатии тайёрии варзишӣ ва барномаҳои тайёрии варзишӣ муайян карда мешавад (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223).

86. Дар муассисаҳои тайёрии варзишӣ (ба ғайр аз мактабҳои махсуси варзишӣ ва мактабҳои захираҳои олимпӣ) аз шумораи умумии намудҳои варзиш шумораи гурӯҳҳои варзишӣ чунин муайян карда мешавад:

- гурӯҳҳои намуди олимпии варзиш - 60 фоиз (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223);

- гурӯҳҳои намуди ғайриолимпии варзиш, ки аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш эътироф шудаанд - 20 фоиз (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223);

- гурӯҳҳои миллӣ (вобаста ба шароити минтақа) - 20 фоиз (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223).

Бо дар назар доштани шароити минтақа зиёд намудани шумораи гурӯҳҳо оид ба намуди олимпии варзиш иҷозат дода мешавад, вале зиёд намудани шумораи гурӯҳҳо аз рӯи намудҳои миллӣ ва ғайриолимпӣ манъ аст.

87. Дар сурати мавҷуд набудани стандарти давлатии тайёрии варзишӣ аз рӯи намуди варзиш муассисаҳои тайёрии варзишӣ дар асоси нақшаи зерин фаъолияти худро ба роҳ мемонанд:

 

чадвал (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223)

 

88. Ҳангоми дар як гурӯҳ муттаҳид намудани варзишгарони синну солашон ва тайёрии варзишиашон гуногун бояд фарқияти дараҷаи маҳорати варзишии онҳо на баландтар аз ду дараҷаи варзишӣ бошад.

89. Рӯйхати гурӯҳҳои зинаҳои тайёрии ибтидоӣ, машқӣ-варзишӣ аз ҷониби роҳбари муассисаи тайёрии варзишӣ дар мувофиқа бо сохторҳои маҳаллии мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш, рӯйхати гурӯҳҳои зинаҳои мукаммалгардонии маҳорати варзишӣ аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш ва сохторҳои маҳаллии он, инчунин рӯйхати гурӯҳҳои зинаҳои маҳорати олии варзишии тамоми муассисаҳои тайёрии варзишӣ аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш тасдиқ карда мешавад (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223).

§3. Қабул ва интиқоли варзишгарони муассисаҳои тайёрии варзишӣ

90. Синну соли пасттарини кӯдакону наврасоне, ки ба муассисаҳои тайёрии варзишӣ аз рӯи намудҳои варзиш қабул мегарданд (ба истиснои гурӯҳҳои солимгардонӣ), дар асоси нақшаи зерин муайян карда мешавад:

 

ҷадвал

 

91. Дар сурати риоя намудани талаботи тиббӣ, ташкилӣ-методӣ ва бо дар назар доштани талаботи байналмилалӣ ва хусусиятҳои намуди дахлдори варзиш муассисаҳои тайёрии варзишӣ ҳуқуқ доранд дар мувофиқа бо мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш кӯдакони хурдсолро (аз синни чорсола) ба тайёрии варзишӣ ҷалб намоянд. Дар баробари ин шартҳои зерин бояд ҳатман ба инобат гирифта шаванд:

- аризаи хаттии падар ё модари кӯдак (шахсони онҳоро ивазкунанда);

- мавҷуд будани барномаи тайёрии варзишӣ, ки усулҳои тарбияи ҷисмонии кӯдакони хурдсолро пешбинӣ намудааст;

- мавҷуд будани гурӯҳи дахлдор оид ба тайёрии варзишӣ барои синну соли мазкур ва аз тарафи муассисаи тайёрии варзишӣ дар гурӯҳи тайёрии варзишӣ нигоҳ доштани доираи қабули кӯдакони хурдсол, ки барномаи тайёрии варзишӣ муқаррар намудааст;

- мавҷуд будани мутахассисисон ва мураббиёни дахлдор вобаста ба тайёр намудани кӯдакони хурдсол, ки дорои дараҷаи тахассусӣ мебошанд, аз аттестатсия ё курсҳои махсуси такмили ихтисос гузаштаанд.

92. Варзишгарон ба гурӯҳҳо аз рӯи стандартҳои давлатии тайёрии варзишӣ, барномаҳои тайёрии варзишӣ ва талаботи дигари муқаррарнамуда аз рӯи намуди варзиш қабул карда шуда, натиҷагирии фаъолияти онҳо аз рӯи ин меъёрҳо, азхудкунии қисми назариявии барномаҳо, минбаъд бо дар назар доштани дараҷаҳои варзишӣ, унвонҳои варзишӣ ва иштироки бомуваффақи варзишгарон дар мусобиқаҳои варзишӣ баҳогузорӣ карда мешаванд.

93. Қабул, интиқол, хориҷ ва хатми варзишгарони муассисаи тайёрии варзишӣ бо фармоиши директори муассисаи тайёрии варзишӣ ба расмият дароварда мешавад.

94. Ба муассисаҳои тайёрии варзишӣ хоҳишмандон дар асоси талаботи зерин қабул карда мешаванд:

- ҳангоми расидан ба синну соли муқарраргардида;

- мавҷуд будани розигии хаттии падару модар (шахсони онҳоро ивазкунанда) оид ба ҷалб намудани фарзандонашон ба машғулиятҳои тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш;

- хулосаи хаттии тиббӣ оид ба вазъи саломатӣ;

- аз рӯи намуди варзиш иҷро кардани талаботи санҷишии инфиродӣ.

95. Муассисаҳои тайёрии варзишӣ ҳуқуқ доранд бо дар назар доштани хусусиятҳои намудҳои дахлдори варзиш тибқи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузорӣ ҳуҷҷатҳои дигар ва талаботро, ки номгӯи онҳо дар оинномаи муассисаҳои тайёрии варзишӣ нишон дода шудааст, дархост намоянд.

96. Интиқоли варзишгарони муассисаи тайёрии варзишӣ пас аз ба анҷом расидани ҳар ду зинаи варзишӣ ва бо шарти иҷро намудани меъёрҳои муқарраршуда ба амал бароварда мешавад. Ҳангоми иҷро нагардидани меъёрҳои муқаррарнамудаи барномаҳои тайёрии варзишӣ ва стандартҳои давлатии тайёрии варзишӣ вобаста ба зинаҳои тайёрии варзишӣ, варзишгарон ба зинаҳои болоӣ гузаронида намешаванд. Дар ин ҳолат, варзишгар бо қарори Шӯрои мураббиён такроран, вале на зиёда аз ду сол дар ин зина мононда мешавад. Дар ҳолати кам гардидани шумораи варзишгарон дар гурӯҳи машқӣ, бо фармоиши директори муассиса аз ҳисоби машқварзони захиравӣ гурӯҳ пур карда мешавад (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223).

97. Тартиби гузаронидани варзишгарон аз як зина ба зинаи дигар ва ё аз як муассисаи тайёрии варзишӣ ба муассисаи тайёрии варзишии дигар аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш тасдиқ карда мешавад.

98. Дар муассисаҳои тайёрии варзишӣ раванди тайёрии варзишӣ дар асоси принсипи эҳтироми тарафайн миёни роҳбарият, мутахассисон, варзишгарон ва кормандони дигар амалӣ карда мешавад. Дар муносибат нисбати варзишгарон истифодаи усулҳои зӯроварии ҷисмонӣ ва ё таъсири равонӣ манъ аст.

99. Барои истифодаи маводи барангезандаю неруафзо (допинг), вайрон намудан ё иҷро накардани талаботи низомнома, оинномаи муассисаи тайёрии варзишӣ, қоидаҳои тартиботи дохилӣ, санадҳои дигари дохилии меъёрии умумиҳатмӣ ва Қоидаҳои одоби варзишгар, мураббӣ, довар ва кормандони дигари соҳаи варзиш дар Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш тасдиқ намудааст, инчунин дар сурати шомил шудан ба ҳар гуна ҳизбу ҳаракатҳои иртиҷоӣ, экстремистиву террористӣ ва ҳизбҳое, ки фаъолияти онҳо дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон манъ шудаанд, нисбати варзишгарон ҷазо дар намуди сарзаниш, танбеҳ ва хориҷ намудан аз муассисаи тайёрии варзишӣ татбиқ карда мешавад.

100. Барои аз ҷониби варзишгарони муассисаи тайёрии варзишӣ пешгирӣ намудани содир гардидани ҳолатҳои муқарраркардаи банди 99 низомнома роҳбарияти муассиса, мураббиён ва сармураббии дастаҳои мунтахаб аз рӯи намудҳои варзиш масъул мебошанд (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223).

101. Бо санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва оинномаи муассисаи тайёрии варзишӣ нисбати варзишгарон, пешбинӣ намудани намудҳои дигари ҷазои интизомии сабуктар (ба монанди огоҳӣ, дур намудан аз мусобиқаи варзишӣ дар мувофиқа бо мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш) мумкин аст.

102. Татбиқи ҷазоҳои интизомие, ки дар низомнома, санадҳои дигари қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон, оинномаи муассисаҳои тайёрии варзишӣ пешбинӣ карда нашудааст, манъ аст.

§4. Ташкили раванди машқӣ-варзишӣ дар муассисаҳои тайёрии варзишӣ

103. Машғулиятҳо дар муассисаҳои тайёрии варзишӣ аз рӯи барномаҳои тайёрии варзишӣ, ки тибқи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузорӣ қабул карда шудааст, ба роҳ монда мешаванд.

104. Муассисаҳои тайёрии варзишӣ корро бо варзишгарон дар давоми соли тақвимӣ (аз моҳи январ то декабр) ба роҳ мемонанд.

105. Машғулиятҳои машқӣ-варзишӣ дар муассисаҳои тайёрии варзишӣ мутобиқи нақшаи солона, ки ба 52 ҳафтаи машғулиятҳои машқӣ-варзишӣ бевосита дар шароити муассисаи тайёрии варзишӣ ва дар шароити лагери солимгардонии варзишӣ ва ё аз рӯи нақшаҳои инфиродии машқварзон дар давраи истироҳати фаъоли онҳо ҳисоб карда шудааст, гузаронида мешаванд.

106. Шаклҳои асосии раванди машқӣ-варзишӣ инҳо мебошанд:

- машғулиятҳои машқӣ-варзишии амалӣ ва назариявӣ (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223);

- кор аз рӯи нақшаҳои инфиродӣ;

- чорабиниҳои тиббӣ-барқарорсозӣ;

- муоина ва назорати тиббӣ;

- иштирок дар мусобиқаҳо, ҷамъомадҳои машқӣ-варзишӣ, таҷрибаи дастурдиҳӣ ва доварӣ.

107. Дар зинаҳои мукаммалгардонии маҳорати варзишӣ ва варзиши маҳорати олӣ кор бо нақшаҳои инфиродӣ ба таври ҳатмӣ муқаррар карда мешавад.

108. Бо мақсади муқаррар намудани реҷаи мусоиди машқу тамрин, истироҳати таълимгирандагон, таълими онҳо дар муассисаҳои таълимӣ бо дарназардошти хусусиятҳои синну солӣ ва меъёрҳои муқарраршудаи санитарӣ-гигиенӣ аз тарафи маъмурияти муассисаҳои тайёрии варзишӣ ҷадвали дарсҳо (машғулиятҳо) тартиб дода мешавад. Ҳангоми тартиб додани ҷадвали мазкур таклифу пешниҳодҳои мураббиёни варзишӣ аз рӯи намуди варзиш низ ба инобат гирифта мешаванд.

109. Мазмуну муҳтавои машғулиятҳои машқӣ-варзишӣ бояд ба барномаҳои тасдиқшудаи тайёрии варзишӣ мутобиқ бошад.

110. Аз рӯи ҳамаи намудҳои варзиш барои гузаронидани машғулиятҳо дар гурӯҳҳои машқӣ-варзишӣ, мукаммалгардонии маҳорати варзишӣ ва варзиши маҳорати олӣ ҳангоми зарурат ба ғайр аз мураббии асосӣ, мураббии иловагӣ (мураббии дуюм) ва мутахассисони дигар дар доираи соатҳои барномаи тайёрии варзишӣ ҷалб карда мешаванд.

111. Давомнокии як машғулият ҳангоми татбиқи барномаҳои тайёрии варзишӣ бо дар назар доштани хусусиятҳои синнусолӣ ва зинаи тайёрии варзишӣ бо соатҳои академикӣ ҳисоб карда мешавад. Як соати академӣ ба 45 дақиқа баробар аст. Давомнокии як машғулият ба таври зерин муқаррар карда мешавад:

- дар гурӯҳҳои варзишӣ-солимгардонӣ ва тайёрии ибтидоии варзишӣ - на зиёда аз 2 соати академӣ;

- дар гурӯҳҳои машқӣ-варзишӣ - на зиёда аз 3 соати академӣ;

- дар гурӯҳҳои мукаммалгардонии маҳорати варзишӣ ва варзиши маҳорати олӣ - на зиёда аз 4 соати академӣ;

- дар гурӯҳҳои маҳорати олӣ - на зиёда аз 5 соати академӣ (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223).

112. Дар сурати дар як рӯз ду дафъа будани машғулият давомнокии ҷамъи машғулиятҳо на зиёда аз 6 соати академӣ шуда метавонад.

113. Дар гурӯҳҳое, ки сарборӣ дар як ҳафта 20 соати академӣ ва зиёда аз он мебошад, давомнокии як машғулият бояд на зиёда аз 4 соати академӣ бошад.

114. Як басти кори мураббии муассисаҳои тайёрии варзишӣ ба 16 соати академӣ дар як ҳафта баробар мебошад. Ба мураббии муассисаҳои тайёрии варзишӣ на зиёда аз ду басти корӣ дар як ҳафта иҷозат дода мешавад. Бо шарти иҷрои меъёрҳои муқарраршуда аз ҷониби варзишгарон дар зинаҳои варзишӣ ба басти кори мураббӣ дар мувофиқа бо мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш то 8 соати академӣ илова карда мешавад. Давомнокии фаъолияти муштараки мураббиён дар асоси санадҳои меъёрии ҳуқуқии соҳаи меҳнат муқаррар карда мешавад (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223).

115. Муассисаҳои тайёрии варзишӣ барои тайёрии варзишгарони муассиса аз рӯи намудҳои инфиродӣ ва даставӣ ҷамъомадҳои машқӣварзишӣ мегузаронанд.

116. Муассисаҳои варзишӣ барои омодагии варзишгарон ба мусобиқаҳои минтақавӣ 15 рӯз, ҷумҳуриявӣ 18 рӯз ва мусобиқаҳои байналмилалӣ 21 рӯз корҳои варзишию машқии иловагӣ ва ҷамъомадҳои машқӣ-варзишӣ мегузаронанд.

117. Гурӯҳҳои варзиши маҳорати олӣ барои тайёрӣ ба мусобиқаҳои ҷумҳуриявӣ ва байналмилалӣ бо реҷаи доимӣ метавонанд ба ҷамъомадҳои машқӣ-варзишӣ фаро гирифта шаванд.

118. Барои муайян ва тайёр намудани варзишгарони болаёқату ояндадор, номзадҳо ба дастаҳои мунтахаби минтақавӣ ва вилоятӣ давомнокии ҷамъомадҳои машқӣ-варзишӣ то 100 рӯз ва барои тайёрии варзишгарон - аъзои дастаи мунтахаб аз рӯи намуди варзиш то 250 рӯз муқаррар карда мешавад (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223).

119. Нақшаи ҷамъомадҳои машқӣ-варзиширо директори муассисаи тайёрии варзишӣ тасдиқ мекунад.

120. Муассисаҳои тайёрии варзишӣ дар раванди машқ мусобиқа ва чорабиниҳои варзиширо ташкил карда, бо варзишгарон корҳои ватанпарварӣ, тарбиявию ахлоқӣ ва одоб, ки нақшаи он аз ҷониби директори муассиса тасдиқ карда мешавад, мегузаронанд.

121. Муассисаҳои тайёрии варзишӣ дар асоси нақшаи тасдиқшуда ва дар доираи маблағҳои мавҷуда метавонанд ҷамъомадҳои машқӣварзишӣ, чорабиниҳои дохилимуассисавӣ, мусобиқаҳои кушод, вохӯриҳои даставӣ ва чорабиниҳои дигар гузаронанд.

122. Раванди машқӣ-варзишӣ ҳамасола мутобиқи муҳлати зерин ба нақша гирифта мешавад:

- банақшагирии дурнамо барои як даври олимпӣ - 4 сол, ки марҳилаҳои татбиқи барномаҳои тайёрии варзиширо муайян менамояд;

- банақшагирии солона, ки нақшаи гузаронидани машғулиятҳои инфиродӣ, гурӯҳӣ ва марҳилавии (ҷамъбастии) варзишгарон, аз ҷумла тайёрии инфиродии варзишгаронро муайян менамояд;

- банақшагирии моҳона (на дертар аз 15 рӯз то оғози моҳ), таҷрибаи доварӣ ва дастурдиҳӣ, инчунин чорабиниҳои тиббӣбарқарорсозӣ ва чорабиниҳои дигарро муайян менамояд.

123. Ҳар сол то моҳи декабр аз ҷониби муассис дар мувофиқа бо мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш ва сохторҳои маҳаллии он нақшаи кори солона, басти кори вазифаҳо, тарифгузорӣ, харҷнома (смета)-и муассисаҳои тайёрии варзишӣ тасдиқ карда мешаванд.

124. Барои таъмини тайёрии солонаи варзишӣ, тайёрӣ ба мусобиқаҳои варзишӣ ва истироҳати фаъоли (барқарорсозии) машқварзон дар давраи таътил ҷамъомадҳои машқӣ-варзишӣ ташкил карда мешаванд, ки қисми таркибии (давоми) раванди тайёрии варзишӣ мебошад.

4. РОҲБАРИЯТ, КОРМАНДОН (МУРАББИЁН) ВА ВАРЗИШГАРОНИ МУАССИСАҲОИ ТАЙЁРИИ ВАРЗИШӢ

§1. Идоракунии муассисаҳои тайёрии варзишӣ

125. Роҳбарии муассисаҳои тайёрии варзиширо директор амалӣ менамояд. Ба вазифаи директор шахсе таъин карда мешавад, ки дорои таҳсилоти олии соҳавӣ ё педагогӣ, унвонҳои варзишӣ ва таҷрибаи кории соҳавии на кам аз панҷ сола мебошад. Директори муассисаи тайёрии варзишӣ аз ҷониби муассис дар мувофиқа бо мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш ба вазифа таъин ва аз вазифа озод карда мешавад.

126. Директори муассисаи тайёрии варзишӣ ҳуқуқ дорад:

- ба роҳбарии умумии муассисаи тайёрии варзишӣ, идора ва ташкил кардани корҳо оид ба масъалаҳои тайёрии варзишӣ, тарбиявӣ, дастурӣ, маъмурию хоҷагӣ;

- ба кор қабул кардан ва аз кор озод намудани кормандони муассисаи тайёрии варзишӣ мутобиқи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- ба бастан, тағйир додан, илова намудан ва бекор кардани шартномаи меҳнатӣ, созишнома ва шартномаҳои коллективӣ бо тартиб ва асосҳои пешбининамудаи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- ба қабули санадҳои меъёрии дохилӣ (локалӣ) дар доираи ваколатҳои худ, ки иҷрои онҳо барои кормандон ҳатмист;

- ба пешниҳод намудани номзадҳо барои иҷрои вазифа ба Шурои муассисаи тайёрии варзишӣ;

- аз кормандон талаб кардани иҷрои шартҳои шартномаи меҳнатӣ, созишнома ва шартномаҳои коллективӣ, қоидаҳои тартиботи дохилии меҳнатӣ ва санадҳои дигари меъёрии ҳуқуқӣ;

- бо тартиби муқаррарнамудаи низомнома ва санадҳои дигари меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон андешидани чораҳо барои ҳавасмандгардонӣ ва ба ҷавобгарӣ кашидани кормандон;

- ба додани ваколатнома ҳангоми ба амал баровардани фаъолияти молиявию хоҷагидории муассисаи тайёрии варзишӣ;

- ба намояндагӣ ва ҳифзи манфиатҳои муассисаи тайёрии варзишӣ дар дохил ва хориҷи кишвар;

- банақшагирии фаъолият бо дар назар доштани риоя намудани манфиатҳои асосии муассисаи тайёрии варзишӣ;

- дорои ҳуқуқҳои дигаре мебошад, ки санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар намудаанд.

127. Директори муассисаи тайёрии варзишӣ уҳдадор аст:

- талаботи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, низомнома, санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофнамудаи Тоҷикистон, шартномаи меҳнатӣ, созишнома ва шартномаҳои коллективӣ, санадҳои меъёрии дохилӣ (локалӣ)-ро риоя намояд;

- ҳангоми қабул ба кор бо кормандон бо тартиб ва шартҳои муқаррарнамудаи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон шартномаи меҳнатӣ бандад;

- шароити меҳнати кормандонро мутобиқи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, шартномаи меҳнатӣ, созишнома ва шартномаҳои коллективӣ таъмин намояд;

- талаботи муқаррарнамудаи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистонро оид ба бехатарӣ ва ҳифзи меҳнат, бехатарии сӯхтор ва санитарию гигиениро дар ҷойи кор таъмин намояд;

- сари вақт ва дар ҳаҷми пурра ба корманд музди меҳнат ва иловапулиҳои дигарро, ки санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, шартномаи меҳнатӣ, созишнома ва шартномаҳои коллективӣ, санадҳои корфармо пешбинӣ намудаанд, пардохт намояд;

- кормандро бо қоидаҳои тартиботи дохилии муассисаи тайёрии варзишӣ, шартномаи меҳнатӣ, созишнома ва шартномаҳои коллективӣ, санадҳои дигари корфармо, ки бевосита ба кори корманд алоқаманд мебошад, шинос намояд;

- истифодаи оқилона ва мақсадноки моликияти муассисаи тайёрии варзиширо таъмин намояд;

- ба корманд тибқи тартиби пешбининамудаи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон рухсатиҳо диҳад;

- таҷрибаомӯзӣ, тайёрии касбӣ, азнавтайёркунӣ ва такмили ихтисоси кормандонро тибқи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон таъмин намояд;

- уҳдадориҳои дигарро, ки санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ намудаанд, иҷро намояд.

128. Муассисаҳои тайёрии варзишие, ки аз буҷети давлатӣ маблағгузорӣ мешаванд, ҳуқуқ доранд дар ҳолати мавҷуд будани сарфаи музди меҳнат аз ҳисоби ҷойи кори холӣ, инчунин аз ҳисоби маблағҳои махсус бо пешниҳоди Шӯрои мураббиёни муассиса ва розигии муассис аз рӯйи натиҷаи меҳнатӣ ба кормандону мураббиён то як маоши вазифавӣ мукофотпулӣ пардохт намоянд.

129. Директори муассисаи тайёрии аз рӯи уҳдадориҳои муассиса пурра ҷавобгар мебошад.

130. Ҷонишини директор аз доираи мутахассисоне ба вазифа таъин карда мешавад, ки дорои таҳсилоти миёна ё олии касбии соҳавӣ, таҷрибаи кории на кам аз панҷсолаи соҳавӣ (баъди хатми муассисаи таълимӣ) мебошанд. Ҷонишини директор аз ҷониби директори муассисаи тайёрии варзишӣ дар мувофиқа бо муассис ба вазифа таъин ва аз вазифа озод карда мешавад. Дар муассисаҳои тайёрии варзишӣ ҷонишини директор оид ба таълим, оид ба корҳои хоҷагидорӣ фаъолият менамоянд ва ҳангоми дар муассиса мавҷуд будани зиёда аз 18 гурӯҳи машқӣ ҷонишини директор оид ба корҳои варзишӣ ҷалб карда мешавад.

131. Ҷонишини директор ҳуқуқ дорад:

- дар баррасии масъалаҳои ба фаъолияти муассиса дахлдошта ва қабули қарор аз рӯи онҳо иштирок намояд;

- барои мукаммал намудани самти кор дар фаъолияти муассиса ба директори муассиса таклиф пешниҳод намояд;

- дар бораи ба ҷавобгарии интизомӣ кашидани корманди муассиса ба директори муассиса таклиф пешниҳод намояд;

- ҳуқуқҳои дигари муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистонро амалӣ намояд.

132. Ҷонишини директор уҳдадор аст:

- Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, низомнома, Қоидаҳои одоби варзишгар, мураббӣ, довар ва кормандони дигари соҳаи варзиш дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ва санадҳои дигари меъёрии ҳуқуқие, ки фаъолияти соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзишро танзим мекунанд, донад ва риоя намояд;

- ташкили раванди машқӣ-варзишӣ, тарбия ва корҳои методиро дар муассисаи тайёрии варзишӣ таъмин намояд;

- назорати фаъолияти кормандони муассисаи тайёрии варзишӣ ва рафти иҷрои нақшаҳо, барномаҳои тайёрии варзишӣ, инчунин коркарди ҳуҷҷатҳои лозимаи муассисаи тайёрии варзиширо ба роҳ монад;

- ба кори мураббиён роҳбарӣ намуда, ҷобаҷогузории гурӯҳҳои машқӣ ва варзишӣ, ташкил ва баргузории машғулиятҳо, бақайдгирӣ ва банақшагирии онҳо, аз ташхиси тиббӣ гузаштани варзишгаронро назорат барад;

- барои баланд бардоштани маҳорат, усулҳои омӯзишӣ ва машқии варзишгарон чораҳо андешад;

- ҷадвали машғулиятҳои тайёрии варзиширо таҳия кунад;

- корҳои ташвиқотиву тарғиботиро барои ҳавасмандгардонӣ ба тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш ва иҷрои босифати ҳуҷҷатдорӣ, аз ҷумла ҳуҷҷатҳои оморӣ ва ҷамъбастӣ, баланд бардоштани дараҷаи тахассусӣ ва унвонҳои варзиширо ба роҳ монад;

- иҷрои нақшаи тақвимиро назорат намояд;

- уҳдадориҳои дигари муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистонро амалӣ намояд.

133. Дар сурати набудани директор уҳдадориҳои вазифавии ӯ дар асоси санади дахлдори муассис ва дар мувофиқа бо мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш ба зиммаи ҷонишини директор вогузор карда мешавад.

134. Барои директори муассисаи тайёрии варзишӣ ва ҷонишини ӯ (мудири қисми таълимӣ) ва методист ҳуқуқи фаъолият намудан ба ҳайси мураббӣ бо шарти ҳатмии мутахассиси соҳа оид ба намуди варзиш будан, то 12 соати академӣ (дар мавриди иҷро намудани меъёрҳо, бо иҷозати мақомоти ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш 16 соати академикӣ) дар як ҳафта иҷозат дода мешавад ва онҳо метавонанд 50 фоиз соати муқарраршударо дар вақти фаъолияти кориашон дар муассисаи тайёрии варзишие, ки ҷойи фаъолияти кории асосии онҳо мебошад, иҷро намоянд.

135. Ба вазифаи методист шахсони дорои таҳсилоти олии касбии соҳавӣ ва таҷрибаи кории на кам аз панҷсолаи соҳавӣ таъин карда мешаванд.

136. Методист хуқуқ дорад:

- дар ҷаласаҳои муассисаи тайёрии варзишӣ ва баррасии маъалаҳои ба фаъолияти муассиса алоқаманд иштирок намояд;

- барои беҳтар намудани фаъолияти муассиса ба директори муассиса таклиф пешниҳод намояд;

- ҳуқуқҳои дигари муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистонро амалӣ намояд.

137. Методист уҳдадор аст:

- Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, низомнома, Қоидаҳои одоби варзишгар, мураббӣ, довар ва кормандони дигари соҳаи варзиш дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ва санадҳои дигари меъёрии ҳуқуқие, ки фаъолияти соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзишро танзим мекунанд, донад ва риоя намояд;

- дар муассиса корҳои методӣ, раванди машқӣ ва методӣ, нақшаи методии кори муассисаи тайёрии варзишӣ, гӯшаи методиро ба роҳ монад;

- раванди баргузории машғулиятҳо ва иҷрои нақшаҳоро назорат ва таҳлил карда, маълумотномаи таҳлилии иштирок дар машғулиятҳоро таҳия намояд;

- ҳисоботи омории натиҷаҳои фаъолияти муассисаро дар зинаҳои тайёрии варзишӣ, инчунин ҳисоботи омориро оид ба иштироки варзишгарони муассиса дар мусобиқаҳои варзишӣ пеш барад;

- барои мукаммалгардонии дониш ва малакаву маҳорати мураббиён машғулиятҳои кушоди омӯзишӣ ташкил карда, натиҷаҳо, таҷриба ва самаранокии фаъолияти мураббиёни муассисаро таҳлил намояд;

- таҷрибаи пешрафтаи илмӣ-методӣ ва технологияи муосирро омӯзад ва дар амал татбиқ кунад, дар гузаронидани дарсҳои кушод ва семинару конференсияҳои муассиса иштирок намояд;

- барномаҳои тайёрии варзишӣ, нақшаҳои машқӣ оид ба зинаҳои тайёрии варзишӣ, дастурамал оид ба қоидаи техникаи бехатарӣ ва ташкили машғулиятҳои варзишӣ, маводҳои методии соҳавии мутобиқ ба варзиши муосирро таҳия намояд;

- ҳуҷҷатгузорӣ оид ба гузаронидани мусобиқаҳо ва реҷаи машғулиятҳоро барои иштирок ва бозомӯзии варзишгарон таҳия ва амалӣ намояд;

- ба мураббиён барои таҳияи нақшаи кори солона ва моҳона ёрии амалӣ мерасонад;

- уҳдадориҳои дигари муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистонро иҷро намояд.

138. Дар муассисаҳои тайёрии варзишӣ як методист ба кор ҷалб карда мешавад. Дар муассисаҳои тайёрии варзишӣ, ки зиёда аз 27 гурӯҳи машқӣ фаъолият мекунанд, дар мувофиқа бо мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш ҷалб намудани то се методист иҷозат дода мешавад. Дар ин ҳолат иловапулӣ ба маоши вазифавии методистон вобаста ба гурӯҳашон пардохт карда мешавад. Басти кории методистон тақсимнашаванда мебошад.

139. Методист, мураббӣ-дастурдиҳанда, мураббии калон, варзишгар-дастурдиҳанда ва кормандони дигари муассисаҳои тайёрии варзишӣ бо фармоиши директори муассисаи тайёрии варзишӣ ба вазифа таъин ва аз вазифа озод карда мешаванд.

§2. Сармураббии дастаҳои мунтахаб аз рӯи намудҳои варзиш, мураббии калон ва мураббии муассисаҳои тайёрии варзишӣ

140. Вазифаи сармуррабии дастаи мунтахаби шаҳр, минтақа, вилоят ва аз рӯйи намудҳои варзиш (минбаъд - сармуррабӣ) танҳо дар мактабҳои маҳорати олӣ, марказҳои тайёрии олимпӣ ва марказҳои омодагии дастаҳои мунтахаб ҷорӣ карда мешавад (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223).

141. Ба сифати сармураббӣ мураббии дорои таҳсилоти миёна ё олии касбии соҳавӣ, дараҷаи тахассуси олӣ ва унвонҳои варзишӣ бо дарназардошти нишондиҳандаҳои баланди фаъолияти касбӣ таъин карда мешавад.

142. Сармураббӣ барои роҳбарӣ, тайёрӣ, ташкил кардан, банақшагирӣ, ҳамоҳангсозӣ ва баромади дастаи мунтахаб дар мусобиқаҳои варзишӣ масъул мебошад, инчунин риояи қоидаҳои зиддидопингиро аз ҷониби варзишгар назорат мекунад (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223).

143. Сармураббӣ дар доираи ваколаташон ва аз рӯи натиҷаи баромади варзишгарон, новобаста аз минтақаи онҳо, ҳуқуқ дорад варзишгарони маҳорати олӣ, болаёқат, дараҷа ва унвондорро дар мувофиқа бо мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш, федератсияҳои варзишӣ ба мактабҳои маҳорати олии варзишӣ ва марказҳо ба раванди тайёрии варзишӣ ҷалб намояд.

144. Сармураббӣ танҳо бо варзишгарони аъзои дастаҳои мунтахаб аз рӯи намуди варзиш кор мекунад ва аз рӯи дастовардҳои онҳо дар мусобиқаҳои байналмилалии варзишӣ иловапулӣ мегирад. Сармураббӣ ҳуқуқ надорад ба ҳайси мураббӣ фаъолият намояд ва гурӯҳи тайёрии варзишӣ дошта бошад (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223).

145. Дар марказҳо аз рӯи ҳар як намуди варзиш ва вобаста ба синну сол (наврасон, ҷавонон ва калонсолон) як сармураббии дастаи мунтахаб аз рӯи намуди варзиш фаъолият менамояд, ки бо пешниҳоди федератсияи варзишӣ аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш ба вазифа таъин ва аз вазифа озод карда мешавад (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223).

146. Вазифаи мураббии калон дар муассисаҳои тайёрии варзишӣ ба шарте ҷорӣ карда мешавад, ки агар дар як намуди варзиш зиёда аз 3 нафар мураббӣ фаъолият дошта бошанд. Ба вазифаи мураббии калон шахсе таъин карда мешавад, ки аз рӯи таҳсилот, дараҷаи тахассус, дастовардҳо ва собиқаи корӣ нисбати мураббиёни дигар як зина болотар бошад.

147. Мураббии калони муассисаи тайёрии варзишӣ ба кори мураббиён роҳбарӣ менамояд, якҷо бо ташкилотҳои ташхиси тиббӣ назорати дурусти тиббии варзишгаронро дар гурӯҳҳои тайёрии варзишӣ ба роҳ мемонад.

148. Мураббии калон иҷрои барномаи тайёрии варзиширо аз ҷониби мураббиёни дигар назорат менамояд. Корҳои омодагӣ ва баромади варзишгаронро дар мусобиқаҳо ташкил карда, баромади варзишгаронро дар мусобиқаҳо бонизом таҳлил намуда, барномаҳои нақшавии тайёрии варзишгаронро татбиқ, инчунин назорати нақшаи инфиродиро амалӣ менамояд.

149. Дар муассисаҳои тайёрии варзишӣ ба вазифаи мураббӣ шахси воқеии дорои таҳсилоти миёна ё олии касбии соҳавӣ ҷалб карда мешавад.

150. Дар намудҳои дахлдори варзиш, аз ҷумла гимнастикаи варзишӣ ва бадеӣ, камонварӣ, лижаронӣ дар кӯҳ, лижаронӣ бо монеаҳо (слалом), намудҳои варзиш бо асп, панҷҳарбаи муосир, даҳҳарба, ҳафтҳарба, гурзандозӣ, найзапартоӣ, диск, гулӯлапартоӣ (ядро) барои гузаронидани машғулиятҳо ғайр аз мураббии асосӣ, мураббии дуюм аз рӯи намудҳои гуногуни варзиш, аз ҷумла мураббии тайёрии умумии ҷисмонӣ, хореограф, балетместер, устои камон ва тирбарорӣ ва ғайраҳо ҷалб карда мешаванд, ки андозаи маоши онҳо набояд аз маоши вазифавии мураббии асосӣ зиёд бошад.

151. Ҳангоми норасоии мураббиёни зинаҳои варзишӣсолимгардонӣ ва тайёрии ибтидоӣ дар муассисаҳои тайёрии варзишӣ мумкин аст ба кор омӯзгорони тарбияи ҷисмонӣ, варзишгарондастурдиҳандагон ва мутахассисони дигари тарбияи ҷисмонӣ ва ё донишҷӯёни курсҳои болоии (курсҳои 4 ва 5) муассисаҳои таълимии самти тарбияи ҷисмонӣ бо пардохти музди маоши соатбайъ (на зиёда аз 10 соат дар як баст) ҷалб карда шаванд.

152. Дар намудҳои варзиши даставӣ мумкин аст ду мураббӣ бо роҳи якҷоя кардани ду гурӯҳ ва ё як мураббӣ бо якҷоя кардани ду гурӯҳ машғулият гузаронанд.

153. Мураббӣ уҳдадор аст:

- Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, низомнома, Қоидаҳои одоби варзишгар, мураббӣ, довар ва кормандони дигари соҳаи варзиш дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ва санадҳои дигари меъёрии ҳуқуқие, ки фаъолияти соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзишро танзим мекунанд донад ва риоя намояд;

- кӯдакону наврасон ва ҷавононро ба тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш ҷалб карда, оммавияти варзишро дар муассиса таъмин намояд ва бо машқварзони лаёқатманду умедбахш ҷиддӣ кор карда, барои иштироки онҳо дар мусобиқаҳои ҷумҳуриявӣ ва байналмилалӣ мусоидат намояд;

- чорабиниҳои машқӣ-варзишӣ, солимгардонӣ, оммавӣварзиширо ташкил намояд ва гузаронад, фаъолияти мусобиқавии варзишгаронро ҷиҳати ба даст овардани натиҷаҳои варзишӣ роҳбарӣ намояд;

- бо варзишгарони муассиса машғулиятҳои кушод ва дарсҳои тарбиявӣ гузаронад;

- машғулиятҳоро ба нақша гирифта, тарзу усул ва воситаҳои муосири ҷавобгӯ ба талаботи байналмилалиро дар машғулиятҳо истифода намояд;

- қоидаҳои намудҳои варзишро риоя намуда, ҳифзи саломатии варзишгарон ва қоидаҳои бехатариро дар раванди тайёрии варзишӣ таъмин намояд;

- донишҳои назариявӣ, маънавию руҳӣ, техникӣ ва варзишии варзишгаронро баланд бардорад;

- нақшаҳои солона, моҳона ва ҷории тайёрии варзиширо вобаста ба зинаҳои тайёрии варзишӣ таҳия намояд;

- уҳдадориҳои дигари муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистонро иҷро намояд.

§3. Ҳуқуқ ва уҳдадориҳои варзишгар-дастурдиҳанда, варзишгарони муассисаҳои тайёрии варзишӣ

154. Варзишгаронро дар ҳамин муассиса ва ё муассисаи дигари тайёрии варзишӣ ба ҳайси варзишгар-дастурдиҳанда ҷалб намудан мумкин аст.

155. Ба сифати варзишгар-дастурдиҳанда варзишгари амалкунандаи ба балоғатрасидаи соҳиби натиҷаи баланди варзишӣ ва дорандаи унвони варзишӣ, ки узви дастаи мунтахаб аз рӯи намуди варзиш мебошад, қабул карда мешавад (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223).

156. Варзишгар-дастурдиҳанда бояд санадҳои меъёрии ҳуқуқии соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш, оинномаи муассисаи тайёрии варзишӣ, дастурамали вазифавии тасдиқнамудаи директори муассисаи тайёрии варзишӣ, асосҳои назариявии тарбияи ҷисмонӣ-солимгардонӣ, қоидаҳои намудҳои дахлдори варзиш, қоидаи мусобиқаҳо, таҷрибаи пешқадами корҳои тарбияи ҷисмонӣ-солимгардонӣ ва варзишӣоммавӣ, тартиби расонидани ёрии аввалини тиббӣ, қоидаҳои тартиботи дохилии муассиса, қоидаҳо оид ба ҳифзи меҳнат ва бехатариро донад ва риоя намояд.

157. Варзишгар-дастурдиҳанда бевосита таҳти роҳбарии мураббии муассисаи тайёрии варзишӣ аз рӯи намуди интихобнамудаи варзиш фаъолият менамояд.

158. Варзишгар-дастурдиҳанда дорои ҳуқуқҳои зерин мебошад:

- дар баррасии лоиҳаи қарорҳои роҳбарияти муассисаи тайёрии варзишӣ иштирок намояд;

- дар мувофиқа бо директори муассисаи тайёрии варзишӣ ё роҳбари бевоситаи худ барои ҳалли вазифаҳои дар пеши ӯ гузошташуда кормандони дигарро ҷалб намояд;

- аз кормандони зерсохторҳои дигар маълумот ва ҳуҷҷатҳои заруриро дархост намояд ва гирад;

- дар баррасии масъалаҳо, ки ба иҷрои уҳдадориҳои вазифавиаш алоқаманд аст, иштирок намояд;

- аз роҳбарияти муассисаи тайёрии варзишӣ мусоидатнамоиро ҷиҳати иҷрои уҳдадориҳои вазифавӣ талаб намояд;

- ҳуқуқҳои дигари муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистонро амалӣ намояд.

159. Ба уҳдадориҳои варзишгар-дастурдиҳанда дохил мешаванд:

- иҷрои нақшаи инфиродии тайёрии варзишӣ, вазифаҳои машқӣ ва мусобиқавӣ;

- иштирок намудан ҳангоми банақшагирии раванди машқӣ якҷоя бо ҳайати мураббиёни муассисаи тайёрии варзишӣ;

- нигоҳ доштани дараҷаи баланди тайёрии умумии ҷисмонӣ ва махсуси тайёрӣ, ки ба даст овардани натиҷаҳои сатҳи байналмилалиро таъмин мекунад;

- пеш бурдани омори иҷрои вазифаҳо, ки дар нақшаи инфиродии тайёрӣ пешбинӣ гардидаанд;

- иштирок намудан дар банақшагирии раванди машқӣ якҷоя бо ҳайати мураббиён;

- риояи меъёрҳо оид ба таъмини бехатарии раванди машқӣварзишӣ, қоидаҳои мусобиқаҳои варзишӣ ва қоидаҳои зиддидопингӣ;

- тарғиби тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш;

- иштирок намудан дар ташкил ва гузаронидани чорабиниҳои варзишӣ ва чорабиниҳое, ки барои пешгирии допинг дар варзиш ва мубориза бо он равона гардидаанд;

- омӯзиш ва ҷамъбасти таҷрибаи пешрафтаи ватанӣ ва хориҷии тайёр намудани варзишгарон ва таҳияи пешниҳодҳо оид ба истифодаи он;

- расонидани кумаки амалӣ ба варзишгарони ҷавон;

- таъмини риояи қоидаҳо оид ба ҳифзи меҳнат ва бехатарии зиддисӯхторӣ;

- иҷрои уҳдадориҳои дигари муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

160. Варзишгарони муассисаҳои тайёрии варзишӣ ҳуқуқ доранд:

- бо дар назар доштани риояи техникаи бехатарӣ аз иншооти варзишӣ, лавозимот ва таҷҳизоти дигари муассисаи тайёрии варзишӣ ройгон истифода намоянд;

- бо либоси махсуси варзишӣ (вобаста ба намуди варзиш) дар раванди тайёрии варзишӣ, дафтарчаи меъёрии варзишии варзишгар, маводи тиббӣ ва фармокологӣ ройгон таъмин гарданд (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223);

- тибқи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон бо муассисаҳои тайёрии варзишӣ шартномаҳои (қарордодҳои) меҳнатӣ, шартномаи фаъолияти варзишӣ банданд;

- аз як зинаи тайёрии варзишӣ ба зинаи дигари тайёрии варзишӣ ва ё аз як муассисаи тайёрии варзишӣ ба муассисаи дигари тайёрии варзишӣ тибқи тартиби муқаррарнамудаи мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш гузаранд;

- дар ҷамъомадҳои машқӣ-варзишӣ, чорабиниҳои тарбияи ҷисмонӣ ва варзишӣ дар дохил ва хориҷи кишвар иштирок намоянд;

- ҳуқуқҳои дигари муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистонро амалӣ намоянд.

161. Варзишгарони муассисаҳои тайёии варзишӣ уҳдадоранд:

- Суруди миллии Ҷумҳурии Тоҷикистонро донанд ва ба муқаддасоти миллӣ эҳтиром гузоранд;

- қоидаҳои бехатариро ҳангоми иштирок дар чорабиниҳои тарбияи ҷисмонӣ ва варзишӣ, ҷамъомадҳои машқӣ-варзишӣ ва ҳангоми қарор доштан дар иншооти варзишӣ риоя намоянд;

- тартиб ва қоидаҳои намудҳои варзишро риоя кунанд;

- низомномаҳои чорабиниҳои тарбияи ҷисмонӣ ва мусобиқаҳои варзиширо, ки дар онҳо иштирок менамоянд ва талаботи ташкилкунандагони чорабиниҳо ва мусобиқаҳои мазкурро риоя намоянд;

- қоидаҳои муқарраргардидаи зиддидопингиро риоя кунанд, инчунин аз истифодаи маводи барагезандаю неруафзо (допинг) худдорӣ намоянд;

- қоидаҳои санитарию гигиенӣ, талаботи тиббиро риоя намуда, мунтазам аз муоинаи тиббӣ гузаранд;

- меъёри санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин қоидаҳои одоби варзишгар, мураббӣ, довар ва кормандони дигари соҳаи варзишро дар Ҷумҳурии Тоҷикистон риоя намоянд;

- мунтазам малакаи назариявӣ ва махсуси тайёрии ҷисмониро баланд бардоранд ва маҳорати варзиширо мукаммал гардонанд;

- нишондиҳандаҳои инфиродии нақшавӣ ва гурӯҳиро иҷро намоянд;

- дар мусобиқаҳо аз номи муассисаи варзишие, ки дар он ҷо ба варзиш машғул мебошанд, баромад намоянд;

- уҳдадориҳои дигарро мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон иҷро намоянд.

5. ТАЪМИНОТИ ТИББӢ ДАР МУАССИСАҲОИ ТАЙЁРИИ ВАРЗИШӢ

162. Таъминоти тиббии машқварзони муассисаҳои тайёрии варзишӣ тибқи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузорӣ амалӣ карда мешавад.

163. Дар сурати мавҷуд будани воҳиди кории табиб дар муассисаҳои тайёрии варзишӣ назорати бевоситаи тиббии раванди машқӣ-варзишӣ ва давраи тамринҳо ба зиммаи ӯ гузошта мешавад.

164. Бо мақсади ҳифзи саломатӣ ва пешгирии вайроншавии солимии машқварзон дар муассисаҳои тайёрии варзишӣ муоинаи муассисаи махсусгардонидашудаи тибби (диспансер)-и варзишгарон на кам аз ду маротиба дар як сол, муоинаи иловагӣ пеш аз иштирок дар мусобиқаҳо, баъд аз беморӣ ё ҷароҳат, назорати истифодаи маводи тиббӣ ва фармокологӣ пешбинӣ карда мешаванд.

165. Табибони муассисаи тайёрии варзишӣ муоинаи тиббии варзишгаронро дар раванди тамрину машқ ва дар рафти мусобиқаҳо таъмин карда, ҳаҷму шиддати сарбории машқиро дар вақти тартиб додани нақшаҳои инфиродии тайёрии варзишӣ назорат мекунанд.

166. Муоинаи ҳатмии пешакӣ ва давравии тиббии варзишгарон на кам аз ду маротиба дар як сол аз ҷониби муассисаҳои давлатии тиббии шаҳру ноҳияҳои ҷумҳурӣ гузаронида, натиҷаи муоина дар дафтарчаи таснифоти дараҷавии варзишгарон (шаҳодатнома) қайд карда мешавад.

167. Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш якҷо бо Кумитаи миллии олимпии Тоҷикистон ва мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тандурустӣ барнома ва курсҳои тайёрии табибон, равоншиносон ва маҳсгарони варзиширо ташкил намуда, инчунин ҷиҳати такмили ихтисоси онҳо чораҳо меандешанд ва назорати тиббии мунтазами варзишгаронро таъмин менамоянд.

168. Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш дар ҳамкорӣ бо Кумитаи миллии олимпии Тоҷикистон ва намояндаи ташкилоти байналмилалии зиддидопингӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон уҳдадоранд, ки ҳар сол рӯйхати маводи барангезандаю неруафзо (допинг)-ро дастрас намуда, ба маълумоти муассисаҳои тайёрии варзишӣ ҷиҳати огоҳонидан ва манъи истифодаи онҳо расонад.

6. МОЛИКИЯТ ВА ТАЪМИНОТИ МОЛИЯВИИ МУАССИСАҲОИ ТАЙЁРИИ ВАРЗИШӢ

169. Муассисаҳои тайёрии варзишӣ дар моликият ё идоракунии оперативӣ молу мулк дошта, аз рӯи уҳдадориҳои худ ба ин молу мулк масъулият доранд.

170. Ба моликияти муассисаҳои тайёрии варзишӣ тибқи меъёрҳои муқарраргардида бино, иншоот ва таҷҳизоте, ки барои амалӣ намудани фаъолият зарур аст, дохил мешаванд.

171. Дар сурати мавҷуд набудани иншоот ва таҷҳизоти варзишии шахсӣ дар сметаи даромад ва хароҷоти муассисаи тайёрии варзишӣ бояд хароҷот барои пардохти маблағи иҷора пешбинӣ карда шавад.

172. Муассисаи тайёрии варзишӣ барои таъмини раванди муттасили машқӣ-варзишӣ ва солимгардонии варзишгарони наврас дар вақти таътил метавонанд дар идораи оперативӣ лагери солимгардонӣ дошта бошанд.

173. Дар сурати мавҷуд набудани лагери солимгардонии шахсӣ аз тарафи муассисаи тайёрии варзишӣ дар доираи маблағҳои дар ин самт ҷудогардида хароҷоти маблағгузории сафарбарнамоии варзишгарони наврас ба лагерҳои кӯдаконаи солимгардонӣ, ки бастҳои соҳавӣ (варзишӣ) мегузаронанд ё барои ташкил ва гузаронидани ҷамъомадҳои машқӣ-варзишӣ шароит фароҳам меоранд, ба назар гирифта мешаванд.

174. Бо дар назар доштани хусусияти фаъолият ва бо мақсади таъмини раванди самараноки машқӣ-варзишӣ муассисаҳои тайёрии варзишӣ ҳуқуқ доранд нақлиёти махсус дошта бошанд.

175. Маблағгузории муассисаҳои тайёрии варзишӣ аз ҳисоби маблағҳои буҷети давлатӣ, маблағҳои махсус ва сарчашмаҳои дигари маблағгузорӣ, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон манъ накардааст, таъмин карда мешавад. Истифодаи маблағҳои муассисаҳои тайёрии варзишӣ пурра дар ихтиёри худи муассис қарор дошта, он барои амалӣ намудани вазифаҳои дар низомнома ва оиннома дарҷгардида равона мешавад. Муассисаҳои тайёрии варзишӣ ҳуқуқи истифодабарӣ ва ихтиёрдории моликиятро дар доираи ҳуқуқҳое, ки санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ муайян намудаанд, татбиқ менамоянд.

176. Муассисаҳои тайёрии варзишӣ ҳуқуқ доранд мувофиқи самти фаъолияти худ ва барои татбиқи вазифаҳои асосиашон, ки дар низомнома пешбинӣ шудааст, ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ хизматрасонии пардохтшавандаро, ки ба мақсади фаъолияти онҳо мухолифат намекунад, дар асоси шартнома тибқи қонунгузорӣ барои пешбурди фаъолияти машқӣ-варзишӣ ва хоҷагидории муассиса амалӣ намоянд.

177. Маблағҳои буҷетии барои муассисаҳои тайёрии варзишӣ пешбинишуда барои таъминоти фаъолияти асосӣ, аз ҷумла музди меҳнати кормандон, гузаронидани чорабиниҳои тарбияи ҷисмонӣ ва варзишӣ, ҷамъомадҳои машқӣ-варзишӣ, харидории лавозимоти варзишӣ, сафарбаркунии варзишгарон ба чорабиниҳо ва мусобиқаҳои варзишӣ, таъминоти тиббӣ, фармокологӣ ва маводи барқароркунанда, таъмир ва нигоҳдории муассиса ва самтҳои дигари асосӣ харҷ карда мешаванд. Воҳиди кории муассисаи тайёрии варзиширо дар доираи фонди мавҷудаи музди меҳнат мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш ё сохторҳои маҳаллии он тасдиқ мекунад.

7. МУНОСИБАТҲОИ БАЙНАЛМИЛАЛИИ МУАССИСАҲОИ ТАЙЁРИИ ВАРЗИШӢ

178. Муассисаҳои тайёрии варзишӣ ҳуқуқ доранд тибқи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дар мувофиқа бо мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш дар муносибатҳои байналмилалӣ иштирок намоянд.

179. Сафарбаркунӣ ё иштироки варзишгарон ба чорабиниҳо ва мусобиқаҳои варзишии байналмилалии берун аз ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон дар мувофиқа бо мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш ё сохторҳои маҳаллии он (ҳангоми дар ноҳияҳои дурдаст қарор доштан) сурат мегирад.

180. Ҳангоми бе мувофиқа бо мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш (сохторҳои маҳаллии он) амалӣ намудани фаъолияти байналмилалӣ, аз ҷумла сафарбар намудани варзишгарон ба чорабиниҳо ва мусобиқаҳои байналмилалии варзишии берун аз ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон, аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш нисбат ба масъулон, роҳбарият ва мураббиён як қатор маҳдудиятҳо, аз ҷумла маҳрум кардан аз иловапулӣ барои дастоварди варзишгарон дар ҳамон мусобиқаи варзишӣ, рад кардан барои сазовор гардонидан ба дараҷаи варзишӣ, унвонҳои варзишӣ ва муҷозоти меҳнатӣ татбиқ карда мешаванд.

 

Замимаҳои 2-5 (қарори Ҳукумати ҶТ аз 29.05.2023 № 223)