Бо қарори Ҳукумати
Ҷумҳурии Тоҷикистон
аз "3" марти соли 2011, № 114
тасдиқ шудааст
СТРАТЕГИЯИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР СОҲАИ ИЛМ ВА ТЕХНОЛОГИЯ БАРОИ СОЛҲОИ 2011-2015
Мундариҷа
1. Тавзеҳи зарурати қабули Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2011-2015.
Вазъияти ҷорҳ ва мушкилот дар соҳаи илм ва технология
2. Мақсад ва вазифаҳои Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2011-2015
3. Самтҳои асосии татбиқи Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2011-2015.
Тадбирҳое, ки барои муваффақ шудан ба мақсад ва вазифаҳои Стратегия равона шудаанд
1. Мақом ва сохтори муассисаҳои илмҳ. Ҳамоҳангсозии корҳои илмию таҳқиқотҳо
§2. Самтҳои афзалиятдоштаи таҳқиқоти илмҳ
§3. Муттамарказгардонии нерӯи илмҳ ва технологҳ ба самтҳои афзалиятдоштаи рушди иқтисодиву иҷтимоии мамлакат
а) Сиёсати иҷтимоию иқтисодҳ
б) Гидроэнергетика ва истифодаи маҷмӯҳ ва оқилонаи захираҳои об, манбаъҳои барқароршавандаи энергия ва технологияҳои сарфаи энергия
в) Комплекси саноатҳ ва ашёи хоми маъданҳ, ба вуҷуд овардани маводи нав ва технологияҳои муосир
г) Кишоварзҳ, амнияти озуқаворҳ
д) Тандурустҳ
е) Устуворҳ ва амнияти экологҳ
ё) Технологияҳои иттилоотиву коммуникатснонҳ
ж) Маориф
§4. Ташаккули инфрасохтори инноватсионҳ ва дастгирии фаъолияти инноватсионҳ
§5. Ҳамгироии бахшҳои академҳ, соҳавҳ ва мактабҳои олии илм.Тайёр кардани кадрҳои илмҳ ва сиёсати иҷтимоҳ дар соҳаи илм
§6. Рушди заминаи моддиву техникии илм
§7. Рушди заминаи иттилоотиву коммуникатсионии илм
§8. Рушди ҳамкориҳои байналмилалии илмҳ
4. Дастгирии давлатии рушди илм ва технология ва ислоҳоти идораи давлатҳ дар соҳаи илм ва технология
5. Таъмини молиявии татбиқи Стратегия
6. Идоракунии татбиқи Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2011-2015
7. Нақшаи чорабиниҳо доир ба татбиқи Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2011-2015
Номгӯйи муҳимтарин технологияҳое, ки барои коркард ва татбиқ дар истеҳсолот дар солҳои 2011-2015 ба нақша гирифта мешаванд
Муқаддима
Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2007-2015 (минбаъд - Стратегия) бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 1 августи соли 2006, №362 тасдиқ шуда буд.
Стратегия санади асосии ислоҳот ва рушди соҳаи илм дар Ҷумҳурии Тоҷикистон гардид. Дар муддати чор соле, ки аз тасдиқи он аз тарафи Ҳукумати мамлакат гузаштааст, муассисаҳои илмиву таҳқиқотӣ ва мактабҳои таҳсилоти олҳ пайваста татбиқи Нақшаи тадбирҳоро бобати иҷрои Стратегия дар мадди назар доштанд. Тибқи ин Нақша лоиҳаҳои барномаи иҷрои Стратегия омода гардида, ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод шуда ва як қатор технологияҳои воридшуда ба Номгӯи технологияҳои муҳиме, ки коркарду татбиқи онҳо дар истеҳсолот дар солҳои 2007-2015 ба нақша гирифта шуда буд, таҳия гардида, дар истеҳсолот татбиқ шудаанд.
Дар солҳои охир Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон барномаҳои зеринро бобати иҷрои Стратегия, ки ба рушди илм ва истифодаи амалии натиҷаҳои таҳқиқоти илмҳ равона шудаанд, тасдиқ намуд: Барномаи тайёр кардани кадрҳои илмҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2009-2015; Табдирҳо оид ба дастгирии тараққии илмҳои ҷамъиятшиносҳ ва инсоншиносҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2010-2015; Барномаи ҳамгироии илм ва таҳсилоти олҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2010-2015; Барномаи татбиқи дастовардҳои илмиву техникҳ дар истеҳсолоти саноатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар давраи солҳои 2010-2015; Барномаи рушди илмҳои табиатшиносҳ, математикиву техникҳ барои солҳои 2010-2020; бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 30 марти соли 2010, №167 Номгӯи самтҳои афзалиятноки таҳқиқоти илмҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2010-2012 тасдиқ шудааст.
Равшан аст, ки зарурати ба барномаҳои мазкур ва як қатор қарорҳои дигари ҳукумати мамлакат, ки ба рушди илм бо назардошти талаботи муосир ба илм ва нақши афзояндаи он дар пешрафти
иҷтимоиву иқтисодии кишвар равона шудаанд, мувофиқ намудани Стратегия Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2007-2015 ба миён омадааст.
Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалҳ Раҳмон дар суханронии худ соли 2009 дар мулоқот бо намояндагони илму маориф, ки ба Соли маориф ва фарҳанги техникҳ бахшида шуда буд, чунин даъватро ба амал овард. Дар қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 4 феврали соли 2010, №32 "Дар бораи рушди иҷтимоиву иқтисодии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соли 2009 ва вазифаҳо дар соли 2010" ба Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон супориш дода шуда аст, ки бо ҳамроҳии вазрату идораҳои дахлдор дар бораи ворид кардани таҷйроту иловаҳо ба Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2007-2015 пешниҳод намояд. Баҳри иҷрои супориши мазкур комиссияи махсуси байниидоравҳ таҳрири нави Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2011-2015-ро таҳия намуд.
Мутобиқи қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 16 сентябри соли 2010, №459 "Дар бораи таҷдиди сохтори идоравии Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон" сохтори идоравии Академия таҷдид гардид. Нуқтаҳои асосии ин санади муҳим дар дастгирии Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ва илми мамлакат ҳангоми омода кардани таҳрири нави Стратегия ба инобат гирифта шуданд.
1. Тавзеҳи зарурати қабул кардани Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2011-2015
Вазъи ҷорҳ. Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон дар давраи то пошхӯрии Иттиҳоди Шӯравҳ, бӯҳрони ҷамъиятиву сиёсҳ ва иҷтимоиву иқтисодҳ, ки ба асари воқеаҳои ибтидои солҳои 90 ба амал омад, илм дар сатҳи нисбатан баланд мавқеъ дошт. Дар институтҳои Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, муассисаҳои дигари илмҳ-таҳқиқотҳ ва муассисаҳои таҳсилоти олии ҷумҳурҳ барои анҷом додани таҳқиқоти илмҳ заминаи моддиву техникҳ ба вуҷуд оварда шуда буд. Дар бисёре аз самтҳои илм кадрҳои илмҳ тайёр карда шуда, мактабҳои аслии илмҳ ташаккул ёфта буданд. Таҳқиқот дар ҳамоҳангҳ бо институтҳои Академияи илмҳои Иттиҳоди Шӯравҳ ва марказҳои дигари илмии собиқ Иттиҳоди Шӯравҳ анҷом дода мешуданд.
Пас аз мустақилияти давлатҳ ба даст овардани Ҷумҳурии Тоҷикистон кӯшиши зиёд ба ҳифз ва дастгирии нерӯи илмҳ, ислоҳоти илм ва ба ҳалли масъалаҳои муҳими ҷумҳурҳ нигаронидани илм равона шуд. Дар айни замон раванди ислоҳоти илм идома дорад. Муассисаҳои илмию таҳқиқотҳ тадриҷан ба фаъолият дар шароити нав мутобиқ шуда истодаанд. Давлат дастгирҳ ва таҳкими нерӯи илмиро барои пешрафти бомуваффақияти мамлакат бо роҳи рушди устувор яке аз самтҳои стратегҳ донистааст.
Аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон як қатор қонун ва қарорҳое қабул гардидаанд, ки сиёсати миллиро дар соҳаи илм муайян намуда, ба дастгирии нерӯи илмҳ ва рушди таҳқиқоти илмҳ нигаронида шудаанд, аз ҷумла:
- Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи илм ва сиёсати давлатии илмию техникҳ";
- Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон";
- қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 18 июли соли 1996, №331 "Дар бораи Шӯрои ҳамоҳангсозии корҳои илмию таҳқиқотҳ дар соҳаи илмҳои табиатшиносҳ, техникҳ, тиббҳ, гуманитарҳ ва ҷамъиятҳ";
- қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистои аз 1 сентябри соли 1997, №395 "Дар бораи таъсиси Комиссияи аттестатсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба аттестатсияи кадрҳои илмҳ ва илмию педагогии тахассуси олҳ";
- қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 15 марти соли 1999, №87 "Дар бораи Консепсияи сиёсати давлатии илмию техникии Ҷумҳурии Тоҷикистон";
- қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 3 феврали соли 2000, №54 "Дар бораи тасдиқ намудани тартиби аккредитатсияи давлатии муассисаҳои илмҳ";
- қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 3 декабри соли 2002, №482 "Дар бораи Академияи илмҳои педагогии назди Вазорати маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон";
- қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 29 декабри соли 2003, №571 "Дар бораи тасдиқи Барномаи рушди илмҳои дақиқ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2005-2008";
- қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 1 октябри соли 2004, №385 "Дар бораи фаъолияти Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон".
Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2007-2015 дар асоси қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки дар боло зикр шудаанд, таҳия гардида буд.
Дар айни замон, дар Ҷумҳурии Тоҷикистон аксарияти таҳқиқоти илмҳ дар соҳаи илмҳои табиатшиносҳ, техникҳ, тиббҳ, кишоварзҳ, гуманитарҳ ва ҷамъиятшиносҳ дар Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки маркази илмии мамлакат мебошад, Академияи илмҳои кишоварзии Тоҷикистон, Академияи илмҳои тиббии назди Вазорати тандурустии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Академияи таҳсилоти Тоҷикистон ва даҳҳо муассисаҳои дигари соҳавии илмию таҳқиқотҳ ва мактабҳои олии ҷумҳурҳ анҷом дода мешаванд.
Тибқи маълумоти Вазорати рушди иқтисод ва савдои Ҷумҳурии Тоҷикистон то 1 январи соли 2010 дар соҳаи илм дар Тоҷикистон 5196 нафар корманди илмҳ кор карданд, ки аз онҳо 3880 нафар дараҷаи илмҳ доранд, аз ҷумла 780 нафар - доктори илм ва 3100 нафар - номзади илм ва 1316 нафар кормандон бе дараҷаи илмҳ мебошанд.
Тибқи маълумоти Ангентии давлатии омори назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соли 2009 дар муассисаҳои илмию таҳқиқотҳ ва муассисаҳои таҳсилоти олҳ, ки дар онҳо аспирантҳо тайёр карда мешаванд, миқдори аспирантҳо 1256 нафарро ташкил медиҳад, аспирантураро 283 нафар хатм карда, 455 нафар ба аспирантура дохил шудаанд.
Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соли 2010 40 шӯрои диссертатсионҳ, аз ҷумла 20 шӯрои докторҳ ва 20 шӯрои номзадҳ амал мекунанд. Дар айни замон дар ин шӯроҳо аз рӯи 46 ихтисос рисолаҳои илмҳ дифоъ карда мешаванд, аз ҷумла аз рӯи 25 ихтисос доир ба илмҳои табиатшнносӣ ва техникӣ, аз рӯи 21 ихтисос доир ба илмҳои ҷамъиятшиносҳ. Дар соли 2009 дар шӯроҳои диссертатсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон 302 рисола (31 рисолаи докторҳ ва 271 рисолаи номзадҳ) дифоъ карда шуд.
Мушкилоти асосҳ. Пешрафти илм ва саҳми он дар рушди иҷтимоиву иқтисодии кишвар аз бисёр ҷиҳат ба ҳалли саривақтии як қатор мушкилот вобаста мебошад, аз ҷумла:
а) Таъминоти нокифояи моддиву техникии илм
Заминаи моддиву техникҳ барои анҷом додани таҳқиқоти илмҳ беҳад кӯҳнаву фарсуда гардида, дар солҳои ҷанги шаҳрвандҳ ва ноустувории иҷтимоиву иқтисодҳ қисман вайрон шудаанд. Таҷҳизот ва асбобҳои илмҳ ҷисман ва рӯҳан фарсуда шуда, ба талаботи муосири илму техника ҷавобгӯй нестанд.
б) Ақибмонии ташаккули заминаи муосири иттилоотҳ дар соҳаи илм
Яке аз сабабҳои рушди сусти илм дар Тоҷикистон, ақибмонҳ дар ташаккули инфрасохтори муосири иттилоотҳ, ки ба истифодаи технологияҳои навтарини иттилоотиву коммуникатсионҳ асос ёфтааст, мебошад. Институтҳои Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, Академияи илмҳои кишоварзии Тоҷикистон, муассисаҳои илмии соҳавҳ, кафедраҳо ва озмоишгоҳҳои муассисаҳои олҳ бо техникаи компютерҳ ба таври кофҳ муҷаҳҳаз гардонида нашудаанд. Суръати ташаккули инфрасохтори муосири иттилоотҳ дар ин муассисаҳо беҳбудҳ мехоҳад. Таҷрибаи ҷаҳонҳ ба таври эътимоднок шаҳодат медиҳад, ки бе истифодаи технологияҳои муосири иттилоотиву коммуникатсионҳ илмро қафомонҳ домангир буда, ба вуҷуд овардани технологияҳои қобили рақобат ва истифодаи онҳо дар амал имкон надорад.
Доир ба масъалаҳои муҳими илм шумораи ками монографияҳо, маҷаллаҳои илмҳ, маҷмӯи мақолаҳо ва маводи конференсияҳои илмҳ нашр карда мешаванд. Ба ин сабаб натиҷаҳои таҳқиқот кӯҳна мегарданд, коркардҳои олимони Тоҷикистон баромади саривақтиро ба фазои байналмилалии илмиву иттилоотҳ намеёбанд, комёбиҳои илмҳ афзалияти худро гум мекунанд. Ба сабаби нокифоя будани маблаҷгузорҳ муассисаҳои илмҳ имконияти гирифтани маҷаллаву китоб ва иттилооти дигари илмиро надоранд, ки ин албатта ба сатҳ, сифат ва самаранокии таҳқиқоти анҷомшаванда таъсири манфҳ расонида метавонад.
в) Норасоии кадрҳои тахассуси олҳ
Ин масъала аз бисёр ҷиҳат ба нокифоя будани маблаҷгузорҳ ба илм алоқаманд мебошад. Ҷиддияти масъала ҳамчунин бо он маънидод карда мешавад, ки дар солҳои ҷанги шаҳрвандҳ ва ноустуворҳ бисёре аз кормандони илмӣ ва мутахассисон аз мамлакат берун рафтанд ва ҳоло пурра кардани норасоҳ дар кадрҳои илмии тахассуси олҳ, хусусан доир ба ихтисосҳои илмҳои дақиқ, табиатшиносҳ ва техникҳ муяссар намешавад. Норасоии мутахассисон дар чунин самтҳои илм, мисли сейсмология, технологияи иттилоотиву коммуникатсионҳ, энергетика, металлургия, биологияи молекулҳ, генетика, селексия, биотехнология, биохимия, экология, вирусология, иммунология, генетикаи тиббҳ, мантиқ ва методологияи илм, онтология ва гноселогия, этика, эстетика, сотсиология, ҳуқуқи байналмилалҳ, таърих ва назарияи забоишиносҳ, демография, ҷуҷрофия эҳсос мешавад.
г) Набудани ҳамгироҳ (ннтегратсия)-и зарурии илм ва маориф
Яке аз омилҳои муҳимтарини баланд бардоштани самаранокии тайёр кардани кадрҳои илмҳ, истифодаи заминаи илмиву таҷрибавии муассисаҳои академҳ дар раванди таҳсил ва баланд бардоштани сатҳи таҳқиқоти илмҳ дар мактабҳои олҳ ҳамгироии илм ва маориф мебошад. Набудани ҳамгироии зарурии илми академҳ ва сохторҳои таҳсилотҳ нерӯи рушд ва саҳми онҳоро дар ислоҳоти иқтисодиёт ва ҷамъият паст мекунад.
Нерӯи илмии институтҳои Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, Академияи илмҳои кишоварзии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Академияи илмҳои тиббҳ, Академияи таҳсилоти Тоҷикистон, муассисаҳои илмии соҳавҳ ва муассисаҳои таҳсилоти оли ҳоло ба мақсади муттаҳид кардани қувва ва захираҳо барои тайёр кардани кадрҳои тахассуси олҳ ва мутахассисон дар соҳаи илмҳ ва илмиву технологҳ, истифодаи муштараки заминаи илмиву таҷрибавии бахшҳои академҳ, соҳавҳ ва муассисаҳои таҳсилоти олии илм, дар равандҳои таҳқиқотҳ ва таълимҳ ба қадри зарурҳ муттаҳид карда нашудаанд.
д) Муттамарказгардонии сусти нерӯи илмҳ ба самтҳои афзалиятдоштаи таҳқиқоти илмҳ ва рушди иҷтимоиву иқтисодии мамлакат
Таҳқиқоти илмҳ доир ба самтҳои гуногуни илмҳ бурда мешаванд, ки баъзе аз онҳо бо кадрҳои илмҳ ба миқдори кофҳ таъмин нагардидаанд, Банақшагирии корҳои илмию таҳқикотҳ ва таҷрибавию конструкторҳ эҳтиёҷ ба такмили минбаъда доранд. Нерӯи илмҳ ҳоло ба дараҷаи зарурҳ ба ҳалли масъалаҳои афзалиятдоштаи илм ва рушди иқтисодиву иҷтимоии мамлакат мутамарказ гардонида нашудааст, ки дар ин бобат суст будани фаъолият ҷиҳати ташаккул ва таҳияи барномаҳои комплексҳ ва мақсадноки илмҳ ва илмию техникҳ шаҳодат медиҳад.
е) Набудани робитаи зарурии илм бо истеҳсолот
Коркардҳои илмию техникҳ ва тавсияҳои амалҳ на ҳамеша ба сатҳи рушди технологияҳои муосир ҷавобгӯй мебошанд. Ҷустуҷӯи шаклҳои нави таъсири мутақобилаи илм бо истеҳсолот суст ба роҳ монда шудааст.
Дархост ба натиҷаҳои таҳқиқоти илмҳ аз тарафи истеҳсолот дар сатҳи паст қарор дорад, гузариши соҳаҳои илм ва технология ба роҳи инноватсионии рушд хеле суст аст.
ё) Сатҳи нокифояи ҳамкориҳои илмии байналмилалҳ
Дар солҳои охир робитаҳои илмии олимони Тоҷикистон хеле густариш ёфт. Бо вуҷуди ин, сатҳи ҳамкориҳои илмии байналхалқиро қаноатбахш эътироф кардан мумкин нест. Новобаста ба миқдори зиёди шартномаву созишномаҳои басташуда дар бораи ҳамкориҳо дар соҳаи илм ва технология, самаранокии амалишавии онҳо ба қадри назаррас баланд набуда, беҳбудҳ мехоҳад.
Вазъи баамаломада ва масъалаҳои мавҷуда дар соҳаи илм зарурати таҳия ва қабули маҷмӯи чораҳоро доир ба дастгирии давлатҳ ва рушди илм тақозо дорад, ки амалисозии онҳо бояд таъсири нерӯи илмиро ба рушди иқтисодиву иҷтимоии мамлакат, рушди маориф ва фарҳанг ба қадри назаррас тақвият дода, барои комёб гардидан ба мақсадҳои Стратегияи миллии рушди Ҷумҳурии Тоҷикистон то соли 2015 мусоидат намояд.
Ҷояҳои заминавии Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2011-2015 яке аз афзалиятҳои миллҳ эътироф кардани илм мебошад, ки бе такя ба он муваффақ шудан ба сатҳи баланди нерӯи ақлонии ҷамъият тасаввурнопазир аст, пешрафти мамлакати мо имкон надорад ва беҳтар кардани сифати зиндагонии аҳолҳ душвор аст.
2. Мақсад ва вазифаҳои Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2011-2015
Мақсади Стратегия ба вуҷуд овардани системаи пурсамари дастгирии давлатии рушди илм мебошад, ки он мутамарказгардонии нерӯи илмҳ ба самтҳои ба мамлакати мо афзалиятдоштаи таҳқиқоти илмҳ ва рушди иҷтимоиву иқтисодҳ, суръатбахшии ташаккули инфрасохтори инноватсионҳ ва истифодаи амалии инноватсияҳо, ба вуҷуд овардани технологияҳои рақобатпазир, талабгории коркардҳои илмҳ аз тарафи истеҳсолот, тиҷорат, корфармоён, нуфузи баланд ва ҷозибияти бештари меҳнати илмҳ, ба вуҷуд овардани шароити мусоид барои тайёр кардани олимон ва мутахассисони ҷавон, рушди маориф ва фарҳангро таъмин менамояд ва дар ниҳояти кор ба болобурди нерӯи ақлонии ҷомеа то чунин сатҳе, ки он ба суръат гирифтани пешрафти мамлакати мо ва муваффақ шудан ба мақсадҳои Стратегияи миллии рушди Тоҷикистон то соли 2015-ро боис мегардад.
Барои муваффақ шудан ба мақсадҳои Стратегия ҳал кардани вазифаҳои зерин зарур аст:
-дастгирии давлатии рушди илм ва гузаронидани ислоҳоти идораи давлатҳ дар соҳаи илм;
-ворид кардани таҷйирот ва тасҳеҳот дар муқаррар намудани мақоми муассисаҳои илмию таҳқиқотҳ ва мувофиқсозии сохтори онҳо;
-муттамарказ гардонидани нерӯи илмҳ ба самтҳои афзалиятдоштаи рушди иҷтимоиву иқтисодии мамлакат, маориф ва фарҳанг:
-ба вуҷуд овардани шароити мусоид барои анҷом додани таҳқиқот аз рӯи самтҳои навтарини илм;
-ташаккул додани инфрасохтори инноватсионҳ ва дастгирии фаъолияти инноватсионҳ дар соҳаи илм ва технологияҳо, фароҳам овардани шароит барои тиҷоратҳ намудани натиҷаҳои таҳқиқот:
-инкишофи заминаи моддиву техникии илм;
-ҳамгироии бахшҳои илмҳои академҳ, соҳавҳ ва мактабҳои олҳ;
-беҳтар кардани низоми тайёр намудани кадрҳои илмӣ;
-инкишоф додани инфрасохтори иттилоотии муосир дар асоси истифодаи технологияҳои пешрафтаи иттилоотиву коммуникатснонҳ;
-инкишоф додани заминаи моддиву техникии нашри асарҳои илмҳ;
-тавсиа бахшидани ҳамкориҳои илмҳ ва технологии байналмилалҳ ва баланд бардоштани самаранокии он.
3. Самтҳои асосии амалисозии Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2011-2015. Тадбирҳое, ки барои муваффақ шудан ба мақсад ва вазифаҳои Стратегия равона шудаанд
§1. Мақом ва сохтори муассисаҳои илмҳ. Ҳамоҳангсозии корҳои илмию таҳқиқотӣ
Таҳқиқоти илмҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон дар муассисаҳои илмию таҳқиқотие анҷом дода мешавад, ки мақом ва сохтори гуногуни ҳуқуқҳ доранд:
Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Академияи илмҳо муассисаи давлатии олии худидорашавандаи илмии Ҷумҳурии Тоҷикистон аст, ки гузаронидан, инкишоф додан ва ҳамоҳанг сохтани таҳқиқоти бунёдҳ ва амалҳ дар мамлакат, таҳлили масъалаҳои муҳими рушди иқтисодҳ, иҷтимоҳ ва фарҳангии мамлакатро таъмин менамояд ва дар ташаккулу амалисозии сиёсати давлатии илмию техникҳ иштирок мекунад. Ба ҳайати Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон 14 институти илмию таҳқиқотҳ, бахши Помир, марказҳои илмии Хуҷанд ва Хатлон, Агентии амнияти ядроҳ ва радиатсионӣ ва Муассисаи илмии "Хадамоти геофизикҳ" дохил мешаванд.
Академияи илмҳои кишоварзии Тоҷикистон. Академияи илмҳои кишоварзии Тоҷикистон муассисаи давлатии худидорашавандаи илмии Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад, ки банақшагирҳ, ҳамоҳангсозҳ, инкишофи таҳқиқоти бунёдҳ ва илмҳ дар соҳаи кишоварзҳ, тайёр кардани кадрҳои баландихтисоси илмиро таъмин менамояд. Ба таркиби Академияи илмҳои кишоварзии Тоҷикистон, 6 институти илмию таҳқиқотҳ, Маркази миллии ҷумҳуриявии захираҳои генетикҳ, Корхонаи илмию истеҳсолии "Доруҳои биологҳ", ва Пойгоҳи илмию таҳқиқотии кишоварзии Помир дохил мешаванд.
Академияи илмҳои тиббии назди Вазорати тандурустии Ҷумҳурии Тоҷикистон. Академия рушди таҳқиқоти илмии бунёдҳ ва амалиро дар соҳаи тиб таъмин менамояд, фаъолияти илмиву таҳқиқотии академҳ ва мактаби олии системаи Вазорати тандурустии Ҷумҳурии Тоҷикистонро ҳамоҳанг месозад. Дар соҳаи фаъолияти илмии Академия 3 институти илмию таҳқиқотҳ ва 9 маркази илмии Вазорати тандурустии Ҷумҳурии Тоҷикистон дохил мешаванд.
Академияи таҳсилоти Тоҷикистон. Академияи таҳсилот гузаронидан ва ҳамоҳанг сохтани таҳқиқоти илмҳ доир ба педагогикаи умумҳ, назария ва методикаи таълими забонҳои тоҷикҳ ва русҳ, назария ва методикаи таълим дар самтҳои дигар илми педагогикаро таъмин менамояд. Дар назди Академия Институти илмию таҳқиқотии рушди маориф, Институти такмили ихтисос ва бозомӯзии кормандони маориф, Маркази омӯзиши таърихи маориф ва Маркази технологияи иттилоотҳ амал мекунанд.
Бахши илми муассисаҳои таҳсилоти олии касбҳ. Таҳқиқот дар марказҳои илмҳ, иттиҳодияҳои илмию истеҳсолҳ ва пойгоҳҳо, парваришгоҳҳо, озмоишгоҳҳо, дар кафедраҳои муассисаҳои таҳсилоти олии касбии ҷумҳурҳ анҷом дода мешаванд. Таҳқиқоти илмҳ ва тайёр кардани кадрҳо ва мутахассисони илмҳ дар аксар ҳолатҳо дар ҳамкорҳ бо институтҳои академҳ анҷом дода мешаванд.
Бахши соҳавии илм. Ба бахши соҳавии илм воҳидҳои илмию таҳқиқотии вазорату идораҳо дохил мешаванд, ки онҳо таҳқиқоти амалиро анҷом дода, тавсияҳои амалиро доир ба баланд бардоштани самаранокии истеҳсолот ва татбиқи технологияҳои нав, истифодаи инноватсия дар соҳаи маориф ва фарҳанг таҳия менамоянд.
Манфиатҳои рушди иҷтимоиву иқтисодии Ҷумҳурии Тоҷикистон талаботи навро нисбат ба илм пеш мегузоранд. Вобаста ба ин масъалаи зарурати ба таври аниқ муайян кардани мақоми ҳуқуқҳ ва вазифаҳои муассисаҳои илмию таҳқиқотии ҳамаи бахшҳои илм дар мамлакат бо назардошти мавқеъ ва нақши онҳо дар илм, рушди иҷтимоиву иқтисодҳ ва муваффақ шудан ба мақсадҳои афзалиятдоштаи илмҳ муҳим мебошад. Инро ба назар гирифта, нақшагирҳ мешавад, ки тайи соли 2011 инвентаризатсия ва аккредитатсияи ҳамаи муассиса ва воҳидҳои илмию таҳқиқотии дар мамлакат амалкунанда анҷом дода шавад, ки аз рӯи натиҷаҳои онҳо бозсозии сохтори соҳаи илм гузаронида шуда, Феҳристи давлатии ташкилотҳои илмию таҳқиқотҳ бо назардошти таҷйироти шаклҳои ташкиливу ҳуқуқии онҳо, шаклҳои моликият ва тобеияти идоравҳ тартиб дода мешавад.
Мураттаб ва мувофиқсозии шабакаи муассиса ва ташкилотҳои илмию таҳқиқотҳ имкон медиҳад, ки захираҳо ба самтҳои афзалиятдоштаи рушди илм, технология ва техника ва баланд бардоштани самаранокии илм мутамарказ гардонида шаванд.
Дар айни замон, таҳқиқоти илмиро дар миқёси тамоми мамлакат Шӯрои ҳамоҳангсозии корҳои илмию таҳқиқотҳ дар соҳаи илмҳои табиатшиносҳ, техникҳ, тиббҳ, ҷамъиятшиносҳ ва гуманитарии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамоҳанг месозад, ки он дар асоси қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 18 июли соли 1996, №331 амал менамояд. Вобаста ба бозсозии банақшагирифташудаи соҳаи илм ва зарурати ба системаи ҳамоҳангсозии корҳои илмию таҳқиқотҳ дар ташаккули барномаҳои комплексҳ ва мақсаднок доир ба самтҳои афзалиятдоштаи илмҳ ва илмию техникҳ додани таваҷҷӯҳи асосҳ пешниҳод мешавад, ки ба Низомномаи Шӯрои ҳамоҳангсозии корҳои илмию таҳқиқотҳ таҷйирот ва иловаҳо ворид карда шаванд. Васеъ гардонидани мақом, аниқ кардани ваколат ва масъулияти Шӯрои ҳамоҳангсозии корҳои илмию таҳкиқотҳ дар соҳаи интихоб ва ҳамоҳангсозии корҳои илмию таҳқиқотҳ ва таҷрибавию конструкторҳ дар миқёси тамоми мамлакат пешбинҳ гардидааст. Ба он масъулияти на танҳо гузаронидани экспертизаҳо, интихоби лоиҳаву барномаҳо, балки баҳодиҳии аҳамияти илмии натиҷаҳои таҳқиқот ва самаранокии татбиқи амалиро низ вогузор кардан мебояд.
§2. Самтҳои афзалиятдоштаи таҳқиқоти илмӣ
Ба махсусияти ташаккули ин самтҳо таърихи пайдоиш ва рушди таҳқиқоти илмҳ дар Тоҷикистон, талаботи рушди иқтисодиёт, маориф ва илм, ҳамчунин тайёр кардани кадрҳои илмӣ дар марказҳои илмию таҳқиқотҳ ва муассисаҳои таҳсилоти олии касбии собиқ Иттиҳоди Шӯравҳ боис гардиданд.
Дар системаи Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ва муассисаҳои таҳсилоти олии ҷумҳурҳ мактабҳои илмии эътирофи ҷаҳонҳ пайдокарда дар чунин самтҳои илм, чун математика, астрофизика, физикаи ҳолатҳои конденсҳ, асосҳои химиявиву технологии истифодаи захираҳои ашёи хом, геология, сейсмология, омӯзиши флора, фауна ва захираҳои биологҳ, физиология ва биохимияи растаниҳо, ҷарроҳҳ, гастроэнтерология, психиатрия ва наркология, генетика ва селексияи пахта ва зироатҳои дигари кишоварзҳ, усулҳои интегратсионии мубориза бар зидди зараррасонандаҳои кишоварзҳ, хокшиносҳ ва агрохимия, таърих, мардумшиносҳ ва бостоншиносҳ, фалсафа, забон ва адабиёти тоҷик таъсис дода шуда буданд.
Вале дар айни замон бо сабаби мавҷудияти масъалаҳои ҷиддие, ки ба имкониятҳои маҳдуди маблаҷгузорҳ ва таҳкими заминаи моддиву техникии илм алоқаманд мебошанд ва ҳамчунин бо назардошти суръати фавқулодда баланди рушди илми ҷаҳонҳ рақобати афзоишёбандаи мактабҳои илмӣ ва талаботи воқеии рушди иҷтимоиву иқтисодии мамлакати мо, масъалаи беҳад муҳим, муайян кардан ва ҷудо намудани самтҳои афзалиятдоштаи таҳқиқоти илмҳ дар ояндаи наздик, мутамарказ гардонидани нерӯи илмҳ ба ин самтҳо, дастгирии мактабҳои ташаккулёфта ва самаранок фаъолияткунандаи илмҳ ва дар як вақт ба вуҷуд овардани шароити мусоид барои анҷом додани таҳқиқот доир ба бахшҳои навтарин ва тезрушдкунандаи илм мебошад.
Муайян кардани самтҳои афзалиятдошта, нав ва тез рушд кардаистодаи таҳқиқот имконият медиҳад, ки захираҳои асосҳ ба ин самтҳо равона карда шуда, заминаи моддиву техникии илм ба мақсадҳои муайян таҳким ёбад ва кадрҳои илмҳ тарбия карда шаванд. Ин дар навбати худ, дар сатҳи муосир анҷом додани корҳои илмҳ, баланд бардоштани рақобатпазирии коркардҳои илмиро таъмин намуда, ниҳоят дар амал татбиқи бештар ёфтани натиҷаҳои таҳқиқотро суръат мебахшад. Яъне, дар асоси самтҳои ояндадори афзалиятдошта ва нави таҳқиқот барномаҳои комплексҳ ва мақсаднок ташаккул меёбанд, ки дар онҳо мақсад ва вазифаҳои таҳқиқот, иҷрокунандагон, марҳила ва мӯҳлатҳои иҷрои кор, ҳаҷм ва манбаъҳои маблаҷгузорҳ, натиҷаҳои ҷашмдошт, тавсияҳои амалҳ, самаранокии иқтисодҳ ва иҷтимоҳ муайян карда мешаванд.
Дар асоси фикру андешаҳои зикршуда самтҳои зерини афзалиятдоштаи таҳкиқоти илмҳ ҷудо карда шудаанд, ки онҳо бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 3 марти соли 2010, №167 тасдиқ шудаанд:
а) Илмҳои физикаву математика, химия, геология ва техникҳ:
-математика;
-астрофизика: ҷисмҳои хурди Системаи офтобҳ, объектҳои наздизаминҳ, ситораҳо;
-физикаи ядроҳ;
-физикаи нурҳои кайҳонии дорои энергияи фавқулбаланд;
-физикаи ҳолатҳои конденсҳ;
-амнияти ядроҳ ва радиатсионҳ;
-масъалаҳои физикию техникии энергетикаи алтернативҳ;
-коркарди маҷмӯии ашёи хом ва партовҳои саноатҳ;
-металлҳо ва хӯлаҳои дорои хосиятҳои махсус;
-химияи пайвастҳои аз ҷиҳати биологҳ фаъоли органикҳ ва баландмолекула. Коркарди истифодаи доруҳои нави табобатҳ дар асоси истифодаи ашёи хоми табиҳ ва маҳсулоти синтези органикҳ;
-химияи павастаҳои координатсионҳ;
-петрология ва геохимия. Палеонтология ва стратиграфия;
-канданиҳои фоиданок. Маъданҳосилшавҳ ва металлогения;
-мониторинги сейсмологҳ ва баҳодиҳии хатари сейсмикҳ. Тартиб додани харитаи пешгӯии оқибатҳои заминҷунбиҳои сахт дар марзи Тоҷикистон бо истифода аз технологияҳои муосир;
-назария ва амалияи ба зилзила тобовари биноҳо ва иншоот. Моделсозии равандҳои сейсмикҳ;
-мониторинги захираҳои обҳ ва истифодаи комплексии онҳо;
-омӯзиш ва мониторинги таҷйирёбии иқлим дар Тоҷикистон.
б) Илмҳои биологҳ:
-омӯзиш, ҳифз ва истифодаи устувори гуногуншаклии биологҳ, генофонди растаниву ҳайвонот ва захираҳои биологҳ;
-коркарди асосҳои илмии инкишоф додани шабакаи минтақаҳои махсусҳифзшавандаи табиат;
-таъсири таҷйирёбии иқлим ва омилҳои антропогенҳ ба гуногуншаклии биологҳ, системаҳои табиҳ ва агроэкологҳ;
-интродуксия ва ба иқлим мутобиқгардонии растаниҳо;
-мутобиқгардонии физиологиву биохимиявҳ ва механизмҳои танзимкунандаи устувории организмҳои зинда ба таъсири шароити номусоиди муҳит;
-таъсири маҷмӯи омилҳои экологҳ ба ҳаётгузаронии растаниҳо дар шароити баландкӯҳ;
-фотосинтез ва маҳсулнокии растаниҳо;
-асосҳои физиологию генетикии селексияи растаниҳои кишоварзҳ;
-такмили системаи интегратсионии ҳимояи зироатҳои кишоварзҳ аз зараррасонандаҳо;
-биотехнологияи растаниҳо.
в) Илмҳои тиббҳ:
-таҳия ва татбиқи усулҳои нави пешгирҳ, ташхис ва табобати бемориҳои сироятии иҷтимоии хавфнок (зардпарвин, сил, домана, вараҷа, зуком, ВНМО/БНММ, хеликобактериозҳо, зоонозҳо, табларзаи геморрагҳ ва ҷайра);
-татбиқи технологияи муосир дар пешгирҳ, ташхис ва табобати бемориҳои дилу раг, саратон, бемориҳои узвҳои ҳозима, диабети қанд, фарбеҳҳ;
-омӯзиш ва баҳодиҳии ҳолатҳои санитариву беҳдошҳ ва эпидемиологии минтақаҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон;
-такмили системаи дастрасии кӯмаки фаврии акушерҳ ва перинатологҳ ба аҳолҳ. Татбиқи технологияи навини ҳифз ва беҳдошти солимии репродуктивҳ;
-омӯзиш ва парвариши ҳуҷайраҳои бунёдҳ. Рушди таҳқиқот ва коркарди усулҳои трансплантатсияи узвҳо ва бофтаҳо;
-масъалаҳои солимии рӯҳии аҳолҳ;
-таҳия ва татбиқи технологияҳои нав барои беҳтар намудани ташхис, табобат ва барқароргардонии беморон дар соҳаи микроҷарроҳҳ, генетикаи тиббҳ;
-такмили системаи идороти соҳаи тандурустҳ.
-коркард ва истифодабарии доруҳои нав, пеш аз ҳама аз ашёи хоми ватанҳ.
г) Илмҳои кишоварзҳ:
-омӯзиши генофонди миллии растаниву ҳайвоноти кишоварзҳ, коркарди асосҳои илмии ҳифз ва истифодаи онҳо;
-селексияи навъҳои зироатҳои кишоварзии тезпаз, серҳосил, ба касалиҳо тобовар ва ба шароити гуногуни экологҳ устувор. Коркарди системаи муосири тухмипарварҳ;
-таҳқиқот доир ба рушди боҷдорҳ, ангурпарварҳ, сабзавоткорҳ ва картошкапарварҳ;
-коркарди усулҳои мубориза бар зидди зараррасонандаҳо ва касалиҳои зироатҳои кишоварзҳ;
-коркарди агротехнологияҳои наву пурсамари аз ҷиҳати экологҳ бехатар;
-коркарди асосҳои илмии аз ҷиҳати экологҳ асоснокшудаи баланд бардоштани ҳосилхезии хок, мубориза бо эрозия, шӯршавии хок, баландшавии обҳои зеризаминҳ, корамкунҳ ва ҳосилхезии такрории замин;
-такмил додани усулҳои биотехнологии афзунгардонҳ, технологияи парвариш ва ҷизодиҳии ҳайвоноти соҳаи кишоварзҳ;
-коркарди усулҳои мубориза бар зидди касалиҳои ҳайвоноти соҳаи кишоварзҳ. Ба вуҷуд овардани доруҳои нави пурсамари байторҳ;
-таҳқиқот доир ба механиконҳ ва иқтисодиёти истеҳсолоти кишоварзҳ.
е) Илмҳои ҷамъиятшиносҳ ва гуманитарҳ:
-таърихи халқи тоҷик;
-таърихи Тоҷикистони мустақил ва таърихи этникии Осиёи Марказҳ;
-онтологияи фалсафҳ: гносеология ва мантиқ;
-масъалаҳои муосири антропологияи фалсафҳ;
-масъалаҳои фалсафҳ, сиёсҳ ва иҷтимоии рушди ҷомеаи муосири тоҷик;
-масъалаҳои таърихи фалсафа ва дин;
-адабиёти тоҷику форс;
-адабиёти тоҷик дар давраи Истиқлолияти давлатии Тоҷикистон.
-забони тоҷикӣ ва фолклор;
-таҳқиқ ва нашри ёдгориҳои хаттии илму фарҳанги тоҷику форс;
-масъалаҳои модернизатсияи иқтисодиёти давраи гузариш дар Тоҷикистон;
-сиёсати иқтисодҳ ва иҷтимоии Ҷумҳурии Тоҷикистон;
-механизмҳои иқтисодии рушди муносибатҳои бозаргонҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон;
-сиёсати демографии Ҷумҳурии Тоҷикистон;
-асосҳои назариявии ҳуқуқи муосир ва байналмилалҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон;
-назария ва методикаи таълиму тарбия (аз рӯи фанҳои алоҳида);
-омӯзиши вазъи таҳсилот дар мактабҳои муосир па роҳҳои баланд бардоштани сифати таълим;
-коркард ва истифодаи технологияи нави таълиму тарбия;
-педагогикаи этникҳ ва муосир.
§3. Муттамарказгардонии нерӯи илмӣ ва технологҳ ба самтҳои афзалиятдоштаи рушди иқтисодиву иҷтимоии мамлакат
Ба мақсади пурқувват кардани таъсири илм ба суръати рушди иҷтимоиву иқтисодии мамлакат ва наздик кардани илм ба эҳтиёҷоти амалия, тавсиаи доираи таҳқиқоти амалҳ ва баланд бардоштани самаранокии онҳо, ба вуҷуд овардани шароит барои коркард ва истифодаи амалии технологияҳои инноватсионҳ зарур аст.
Нерӯи илм бояд дар чунин самтҳом афзалиятдоштаи рушди иҷтимоиву иқтисодии мамлакат, истифода шавад:
а) Сиёсати иҷтимоию иқтисодҳ:
-такмили сохтори идоракунии иқтисодиёти миллҳ ва механизмҳои иқтисодиву ҳуқуқҳ, ки ба принсипҳои иқтисодиёти бозаргонҳ мувофиқ мебошанд;
-ташаккули сиёсати фаъоли сохториву саноатҳ, ки ба инкишоф додани истеҳсолоти содиротҳ ва рақобатпазир ва корхонаҳои аз нуқтаи назари тақсимоти байналмилалии меҳнат ояндадор равона шудааст;
-таҳкими низоми молиявиву бонкҳ;
-такмили сиёсати инноватсионҳ, ки ҷалби маблаҷҳои асосии хориҷиро ба иқтисодиёт пешбинҳ менамояд;
-такмили низоми давлатии ҳифзи иҷтимоҳ, шуҷли аҳолҳ ва сиёсати давлатии демографҳ.
б) Гидроэнергетика, истифодаи комплексҳ ва оқилонаи захираҳои об, манбаъҳои барқароршавандаи энергия ва технологияҳои сарфаи энергия:
-рушди минбаъдаи гидроэнергетика;
-гузаронидани сиёсати сарфаи энергия дар ҳама соҳаҳои иқтисодиёти миллҳ;
-истифодаи комплексҳ ва устувори захираҳои об;
-истифодаи манбаъҳои ҷайрианъанавии аз нигоҳи экологҳ тозаи барқароршавандаи энергия (офтоб, энергияи шамол, энергияи дарёҳои хурд, манбаъҳои геотермалҳ ва биомасса);
-истифодаи самараноки натиҷаҳои таҳқиқоти глясиологҳ ва иқлимшиносӣ ҷиҳати арзёбии иқтидори захираҳои обҳ.
в) Комплекси саноатҳ ва ашёи хоми маъданҳ, ба вуҷуд овардани маводи нав ва технологияҳои муосир:
-ба вуҷуд овардани маводи нав, коркард ва дар саноат истифода кардани технологияҳои муосир;
-коркарди технологияҳои аз нав кор кардани алюминий ва истеҳсоли маснуоти тайёр;
-коркарди технологияҳои аз нав кор кардани пахта ва навъҳои дигари ашёи хоми кишоварзҳ;
-ба вуҷуд овардан ва истифодаи технологияҳои сарфаи захираҳои кампартов ва аз нигоҳи экологҳ тозаи коркарди комплексии захираҳои ашёи хоми маъданҳ;
-ба вуҷуд овардан ва аз худ кардани технологияҳои коркарди такрории захираҳои пасмонда:
-коркарди технологияҳои масолеҳи сохтмонҳ;
-тавсиаи заминаи ашёи хоми маъданҳ.
г) Кишоварзҳ, амнияти озуқаворҳ:
-татбиқи системаи устувор ва аз нигоҳи экологҳ баробаркардашудаи пешбурди кишоварзҳ мувофиқ ба минтақаҳои табииву хоҷагидории ҷумҳурҳ;
-такмили сохтори истифодаи замин ва об, мувофиқсозии таносубҳои ҳаҷмҳои истеҳсолоти зироатҳои озуқаворҳ ва техникҳ, рушди пахтакорҳ, гандумпарварҳ, ҳайвонпарварҳ, мевапарварҳ ва соҳаҳои дигари кишоварзҳ;
-селексияи навъҳои нави серҳосил, мувофиқ ва гибриди зироатҳои кишоварзҳ;
-ба вуҷуд овардани системаи самараноки тухмипарварии зироатҳои кишоварзҳ:
-истифодаи усулҳои биотехнологҳ дар кишоварзҳ;
-селексия ва парвариши ҷинс, навъ ва зотҳои нави ҳайвоноти кишоварзӣ;
-такмили усулҳои мубориза бо зараррасонандаҳо ва касалиҳои махсусан хатарноки растанҳ ва ҳайвоноти кишоварзҳ, коркарди усулҳои пешгирҳ ва табобатҳ бо истифодаи доруҳои нав;
-гузариш ба истифодаи технологияҳои аз ҷиҳати экологҳ бехатар, захирасарфакунанда ва босуръат пешравандаи кишоварзҳ;
-гузариш ба принсипҳои идораи маҷмаавии захираҳои обҳ;
-беҳдошти ҳолати мелиоративии заминҳои обёришаванда;
-такмили реҷаҳои обёрҳ ва технологияҳои сарфаи об.
д) Тандурустҳ:
-мониторинги иҷтимоиву иқтисодҳ, санитариву беҳдоштҳ ва экологии саломатии аҳолҳ;
-ҳифзи саломатии модар ва кӯдак;
-эпидемиология, пешгирҳ ва табобати бемориҳои сирояткунанда:
-эпидемиология, пешгирҳ ва табобати бемориҳои дилу раг, эндокринҳ, онкологҳ, гастроэнтерологҳ ва касбҳ, сил, нашъамандҳ, бемориҳои ба воситаи алоқаи ҷинсҳ гузаранда, ВИЧ/СПИД;
-коркарди доруҳои нави табобатҳ, ҷорҳ кардани технология барои муайян кардани сифати доруҳои воридотҳ;
-ҳифзи саломатии рӯҳии аҳолҳ;
-рушди трансплантологияи ватанҳ;
-тайёр кардани кадрҳои баландихтисоси тиббҳ;
-тайёр кардани кадрҳо дар соҳаи хидматрасонҳ ва таъмири техникии тиббҳ, ҷорҳ кардани телетиб.
е) Устуворҳ ва амнияти экологҳ:
-мониторинги муҳити зист, таҳияи чорабиниҳо оид ба барқарор ва ҳифзи табиат;
-коркарди технологияҳои тоза кардани обҳои равон, безараргардонии партовҳо ва бетаъсиргардонии партовҳои корхонаҳои саноатҳ;
-таҳлили таъсири антропогенҳ ва техногенҳ ба таҷйироти иқлим, мониторинги ҳолати атмосфера ва гидросфера;
-таҳлили таҷйироти иқлим, таъсироти антропогенҳ ва техногенҳ ба гуногуншаклии биологҳ, низоми табииву экологҳ ва кишти зироатҳои кишоварзҳ;
-мониторинги гуногуншаклии биологҳ ва амнияти биологҳ; -мониторинги радиатсионҳ ва амнияти радиатсионии аҳолҳ ва муҳити зист;
-мониторинги ҳолати сейсмологҳ дар марзи мамлакат, коркарди усулҳои пешгӯҳ кардани заминларзаҳо, таъмини амнияти сейсмологҳ, истифодаи технологияҳои нави иттилоотиву коммуникатсионҳ барои ба даст овардани иттилооти бефосила ва фаврии сейсмологҳ.
ё) Технологияҳои иттилоотиву коммуникатсионҳ:
-рушд ва таъмини дастрасии инфрасохтори муосири иттилоотиву коммуникатсионҳ ба доираи васеъи аҳолҳ, дастгирии рушди инфрасохтори иттилоотиву коммуникатсионҳ дар ҳудуди мамлакат, баланд бардоштани фарҳанги иттилоотҳ;
-таъмини самаранокии истифодаи технологияҳои иттилоотиву коммуникатсионҳ дар идоракунии давлатҳ ва соҳаи иҷтимоиву иқтисодӣ, соҳаҳои илм, тандурустҳ, маориф.
ж) Маориф:
-тарбия ва такмили ихтисоси кадрҳои илмиву омӯзгории тахассуси олҳ.
-таҳияи стандартҳои давлатии таҳсилот, нақша ва барномаҳои таълимҳ барои мактабҳои 12-солаи таҳсилоти умумҳ ва таҳсилоти ибтидоҳ, миёна ва олии касбҳ, аз ҷумла барои бакалавр ва магистратура.
-омода ва нашр кардани китобҳои дарсии силсилаи нав барои мактабҳои 12-солаи таҳсилоти умумҳ, ибтидоҳ, миёна ва мактабҳои олии касбҳ.
Дар назар аст, ки доир ба ҳар яке аз самтҳои дар боло нишондодашудаи афзалиятдори рушди иҷтимоиву иқтисодии мамлакат барномаҳои мақсадноки комплексҳ, технологияҳо, тавсияҳои амалҳ ва чорабиниҳои дигаре, ки ба истифодаи босамари натиҷаҳои таҳқиқоти илмҳ нигаронида шудаанд, таҳия карда мешаванд.
Номгӯи муҳимтарин технологияҳои коркардшаванда ва ба истеҳсолот татбиқшаванда ба шакли замима ба бахши мазкури Стратегия оварда шудааст.
§4. Ташаккули инфрасохтори инноватсионӣ ва дастгирии фаъолияти инноватсионӣ
Аз рӯи сатҳи фаъолияти инноватсионҳ, нуфузи маҳсулоти баландтехнология дар сохтори истеҳсолот ва содирот, рушди инфрасохтори Ҷумҳурии Тоҷикистон аз давлатҳои аз ҷиҳати иқтисодӣ пешрафта хеле қафо мемонад.
Рақобатпазирӣ аз рӯи суръати истифодаи навоварии илмиву техникҳ ва ҳавасмандии истеҳсолоти илмталаб, самаранокии равандҳои инноватсионҳ муайян карда мешавад. Вобаста ба ин, истифодаи захираҳои зеҳнҳ ва ташаккули заминаи илмиву технологҳ яке аз вазифаҳои муҳими умумимиллии Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад, ки технопаркҳо, бизнес-инкубаторҳо, марказҳои трансфери технологияҳо ва монанди ин тадриҷан ташаккул меёбад.
Ба фаъолгардонҳ ва ҳавасмандии фаъолияти ихтироотҳ кӯшиш ба харҷ додан зарур аст, зеро патентҳо ба ихтироот яке аз омилҳои муайянкунандаи нерӯи инноватсионии мамлакат мебошанд.
Дар муассисаҳои таҳсилоти олҳ бояд ба барномаҳои инноватсионии рушди илм ва ба вуҷуд овардани технологияҳо диққати махсус дода шавад, то ки муҳандисон-технологҳо, лоиҳакашон, мутахассисон дар соҳаи менеҷменти инноватсионҳ тайёр карда шаванд ва онҳо тавонанд дар сатҳи баланди касбҳ ба фаъолияти инноватсионии соҳибкорҳ машҷул шаванд.
Ба шумори самтҳои афзалиятдоштаи фаъолияти инноватсионҳ дар мамлакат ва ҳамкориҳои байнидавлатии инноватсионҳ, ки дар асоси онҳо лоиҳаҳои инноватсионҳ таҳия шуда метавонистанд, инҳоро номбар кардан мумкин аст: маводи металлии конструксионҳ, маводи полимерии композитсионҳ, технологияҳои сарфаи энергия, мувофиқсозии кори гидроузелҳо бо истифодаи усулҳои моделсозии математикҳ, технологияи истеҳсоли пектини камметил, технологияҳо дар соҳаи мониторинги муҳити зист ва пешгирҳ кардани офатҳои табиҳ ва техногенҳ, муҳандисҳ ва биотехнологияи генҳ, истифодаи тестҳои физиологҳ дар селексияи навъҳои нави зироатҳои кишоварзҳ, технологияҳои истеҳсоли доруҳои нави табобатҳ дар асоси истифодаи ашёи хоми растаниҳои маҳаллҳ, ташхис, пешгирҳ ва табобати касалиҳои инсон.
Принсип, мақсад ва вазифаҳои асосии гузориш ба сӯйи инноватсионии тараққиёт дар Барномаи рушди инноватсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2011-2020 муайян карда мешаванд.
§5. Ҳамгироии бахшҳои илми академӣ, соҳавӣ ва мактабҳои олҳ. Тайёр кардани кадрҳои илмҳ ва сиёсати иҷтимоҳ дар соҳаи илм
Яке аз вазифаҳои Стратегия аз он иборат аст, ки ҳамгироии институтҳои академҳ ва мактабҳои олҳ тақвият дода шавад. Бо ин мақсад тибқи Нақшаи чорабиниҳо доир ба амалисозии Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2007-2015 бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 2 июли соли 2009, №371 Барномаи ҳамгироии илм ва таҳсилоти олии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2010-2015 тасдиқ шудааст. Тадбирҳое омода шудаанд, ки ҷорҳ кардани онҳо боиси муттаҳид кардани нерӯи илмии институтҳои Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, Академияи илмҳои кишоварзии Тоҷикистон ва муассисаҳои таҳсилоти олҳ мегардад ва системаи тайёр кардани мутахассисони ҷавонро мақсаднок ва самараноктар месозад.
Ин ҷо ҷалби кормандони пешбари илмии академҳ ба кор дар асоси ҳамкориҳо дар муассисаҳои таҳсилоти олҳ барои анҷом додани таҳқиқоти муштарак, хондани лексияҳо ва роҳбарҳ ба аспирантон, навиштани китобҳои дарсҳ ва дастурҳои таълимӣ дар мадди назар аст. Донишҷӯён барои ҷалб шудан ба кори илмҳ ва гузаронидани таҳқиқот дар институтҳои академҳ имкониятҳои бештар ба даст меоранд.
Зарур аст, ки аз шаклҳои гуногуни ҳамгиро кардани бахшҳои академҳ ва таҳсилотии илм - таъсис додани филиалҳои кафедраҳои муассисаҳои таҳсилоти олҳ дар институтҳои академҳ; институтҳои илмию таҳқиқотҳ дар назди муассисаҳои таҳсилоти олҳ; маҷмӯа ва марказҳои илмҳ ва илмию таҳсилотҳ, ассосиатсияҳои муттаҳидкунандаи ташкилотҳои таҳсилоти илмҳ ва муҳандисиву конструкторҳ; марказҳои инноватсионҳ; марказҳои илмию таҳсилотии технологияҳои иттилоотиву иртиботҳ ва монанди инҳо истифода карда шавад.
Ба мақсади фароҳам овардани шароити мусоид барои иҷрои таҳқиқоти илмҳ ва дастгирии вазъи моддии мутахассисони ҷавон хатмкардагони муассисаҳои таҳсилоти олҳ, дар асоси шартнома ба кор қабул намудани онҳо, аз ҷумла барои иштирок дар иҷрои лоиҳаҳои илмҳ, барномаҳои комплексиву мақсаднок ва шартномаҳо бо хоҷагиҳо бо муқаррар кардани музди меҳнати мувофиқ пешбинҳ мегардад.
Корҳои муштараки илмию таҳқиқотии кормандони институтҳои академҳ, институтҳои илмию таҳқиқотии соҳавҳ ва муассисаҳои таҳсилоти олҳ аз рӯи шартномаҳои ҳамкорҳ, лоиҳаҳои муштарак аз рӯи грантҳои ташкилотҳои байналмилалҳ ва аз рӯи фармоишҳои вазоратҳо, корхонаҳо ва ташкилотҳо дар асоси бастани шартномаҳо бо хоҷагиҳо гузаронида мешаванд.
Таваҷҷӯҳи махсус ба ҳамкории олимон дар иҷрои барномаҳои комплексҳ ва мақсаднок доир ба масъалаҳои муҳими илмҳ ва илмию техникҳ ва чорабиниҳои Барномаи рушди илмҳои табиию риёзҳ ва техникҳ барои солҳои 2010-2020, Консепсияи сиёсати давлатии демографии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2003-2015, Стратегияи миллҳ ва Нақшаи амалиёт доир ба ҳифз ва истифодаи оқилонаи гуногуншаклии биологии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Нақшаи миллии амалиёти Ҷумҳурии Тоҷикистон доир ба сабук гардонидани оқибатҳои таҷйирёбии иқлим ва монанди инҳо дода мешаванд. Ташаббуси баргузор намудани конференсияҳои муштараки илмҳ, симпозиум ва семинарҳо, нашри асарҳои илмҳ ва маҷмӯаи мақолаҳо дастгирҳ карда мешаванд.
Тибқи Нақшаи чорабиниҳо оид ба татбиқи Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2007-2015 бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 2 июли соли 2008, №296 Барномаи тайёр кардани кадрҳои илмҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2009-2015 тасдиқ, карда шудааст. Дар асоси ин Барнома чорабиниҳои зарурҳ оид ба тайёр кардани кадрҳои илмии тахассуси олҳ дар Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, Академияи илмҳои кишоварзии Тоҷикистон, Академияи таҳсилоти Тоҷикистон, муассисаҳои таҳсилоти олҳ, институтҳои илмию таҳқиқотии соҳавҳ таҳия шудаанд, ки онҳо барои бо мутахассисон, хусусан дар соҳаҳои тезрушдкунандаи илм ва технологияҳо пурра таъмин намудани муассисаҳои илмию таҳқиқотӣ ва муассисаҳои таҳсилоти олӣ имкон медиҳанд.
Андешидани тадбирҳо оид ба вуҷуд овардани шароити мусоид барои таҳсили аспирантҳо, беҳтар намудани системаи тайёр кардани кадрҳои илмии тахассуси олҳ - доктор ва номзадҳои илм ба нақша гирифта мешавад. Корҳо оид ба ташаккул додани шабакаи нави шӯроҳои диссертатсионҳ дар мамлакат, ҳамчунин такмили системаи аттестатсияи кадрҳои илмҳ ва илмию омӯзгории тахассуси олҳ ва беҳтар намудани фаъолияти Комиссияи аттестатсионии кадрҳои илмҳ ва илмию омӯзгории тахассуси олҳ омода карда мешаванд.
Бо мақсади дастгирии иҷтимоии кормандони соҳаи илм мебояд, ки як қатор санадҳои қонунгузорҳ ва меъёриву ҳуқуқҳ омода ва қабул карда шаванд, аз ҷумла: дар бораи такмил додани системаи пардохти меҳнат дар соҳаи илм; дар бораи давра ба давра ҷорҳ намудани системаи шартномавии пардохти меҳнат; дар бораи шароит ва тартиби пардохти меҳнати олимони Академияи илмҳо ва муассисаҳои илмию таҳқиқотии соҳавҳ, ки дар асоси ҳамкорҳ дар муассисаҳои таҳсилоти олҳ кор мекунанд ва ҷайра. Дастгирии давлатии кормандони соҳаи илм, хусусан аспирантҳо ва олимони ҷавон ҷиҳати беҳтар кардани шароити зиндагонии онҳо зарур аст.
§6. Рушди заминаи моддиву техникии илм
Натиҷабахшии таҳқиқоти илмҳ ва афзалиятҳои он, рақобатпазирии дастовардҳои олимон аз бисёр ҷихат ба ҳолат ва таҷдиди заминаи моддиву техникҳ, таъмини муҳаққиқон бо навтарин асбобу таҷҳизот, мунтазам нав ва пурра кардани маҷмӯи асбобҳои илмҳ, таъминот бо реактиву моддаҳои кимиёҳ ва монанди инҳо вобаста мебошад.
Бар асари воқеаҳои маълум дар Тоҷикистон дар даҳ соли охир таҷдиди заминаи моддиву техникии илм ва навсозии маҷмӯи асбобҳои муассисаҳои илмию таҳқиқотҳ имкон надошт. Бо андозаи беҳтар гардидани ҳолати иҷтимоиву иқтисодҳ дар мамлакат шароити бештари мусоид барои дастгирии молиявии рушди заминаи моддиву техникии илм ба вуҷуд омад. Бо дар назардошти ин, аз ҷумлаи тадбирҳои аввалиндараҷа муайян кардани таҷдид, тармим ва таъмири иншооти бузурги илмҳ, институтҳои Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, Академияи илмҳои кишоварзии Тоҷикистон, институтҳои илмию таҳқиқотии соҳавҳ, марказҳои илмҳ, кафедраҳо ва лабораторияҳои таҷрибавии мактабҳои олҳ, расадхонаҳо, пойгоҳҳои зилзиласанҷҳ, боҷҳои ботаникҳ, пойгоҳҳои биологҳ ва кишоварзҳ, парваришгоҳҳо, осорхонаҳо зарур аст.
Қабули Барномаи рушди заминаи моддиву техникии илм пешбинҳ мешавад, ки тибқи он чорабиниҳо доир ба сохтмон, таҷдид ва тармими иншооти илм таҳия гардида, номгӯи онҳо, марҳилаҳои иҷро, ҳаҷм ва манбаъҳои маблаҷгузорҳ муайян карда мешаванд.
§7. Рушди заминаи итилоотиву коммуникатсионии илм
Бо мақсади ташаккули заминаи иттилоотиву коммуникатсионии илм таҳияи Барномаи махсуси рушди заминаи иттилоотиву коммуникатсионии илм ва иҷрои як қатор чорабиниҳое, ки ба иҷрои таҳқиқоти илмҳ дар сатҳи муосир мусоидат мекунанд, пешбинҳ мешавад.
То соли 2012 ташаккул додани шабакаи иттилоотҳ бо пайвастан ва ба шабакаи байналмилалии иттилоот Интернет баромадани ҳамаи муассисаҳои илмию таҳқиқотии мамлакат низ пешбинҳ мегардад. Барои амалҳ кардани ин мақсад бо миқдори кофии компютерҳо ва техникаи дигари иттилоотҳ таъмин намудани институтҳо, лабораторияҳо ва кафедраҳо зарур аст. Дар натиҷа ба гирифтани иттилооти илмҳ аз давлатҳои дигар, марказҳои илмҳ, китобхонаҳо ва монанди инҳо имконият фароҳам меояд. Ҳамчунин таъсиси китобхонаҳои махсусгардонидашудаи электронҳ, маҷаллаҳои электронҳ ва базаҳои иттилоотии маълумот доир ба самтҳои алоҳидаи илм дар назар аст.
Бо мусоидати Ассосиатсияи тоҷикистонии истифодакунандагони шабакаҳои компютерии академҳ, таҳқиқотҳ ва таҳсилотии институтҳои академҳ ва муассисаҳои таҳсилоти олҳ ба истифодаи системаи алоқаи оптикию нахии муосир гузаронида мешаванд.
Дар амалияи илмҳ татбиқ намудани технологияҳои иттилоотиву коммуникатсионии насли нав, тайёр кардани мутахассисони баландихтисосро дар муассисаҳои таҳсилоти олҳ ва ба тартиб даровардани системаи тайёр кардан ва такмили ихтисоси кормандони илмҳ ва мутахассисонро дар соҳаи истифодаи технологияҳои иттилоотиву коммуникатсионҳ талаб мекунад.
Дар баробари тараққҳ додани коммуниқатсия ва технонологияҳои компютерҳ таваҷҷӯҳи зарурҳ ба дастгирҳ ва таҳкими заминаҳои иттилоотии анъанавии илм - китобхонаи илмҳ дода мешавад. Дар солҳои охир, тавре ки маълум аст, ба китобхонаҳои илмҳ ворид гардидани адабиёти махсуси илмҳ аз давлатҳои дигар якбора кам гардид. Мубодилаи байналмилалии байни китобхонаҳо дар сатҳи паст қарор дорад, барои бо нашрияҳои нави илмҳ пурра кардани китобхонаҳо хеле кам маблаҷ ҷудо мешавад.
Стратегия дастгирии китобхонаҳои илмҳ ва пурра кардани фондҳои адабиёти илмҳ, ба базаи маълумот пайвастани нашриётҳои пешсафи илмҳ ва маҷаллаҳо, дастгирии нашри асарҳои илмҳ, адабиёти иттилоотиву маълумотҳ, дастурҳои илмиву методиро пешбинҳ мекунад.
Ба мақсади дар сатҳи стандартҳои муосир таъмин намудани нашри асарҳои илмҳ, барқарор кардани нашриёти "Дониш"-и Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, таҷдиди матбааи "Дониш" ва бо таҷҳизоти муосири технологҳ таъмин намудани онро пешбинҳ мекунад.
§8. Рушди ҳамкориҳои байналмилалии илмӣ
Ояндаи илми Тоҷикистон аз бисёр ҷиҳат ба он вобаста аст, ки то чҳ андоза тез ва самаранок ба фазои ҷаҳонии илм ворид шудан мумкин аст. Бо дар назардошти ин, тадбирҳое андешида мешаванд, ки ба дастгирҳ ва рушди шаклҳои гуногуни ҳамкорҳ ва шарикии олимони Тоҷикистон бо олимони давлатҳои дигар равона гардидаанд. Дар Стратегия ба таври назаррас тавсиа бахшидан ва баланд бардоштани самаранокии ҳамкориҳо бо ташкилот ва муассисаҳои илмии давлатҳои ИДМ, давлатҳои дигар, ташкилотҳои байналмилалӣ, фондҳо, ассосиатсияҳо ва монанди инҳо ҳам дар асоси шартномаву созишномаҳои баимзорасондаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, вазоратҳо ва ҳам Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, Академияи илмҳои кишоварзии Тоҷикистон, муассисаҳои алоҳидаи илмию таҳқиқотҳ ва муассисаҳои таҳсилоти олҳ пешбинҳ гардидааст.
Ҳамчунин ҷалби олимон ба иҷрои лоиҳаҳои илмҳ ва илмию техникҳ дар чаҳорчӯбаи созишномаву шартномаҳои байналмилалҳ, пеш аз ҳама бо давлатҳои ИДМ, барномаву лоиҳаҳо аз рӯи грантҳо, ки аз тарафи марказҳо, фондҳо ва ташкилотҳои байналмилалҳ, аз ҷумла Маркази байналмилалии илмию техникҳ, Ташкилоти озуқаворҳ ва кишоварзии СММ (ФАО), Фонди ҷаҳонии экологҳ, Ташкилоти умумиҷаҳонии СММ доир ба масъалаҳои тандурустҳ, Ташкилоти СММ доир ба масъалаҳои маориф, илм ва фарҳанг (ЮНЕСКО), Ташкилоти давлатҳои исломҳ доир ба масъалаҳои маориф, илм ва фарҳанг (ИСЕСКО), Агентии байналмилалии энергияи атомҳ (МАГАТЭ). Маркази байналмилалҳ доир ба таҳқиқоти кишоварзҳ дар минтақаҳои хушкида (ИКАРДА), Маркази байналмилалҳ доир ба беҳтар кардани ҷуворимакка ва гандум (СИММИТ), Институти байналмилалии захираҳои генетикҳ (ИПГРИ) низ пешбинҳ гардидаанд. Тавсиаи ҳамкориҳои бисёрҷанбаи байналмилалии илмҳ аз рӯи самтҳои Ассосиатсияи байналмилалии академияи илмҳо (МААН), Ассосиатсияи Академияи илмҳои Осиёи Марказҳ (ААНСЦА), Академияи илмҳо барои ҷаҳони рушдкунанда (ТВАС), Кумитаи доимии ҳамкории илмҳ ва технологии Ташкилоти конференсияи исломҳ (КОМСТЕК) дурнамои хуб дорад.
Таваҷҷӯҳи махсус ба тавсиаи имкониятҳои сафари олимон ба марказҳои пешсафи илмию таҳкиқотии хориҷҳ барои кори илмҳ ва барои иштирок дар конференсияҳои байналмилалҳ ва чорабиниҳои дигари илмҳ равона карда мешавад.
Дастгирҳ ҷиҳати дар мамлакати мо баргузор намудани конференсияҳои байналмилалии илмҳ, симпозиумҳо, семинарҳо ва монанди инҳо доир ба масъалҳои муҳими илм пешбинҳ мешавад.
Дар натиҷаи амалисозии ин чорабиниҳо имконияти иштироки олимони Тоҷикистон дар баргузории таҳқиқоти муштарак бо олимони хориҷа аз рӯи лоиҳаву барномаҳои байналмилалҳ, истифодаи базаи муосири таҷрибавҳ ва асбобии марказҳои илмии хориҷҳ, таҳсил ва такмили ихтисоси олимони ҷавон ба таври назаррас тавсиа меёбад. Намояндагии васеи олимони Тоҷикистон дар конференсияҳо ва чорабиниҳои дигари илмҳ дар давлатҳои хориҷҳ ва баргузории онҳо дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба баромади илмҳ мамлакати мо ба фазои байналмилалии илм, таҳкими афзалиятҳои дастовардҳои олимони тоҷик ва ба даст овардани иттилооти зарурҳ доир ба комёбиҳо ва равишҳои рушди илм дар ҷаҳон мусоидат менамояд.
4. Дастгирии давлатии рушди илм ва технология ва ислоҳоти идораи давлатҳ дар соҳаи илм ва технология
Барои дастгирии нерӯи илмҳ ва тақвияти таъсири он ба рушди иҷтимоиву иқтисодии мамлакат шарти асосҳ таъмини маблаҷгузории босуботи давлатҳ, афзоиши давра ба давраи захираҳои молиявҳ дар соҳаи илм мебошад.
Муҳимтарин ҷузъҳои ислоҳоти системаи идораи соҳаи илм такмили заминаҳои қонунгузорҳ, меъёриву ҳуқуқии илм, механизмҳои маблаҷгузорҳ, ташкили таҳқиқот, сиёсати андоз ва дастгирии иҷтимоии кормандони соҳаи илм мебошанд, аз ҷумла:
-ворид намудани таҷйироту иловаҳо ба қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 3 феврали соли 2000, №54 "Дар бораи тартиби аккредитатсияи давлатии муассисаҳои илмҳ" ва тартиб додани Феҳристи давлатии муассисаҳои илмию таҳқиқотҳ;
-амалисозии қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи тасдиқи Қоидаҳои ташаккул, экспертиза, тасдиқ, маблаҷгузорҳ ва иҷрои барномаву лоиҳаҳои илмҳ ва илмию техникие, ки аз буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон маблаҷгузорҳ мешаванд", ки аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон 2 декабри соли 2006, №525 тасдиқ шудааст;
-амалисозии қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 31 декабри соли 2008, №661 "Дар бораи тасдиқи Тадбирҳои дастгирҳ ва рушди илмҳои ҷамъиятшиносҳ ва гуманитарҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2009-2015";
-такмили системаи пардохти меҳнат дар соҳаи илм, аз ҷумла пардохти меҳнати доктор ва номзадҳои илм барои роҳбарии илмҳ ба аспирантҳо;
-таҳия ва татбиқи механизми фармоиши давлатҳ ба таҳқиқоти илмҳ;
-таъмини сершумории манбаъҳои маблаҷгузории корҳои илмию таҳқиқотҳ ва таҷрибавию конструкторҳ аз ҳисоби дастгирии фаъолонаи онҳо бо фондҳои мақсадноки давлатҳ;
-фароҳам овардани шароити мусоид бораи инвеститсияи маблаҷҳои корхонаҳои саноатҳ, бонкҳо, ташкилотҳои байналмилалҳ ва соҳибкорон ба илм;
-рушди оҷози асосҳои озмунҳ дар тақсимоти маблаҷҳо ба барномаҳои илмҳ;
-давра ба давра ҷорӣ намудани системаи шартномавии пардохти меҳнат дар соҳаи илм;
-фароҳам овардани шароит барои фаъолияти иттиҳодияҳои илмии ҷамъиятҳ.
5. Таъмини молиявии амалисозии Стратегия
Тадбирҳои асосии ҳавасмандгардонии давлатии фаъолияти илмҳ, илмию техникҳ ва инноватсионҳ инҳо мебошанд:
-таъмини истифодаи самаранок ва мақсадноки маблаҷҳои буҷет, ки барои маблаҷгузории таҳқиқоти илмҳ ва мусоидат ба пешрафти илмию техникҳ ҷудо мешаванд;
-муттамарказ гардонидани захираҳои буҷетҳ ба самтҳои афзалиятдоштаи таҳқиқоти илмҳ ва барномаҳои мақсадноку комплексии илмҳ ва илмию техникҳ.
Дар шароити маҳдуд будани маблаҷҳои буҷетии ба соҳаи илм ҷудошаванда вазифаи беҳад муҳим ҷустуҷӯ ва истифодаи самараноки манбаъҳои ҷайрибуҷетҳ барои маблаҷгузории корҳои амалҳ, илмию таҳқиқотҳ ва таҷрибавию конструкторҳ, ҳамчунин барои ба гардиши хоҷагидорҳ ҷалб намудани дастовардҳои илмҳ ва илмию техникҳ мебошад.
Ҳавасманд кардани соҳибкории хурд ва миёнаи илмию техникҳ, технологҳ ва инноватсионҳ бо дар назардошти рушди инфрасохтори соҳибкории хурд ва миёна, ҳамчунин дар асоси озмун дастгирҳ кардани лоиҳаҳои ояндадори илмию техникҳ ва инноватсионҳ зарур аст. Ба назар гирифтан лозим аст, ки дар бисёре аз кишварҳо ҳиссаи зиёди маҳсулоти инноватсиониро ширкатҳои соҳибкории хурд ва миёна ворид месозанд.
Манбаъҳои иловагии маблаҷгузорҳ маблаҷҳои ташкилот ва фондҳои байналмилалҳ, корхонаву ширкатҳои хусусҳ ва маблаҷҳои хусусии ташкилотҳои илмҳ буда метавонанд.
Нишондиҳандаҳои дурнамои мақсадноки хароҷоти молиявҳ ва манбаъҳои маблаҷгузорҳ дар соҳаи илм зимни таҳия ва татбиқи барномаҳои алоҳидаи рушди илм тибқи Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2007-2015 (Барномаи комплексҳ ва мақсадноки истифодаи васеи манбаъҳои барқароршавандаи энергия, амсоли энергияи офтоб, дарёҳои хурд, энергияи шамол, биомасса ва обҳои зеризаминҳ барои солҳои 2007-2015; Барномаи тайёр кардани кадрҳои илмҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2009-2015; Барномаи татбиқи дастовардҳои илмию техникҳ дар истеҳсолоти саноатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар давраи солҳои 2010-2015; Барномаи ҳамгироии илм ва таҳсилоти олҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2010-2015; Барномаи рушди заминаи моддию техникии илм; Барномаи рушди фаъолияти инноватсионӣ; Барномаи рушди заминаи иттилоотиву иртиботии илм) муайян карда мешаванд.
6. Идоракунии амалисозии Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2011-2015
Стратегия аз тарафи ҳамаи вазоратҳо, кумитаҳои давлатҳ, идораҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, академияҳои соҳавҳ ва мактабҳои олии ҷумҳурҳ амалҳ карда мешавад.
Назорат аз болои амалишавии Стратегия ба зиммаи Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон вогузошта мешавад. Рафти амалишавии Стратегия, баҳодиҳии муҳимият ва самаранокии тадбирҳое, ки ба расидани мақсад ва ҳалли вазифаҳои Стратегия нигаронида шудаанд, пешниҳод доир ба беҳтар шудани корҳои ташкилҳ оид ба назорат ҷиҳати амалисозии Стратегияро Раёсати Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон баррасҳ менамояд.
Ҷамъоварҳ, ҷамъбаст ва баҳодиҳии мавод доир ба иҷрои Стратегия, таҳлили масъалаҳои пайдошуда, омода кардани тавсияҳо доир ба таҳия ва иҷрои барномаву чорабиниҳо роҷеъ ба самтҳои Стратегия аз тарафи Шӯрои ҳамоҳангсозии корҳои илмию таҳқиқотҳ дар соҳаи илмҳои табиатшиносҳ, техникҳ, тиббҳ, ҷамъиятшиносҳ ва гуманитарҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон амалҳ карда мешаванд.
Раёсати Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳар сол то 15 декабр ҳисоботро доир ба рафти иҷрои амалишавии Стратегия ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод менамояд.
7. Нақшаи чорабиниҳо доир ба амалисозии Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2011-2015
+----+-----------------------------+---------------------+-----------ҷ
|Т/р | Чорабиниҳо | Иҷрокунандагон |Мӯҳлат, сол|
+----+-----------------------------+---------------------+-----------+
| I. |Такмили заминаи қонунгузорӣ | | |
| |ва меъёриву ҳуқуқии илм | | |
+----+-----------------------------+---------------------+-----------+
|1.1.|Таҳия ва ба Ҳукумати |Академияи илмҳои |2011 |
| |Ҷумҳурии Тоҷикистон барои |Ҷумҳурии Тоҷикистон | |
| |тасдиқ пешниҳод кардани | | |
| |сохтори Академияи илмҳои | | |
| |Ҷумҳурии Тоҷикистон ва | | |
| |нақшаи идораи Академияи | | |
| |илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон бо| | |
| |дарназардошти ислоҳоти | | |
| |сохториву маъмурии Академияи | | |
| |илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон | | |
+----+-----------------------------+---------------------+-----------+
|1.2.|Таҳия ва ба Ҳукумати |Вазорати рушди |2011 |
| |Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод |иқтисод ва савдои |2013 |
| |намудани дархостҳо дар бораи |Ҷумҳурии Тоҷикистон, |2015 |
| |такмили системаи пардохти |Вазорати молияи | |
| |меҳнат дар соҳаи илм |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| | |Академияи илмҳои | |
| | |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| | |Академияи илмҳои | |
| | |кишоварзии | |
| | |Тоҷикистон, | |
| | |Академияи илмҳои | |
| | |тиббӣ, Вазорати | |
| | |маорифи Ҷумҳурии | |
| | |Тоҷикистон, | |
| | |Академияи таҳсилоти | |
| | |Тоҷикистон, Вазорати | |
| | |меҳнат ва ҳифзи | |
| | |иҷтимоии аҳолии | |
| | |Ҷумҳурии Тоҷикистон | |
+----+-----------------------------+---------------------+-----------+
|1.3 |Таҳия ва ба Ҳукумати |Академияи илмҳои | 2011 |
| |Ҷумҳурии Тоҷикистон |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| |пешниҳод намудани лоиҳаи |Вазорати рушди | |
| |қарори Ҳукумати Ҷумҳурии |иқтисод ва савдои | |
| |Тоҷикистон "Дар бораи |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| |механизми фармоиши давлатӣ |Академияи илмҳои | |
| |ба таҳқиқоти илмӣ" |кишоварзии Тоҷикистон| |
| | |Вазорати тандурустии | |
| | |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| | |Вазорати маорифи | |
| | |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| | |Вазорати кишоварзии | |
| | |Ҷумҳурии Тоҷикистон | |
+----+-----------------------------+---------------------+-----------+
|1.4.|Гузаронидани инвентаризатсия |Комиссияи Ҷумҳурии |2011 |
| |ва аккредитатсияи муассисаву |Тоҷикистон доир ба | |
| |ташкилотҳои илмию таҳқиқотӣ, |аккредитатсияи | |
| |тартиб додани Феҳристи |муассисаҳои илмию | |
| |давлатии муассисаҳои илмию |таҳқиқотӣ. Комиссияи | |
| |таҳқиқотӣ |байниидоравӣ доир ба | |
| | |гузаронидани | |
| | |инвентаризатсияи | |
| | |муассиса ва | |
| | |ташкилотҳои илмию | |
| | |таҳқиқотӣ | |
+----+-----------------------------+---------------------+-----------+
|1.5.|Таҳия ва ба Ҳукумати Ҷумҳури |Академияи илмҳои |2011 |
| |Тоҷикистои пешниҳод намудани |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| |лоиҳаи қарори Ҳукумати |Вазорати маорифи | |
| |Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| |бораи васеъ кардани салоҳият |Вазорати тандурустии | |
| |фаъолияти Шӯрои ҳамоҳангсози |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| |корҳои илмиву таҳқиқотӣ дар |Вазорати кишоварзии | |
| |соҳаи илмҳои табиатшиносӣ, |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| |техникӣ, тиббӣ,ҷамъиятшиносӣ |Вазорати рушди | |
| |ва гуманитарӣ дар Ҷумҳурии |иқтисод ва савдои | |
| |Тоҷикистон" |Ҷумҳурии Тоҷикистон | |
+----+-----------------------------+---------------------+Т----------+
|2. |Таҳия ва ба вазорату идораҳо,|Академияи илмҳои |Ҳарсола |
| |ташкилоту корхонаҳои тамоми |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| |намуди моликият пешниҳод |Академияи илмҳои | |
| |намудани номгӯйи муҳимтарин |кишоварзии | |
| | |Тоҷикистон, | |
| | |дастовардҳои илмӣ | |
| | |Академияи илмҳои | |
| | |тиббӣ Донишгоҳи | |
| | |миллии Тоҷикистон, | |
| | |муассисаҳои | |
| | |илмиву таҳқиқотии | |
| | |соҳавӣ, мактабҳои | |
| | |таҳсилотӣ олӣ, | |
| | |Вазорати рушди | |
| | |иқтисод ва савдои | |
| | |ҶумҳурииТоҷикистон, | |
| | |Вазоратиэнергетика | |
| | |ва саноати Ҷумҳурии | |
| | |Тоҷикистон, Вазорати | |
| | |тандурустии Ҷумҳурии | |
| | |Тоҷикистон, Вазорати | |
| | |кишоварзии Ҷумҳурии | |
| | |Тоҷикистон,Вазорати | |
| | |маорифи Ҷумҳурии | |
| | |Тоҷикистон | |
+----+-----------------------------+---------------------+-----------+
|3. |Таҳия ва ба вазорату идораҳо,|Академияи илмҳои |Ҳар-сола |
| |ташкилоту корхонаҳои тамоми |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| |намуди моликият пешниҳод |Академияи илмҳои | |
| |намудани номгӯйи лоиҳаҳои |кишоварзии | |
| |инноватсионӣ шноватспонн |Тоҷикистон, Донишгоҳи| |
| | |миллии Тоҷикистон, | |
| | |муассисаҳои илмию | |
| | |таҳқиқотии соҳавӣ | |
+----+-----------------------------+---------------------+-----------+
|4. |Таҳияи Барномаҳо доир ба | |2011 |
| |амалисозии Стратегияи | | |
| |Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи| | |
| |илм ва технология барои | | |
| |солҳои 2011-2015 | | |
+----+-----------------------------+---------------------+-----------+
|4.1.|Барномаи рушди заминаи |Академияи илмҳои |2011 |
| |иттилоотию коммуникатсионии |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| |илм |Академияи илмҳои | |
| | |кишоварзии Тоҷикистон| |
| | |Донишгоҳи миллии | |
| | |Тоҷикистон, Маркази | |
| | |миллии патенту | |
| | |иттилоотии Вазорати | |
| | |иқтисод ва савдои | |
| | |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| | |Вазоратн маорифи | |
| | |Ҷумҳурии Тоҷикистон | |
+----+-----------------------------+---------------------+-----------+
|4.2.|Барномаи рушди заминаи моддию|Академияи илмҳои |2011 |
| |техникии илм |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| | |Академияи илмҳои | |
| | |кишоварзии Тоҷикистон| |
| | |Академияи илмҳои | |
| | |тиббӣ, Академияи | |
| | |таҳсилоти Тоҷикистон,| |
| | |Донишгоҳи миллии | |
| | |Тоҷикистон, Вазорати | |
| | |маорифи Ҷумҳурии | |
| | |Тоҷикистон, Вазорати | |
| | |тандурустии Ҷумҳурии | |
| | |Тоҷикистон, Вазорати | |
| | |рушди иқтисод ва | |
| | |савдои Ҷумҳурии | |
| | |Тоҷикистон | |
+----+-----------------------------+---------------------+-----------+
|4.3.|Таҳияи барномаҳои рушди |Академияи илмҳои |2011- |
| |соҳаҳои алоҳидаи илм дар |Ҷумҳурии Тоҷикистон, |2013 |
| |чаҳорчӯбаи Стратегияи |Академияи илмҳои | |
| |Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи|кишоварзии | |
| |илм ва технология барои |Тоҷикистон, | |
| |солҳои 2007-2015 (илмҳои |Донишгоҳи миллии | |
| |техникӣ, кишоварзӣ, ҷуғрофӣ |Тоҷикистон, Вазорати | |
| |ва илмҳои дигар) |маорифи Ҷумҳурии | |
| | |Тоҷикистон, Вазорати | |
| | |тандурустии Ҷумҳурии | |
| | |Тоҷикистон, Вазорати | |
| | |рушди иқтисод ва | |
| | |савдои Ҷумҳурии | |
| | |Тоҷикистон,Вазорати | |
| | |энергетика ва саноати| | | | |
| | |Ҷумҳурии Тоҷикистон | |
+----+-----------------------------+---------------------+-----------+
|5. |Таҳия пешниҳод доир ба рушди |Академияи илмҳои |Доимӣ |
| Жҳамкориҳои байналмилалии |ҶумҳурииТоҷикистон, | |
| |илмӣ ва илмию техникӣ |Академияи илмҳои | |
| | |кишоварзии | |
| | |Тоҷикистон, | |
| | |Академияи илмҳои | |
| | |тиббӣ, Донишгоҳи | |
| | |миллии Тоҷикистон, | |
| | |вазоратҳо ва | |
| | |идораҳо | |
+----+-----------------------------+---------------------+-----------+
|6. |Таҳияи пешниҳод доир ба |Комиссияи |Доимӣ |
| |ташаккули шабакаи нави |аттестатсионии | |
| |шӯроҳои диссертатсионӣ |Ҷумҳурии Тоҷикистон | |
+----+-----------------------------+---------------------+-----------+
|7. |Таҳияи пешниҳод доир ба |Академияи илмҳои |2011 |
| |беҳтар кардани фаъолияти |Ҷумҳурии Тоҷикистон, |2013 |
| |Комиссияи аттестатсионии |Академияи илмҳои |2015 |
| |Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ҳамаи |кишоварзии | |
| |системаи аттестатсияи кадрҳои|Тоҷикистон, Академияи| |
| |илмӣ ва илмию омӯзгории |илмҳои тиббӣ, | |
| |тахассуси олӣ |Донишгоҳи миллии | |
| | |Тоҷикистон, Вазорати | |
| | |маорифи Ҷумҳурии | |
| | |Тоҷикистон, Вазорати | |
| | |тандурустии Ҷумҳурии | |
| | |Тоҷикистон, Вазорати | |
| | |рушди иқтисод ва | |
| | |савдои Ҷумҳурии | |
| | |Тоҷикистон | |
+----+-----------------------------+---------------------+-----------+
|8. |Таҳлили натиҷаҳои иҷрои |Академияи илмҳои |2015 |
| |барномаи амалисозии |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| |Консепсияи сиёсати давлатии |Вазорати рушди | |
| |демографии Ҷумҳурии |иқтисод ва савдои | |
| |Тоҷикистон барои солҳои 2003-|Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| |2015 ва омода кардани |Вазорати меҳнат ва | |
| |пешниҳод доир ба рушди Жҳифзи иҷтимоии | |
| |минбаъдаи таҳқиқот оид ба |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| |масъалаҳои демография ва |Маркази таҳқиқоти | |
| |таҳияи тавсияҳои амалӣ доир |стратегии назди | |
| |ба сиёсати демографӣ |Президенти Ҷумҳурии | |
| | |Тоҷикистон | |
+----+-----------------------------+---------------------+-----------+
|9. |Таҳия ва амалӣ кардани |Шӯрои ҳамоҳангсозии |Доимӣ |
| |барномаҳои мақсаднок ва |корҳои илмию | |
| |комплексии илмӣ ва илмию |таҳқиқотӣ. Академияи | |
| |техникӣ доир ба самтҳои |илмҳои Ҷумҳурии | |
| |афзалиятдоштаи илм ва рушди |Тоҷикистон, Академияи| |
| |иҷтимоиву иқтисодии мамлакат |илмҳои кишоварзии | |
| | |Тоҷикистон, Академияи| |
| | |таҳсилоти Тоҷикистон,| |
| | |Академияи илмҳои | |
| | |тиббӣ, Донишгоҳи | |
| | |миллии Тоҷикистон, | |
| | |вазоратҳо ва идораҳо | |
+----+-----------------------------+---------------------+-----------+
|10. |Таҳлили фаъолияти муассисаҳои|Шӯрои ҳамоҳангсозии |Ҳар сола |
| |илмӣ ва ташкилотҳо ҷиҳати |корҳои илмию | |
| |истифодаи манбаъҳои |таҳқиқотӣ, Академияи | |
| Жғайрибуҷетии маблағгузории |илмҳои Ҷумҳурии | |
| |таҳқиқоти илмӣ ва коркардҳои |Тоҷикистон, Академияи| |
| |амалӣ ва таҳияи тавсияҳо доир|илмҳои кишоварзии | |
| |ба таъмини шароити зарурӣ |Тоҷикистон, Академияи| |
| |барои зиёд кардани ҳаҷмҳои |илмҳои тиббӣ, | |
| |маблағгузориҳои гайрибуҷетӣ |Донишгоҳи миллии | |
| | |Тоҷикистон, Вазорати | |
| | |маорифи Ҷумҳурии | |
| | |Тоҷикистон,Вазорати | |
| | |рушди иқтисод ва | |
| | |савдои Ҷумҳурии | |
| | |Тоҷикистон | |
+----+-----------------------------+---------------------+-----------+
|11. |Таҳлили рафти иҷрои Барномаи |Шӯрои ҳамоҳангсозии |Ҳар сола |
| |тайёр кардани кадрҳои илмӣ |корҳои илмию | |
| |дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои|таҳқиқотӣ, Академияи | |
| |солҳои 2009-2015, Тадбирҳо |илмҳои Ҷумҳурии | |
| |бобати дастгирии илмҳои |Тоҷикистон, | |
| |ҷамъиятшиносӣ ва гуманитарӣ |Академияи илмҳои | |
| |дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои|кишоварзии | |
| |солҳои 2009-2015, Барномаи |Тоҷикистон, | |
| Жҳамгироии илм ва таҳсилоти |Академияи илмҳои | |
| |олии Ҷумҳурии Тоҷикистон |тиббӣ, Донишгоҳи | |
| |барои солҳои 2010-2015, |миллии Тоҷикистон, | |
| |Барномаи ҷорӣ кардани |Вазорати маорифи | |
| |дастовардҳои илмиву техникӣ |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| |дар истеҳсолоти саноатии |Вазорати рушди | |
| |Ҷумҳурии Тоҷикистон барои |иқтисод ва савдои | |
| |солҳои 2010-2015, Барномаи |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| |рушди илмҳои табиатшиносӣ, |Вазорати тандурустии | |
| |математикаву техникӣ барои |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| |солҳои 2010-2020, Барномаи |Вазорати кишоварзии | |
| |комплексии мақсадноки |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| |истифодаи васеи энергияи |Академияи таҳсилоти | |
| |барқароршаванда амсоли |Тоҷикистон, | |
| |дарёҳои хурд, энергияи |Вазорати энергетика | |
| |офтоб, энергияи шамол, |ва саноати Ҷумҳурии | |
| |биомасса, энергияи |Тоҷикистон | |
| |чашмаҳои обҳои гарм | | |
| |барои солҳои 2007-2015 | | |
+----+-----------------------------+---------------------+-----------+
Замима
ба банди 3 Муттамарказгардонин нерӯи илмӣ ва технологӣ ба самтҳои афзалиятдоштаи рушди иқтисодиву иҷтимоии мамлакат Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2007-2015
Номгӯи муҳимтарин технологияҳое, ки барои таҳия ва татбиқ дар истеҳсолот дар солҳои 2011-2015 ба нақша гирифта шудаанд
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------ҷ
|Т/р|Номи технология| Ташкилоти |Мӯҳ- | Натиҷаҳои | Вазорат, |
| | |масъул ҷиҳати|лати | чашмдошт, | идора, |
| | | таҳияи |таҳ- | самараи | ташкилот ва |
| | | технология|ия | иқтисодӣ | корхонае, ки|
| | | |солҳо| | технологияро|
| | | | | | татбиқ карда|
| | | | | | метавонад |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
| Гидроэнергетика, истифодаи комплексӣ ва оқилонаи захираҳои об, |
| манбаъҳоибарқароршавандаи энергия ва технологияҳои сарфаи энергия |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|1. |Системаҳои |Институти |2011-|Системаҳои |Вазорати |
| |пурсамари |физикаву |2015 |пурсамари |энергетика |
| |пайвандии |техникаи ба | |пайвандии |ва саноати |
| |офтобии |номи С.У. | |офтобии |Ҷумҳурии |
| |фотоэлектрикӣ |Умарови | |фотоэлектрикӣ |Тоҷикистон. |
| |ва ҳароратӣ |Академиян | |ва ҳарорати |Вазорати |
| |барои ба даст |илмҳои | |омода карда |кишоварзии |
| |овардани |Ҷумҳурии | |мешаванд, ки |Ҷумҳурии |
| |гармӣ ва барқ |Тоҷикистон, | |имкон медиҳанд|Тоҷикистон, |
| | |Донишгоҳи | |энергияи офтоб|Вазорати |
| | |техникии | |баэнергияи |тандурустии |
| | |Тоҷикистон ба| |барқ ва |Ҷумҳурии |
| | |номи М.Осимӣ | Жҳароратӣ бо |Тоҷикистон, |
| | | | |самаранокин 50|мақомоти |
| | | | |фоиз табдил |иҷроияи |
| | | | |дода шавад. Жҳокимияти |
| | | | |Ҷорӣ кардани |давлатӣ дар |
| | | | |чунин |шаҳри |
| | | | |системаҳо |Душанбе, |
| | | | |сарфи маводро |хоҷагиҳои |
| | | | |то 20 фоиз кам|коммуналиву |
| | | | |мекунад, |манзилӣ |
| | | | |истифодаи |истифода- |
| | | | |масоҳатро ду |барандагони |
| | | | |баробар коҳиш |инфиродӣ |
| | | | |медиҳад, сарфи| |
| | | | |сӯзишвории | |
| | | | |органикӣ ва | |
| | | | |ихроҷи газҳоро| |
| | | | |кам месозад. | |
| | | | |Энергияе,ки | |
| | | | |аз 1 м2 | |
| | | | |системаҳои | |
| | | | |пайвандӣ | |
| | | | Жҳангоми | |
| | | | |нурафшонии | |
| | | | |пурзӯри офтоб | |
| | | | |1 кВт/м2 | |
| | | | |дар муддати | |
| | | | |4-5 соати | |
| | | | |офтобии рӯзона| |
| | | | Жҳосил мешавад.| |
| | | | |2,0-2,5 кВт/с.| |
| | | | |-ро ташкил | |
| | | | |медиҳад | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|2. |Таҳия ва |Институти |2011-|Ба вуҷуд |Вазорати |
| |татбиқи |масъалаҳои |2015 |овардан ва |энергетика |
| |моделҳои |об, гидро- | |татбиқи |ва саноати |
| |математикии |энергетика | |моделҳо ва |Ҷумҳурии |
| |муносибгардонӣ |ва экологияи | |интерфейс |Тоҷикистон |
| |(оптимизатсия) |Академиян | |имкон медиҳад,| |
| |-и кори |илмҳои | |ки чорабиниҳо | |
| |нерӯгоҳи барқӣ |Ҷумҳурии | |доир ба | |
| |бо обанбор |Тоҷикистон | |баланд | |
| | | | |бардоштани | |
| | | | |самаранокии | |
| | | | |истифодаи | |
| | | | |иншооти | |
| | | | |энергетикӣ, | |
| | | | |иқтидори | |
| | | | |нерӯгоҳи | |
| | | | |барқӣ аз | |
| | | | |обанборҳо, | |
| | | | |пешгӯӣ кардани| |
| | | | |седиментатсия | |
| | | | |дар обанборҳо | |
| | | | |таҳия карда | |
| | | | |шаванд | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
| Комплекси саноатӣ ва ашёи хоми маъданӣ, ба вуҷуд |
| овардан| маводи нав ва технологияҳои муосир |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|1. |Таҳияи |Муассисаи |2011-|Ҳаҷми |Вазорати |
| |технологияи |давлатии |2012 |маҳсулоти |энергетика |
| Жҳосил кардани |илмии | |истеҳсолшаван-|ва саноати |
| |коагулянтҳо |" Институти | |да 1500-3000т.|Ҷумҳурии |
| |барои тоза |илмию | |дар солро |Тоҷикистон, |
| |кардани оби |таҳқиқотии | |ташкил |Корхонаи |
| |нӯшокӣ ва |саноат", | |медиҳад, |воҳиди |
| |техникӣ аз ашён|Муассисаи | |даромаднокӣ |давлатии |
| |хоми маҳаллӣ ва|давлатин | |160-300 ҳазор |" Ширкати |
| |партовҳои |илмию | |сомонӣ,ҷойҳои |алюминийи |
| |саноатӣ |таҷрибавӣ ва | |нави корӣ ба |Тоҷикистон" |
| | |истеҳсолии | |вуҷуд меоянд, | |
| | |Академияи | |шароити | |
| | |нлмҳои | |зиндагии | |
| | |Ҷумҳурии | |аҳолӣ беҳтар | |
| | |Тоҷикистон" | |мешавад | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|2. |Технологияи |Муассисаи |2011-|Ҳаҷми |Вазорати |
| Жғанисозии |давлатии |2013 |маҳсулоти |энергетика |
| |маьданҳои |илмии | |истеҳсолшаван-|ва саноати |
| |фосфоритии |" Институти | |да дар давраи |Ҷумҳурии |
| |кони " |илмию | |аввал 3000 т |Тоҷикистон |
| ЖҚаратоғ" |таҳқиқотии | |дар солро |Вазорати |
| | |саноат", | |ташкил |кишоварзии |
| | |Институти | |медиҳад, |Ҷумҳурии |
| | |химияи ба | |даромаднокӣ |Тоҷикистон, |
| | |номи | |340 |КМ " Тоҷик |
| | |В.И.Никитини | |хазор сомонӣ, |Азот" |
| | |Академияи | |қисмати зиёди | |
| | |илмҳои | |эҳтиёҷоти | |
| | |Ҷумҳурии | |соҳаи | |
| | |Тоҷикистон | |кишоварзӣ бо | |
| | | | |нуриҳоифосфорӣ| |
| | | | |таъмин мешавад| |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|3. |Технологияи |Муассисаи |2011-|Истеҳсоли |Вазорати |
| Жҳосил кардани |давлатии |2013 |нуриҳои |энергетика |
| |нуриҳои |илмии | |фосфорӣ ва |ва саноати |
| |фосфорӣ |"Институти | |таъмини соҳаи |Ҷумҳурии |
| |(аммофос, |илмию | |кишоварзӣ бо |Тоҷикистон, |
| |суперфосфат) |таҳқиқотии | |нуриҳои |Вазорати |
| |аз орди |саноат", | |фосфорӣ ба |кишоварзии |
| |фосфоритӣ |Институти | |роҳ, монда |Ҷумҳурии |
| | |химияи ба | |мешавад |Тоҷикистон, |
| | |номи | | |КМ " Тоҷик |
| | |В.И.Никитини | | |Азот" |
| | |Академияи | | | |
| | |илмҳои | | | |
| | |Ҷумҳурии | | | |
| | |Тоҷикистон | | | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|4. |Технологияи |Институти |2011-|Истеҳсоли |Вазорати |
| Жҳосил кардани |химияи ба |2013 |пектинҳо |энергетика |
| |пектин аз |номи | |барои |ва саноати |
| |партовҳои |В.И.Никитини | |эхтиёҷи |Ҷумҳурии |
| |хӯрокворӣ ва |Академияи | |саноати |Тоҷикистон, |
| |саноатӣ |илмҳои | |дорусозӣ ва |Вазорати |
| | |Ҷумҳурии | |хӯрокворӣ ба |тандурустии |
| | |Тоҷикистон, | |роҳ монда |Ҷумҳурии |
| | |Муассисаи | |мешавад |Тоҷикистон |
| | |давлатии | | | |
| | |илмиву | | | |
| | |таҷрибавӣ ва | | | |
| | |истеҳсолии | | | |
| | |Академияи | | | |
| | |илмҳои | | | |
| | |Ҷумҳурии | | | |
| | |Тоҷикистон | | | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|5. |Технологияи |Муассисаи |2011-|Истифодаи |Вазорати |
| Жҳосил кардани |давлатии |2012 |технологияи |энергетика |
| |маснуоти |илмии | |нав имкон |ва саноати |
| |сангрехтӣ дар |" Институти | |медиҳад |Ҷумҳурии |
| |асоси базалт |илмию | |қубурҳои |Тоҷикистон, |
| | |таҳқиқотии | |оҳанӣ ва |хоҷагиҳои |
| | |саноат" . | |дигарро бо |коммуналӣ |
| | |Муассисаи | |қубурҳои | |
| | |давлатии | |сангрехтӣ | |
| | |илмиву | |иваз намуда, | |
| | |таҷрибавӣ ва | |масъалаи | |
| | |истеҳсолии | |дарозумриву | |
| | |Академияи | |мустаҳкамии | |
| | |илмҳои | |қубурҳо ҳал | |
| | |Ҷумҳурии | |карда, | |
| | |Тоҷикистон | |вазъи экологӣ | |
| | | | |беҳтар карда | |
| | | | |шавад | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|6. |Коркарди техно-|Муассисаи |2011-|Бо кокс ва |Вазорати |
| |логияи хосил |давлатии |2010 |маҳсулоти |энергетика |
| |кардани кокс |илмии | |дигари |ва саноати |
| |ва маҳсулоти |"Институти | |корхонаҳои |Ҷумҳурии |
| |дигари изофӣ аз|илмию | |металлургии |Тоҷикистон |
| |ангишти кони |таҳқиқотии | |ҷумҳурӣ аз | |
| |Фон-Яғноб |саноат" | |ангишт | |
| | | | |ба роҳ монда | |
| | | | |мешавад. | |
| | | | |Ҳаҷми | |
| | | | |маҳсулоти | |
| | | | |истеҳсолшаван-| |
| | | | |да дар давраи | |
| | | | |аввал 1800т | |
| | | | |кокс, | |
| | | | |даромаднокӣ | |
| | | | |120 ҳазор | |
| | | | |сомонӣ дар | |
| | | | |сол мебошад | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|7. |Технологияи |Институти |2011-|Корхонаҳо бо |Вазорати |
| Жҳосил кардани |химияи ба |2015 |хӯлаҳои |энергетика |
| |хӯлаҳои |номи | |алюминийи |ва саноати |
| |чандтаркибаи |В.И.Никитини | |хосиятҳои |Ҷумҳурии |
| |алюммний бо |Академияи | |махсусдошта |Тоҷикистон, |
| |сохтори модифи-|илмхои | |таъминкарда |Корхонаи |
| |катсияшудаи |Ҷумҳурии | |мешаванд |воҳиди |
| |кафолатдор |Тоҷикистон, | | |давлатии |
| | |Донишгоҳи | | |"Ширкати |
| | |техникии | | |Алюминийи |
| | |Тоҷикистон ба| | |Тоҷикистон" |
| | |номи М.Осимӣ | | | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
| Кишоварзӣ, амнияти озуқаворӣ |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|1. |Селексияи |Институти |2011-|Навъи нави |Вазорати |
| |навъҳои нави |ботаника, |2015 |пахта бо |кишоварзии |
| |серҳосили |физиология ва| Жҳосилнокии 45 |Ҷумҳурии |
| |пахтаи миёнанах|генетикаи | |сентер дар 1 |Тоҷикистон, |
| |бо истифодаи |растании | |га бо нахи |хоҷагиҳои |
| |технологияи |Академияи | |У-тип ва |пахтакор |
| |фотосинтезии |илмҳои | |барориши нахи | |
| |интихоби маводи|Ҷумҳурии | |38-40 фоиз | |
| |аввалия |Точикистон | | | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|2. |Системаи нави |Институти |2011-|Барои татбиқи |Вазорати |
| |ба даст |ботаника, |2011 |системаи нави |кишоварзии |
| |овардани |физиология ва| |парвариши тух-|Ҷумҳурии |
| |маводи яккачини|генетикаи | |ми картошка |Тоҷикистон, |
| |тухмии картошка|растании | |бо даври |хоҷагиҳои |
| |дар асоси |Академияи | |кӯтоҳкардашуда|картошка- |
| |биотехнологияи |илмҳои | |ба даст овар- |парвар |
| |хуҷайравӣ |Ҷумҳурии | |дани маводи | |
| | |Тоҷикистон, | |яккачини | |
| | |Институти | |тухмии картош-| |
| | |боғдорӣ ва | |ка (4 сол) | |
| | |сабзавоткории| |коркард ва | |
| | |Академияи | |пешниҳод | |
| | |илмҳои | |мешавад. Ин | |
| | |кишоварзии | |система ҳамчу-| |
| | |Тоҷикистон | |нин имкон | |
| | | | |медиҳад, ки ба| |
| | | | |кори селексио-| |
| | | | |нии ба даст | |
| | | | |овардани | |
| | | | |навъҳои | |
| | | | |серҳосил ва ба| |
| | | | |касалиҳову | |
| | | | |зараррасонан- | |
| | | | |даҳо устувори | |
| | | | |картошка суръа| |
| | | | |бахшида шавад | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|3. |Такмил додан ва|Институти |2011-|Татбиқи амалии|Вазорати |
| |дар истеҳсолот |зоология ва |2015 |усулҳои |кишоварзии |
| |татбиқ намудани|паразитоло- | |мукаммалгардо-|Ҷумҳурии |
| |усулҳои интег- |гияи ба номи | |нидашудаи |Тоҷикистон, |
| |ратсияшудаи |Е.Н.Павлов- | |интеграсияшу- |хоҶагиҳои |
| |мубориза бар |скийи | |даи мубориза |муштарак ва |
| |зидди зарарасо-|Академияи | |бар зидди |деҳқонӣ |
| |нандаҳои |илмҳои | |зарраррасонан-| |
| |зироатҳои |Ҷумҳурии | |даҳои зироат- | |
| |кишоварзӣ дар |Тоҷикистон, | Жҳои кишоварзӣ | |
| |шароити нави |Институти | |истифодаи | |
| |хоҷагидорӣ |зироаткорӣ, | |пеститсидҳоро | |
| | |Институти | |яхбора кам | |
| | |боғдорӣ ва | |гардонида, | |
| | |сабзавоткории| Жҳосилнокии | |
| | |Академияи | |зироатҳои | |
| | |илмҳои | |кишоварзиро | |
| | |кишоварзии | |баланд | |
| | |Тоҷикистон | |мебардорад | |
| | | | |ва ҳолати | |
| | | | |экологии | |
| | | | |муҳити зистро | |
| | | | |беҳтар | |
| | | | |мегардонад | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|4. |Технологияи |Институти |2011-|Истифодаи |Вазорати |
| |барқароркунии |ботаника, |2015 |технологияи |кишоварзии |
| Жҳосилнокӣ ва |физиология | |зиёд кардани |Ҷумҳурии |
| |истифодаи |ва генетикаи | Жҳосилнокии |Тоҷикистон, |
| |устувори |растании | |чарогоҳ (кишти|хоҷагиҳои |
| |чарогоҳ ва |Академияи | |иловагии алаф-|муштарак ва |
| |алафзорҳои |илмҳои | Жҳои хӯрока, |деҳқонӣ |
| |Тоҷикистон |Ҷумҳурии | |порузанӣ, | |
| | |Тоҷикистон, | |нобуд кардани | |
| | |Институти | |алафҳои ғайри-| |
| | |чорводории | Жғизоӣ) ва | |
| | |Академияи | |истифодаи | |
| | |илмҳои | |оқилонаи онҳо | |
| | |кишоварзии | Жҳосилнокии | |
| | |Тоҷикистон | |чарогоҳҳои | |
| | | | |табииро | |
| | | | |2,5 баробар | |
| | | | |зиёд мекунад | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|5. |Селексияи |Институти |2011-|Зиёда аз 10 |Вазорати |
| |навъҳои |зироаткории |2015 |навъи нав бо |кишоварзии |
| |зироатҳои |Академияи | Жҳосилнокии аз |Ҷумҳурии |
| Жғалладонагӣ, |илмҳои | |20-25 фоиз |Тоҷикистон, |
| |лӯбиёгӣ, |кишоварзии | |зиёдтар назар |хоҷагиҳои |
| |равғандиҳанда |Тоҷикистон | |ба ҳосилнокии |кишоварзӣ |
| |ва хӯроки | | |навъҳои | |
| |чорвои ба | | |ноҳиябандишуда| |
| |касалиҳо, | | |ба вуҷуд | |
| |зараркунандаҳо | | |оварда шуда, | |
| |ва омилҳои | | |дар истеҳсолот| |
| |номусоиди | | |татбиқ карда | |
| |муҳити атроф | | |мешаванд | |
| |устувор | | | | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|6. |Ба вуҷуд |Институти |2011-|Навъҳои нави |Вазорати |
| |овардан ва дар |зироаткории |2015 |пахтаи |кишоварзии |
| |истеҳсолот ҷорӣ|Академияи | |миёнанах бо |Ҷумҳурии |
| |намудани |илмҳои | Жҳосилнокии 40 |Тоҷикистон, |
| |навъҳои нави |кишоварзии | |-45 с/га, бо |хоҷагиҳои |
| |пахтаҳои |Тоҷикистон | |типи нахи IV-V|пахтакор |
| |маҳиннах | | |ва ҳосилнокии | |
| |ва минёнанах | | |37-38 фоизи | |
| | | | |нах, навъҳои | |
| | | | |пахтаи | |
| | | | |маҳиннах бо | |
| | | | |типи нахи 1-11| |
| | | | |ва ҳосилнокии | |
| | | | |35-40с/га | |
| | | | |ба вуҷуд | |
| | | | |оварда | |
| | | | |мешаванд. | |
| | | | |Зиёдшавии | |
| | | | Жҳосилнокии | |
| | | | |онҳо нисбати | |
| | | | |навъҳои нав | |
| | | | |20-25 фоизро | |
| | | | |ташкил мекунад| |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|7. |Ба вуҷуд |Институти |2011-|Дар истеҳсолот|Вазорати |
| |овардан ва дар |боғдорӣ ва |2015 |ҷорӣ намудани |кишоварзии |
| |истеҳсолот ҷорӣ|сабзавоткории| |навъҳои нави |Ҷумҳурии |
| |намудани |Академияи | |меваю |Тоҷикистон, |
| |навъҳои серҳо- |илмҳои | |сабзавот, |хоҷагиҳои |
| |сили зироатҳои |кишоварзии | |картошка 10-15|кишоварзӣ |
| |тухмакдору |Тоҷикистон | |фоиз баланд | |
| |донакдор, | | |бардоштани | |
| |ситрусӣ, ангур,| | Жҳосилнокии | |
| |сабзавот ва | | |онҳоро таъмин | |
| |картошка | | |менамояд | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|8. |Мукаммалгардо- |Донишгоҳи |2011-|Татбиқи |Вазорати |
| |нии технологияи|аграрии |2015 |технологияҳои |кишоварзии |
| |парвариши ду |Тоҷикистон ба| |мукаммал барои|Ҷумҳурии |
| Жҳосил дар як |номи | |дар як сол ба |Тоҷикистон |
| |сол 13 заминҳои|Л.Шотемур, | |даст овардани | |
| |обёришаванда бо|Институти | |80-100 с/га | |
| |истифодаи |зироаткории | |дони зироатҳои| |
| |зироатҳои |Академния | Жғаллагӣ, | |
| Жғайрианъанавӣ |илмҳои | |лӯбиёдонагӣ, | |
| |(лубиёдонагиҳо,|кишоварзии | |равғандиҳанда,| |
| |равғандиҳанда) |Тоҷикистон | |баланд бардош-| |
| | | | |тани ҳосилхези| |
| | | | |хок ва нигоҳ | |
| | | | |доштани | |
| | | | |мувозинати | |
| | | | |экологии муҳит| |
| | | | |шароит фароҳам| |
| | | | |меоварад | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|9. |Ба даст оварда-|Институти |2011-|Ҷорӣ кардани |Вазорати |
| |ни тухмҳои |зироаткории |2015 |ин технология |кишоварзии |
| |баландсифати |Академияи | |дар хоҷагиҳои |Ҷумҳурии |
| |навъҳои ноҳия- |илмҳои | |тухмипарвар |Тоҷикистон |
| |бандишуда ва |кишоварзии | |имкон медиҳад,| |
| |ояндадорӣ |Тоҷикистон, | |ки хоҷагиҳои | |
| |зироат |хоҷагиҳои | |ҷумҳурӣ бо | |
| | |тухмипарварии| |тухмҳои элита,| |
| | |ба феҳристи | |репродуксияҳои| |
| | |хоҷагиҳои | |1,2,3 таъмин | |
| | |тухмипарвар | |гарданд, ки ин| |
| | |дохилшуда, ки| |барои баланд | |
| | |бо қарори | |бардоштани | |
| | |Ҳукумати | Жҳосилнокии | |
| | |Ҷумҳурии | |зироати | |
| | |Тоҷикистон аз| |кишоварзӣ | |
| | |28 июли соли | |имконият | |
| | |2009, №413 ва| |фароҳам | |
| | |аз 30 марти | |меорад | |
| | |соли 2010, | | | |
| | |№170 тасдиқ | | | |
| | |шудааст | | | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|10.|Ба вуҷуд |Институти |2011-|Самаранок |Вазорати |
| |овардани зоту |чорводории |2015 |истифода |кишоварзии |
| |ҷинсҳои нави |Академияи | |бурдани |Ҷумҳурии |
| |чорвои |илмҳои | |зоту ҷинсҳои |Тоҷикистон, |
| |кишоварзӣ ва |кишоварзии | |нави сермаҳ- |хоҷагиҳои |
| |такмил додани |Тоҷикистон | |сули чорво |чорводорӣ |
| |сифатҳои ирсӣ | | |барои баланд | |
| |ва маҳсулнокии | | |бардоштани | |
| |онҳо | | |маҳсулнокии | |
| | | | |онҳо аз 12 | |
| | | | |то 15 фоиз | |
| | | | |мусоидат | |
| | | | |менамояд. | |
| | | | |Самараи | |
| | | | |иқтисодӣ | |
| | | | |4,5-5.0 млн | |
| | | | |сомониро | |
| | | | |ташкил | |
| | | | |медиҳад | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|11.|Такмил додан ва|Институти |2011-|Бонки нутфаю |Вазорати |
| |дар амал ҷорӣ |чорводории |2015 |ҷанини чорвои |кишоварзии |
| |намудани |Академияи | |зотҳои серма- |Ҷумҳурии |
| |технологияи |илмҳои | Жҳсул ва |Тоҷикистон |
| |самараноки |кишоварзии | Жҳайвоноти |хоҷагиҳои |
| |гирифтан, яхку-|Тоҷикистон | |нодир,инчунин |чорводорӣ |
| |нонии нутфаю | | |пешбурди | |
| |ҷанини чорвои | | |корҳои | |
| |кишоварзӣ ва | | |селексионӣ | |
| Жҳайвоноти ёбоӣ | | |таъсис дода | |
| | | | |мешавад. | |
| | | | |Самаранокии | |
| | | | |иқтисодӣ 0,5-1| |
| | | | |млн.сомониро | |
| | | | |ташкил | |
| | | | |медиҳад | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|12.|Коркард ва |Институти |2011-|Истифодабарии |Вазорати |
| |истифодабарии |байторӣ. |2015 |ваксинаҳо |кишоварзии |
| |ваксинаҳо ва |Корхонаи | |самаранокии |Ҷумҳурии |
| |диагностикумҳо |илмию | |табобати |Тоҷикистон, |
| |бар зидди |истеҳсолии | |бемориҳои |хоҷагиҳои |
| |бемориҳои |"Доруҳои | |сироятии |чорводорӣ |
| |сироятии чорво |биологӣ" | |чорворо ба | |
| | | | |кадри назаррас| |
| | | | |баланд мебар- | |
| | | | |дорад. Самараи| |
| | | | |иқтисодӣ ба 1 | |
| | | | |сомонии | |
| | | | |харҷшуда 6-10 | |
| | | | |сомониро | |
| |ташкил | |
| | | | |медиҳад | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
| Тандурустӣ |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|1. |Коркарди |Институти хи-|2011-|Ҳомилони |Вазорати |
| |технологияи |мияи ба номи |2015 |доруҳои |кишоварзии |
| Жҳосил кардани |В.И.Никитини | |табобатӣ дар |Ҷумҳурии |
| Жҳомилони |Академияи | |асоси |Тоҷикистон |
| |доруҳои |илмҳои | |полимерҳои |Вазорати |
| |табобатӣ дар |Ҷумҳурии | |табиии устувор|тандурустии |
| |асоси моддаҳои |Тоҷикистон | |ба таъсироти |Ҷумҳурии |
| |пектинӣ ва | | |ҷузъҳои тракти|Тоҷикистон |
| |татбиқи онҳо | | |меъдаву рӯда | |
| |дар истеҳсолот | | |ба вуҷуд | |
| | | | |оварда | |
| | | | |мешаванд ва | |
| | | | |барои дар | |
| | | | |истеҳсолот | |
| | | | |татбиқ кардани| |
| | | | |онҳо ҳуҷҷатҳои| |
| | | | |меъёрӣ тахия | |
| | | | |мегарданд | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|2. |Таҳия ва ворид |Институти |2011-|Ба қадри |Вазорати |
| |намудани |гастроэнтеро-|2015 |назаррас |тандурустии |
| |технологияҳои |логияи | |кам кардани |Ҷумҳурии |
| |ташхиси |Академияи | |касалиҳои |Тоҷикистон |
| |хусусиятҳои |илмҳои тиббӣ | |вируси | |
| |генетикии | | |гепатитдор | |
| |гепатитҳои | | |муяссар | |
| |вирусӣ ва так- | | |мегардад | |
| |мили табобати | | | | |
| |гепатитҳои | | | | |
| |музмин ва | | | | |
| |сиррозияи ҷигар| | | | |
+---+----------Р----+-------------+-----+--------------+-------------+
|3. |Коркард ва |Институти |2011-|Системаи |Вазорати |
| |татбиқи |гастроэнтеро-|2015 |ташхиси |тандурустии |
| |технологияҳои |логияи | |саривақтӣ ва |Ҷумҳурии |
| |радиологӣ ва |Академияи | |табобати |Тоҷикистон |
| |радиоиммуннии |илмҳои тиббӣ | |самараноки | |
| |ташхиси пешакии| | |беморони | |
| |касалиҳои узв- | | |гирифтори | |
| Жҳои ҳозима ва | | |касалиҳои | |
| |касалиҳои | | |системаи | |
| |саратонӣ | | |меъдаву рӯда | |
| | | | |ба роҳ монда | |
| | | | |мешавад | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|4. |Коркард ва |Донишкадаи |2011-|Истифодаи ин |Вазорати |
| |татбиқи усулҳои|такмили |2015 |усулҳо фавт ва|тандурустии |
| |муосири самара-|ихтисоси | |маъюбшавиро ба|Ҷумҳурии |
| |бахши экстра- |баъдидипломии| |андозаи 15-20 |Тоҷикистон, |
| |корпоралии гемо|кадрҳои | |фоиз паст |шӯьбаҳои |
| |ва лимфокоррек-|тиббии | |мегардонад |реаниматсия |
| |сия дар |Тоҷикистон. | | |ва терапияи |
| Жҳолатҳои барои |Марказм илмии| | |интенсивии |
| |беморои хавфнок|шаҳрии реани-| | |муассисаҳои |
| |(гемодиализ, |матсия ва | | |табобатӣ |
| |гемодиафилтрат-|детоксикатсия| | | |
| |сия, диализи | | | | |
| |перитонеалӣ) | | | | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|5. |Ҷарроҳии |Кафедраи |2007-|Кӯмаки ҷарроҳӣ|Вазорати |
| |рентгеноэндо- |касалиҳои |2012 |ба беморон бо |тандурустии |
| |васкулярии |ҷарроҳишаван-| |патологияи |Ҷумҳурии |
| |касалиҳои дил |даи №2 | |узвҳои гардиши|Тоҷикистон, |
| |ва раг |Донишгоҳи | |хун беҳтар |Маркази |
| | |давлатии | |гардида,фавт |миллии |
| | |тиббии | |ва маъюбшавии |ҷумҳуриявии |
| | |Тоҷикистон ба| |аҳолӣ кам |ҷарроҳии |
| | |номи Абӯалӣ | |карда мешавад |дилу раг ва |
| | |ибни Сино | | |қафаси сина. |
| | | | | |Маркази |
| | | | | |ҷумҳуриявии |
| | | | | |клиникии |
| | | | | |кардиологӣ |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|6. |Ҷарроҳии эндо- |Маркази илмии|2011-|Ба паст карда-|Вазорати |
| |скопии касали- |ҷумҳуриявии |2015 |ни мушкилоти |тандурустии |
| Жҳои узвҳои |ҷарроҳии дилу| |баъдиҷарроҳӣ, |Ҷумҳурии |
| |қафаси сина ва |раг ва қафаси| |кам кардани |Тоҷикистон, |
| |шикам |сина | |мӯҳлати |Маркази |
| | | | |бистаригардо- |ҷумҳуриявии |
| | | | |нии бемор дар |клиникии |
| | | | |статсионар |кардиологӣ |
| | | | |ноил шудан | |
| | | | |мумкин аст | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|7. |Истифодаӣ |Институти |2011-|Сатҳи безурри-|Вазорати |
| |технологияи |момодоягӣ, |2015 |ётии занон дар|тандурустии |
| |бордоркунии |гинекологӣ ва| |Ҷумҳурии |Ҷумҳурии |
| |экстракорпоралӣ|педиатрияи | |Тоҷикистон |Тоҷикистон |
| |ва интиқоли |Вазорати | |хеле кам | |
| |ҷанинҳои занони|тандурустии | |мешавад | |
| |гирифтори безу-|Ҷумҳурии | | | |
| |рриётӣ бо ёрии |Тоҷикистон | | | |
| |агонистҳо ва | | | | |
| |антагонистҳои | | | | |
| |гонадолиберин | | | | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
| Устуворӣ ва амнияти экологӣ |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|1. |Таъсиси хадамо-|Институти |2011-|Самаранокии |Вазорати |
| |ти назорати |геология, |2012 |баланди тайёр |энергетика |
| |харакатҳои қавӣ|сохтмони ба | |кардан ва пеш-|ва саноати |
| |дар сарбандҳо |заминҷунбӣ | |ниҳод намудани|Ҷумҳурии |
| |дар асоси сис- |тобовар ва | |иттилооти |Тоҷикистон, |
| |темаи рақамии |сейсмологияи | |сейсмологӣ оид|Ширкати |
| |бақайдгирӣ |Академняи | |ба ҳолати |саҳомни |
| | |илмҳои | |сарбандҳои |холдингии |
| | |Ҷумҳурии | |нерӯгоҳҳои |кушодаи |
| | |Тоҷикистон | |барқи обӣ |"Барқи |
| | | | Жҳангоми замин-|Тоҷик", |
| | | | |ҷунбиҳо барои |Кумитаи |
| | | | |таъмини Жҳолатҳои |
| | | | |бехатарии онҳо|фавқулодда |
| | | | |муяссар |ва мудофиаи |
| | | | |мегардад |граждании |
| | | | | |назди |
| | | | | |Хукумати |
| | | | | |Ҷумҳурии |
| | | | | |Тоҷикистон |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
Бо қарори Ҳукумати
Ҷумҳурии Тоҷикистон
аз "3" марти соли 2011, № 114
тасдиқ шудааст
СТРАТЕГИЯИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР СОҲАИ ИЛМ ВА ТЕХНОЛОГИЯ БАРОИ СОЛҲОИ 2011-2015
Мундариҷа
1. Тавзеҳи зарурати қабули Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2011-2015.
Вазъияти ҷорҳ ва мушкилот дар соҳаи илм ва технология
2. Мақсад ва вазифаҳои Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2011-2015
3. Самтҳои асосии татбиқи Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2011-2015.
Тадбирҳое, ки барои муваффақ шудан ба мақсад ва вазифаҳои Стратегия равона шудаанд
1. Мақом ва сохтори муассисаҳои илмҳ. Ҳамоҳангсозии корҳои илмию таҳқиқотҳо
§2. Самтҳои афзалиятдоштаи таҳқиқоти илмҳ
§3. Муттамарказгардонии нерӯи илмҳ ва технологҳ ба самтҳои афзалиятдоштаи рушди иқтисодиву иҷтимоии мамлакат
а) Сиёсати иҷтимоию иқтисодҳ
б) Гидроэнергетика ва истифодаи маҷмӯҳ ва оқилонаи захираҳои об, манбаъҳои барқароршавандаи энергия ва технологияҳои сарфаи энергия
в) Комплекси саноатҳ ва ашёи хоми маъданҳ, ба вуҷуд овардани маводи нав ва технологияҳои муосир
г) Кишоварзҳ, амнияти озуқаворҳ
д) Тандурустҳ
е) Устуворҳ ва амнияти экологҳ
ё) Технологияҳои иттилоотиву коммуникатснонҳ
ж) Маориф
§4. Ташаккули инфрасохтори инноватсионҳ ва дастгирии фаъолияти инноватсионҳ
§5. Ҳамгироии бахшҳои академҳ, соҳавҳ ва мактабҳои олии илм.Тайёр кардани кадрҳои илмҳ ва сиёсати иҷтимоҳ дар соҳаи илм
§6. Рушди заминаи моддиву техникии илм
§7. Рушди заминаи иттилоотиву коммуникатсионии илм
§8. Рушди ҳамкориҳои байналмилалии илмҳ
4. Дастгирии давлатии рушди илм ва технология ва ислоҳоти идораи давлатҳ дар соҳаи илм ва технология
5. Таъмини молиявии татбиқи Стратегия
6. Идоракунии татбиқи Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2011-2015
7. Нақшаи чорабиниҳо доир ба татбиқи Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2011-2015
Номгӯйи муҳимтарин технологияҳое, ки барои коркард ва татбиқ дар истеҳсолот дар солҳои 2011-2015 ба нақша гирифта мешаванд
Муқаддима
Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2007-2015 (минбаъд - Стратегия) бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 1 августи соли 2006, №362 тасдиқ шуда буд.
Стратегия санади асосии ислоҳот ва рушди соҳаи илм дар Ҷумҳурии Тоҷикистон гардид. Дар муддати чор соле, ки аз тасдиқи он аз тарафи Ҳукумати мамлакат гузаштааст, муассисаҳои илмиву таҳқиқотӣ ва мактабҳои таҳсилоти олҳ пайваста татбиқи Нақшаи тадбирҳоро бобати иҷрои Стратегия дар мадди назар доштанд. Тибқи ин Нақша лоиҳаҳои барномаи иҷрои Стратегия омода гардида, ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод шуда ва як қатор технологияҳои воридшуда ба Номгӯи технологияҳои муҳиме, ки коркарду татбиқи онҳо дар истеҳсолот дар солҳои 2007-2015 ба нақша гирифта шуда буд, таҳия гардида, дар истеҳсолот татбиқ шудаанд.
Дар солҳои охир Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон барномаҳои зеринро бобати иҷрои Стратегия, ки ба рушди илм ва истифодаи амалии натиҷаҳои таҳқиқоти илмҳ равона шудаанд, тасдиқ намуд: Барномаи тайёр кардани кадрҳои илмҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2009-2015; Табдирҳо оид ба дастгирии тараққии илмҳои ҷамъиятшиносҳ ва инсоншиносҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2010-2015; Барномаи ҳамгироии илм ва таҳсилоти олҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2010-2015; Барномаи татбиқи дастовардҳои илмиву техникҳ дар истеҳсолоти саноатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар давраи солҳои 2010-2015; Барномаи рушди илмҳои табиатшиносҳ, математикиву техникҳ барои солҳои 2010-2020; бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 30 марти соли 2010, №167 Номгӯи самтҳои афзалиятноки таҳқиқоти илмҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2010-2012 тасдиқ шудааст.
Равшан аст, ки зарурати ба барномаҳои мазкур ва як қатор қарорҳои дигари ҳукумати мамлакат, ки ба рушди илм бо назардошти талаботи муосир ба илм ва нақши афзояндаи он дар пешрафти
иҷтимоиву иқтисодии кишвар равона шудаанд, мувофиқ намудани Стратегия Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2007-2015 ба миён омадааст.
Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалҳ Раҳмон дар суханронии худ соли 2009 дар мулоқот бо намояндагони илму маориф, ки ба Соли маориф ва фарҳанги техникҳ бахшида шуда буд, чунин даъватро ба амал овард. Дар қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 4 феврали соли 2010, №32 "Дар бораи рушди иҷтимоиву иқтисодии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соли 2009 ва вазифаҳо дар соли 2010" ба Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон супориш дода шуда аст, ки бо ҳамроҳии вазрату идораҳои дахлдор дар бораи ворид кардани таҷйроту иловаҳо ба Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2007-2015 пешниҳод намояд. Баҳри иҷрои супориши мазкур комиссияи махсуси байниидоравҳ таҳрири нави Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2011-2015-ро таҳия намуд.
Мутобиқи қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 16 сентябри соли 2010, №459 "Дар бораи таҷдиди сохтори идоравии Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон" сохтори идоравии Академия таҷдид гардид. Нуқтаҳои асосии ин санади муҳим дар дастгирии Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ва илми мамлакат ҳангоми омода кардани таҳрири нави Стратегия ба инобат гирифта шуданд.
1. Тавзеҳи зарурати қабул кардани Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2011-2015
Вазъи ҷорҳ. Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон дар давраи то пошхӯрии Иттиҳоди Шӯравҳ, бӯҳрони ҷамъиятиву сиёсҳ ва иҷтимоиву иқтисодҳ, ки ба асари воқеаҳои ибтидои солҳои 90 ба амал омад, илм дар сатҳи нисбатан баланд мавқеъ дошт. Дар институтҳои Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, муассисаҳои дигари илмҳ-таҳқиқотҳ ва муассисаҳои таҳсилоти олии ҷумҳурҳ барои анҷом додани таҳқиқоти илмҳ заминаи моддиву техникҳ ба вуҷуд оварда шуда буд. Дар бисёре аз самтҳои илм кадрҳои илмҳ тайёр карда шуда, мактабҳои аслии илмҳ ташаккул ёфта буданд. Таҳқиқот дар ҳамоҳангҳ бо институтҳои Академияи илмҳои Иттиҳоди Шӯравҳ ва марказҳои дигари илмии собиқ Иттиҳоди Шӯравҳ анҷом дода мешуданд.
Пас аз мустақилияти давлатҳ ба даст овардани Ҷумҳурии Тоҷикистон кӯшиши зиёд ба ҳифз ва дастгирии нерӯи илмҳ, ислоҳоти илм ва ба ҳалли масъалаҳои муҳими ҷумҳурҳ нигаронидани илм равона шуд. Дар айни замон раванди ислоҳоти илм идома дорад. Муассисаҳои илмию таҳқиқотҳ тадриҷан ба фаъолият дар шароити нав мутобиқ шуда истодаанд. Давлат дастгирҳ ва таҳкими нерӯи илмиро барои пешрафти бомуваффақияти мамлакат бо роҳи рушди устувор яке аз самтҳои стратегҳ донистааст.
Аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон як қатор қонун ва қарорҳое қабул гардидаанд, ки сиёсати миллиро дар соҳаи илм муайян намуда, ба дастгирии нерӯи илмҳ ва рушди таҳқиқоти илмҳ нигаронида шудаанд, аз ҷумла:
- Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи илм ва сиёсати давлатии илмию техникҳ";
- Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон";
- қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 18 июли соли 1996, №331 "Дар бораи Шӯрои ҳамоҳангсозии корҳои илмию таҳқиқотҳ дар соҳаи илмҳои табиатшиносҳ, техникҳ, тиббҳ, гуманитарҳ ва ҷамъиятҳ";
- қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистои аз 1 сентябри соли 1997, №395 "Дар бораи таъсиси Комиссияи аттестатсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба аттестатсияи кадрҳои илмҳ ва илмию педагогии тахассуси олҳ";
- қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 15 марти соли 1999, №87 "Дар бораи Консепсияи сиёсати давлатии илмию техникии Ҷумҳурии Тоҷикистон";
- қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 3 феврали соли 2000, №54 "Дар бораи тасдиқ намудани тартиби аккредитатсияи давлатии муассисаҳои илмҳ";
- қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 3 декабри соли 2002, №482 "Дар бораи Академияи илмҳои педагогии назди Вазорати маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон";
- қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 29 декабри соли 2003, №571 "Дар бораи тасдиқи Барномаи рушди илмҳои дақиқ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2005-2008";
- қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 1 октябри соли 2004, №385 "Дар бораи фаъолияти Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон".
Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2007-2015 дар асоси қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки дар боло зикр шудаанд, таҳия гардида буд.
Дар айни замон, дар Ҷумҳурии Тоҷикистон аксарияти таҳқиқоти илмҳ дар соҳаи илмҳои табиатшиносҳ, техникҳ, тиббҳ, кишоварзҳ, гуманитарҳ ва ҷамъиятшиносҳ дар Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки маркази илмии мамлакат мебошад, Академияи илмҳои кишоварзии Тоҷикистон, Академияи илмҳои тиббии назди Вазорати тандурустии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Академияи таҳсилоти Тоҷикистон ва даҳҳо муассисаҳои дигари соҳавии илмию таҳқиқотҳ ва мактабҳои олии ҷумҳурҳ анҷом дода мешаванд.
Тибқи маълумоти Вазорати рушди иқтисод ва савдои Ҷумҳурии Тоҷикистон то 1 январи соли 2010 дар соҳаи илм дар Тоҷикистон 5196 нафар корманди илмҳ кор карданд, ки аз онҳо 3880 нафар дараҷаи илмҳ доранд, аз ҷумла 780 нафар - доктори илм ва 3100 нафар - номзади илм ва 1316 нафар кормандон бе дараҷаи илмҳ мебошанд.
Тибқи маълумоти Ангентии давлатии омори назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соли 2009 дар муассисаҳои илмию таҳқиқотҳ ва муассисаҳои таҳсилоти олҳ, ки дар онҳо аспирантҳо тайёр карда мешаванд, миқдори аспирантҳо 1256 нафарро ташкил медиҳад, аспирантураро 283 нафар хатм карда, 455 нафар ба аспирантура дохил шудаанд.
Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соли 2010 40 шӯрои диссертатсионҳ, аз ҷумла 20 шӯрои докторҳ ва 20 шӯрои номзадҳ амал мекунанд. Дар айни замон дар ин шӯроҳо аз рӯи 46 ихтисос рисолаҳои илмҳ дифоъ карда мешаванд, аз ҷумла аз рӯи 25 ихтисос доир ба илмҳои табиатшнносӣ ва техникӣ, аз рӯи 21 ихтисос доир ба илмҳои ҷамъиятшиносҳ. Дар соли 2009 дар шӯроҳои диссертатсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон 302 рисола (31 рисолаи докторҳ ва 271 рисолаи номзадҳ) дифоъ карда шуд.
Мушкилоти асосҳ. Пешрафти илм ва саҳми он дар рушди иҷтимоиву иқтисодии кишвар аз бисёр ҷиҳат ба ҳалли саривақтии як қатор мушкилот вобаста мебошад, аз ҷумла:
а) Таъминоти нокифояи моддиву техникии илм
Заминаи моддиву техникҳ барои анҷом додани таҳқиқоти илмҳ беҳад кӯҳнаву фарсуда гардида, дар солҳои ҷанги шаҳрвандҳ ва ноустувории иҷтимоиву иқтисодҳ қисман вайрон шудаанд. Таҷҳизот ва асбобҳои илмҳ ҷисман ва рӯҳан фарсуда шуда, ба талаботи муосири илму техника ҷавобгӯй нестанд.
б) Ақибмонии ташаккули заминаи муосири иттилоотҳ дар соҳаи илм
Яке аз сабабҳои рушди сусти илм дар Тоҷикистон, ақибмонҳ дар ташаккули инфрасохтори муосири иттилоотҳ, ки ба истифодаи технологияҳои навтарини иттилоотиву коммуникатсионҳ асос ёфтааст, мебошад. Институтҳои Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, Академияи илмҳои кишоварзии Тоҷикистон, муассисаҳои илмии соҳавҳ, кафедраҳо ва озмоишгоҳҳои муассисаҳои олҳ бо техникаи компютерҳ ба таври кофҳ муҷаҳҳаз гардонида нашудаанд. Суръати ташаккули инфрасохтори муосири иттилоотҳ дар ин муассисаҳо беҳбудҳ мехоҳад. Таҷрибаи ҷаҳонҳ ба таври эътимоднок шаҳодат медиҳад, ки бе истифодаи технологияҳои муосири иттилоотиву коммуникатсионҳ илмро қафомонҳ домангир буда, ба вуҷуд овардани технологияҳои қобили рақобат ва истифодаи онҳо дар амал имкон надорад.
Доир ба масъалаҳои муҳими илм шумораи ками монографияҳо, маҷаллаҳои илмҳ, маҷмӯи мақолаҳо ва маводи конференсияҳои илмҳ нашр карда мешаванд. Ба ин сабаб натиҷаҳои таҳқиқот кӯҳна мегарданд, коркардҳои олимони Тоҷикистон баромади саривақтиро ба фазои байналмилалии илмиву иттилоотҳ намеёбанд, комёбиҳои илмҳ афзалияти худро гум мекунанд. Ба сабаби нокифоя будани маблаҷгузорҳ муассисаҳои илмҳ имконияти гирифтани маҷаллаву китоб ва иттилооти дигари илмиро надоранд, ки ин албатта ба сатҳ, сифат ва самаранокии таҳқиқоти анҷомшаванда таъсири манфҳ расонида метавонад.
в) Норасоии кадрҳои тахассуси олҳ
Ин масъала аз бисёр ҷиҳат ба нокифоя будани маблаҷгузорҳ ба илм алоқаманд мебошад. Ҷиддияти масъала ҳамчунин бо он маънидод карда мешавад, ки дар солҳои ҷанги шаҳрвандҳ ва ноустуворҳ бисёре аз кормандони илмӣ ва мутахассисон аз мамлакат берун рафтанд ва ҳоло пурра кардани норасоҳ дар кадрҳои илмии тахассуси олҳ, хусусан доир ба ихтисосҳои илмҳои дақиқ, табиатшиносҳ ва техникҳ муяссар намешавад. Норасоии мутахассисон дар чунин самтҳои илм, мисли сейсмология, технологияи иттилоотиву коммуникатсионҳ, энергетика, металлургия, биологияи молекулҳ, генетика, селексия, биотехнология, биохимия, экология, вирусология, иммунология, генетикаи тиббҳ, мантиқ ва методологияи илм, онтология ва гноселогия, этика, эстетика, сотсиология, ҳуқуқи байналмилалҳ, таърих ва назарияи забоишиносҳ, демография, ҷуҷрофия эҳсос мешавад.
г) Набудани ҳамгироҳ (ннтегратсия)-и зарурии илм ва маориф
Яке аз омилҳои муҳимтарини баланд бардоштани самаранокии тайёр кардани кадрҳои илмҳ, истифодаи заминаи илмиву таҷрибавии муассисаҳои академҳ дар раванди таҳсил ва баланд бардоштани сатҳи таҳқиқоти илмҳ дар мактабҳои олҳ ҳамгироии илм ва маориф мебошад. Набудани ҳамгироии зарурии илми академҳ ва сохторҳои таҳсилотҳ нерӯи рушд ва саҳми онҳоро дар ислоҳоти иқтисодиёт ва ҷамъият паст мекунад.
Нерӯи илмии институтҳои Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, Академияи илмҳои кишоварзии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Академияи илмҳои тиббҳ, Академияи таҳсилоти Тоҷикистон, муассисаҳои илмии соҳавҳ ва муассисаҳои таҳсилоти оли ҳоло ба мақсади муттаҳид кардани қувва ва захираҳо барои тайёр кардани кадрҳои тахассуси олҳ ва мутахассисон дар соҳаи илмҳ ва илмиву технологҳ, истифодаи муштараки заминаи илмиву таҷрибавии бахшҳои академҳ, соҳавҳ ва муассисаҳои таҳсилоти олии илм, дар равандҳои таҳқиқотҳ ва таълимҳ ба қадри зарурҳ муттаҳид карда нашудаанд.
д) Муттамарказгардонии сусти нерӯи илмҳ ба самтҳои афзалиятдоштаи таҳқиқоти илмҳ ва рушди иҷтимоиву иқтисодии мамлакат
Таҳқиқоти илмҳ доир ба самтҳои гуногуни илмҳ бурда мешаванд, ки баъзе аз онҳо бо кадрҳои илмҳ ба миқдори кофҳ таъмин нагардидаанд, Банақшагирии корҳои илмию таҳқикотҳ ва таҷрибавию конструкторҳ эҳтиёҷ ба такмили минбаъда доранд. Нерӯи илмҳ ҳоло ба дараҷаи зарурҳ ба ҳалли масъалаҳои афзалиятдоштаи илм ва рушди иқтисодиву иҷтимоии мамлакат мутамарказ гардонида нашудааст, ки дар ин бобат суст будани фаъолият ҷиҳати ташаккул ва таҳияи барномаҳои комплексҳ ва мақсадноки илмҳ ва илмию техникҳ шаҳодат медиҳад.
е) Набудани робитаи зарурии илм бо истеҳсолот
Коркардҳои илмию техникҳ ва тавсияҳои амалҳ на ҳамеша ба сатҳи рушди технологияҳои муосир ҷавобгӯй мебошанд. Ҷустуҷӯи шаклҳои нави таъсири мутақобилаи илм бо истеҳсолот суст ба роҳ монда шудааст.
Дархост ба натиҷаҳои таҳқиқоти илмҳ аз тарафи истеҳсолот дар сатҳи паст қарор дорад, гузариши соҳаҳои илм ва технология ба роҳи инноватсионии рушд хеле суст аст.
ё) Сатҳи нокифояи ҳамкориҳои илмии байналмилалҳ
Дар солҳои охир робитаҳои илмии олимони Тоҷикистон хеле густариш ёфт. Бо вуҷуди ин, сатҳи ҳамкориҳои илмии байналхалқиро қаноатбахш эътироф кардан мумкин нест. Новобаста ба миқдори зиёди шартномаву созишномаҳои басташуда дар бораи ҳамкориҳо дар соҳаи илм ва технология, самаранокии амалишавии онҳо ба қадри назаррас баланд набуда, беҳбудҳ мехоҳад.
Вазъи баамаломада ва масъалаҳои мавҷуда дар соҳаи илм зарурати таҳия ва қабули маҷмӯи чораҳоро доир ба дастгирии давлатҳ ва рушди илм тақозо дорад, ки амалисозии онҳо бояд таъсири нерӯи илмиро ба рушди иқтисодиву иҷтимоии мамлакат, рушди маориф ва фарҳанг ба қадри назаррас тақвият дода, барои комёб гардидан ба мақсадҳои Стратегияи миллии рушди Ҷумҳурии Тоҷикистон то соли 2015 мусоидат намояд.
Ҷояҳои заминавии Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2011-2015 яке аз афзалиятҳои миллҳ эътироф кардани илм мебошад, ки бе такя ба он муваффақ шудан ба сатҳи баланди нерӯи ақлонии ҷамъият тасаввурнопазир аст, пешрафти мамлакати мо имкон надорад ва беҳтар кардани сифати зиндагонии аҳолҳ душвор аст.
2. Мақсад ва вазифаҳои Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2011-2015
Мақсади Стратегия ба вуҷуд овардани системаи пурсамари дастгирии давлатии рушди илм мебошад, ки он мутамарказгардонии нерӯи илмҳ ба самтҳои ба мамлакати мо афзалиятдоштаи таҳқиқоти илмҳ ва рушди иҷтимоиву иқтисодҳ, суръатбахшии ташаккули инфрасохтори инноватсионҳ ва истифодаи амалии инноватсияҳо, ба вуҷуд овардани технологияҳои рақобатпазир, талабгории коркардҳои илмҳ аз тарафи истеҳсолот, тиҷорат, корфармоён, нуфузи баланд ва ҷозибияти бештари меҳнати илмҳ, ба вуҷуд овардани шароити мусоид барои тайёр кардани олимон ва мутахассисони ҷавон, рушди маориф ва фарҳангро таъмин менамояд ва дар ниҳояти кор ба болобурди нерӯи ақлонии ҷомеа то чунин сатҳе, ки он ба суръат гирифтани пешрафти мамлакати мо ва муваффақ шудан ба мақсадҳои Стратегияи миллии рушди Тоҷикистон то соли 2015-ро боис мегардад.
Барои муваффақ шудан ба мақсадҳои Стратегия ҳал кардани вазифаҳои зерин зарур аст:
-дастгирии давлатии рушди илм ва гузаронидани ислоҳоти идораи давлатҳ дар соҳаи илм;
-ворид кардани таҷйирот ва тасҳеҳот дар муқаррар намудани мақоми муассисаҳои илмию таҳқиқотҳ ва мувофиқсозии сохтори онҳо;
-муттамарказ гардонидани нерӯи илмҳ ба самтҳои афзалиятдоштаи рушди иҷтимоиву иқтисодии мамлакат, маориф ва фарҳанг:
-ба вуҷуд овардани шароити мусоид барои анҷом додани таҳқиқот аз рӯи самтҳои навтарини илм;
-ташаккул додани инфрасохтори инноватсионҳ ва дастгирии фаъолияти инноватсионҳ дар соҳаи илм ва технологияҳо, фароҳам овардани шароит барои тиҷоратҳ намудани натиҷаҳои таҳқиқот:
-инкишофи заминаи моддиву техникии илм;
-ҳамгироии бахшҳои илмҳои академҳ, соҳавҳ ва мактабҳои олҳ;
-беҳтар кардани низоми тайёр намудани кадрҳои илмӣ;
-инкишоф додани инфрасохтори иттилоотии муосир дар асоси истифодаи технологияҳои пешрафтаи иттилоотиву коммуникатснонҳ;
-инкишоф додани заминаи моддиву техникии нашри асарҳои илмҳ;
-тавсиа бахшидани ҳамкориҳои илмҳ ва технологии байналмилалҳ ва баланд бардоштани самаранокии он.
3. Самтҳои асосии амалисозии Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2011-2015. Тадбирҳое, ки барои муваффақ шудан ба мақсад ва вазифаҳои Стратегия равона шудаанд
§1. Мақом ва сохтори муассисаҳои илмҳ. Ҳамоҳангсозии корҳои илмию таҳқиқотӣ
Таҳқиқоти илмҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон дар муассисаҳои илмию таҳқиқотие анҷом дода мешавад, ки мақом ва сохтори гуногуни ҳуқуқҳ доранд:
Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Академияи илмҳо муассисаи давлатии олии худидорашавандаи илмии Ҷумҳурии Тоҷикистон аст, ки гузаронидан, инкишоф додан ва ҳамоҳанг сохтани таҳқиқоти бунёдҳ ва амалҳ дар мамлакат, таҳлили масъалаҳои муҳими рушди иқтисодҳ, иҷтимоҳ ва фарҳангии мамлакатро таъмин менамояд ва дар ташаккулу амалисозии сиёсати давлатии илмию техникҳ иштирок мекунад. Ба ҳайати Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон 14 институти илмию таҳқиқотҳ, бахши Помир, марказҳои илмии Хуҷанд ва Хатлон, Агентии амнияти ядроҳ ва радиатсионӣ ва Муассисаи илмии "Хадамоти геофизикҳ" дохил мешаванд.
Академияи илмҳои кишоварзии Тоҷикистон. Академияи илмҳои кишоварзии Тоҷикистон муассисаи давлатии худидорашавандаи илмии Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад, ки банақшагирҳ, ҳамоҳангсозҳ, инкишофи таҳқиқоти бунёдҳ ва илмҳ дар соҳаи кишоварзҳ, тайёр кардани кадрҳои баландихтисоси илмиро таъмин менамояд. Ба таркиби Академияи илмҳои кишоварзии Тоҷикистон, 6 институти илмию таҳқиқотҳ, Маркази миллии ҷумҳуриявии захираҳои генетикҳ, Корхонаи илмию истеҳсолии "Доруҳои биологҳ", ва Пойгоҳи илмию таҳқиқотии кишоварзии Помир дохил мешаванд.
Академияи илмҳои тиббии назди Вазорати тандурустии Ҷумҳурии Тоҷикистон. Академия рушди таҳқиқоти илмии бунёдҳ ва амалиро дар соҳаи тиб таъмин менамояд, фаъолияти илмиву таҳқиқотии академҳ ва мактаби олии системаи Вазорати тандурустии Ҷумҳурии Тоҷикистонро ҳамоҳанг месозад. Дар соҳаи фаъолияти илмии Академия 3 институти илмию таҳқиқотҳ ва 9 маркази илмии Вазорати тандурустии Ҷумҳурии Тоҷикистон дохил мешаванд.
Академияи таҳсилоти Тоҷикистон. Академияи таҳсилот гузаронидан ва ҳамоҳанг сохтани таҳқиқоти илмҳ доир ба педагогикаи умумҳ, назария ва методикаи таълими забонҳои тоҷикҳ ва русҳ, назария ва методикаи таълим дар самтҳои дигар илми педагогикаро таъмин менамояд. Дар назди Академия Институти илмию таҳқиқотии рушди маориф, Институти такмили ихтисос ва бозомӯзии кормандони маориф, Маркази омӯзиши таърихи маориф ва Маркази технологияи иттилоотҳ амал мекунанд.
Бахши илми муассисаҳои таҳсилоти олии касбҳ. Таҳқиқот дар марказҳои илмҳ, иттиҳодияҳои илмию истеҳсолҳ ва пойгоҳҳо, парваришгоҳҳо, озмоишгоҳҳо, дар кафедраҳои муассисаҳои таҳсилоти олии касбии ҷумҳурҳ анҷом дода мешаванд. Таҳқиқоти илмҳ ва тайёр кардани кадрҳо ва мутахассисони илмҳ дар аксар ҳолатҳо дар ҳамкорҳ бо институтҳои академҳ анҷом дода мешаванд.
Бахши соҳавии илм. Ба бахши соҳавии илм воҳидҳои илмию таҳқиқотии вазорату идораҳо дохил мешаванд, ки онҳо таҳқиқоти амалиро анҷом дода, тавсияҳои амалиро доир ба баланд бардоштани самаранокии истеҳсолот ва татбиқи технологияҳои нав, истифодаи инноватсия дар соҳаи маориф ва фарҳанг таҳия менамоянд.
Манфиатҳои рушди иҷтимоиву иқтисодии Ҷумҳурии Тоҷикистон талаботи навро нисбат ба илм пеш мегузоранд. Вобаста ба ин масъалаи зарурати ба таври аниқ муайян кардани мақоми ҳуқуқҳ ва вазифаҳои муассисаҳои илмию таҳқиқотии ҳамаи бахшҳои илм дар мамлакат бо назардошти мавқеъ ва нақши онҳо дар илм, рушди иҷтимоиву иқтисодҳ ва муваффақ шудан ба мақсадҳои афзалиятдоштаи илмҳ муҳим мебошад. Инро ба назар гирифта, нақшагирҳ мешавад, ки тайи соли 2011 инвентаризатсия ва аккредитатсияи ҳамаи муассиса ва воҳидҳои илмию таҳқиқотии дар мамлакат амалкунанда анҷом дода шавад, ки аз рӯи натиҷаҳои онҳо бозсозии сохтори соҳаи илм гузаронида шуда, Феҳристи давлатии ташкилотҳои илмию таҳқиқотҳ бо назардошти таҷйироти шаклҳои ташкиливу ҳуқуқии онҳо, шаклҳои моликият ва тобеияти идоравҳ тартиб дода мешавад.
Мураттаб ва мувофиқсозии шабакаи муассиса ва ташкилотҳои илмию таҳқиқотҳ имкон медиҳад, ки захираҳо ба самтҳои афзалиятдоштаи рушди илм, технология ва техника ва баланд бардоштани самаранокии илм мутамарказ гардонида шаванд.
Дар айни замон, таҳқиқоти илмиро дар миқёси тамоми мамлакат Шӯрои ҳамоҳангсозии корҳои илмию таҳқиқотҳ дар соҳаи илмҳои табиатшиносҳ, техникҳ, тиббҳ, ҷамъиятшиносҳ ва гуманитарии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамоҳанг месозад, ки он дар асоси қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 18 июли соли 1996, №331 амал менамояд. Вобаста ба бозсозии банақшагирифташудаи соҳаи илм ва зарурати ба системаи ҳамоҳангсозии корҳои илмию таҳқиқотҳ дар ташаккули барномаҳои комплексҳ ва мақсаднок доир ба самтҳои афзалиятдоштаи илмҳ ва илмию техникҳ додани таваҷҷӯҳи асосҳ пешниҳод мешавад, ки ба Низомномаи Шӯрои ҳамоҳангсозии корҳои илмию таҳқиқотҳ таҷйирот ва иловаҳо ворид карда шаванд. Васеъ гардонидани мақом, аниқ кардани ваколат ва масъулияти Шӯрои ҳамоҳангсозии корҳои илмию таҳкиқотҳ дар соҳаи интихоб ва ҳамоҳангсозии корҳои илмию таҳқиқотҳ ва таҷрибавию конструкторҳ дар миқёси тамоми мамлакат пешбинҳ гардидааст. Ба он масъулияти на танҳо гузаронидани экспертизаҳо, интихоби лоиҳаву барномаҳо, балки баҳодиҳии аҳамияти илмии натиҷаҳои таҳқиқот ва самаранокии татбиқи амалиро низ вогузор кардан мебояд.
§2. Самтҳои афзалиятдоштаи таҳқиқоти илмӣ
Ба махсусияти ташаккули ин самтҳо таърихи пайдоиш ва рушди таҳқиқоти илмҳ дар Тоҷикистон, талаботи рушди иқтисодиёт, маориф ва илм, ҳамчунин тайёр кардани кадрҳои илмӣ дар марказҳои илмию таҳқиқотҳ ва муассисаҳои таҳсилоти олии касбии собиқ Иттиҳоди Шӯравҳ боис гардиданд.
Дар системаи Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ва муассисаҳои таҳсилоти олии ҷумҳурҳ мактабҳои илмии эътирофи ҷаҳонҳ пайдокарда дар чунин самтҳои илм, чун математика, астрофизика, физикаи ҳолатҳои конденсҳ, асосҳои химиявиву технологии истифодаи захираҳои ашёи хом, геология, сейсмология, омӯзиши флора, фауна ва захираҳои биологҳ, физиология ва биохимияи растаниҳо, ҷарроҳҳ, гастроэнтерология, психиатрия ва наркология, генетика ва селексияи пахта ва зироатҳои дигари кишоварзҳ, усулҳои интегратсионии мубориза бар зидди зараррасонандаҳои кишоварзҳ, хокшиносҳ ва агрохимия, таърих, мардумшиносҳ ва бостоншиносҳ, фалсафа, забон ва адабиёти тоҷик таъсис дода шуда буданд.
Вале дар айни замон бо сабаби мавҷудияти масъалаҳои ҷиддие, ки ба имкониятҳои маҳдуди маблаҷгузорҳ ва таҳкими заминаи моддиву техникии илм алоқаманд мебошанд ва ҳамчунин бо назардошти суръати фавқулодда баланди рушди илми ҷаҳонҳ рақобати афзоишёбандаи мактабҳои илмӣ ва талаботи воқеии рушди иҷтимоиву иқтисодии мамлакати мо, масъалаи беҳад муҳим, муайян кардан ва ҷудо намудани самтҳои афзалиятдоштаи таҳқиқоти илмҳ дар ояндаи наздик, мутамарказ гардонидани нерӯи илмҳ ба ин самтҳо, дастгирии мактабҳои ташаккулёфта ва самаранок фаъолияткунандаи илмҳ ва дар як вақт ба вуҷуд овардани шароити мусоид барои анҷом додани таҳқиқот доир ба бахшҳои навтарин ва тезрушдкунандаи илм мебошад.
Муайян кардани самтҳои афзалиятдошта, нав ва тез рушд кардаистодаи таҳқиқот имконият медиҳад, ки захираҳои асосҳ ба ин самтҳо равона карда шуда, заминаи моддиву техникии илм ба мақсадҳои муайян таҳким ёбад ва кадрҳои илмҳ тарбия карда шаванд. Ин дар навбати худ, дар сатҳи муосир анҷом додани корҳои илмҳ, баланд бардоштани рақобатпазирии коркардҳои илмиро таъмин намуда, ниҳоят дар амал татбиқи бештар ёфтани натиҷаҳои таҳқиқотро суръат мебахшад. Яъне, дар асоси самтҳои ояндадори афзалиятдошта ва нави таҳқиқот барномаҳои комплексҳ ва мақсаднок ташаккул меёбанд, ки дар онҳо мақсад ва вазифаҳои таҳқиқот, иҷрокунандагон, марҳила ва мӯҳлатҳои иҷрои кор, ҳаҷм ва манбаъҳои маблаҷгузорҳ, натиҷаҳои ҷашмдошт, тавсияҳои амалҳ, самаранокии иқтисодҳ ва иҷтимоҳ муайян карда мешаванд.
Дар асоси фикру андешаҳои зикршуда самтҳои зерини афзалиятдоштаи таҳкиқоти илмҳ ҷудо карда шудаанд, ки онҳо бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 3 марти соли 2010, №167 тасдиқ шудаанд:
а) Илмҳои физикаву математика, химия, геология ва техникҳ:
-математика;
-астрофизика: ҷисмҳои хурди Системаи офтобҳ, объектҳои наздизаминҳ, ситораҳо;
-физикаи ядроҳ;
-физикаи нурҳои кайҳонии дорои энергияи фавқулбаланд;
-физикаи ҳолатҳои конденсҳ;
-амнияти ядроҳ ва радиатсионҳ;
-масъалаҳои физикию техникии энергетикаи алтернативҳ;
-коркарди маҷмӯии ашёи хом ва партовҳои саноатҳ;
-металлҳо ва хӯлаҳои дорои хосиятҳои махсус;
-химияи пайвастҳои аз ҷиҳати биологҳ фаъоли органикҳ ва баландмолекула. Коркарди истифодаи доруҳои нави табобатҳ дар асоси истифодаи ашёи хоми табиҳ ва маҳсулоти синтези органикҳ;
-химияи павастаҳои координатсионҳ;
-петрология ва геохимия. Палеонтология ва стратиграфия;
-канданиҳои фоиданок. Маъданҳосилшавҳ ва металлогения;
-мониторинги сейсмологҳ ва баҳодиҳии хатари сейсмикҳ. Тартиб додани харитаи пешгӯии оқибатҳои заминҷунбиҳои сахт дар марзи Тоҷикистон бо истифода аз технологияҳои муосир;
-назария ва амалияи ба зилзила тобовари биноҳо ва иншоот. Моделсозии равандҳои сейсмикҳ;
-мониторинги захираҳои обҳ ва истифодаи комплексии онҳо;
-омӯзиш ва мониторинги таҷйирёбии иқлим дар Тоҷикистон.
б) Илмҳои биологҳ:
-омӯзиш, ҳифз ва истифодаи устувори гуногуншаклии биологҳ, генофонди растаниву ҳайвонот ва захираҳои биологҳ;
-коркарди асосҳои илмии инкишоф додани шабакаи минтақаҳои махсусҳифзшавандаи табиат;
-таъсири таҷйирёбии иқлим ва омилҳои антропогенҳ ба гуногуншаклии биологҳ, системаҳои табиҳ ва агроэкологҳ;
-интродуксия ва ба иқлим мутобиқгардонии растаниҳо;
-мутобиқгардонии физиологиву биохимиявҳ ва механизмҳои танзимкунандаи устувории организмҳои зинда ба таъсири шароити номусоиди муҳит;
-таъсири маҷмӯи омилҳои экологҳ ба ҳаётгузаронии растаниҳо дар шароити баландкӯҳ;
-фотосинтез ва маҳсулнокии растаниҳо;
-асосҳои физиологию генетикии селексияи растаниҳои кишоварзҳ;
-такмили системаи интегратсионии ҳимояи зироатҳои кишоварзҳ аз зараррасонандаҳо;
-биотехнологияи растаниҳо.
в) Илмҳои тиббҳ:
-таҳия ва татбиқи усулҳои нави пешгирҳ, ташхис ва табобати бемориҳои сироятии иҷтимоии хавфнок (зардпарвин, сил, домана, вараҷа, зуком, ВНМО/БНММ, хеликобактериозҳо, зоонозҳо, табларзаи геморрагҳ ва ҷайра);
-татбиқи технологияи муосир дар пешгирҳ, ташхис ва табобати бемориҳои дилу раг, саратон, бемориҳои узвҳои ҳозима, диабети қанд, фарбеҳҳ;
-омӯзиш ва баҳодиҳии ҳолатҳои санитариву беҳдошҳ ва эпидемиологии минтақаҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон;
-такмили системаи дастрасии кӯмаки фаврии акушерҳ ва перинатологҳ ба аҳолҳ. Татбиқи технологияи навини ҳифз ва беҳдошти солимии репродуктивҳ;
-омӯзиш ва парвариши ҳуҷайраҳои бунёдҳ. Рушди таҳқиқот ва коркарди усулҳои трансплантатсияи узвҳо ва бофтаҳо;
-масъалаҳои солимии рӯҳии аҳолҳ;
-таҳия ва татбиқи технологияҳои нав барои беҳтар намудани ташхис, табобат ва барқароргардонии беморон дар соҳаи микроҷарроҳҳ, генетикаи тиббҳ;
-такмили системаи идороти соҳаи тандурустҳ.
-коркард ва истифодабарии доруҳои нав, пеш аз ҳама аз ашёи хоми ватанҳ.
г) Илмҳои кишоварзҳ:
-омӯзиши генофонди миллии растаниву ҳайвоноти кишоварзҳ, коркарди асосҳои илмии ҳифз ва истифодаи онҳо;
-селексияи навъҳои зироатҳои кишоварзии тезпаз, серҳосил, ба касалиҳо тобовар ва ба шароити гуногуни экологҳ устувор. Коркарди системаи муосири тухмипарварҳ;
-таҳқиқот доир ба рушди боҷдорҳ, ангурпарварҳ, сабзавоткорҳ ва картошкапарварҳ;
-коркарди усулҳои мубориза бар зидди зараррасонандаҳо ва касалиҳои зироатҳои кишоварзҳ;
-коркарди агротехнологияҳои наву пурсамари аз ҷиҳати экологҳ бехатар;
-коркарди асосҳои илмии аз ҷиҳати экологҳ асоснокшудаи баланд бардоштани ҳосилхезии хок, мубориза бо эрозия, шӯршавии хок, баландшавии обҳои зеризаминҳ, корамкунҳ ва ҳосилхезии такрории замин;
-такмил додани усулҳои биотехнологии афзунгардонҳ, технологияи парвариш ва ҷизодиҳии ҳайвоноти соҳаи кишоварзҳ;
-коркарди усулҳои мубориза бар зидди касалиҳои ҳайвоноти соҳаи кишоварзҳ. Ба вуҷуд овардани доруҳои нави пурсамари байторҳ;
-таҳқиқот доир ба механиконҳ ва иқтисодиёти истеҳсолоти кишоварзҳ.
е) Илмҳои ҷамъиятшиносҳ ва гуманитарҳ:
-таърихи халқи тоҷик;
-таърихи Тоҷикистони мустақил ва таърихи этникии Осиёи Марказҳ;
-онтологияи фалсафҳ: гносеология ва мантиқ;
-масъалаҳои муосири антропологияи фалсафҳ;
-масъалаҳои фалсафҳ, сиёсҳ ва иҷтимоии рушди ҷомеаи муосири тоҷик;
-масъалаҳои таърихи фалсафа ва дин;
-адабиёти тоҷику форс;
-адабиёти тоҷик дар давраи Истиқлолияти давлатии Тоҷикистон.
-забони тоҷикӣ ва фолклор;
-таҳқиқ ва нашри ёдгориҳои хаттии илму фарҳанги тоҷику форс;
-масъалаҳои модернизатсияи иқтисодиёти давраи гузариш дар Тоҷикистон;
-сиёсати иқтисодҳ ва иҷтимоии Ҷумҳурии Тоҷикистон;
-механизмҳои иқтисодии рушди муносибатҳои бозаргонҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон;
-сиёсати демографии Ҷумҳурии Тоҷикистон;
-асосҳои назариявии ҳуқуқи муосир ва байналмилалҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон;
-назария ва методикаи таълиму тарбия (аз рӯи фанҳои алоҳида);
-омӯзиши вазъи таҳсилот дар мактабҳои муосир па роҳҳои баланд бардоштани сифати таълим;
-коркард ва истифодаи технологияи нави таълиму тарбия;
-педагогикаи этникҳ ва муосир.
§3. Муттамарказгардонии нерӯи илмӣ ва технологҳ ба самтҳои афзалиятдоштаи рушди иқтисодиву иҷтимоии мамлакат
Ба мақсади пурқувват кардани таъсири илм ба суръати рушди иҷтимоиву иқтисодии мамлакат ва наздик кардани илм ба эҳтиёҷоти амалия, тавсиаи доираи таҳқиқоти амалҳ ва баланд бардоштани самаранокии онҳо, ба вуҷуд овардани шароит барои коркард ва истифодаи амалии технологияҳои инноватсионҳ зарур аст.
Нерӯи илм бояд дар чунин самтҳом афзалиятдоштаи рушди иҷтимоиву иқтисодии мамлакат, истифода шавад:
а) Сиёсати иҷтимоию иқтисодҳ:
-такмили сохтори идоракунии иқтисодиёти миллҳ ва механизмҳои иқтисодиву ҳуқуқҳ, ки ба принсипҳои иқтисодиёти бозаргонҳ мувофиқ мебошанд;
-ташаккули сиёсати фаъоли сохториву саноатҳ, ки ба инкишоф додани истеҳсолоти содиротҳ ва рақобатпазир ва корхонаҳои аз нуқтаи назари тақсимоти байналмилалии меҳнат ояндадор равона шудааст;
-таҳкими низоми молиявиву бонкҳ;
-такмили сиёсати инноватсионҳ, ки ҷалби маблаҷҳои асосии хориҷиро ба иқтисодиёт пешбинҳ менамояд;
-такмили низоми давлатии ҳифзи иҷтимоҳ, шуҷли аҳолҳ ва сиёсати давлатии демографҳ.
б) Гидроэнергетика, истифодаи комплексҳ ва оқилонаи захираҳои об, манбаъҳои барқароршавандаи энергия ва технологияҳои сарфаи энергия:
-рушди минбаъдаи гидроэнергетика;
-гузаронидани сиёсати сарфаи энергия дар ҳама соҳаҳои иқтисодиёти миллҳ;
-истифодаи комплексҳ ва устувори захираҳои об;
-истифодаи манбаъҳои ҷайрианъанавии аз нигоҳи экологҳ тозаи барқароршавандаи энергия (офтоб, энергияи шамол, энергияи дарёҳои хурд, манбаъҳои геотермалҳ ва биомасса);
-истифодаи самараноки натиҷаҳои таҳқиқоти глясиологҳ ва иқлимшиносӣ ҷиҳати арзёбии иқтидори захираҳои обҳ.
в) Комплекси саноатҳ ва ашёи хоми маъданҳ, ба вуҷуд овардани маводи нав ва технологияҳои муосир:
-ба вуҷуд овардани маводи нав, коркард ва дар саноат истифода кардани технологияҳои муосир;
-коркарди технологияҳои аз нав кор кардани алюминий ва истеҳсоли маснуоти тайёр;
-коркарди технологияҳои аз нав кор кардани пахта ва навъҳои дигари ашёи хоми кишоварзҳ;
-ба вуҷуд овардан ва истифодаи технологияҳои сарфаи захираҳои кампартов ва аз нигоҳи экологҳ тозаи коркарди комплексии захираҳои ашёи хоми маъданҳ;
-ба вуҷуд овардан ва аз худ кардани технологияҳои коркарди такрории захираҳои пасмонда:
-коркарди технологияҳои масолеҳи сохтмонҳ;
-тавсиаи заминаи ашёи хоми маъданҳ.
г) Кишоварзҳ, амнияти озуқаворҳ:
-татбиқи системаи устувор ва аз нигоҳи экологҳ баробаркардашудаи пешбурди кишоварзҳ мувофиқ ба минтақаҳои табииву хоҷагидории ҷумҳурҳ;
-такмили сохтори истифодаи замин ва об, мувофиқсозии таносубҳои ҳаҷмҳои истеҳсолоти зироатҳои озуқаворҳ ва техникҳ, рушди пахтакорҳ, гандумпарварҳ, ҳайвонпарварҳ, мевапарварҳ ва соҳаҳои дигари кишоварзҳ;
-селексияи навъҳои нави серҳосил, мувофиқ ва гибриди зироатҳои кишоварзҳ;
-ба вуҷуд овардани системаи самараноки тухмипарварии зироатҳои кишоварзҳ:
-истифодаи усулҳои биотехнологҳ дар кишоварзҳ;
-селексия ва парвариши ҷинс, навъ ва зотҳои нави ҳайвоноти кишоварзӣ;
-такмили усулҳои мубориза бо зараррасонандаҳо ва касалиҳои махсусан хатарноки растанҳ ва ҳайвоноти кишоварзҳ, коркарди усулҳои пешгирҳ ва табобатҳ бо истифодаи доруҳои нав;
-гузариш ба истифодаи технологияҳои аз ҷиҳати экологҳ бехатар, захирасарфакунанда ва босуръат пешравандаи кишоварзҳ;
-гузариш ба принсипҳои идораи маҷмаавии захираҳои обҳ;
-беҳдошти ҳолати мелиоративии заминҳои обёришаванда;
-такмили реҷаҳои обёрҳ ва технологияҳои сарфаи об.
д) Тандурустҳ:
-мониторинги иҷтимоиву иқтисодҳ, санитариву беҳдоштҳ ва экологии саломатии аҳолҳ;
-ҳифзи саломатии модар ва кӯдак;
-эпидемиология, пешгирҳ ва табобати бемориҳои сирояткунанда:
-эпидемиология, пешгирҳ ва табобати бемориҳои дилу раг, эндокринҳ, онкологҳ, гастроэнтерологҳ ва касбҳ, сил, нашъамандҳ, бемориҳои ба воситаи алоқаи ҷинсҳ гузаранда, ВИЧ/СПИД;
-коркарди доруҳои нави табобатҳ, ҷорҳ кардани технология барои муайян кардани сифати доруҳои воридотҳ;
-ҳифзи саломатии рӯҳии аҳолҳ;
-рушди трансплантологияи ватанҳ;
-тайёр кардани кадрҳои баландихтисоси тиббҳ;
-тайёр кардани кадрҳо дар соҳаи хидматрасонҳ ва таъмири техникии тиббҳ, ҷорҳ кардани телетиб.
е) Устуворҳ ва амнияти экологҳ:
-мониторинги муҳити зист, таҳияи чорабиниҳо оид ба барқарор ва ҳифзи табиат;
-коркарди технологияҳои тоза кардани обҳои равон, безараргардонии партовҳо ва бетаъсиргардонии партовҳои корхонаҳои саноатҳ;
-таҳлили таъсири антропогенҳ ва техногенҳ ба таҷйироти иқлим, мониторинги ҳолати атмосфера ва гидросфера;
-таҳлили таҷйироти иқлим, таъсироти антропогенҳ ва техногенҳ ба гуногуншаклии биологҳ, низоми табииву экологҳ ва кишти зироатҳои кишоварзҳ;
-мониторинги гуногуншаклии биологҳ ва амнияти биологҳ; -мониторинги радиатсионҳ ва амнияти радиатсионии аҳолҳ ва муҳити зист;
-мониторинги ҳолати сейсмологҳ дар марзи мамлакат, коркарди усулҳои пешгӯҳ кардани заминларзаҳо, таъмини амнияти сейсмологҳ, истифодаи технологияҳои нави иттилоотиву коммуникатсионҳ барои ба даст овардани иттилооти бефосила ва фаврии сейсмологҳ.
ё) Технологияҳои иттилоотиву коммуникатсионҳ:
-рушд ва таъмини дастрасии инфрасохтори муосири иттилоотиву коммуникатсионҳ ба доираи васеъи аҳолҳ, дастгирии рушди инфрасохтори иттилоотиву коммуникатсионҳ дар ҳудуди мамлакат, баланд бардоштани фарҳанги иттилоотҳ;
-таъмини самаранокии истифодаи технологияҳои иттилоотиву коммуникатсионҳ дар идоракунии давлатҳ ва соҳаи иҷтимоиву иқтисодӣ, соҳаҳои илм, тандурустҳ, маориф.
ж) Маориф:
-тарбия ва такмили ихтисоси кадрҳои илмиву омӯзгории тахассуси олҳ.
-таҳияи стандартҳои давлатии таҳсилот, нақша ва барномаҳои таълимҳ барои мактабҳои 12-солаи таҳсилоти умумҳ ва таҳсилоти ибтидоҳ, миёна ва олии касбҳ, аз ҷумла барои бакалавр ва магистратура.
-омода ва нашр кардани китобҳои дарсии силсилаи нав барои мактабҳои 12-солаи таҳсилоти умумҳ, ибтидоҳ, миёна ва мактабҳои олии касбҳ.
Дар назар аст, ки доир ба ҳар яке аз самтҳои дар боло нишондодашудаи афзалиятдори рушди иҷтимоиву иқтисодии мамлакат барномаҳои мақсадноки комплексҳ, технологияҳо, тавсияҳои амалҳ ва чорабиниҳои дигаре, ки ба истифодаи босамари натиҷаҳои таҳқиқоти илмҳ нигаронида шудаанд, таҳия карда мешаванд.
Номгӯи муҳимтарин технологияҳои коркардшаванда ва ба истеҳсолот татбиқшаванда ба шакли замима ба бахши мазкури Стратегия оварда шудааст.
§4. Ташаккули инфрасохтори инноватсионӣ ва дастгирии фаъолияти инноватсионӣ
Аз рӯи сатҳи фаъолияти инноватсионҳ, нуфузи маҳсулоти баландтехнология дар сохтори истеҳсолот ва содирот, рушди инфрасохтори Ҷумҳурии Тоҷикистон аз давлатҳои аз ҷиҳати иқтисодӣ пешрафта хеле қафо мемонад.
Рақобатпазирӣ аз рӯи суръати истифодаи навоварии илмиву техникҳ ва ҳавасмандии истеҳсолоти илмталаб, самаранокии равандҳои инноватсионҳ муайян карда мешавад. Вобаста ба ин, истифодаи захираҳои зеҳнҳ ва ташаккули заминаи илмиву технологҳ яке аз вазифаҳои муҳими умумимиллии Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад, ки технопаркҳо, бизнес-инкубаторҳо, марказҳои трансфери технологияҳо ва монанди ин тадриҷан ташаккул меёбад.
Ба фаъолгардонҳ ва ҳавасмандии фаъолияти ихтироотҳ кӯшиш ба харҷ додан зарур аст, зеро патентҳо ба ихтироот яке аз омилҳои муайянкунандаи нерӯи инноватсионии мамлакат мебошанд.
Дар муассисаҳои таҳсилоти олҳ бояд ба барномаҳои инноватсионии рушди илм ва ба вуҷуд овардани технологияҳо диққати махсус дода шавад, то ки муҳандисон-технологҳо, лоиҳакашон, мутахассисон дар соҳаи менеҷменти инноватсионҳ тайёр карда шаванд ва онҳо тавонанд дар сатҳи баланди касбҳ ба фаъолияти инноватсионии соҳибкорҳ машҷул шаванд.
Ба шумори самтҳои афзалиятдоштаи фаъолияти инноватсионҳ дар мамлакат ва ҳамкориҳои байнидавлатии инноватсионҳ, ки дар асоси онҳо лоиҳаҳои инноватсионҳ таҳия шуда метавонистанд, инҳоро номбар кардан мумкин аст: маводи металлии конструксионҳ, маводи полимерии композитсионҳ, технологияҳои сарфаи энергия, мувофиқсозии кори гидроузелҳо бо истифодаи усулҳои моделсозии математикҳ, технологияи истеҳсоли пектини камметил, технологияҳо дар соҳаи мониторинги муҳити зист ва пешгирҳ кардани офатҳои табиҳ ва техногенҳ, муҳандисҳ ва биотехнологияи генҳ, истифодаи тестҳои физиологҳ дар селексияи навъҳои нави зироатҳои кишоварзҳ, технологияҳои истеҳсоли доруҳои нави табобатҳ дар асоси истифодаи ашёи хоми растаниҳои маҳаллҳ, ташхис, пешгирҳ ва табобати касалиҳои инсон.
Принсип, мақсад ва вазифаҳои асосии гузориш ба сӯйи инноватсионии тараққиёт дар Барномаи рушди инноватсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2011-2020 муайян карда мешаванд.
§5. Ҳамгироии бахшҳои илми академӣ, соҳавӣ ва мактабҳои олҳ. Тайёр кардани кадрҳои илмҳ ва сиёсати иҷтимоҳ дар соҳаи илм
Яке аз вазифаҳои Стратегия аз он иборат аст, ки ҳамгироии институтҳои академҳ ва мактабҳои олҳ тақвият дода шавад. Бо ин мақсад тибқи Нақшаи чорабиниҳо доир ба амалисозии Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2007-2015 бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 2 июли соли 2009, №371 Барномаи ҳамгироии илм ва таҳсилоти олии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2010-2015 тасдиқ шудааст. Тадбирҳое омода шудаанд, ки ҷорҳ кардани онҳо боиси муттаҳид кардани нерӯи илмии институтҳои Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, Академияи илмҳои кишоварзии Тоҷикистон ва муассисаҳои таҳсилоти олҳ мегардад ва системаи тайёр кардани мутахассисони ҷавонро мақсаднок ва самараноктар месозад.
Ин ҷо ҷалби кормандони пешбари илмии академҳ ба кор дар асоси ҳамкориҳо дар муассисаҳои таҳсилоти олҳ барои анҷом додани таҳқиқоти муштарак, хондани лексияҳо ва роҳбарҳ ба аспирантон, навиштани китобҳои дарсҳ ва дастурҳои таълимӣ дар мадди назар аст. Донишҷӯён барои ҷалб шудан ба кори илмҳ ва гузаронидани таҳқиқот дар институтҳои академҳ имкониятҳои бештар ба даст меоранд.
Зарур аст, ки аз шаклҳои гуногуни ҳамгиро кардани бахшҳои академҳ ва таҳсилотии илм - таъсис додани филиалҳои кафедраҳои муассисаҳои таҳсилоти олҳ дар институтҳои академҳ; институтҳои илмию таҳқиқотҳ дар назди муассисаҳои таҳсилоти олҳ; маҷмӯа ва марказҳои илмҳ ва илмию таҳсилотҳ, ассосиатсияҳои муттаҳидкунандаи ташкилотҳои таҳсилоти илмҳ ва муҳандисиву конструкторҳ; марказҳои инноватсионҳ; марказҳои илмию таҳсилотии технологияҳои иттилоотиву иртиботҳ ва монанди инҳо истифода карда шавад.
Ба мақсади фароҳам овардани шароити мусоид барои иҷрои таҳқиқоти илмҳ ва дастгирии вазъи моддии мутахассисони ҷавон хатмкардагони муассисаҳои таҳсилоти олҳ, дар асоси шартнома ба кор қабул намудани онҳо, аз ҷумла барои иштирок дар иҷрои лоиҳаҳои илмҳ, барномаҳои комплексиву мақсаднок ва шартномаҳо бо хоҷагиҳо бо муқаррар кардани музди меҳнати мувофиқ пешбинҳ мегардад.
Корҳои муштараки илмию таҳқиқотии кормандони институтҳои академҳ, институтҳои илмию таҳқиқотии соҳавҳ ва муассисаҳои таҳсилоти олҳ аз рӯи шартномаҳои ҳамкорҳ, лоиҳаҳои муштарак аз рӯи грантҳои ташкилотҳои байналмилалҳ ва аз рӯи фармоишҳои вазоратҳо, корхонаҳо ва ташкилотҳо дар асоси бастани шартномаҳо бо хоҷагиҳо гузаронида мешаванд.
Таваҷҷӯҳи махсус ба ҳамкории олимон дар иҷрои барномаҳои комплексҳ ва мақсаднок доир ба масъалаҳои муҳими илмҳ ва илмию техникҳ ва чорабиниҳои Барномаи рушди илмҳои табиию риёзҳ ва техникҳ барои солҳои 2010-2020, Консепсияи сиёсати давлатии демографии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2003-2015, Стратегияи миллҳ ва Нақшаи амалиёт доир ба ҳифз ва истифодаи оқилонаи гуногуншаклии биологии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Нақшаи миллии амалиёти Ҷумҳурии Тоҷикистон доир ба сабук гардонидани оқибатҳои таҷйирёбии иқлим ва монанди инҳо дода мешаванд. Ташаббуси баргузор намудани конференсияҳои муштараки илмҳ, симпозиум ва семинарҳо, нашри асарҳои илмҳ ва маҷмӯаи мақолаҳо дастгирҳ карда мешаванд.
Тибқи Нақшаи чорабиниҳо оид ба татбиқи Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2007-2015 бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 2 июли соли 2008, №296 Барномаи тайёр кардани кадрҳои илмҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2009-2015 тасдиқ, карда шудааст. Дар асоси ин Барнома чорабиниҳои зарурҳ оид ба тайёр кардани кадрҳои илмии тахассуси олҳ дар Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, Академияи илмҳои кишоварзии Тоҷикистон, Академияи таҳсилоти Тоҷикистон, муассисаҳои таҳсилоти олҳ, институтҳои илмию таҳқиқотии соҳавҳ таҳия шудаанд, ки онҳо барои бо мутахассисон, хусусан дар соҳаҳои тезрушдкунандаи илм ва технологияҳо пурра таъмин намудани муассисаҳои илмию таҳқиқотӣ ва муассисаҳои таҳсилоти олӣ имкон медиҳанд.
Андешидани тадбирҳо оид ба вуҷуд овардани шароити мусоид барои таҳсили аспирантҳо, беҳтар намудани системаи тайёр кардани кадрҳои илмии тахассуси олҳ - доктор ва номзадҳои илм ба нақша гирифта мешавад. Корҳо оид ба ташаккул додани шабакаи нави шӯроҳои диссертатсионҳ дар мамлакат, ҳамчунин такмили системаи аттестатсияи кадрҳои илмҳ ва илмию омӯзгории тахассуси олҳ ва беҳтар намудани фаъолияти Комиссияи аттестатсионии кадрҳои илмҳ ва илмию омӯзгории тахассуси олҳ омода карда мешаванд.
Бо мақсади дастгирии иҷтимоии кормандони соҳаи илм мебояд, ки як қатор санадҳои қонунгузорҳ ва меъёриву ҳуқуқҳ омода ва қабул карда шаванд, аз ҷумла: дар бораи такмил додани системаи пардохти меҳнат дар соҳаи илм; дар бораи давра ба давра ҷорҳ намудани системаи шартномавии пардохти меҳнат; дар бораи шароит ва тартиби пардохти меҳнати олимони Академияи илмҳо ва муассисаҳои илмию таҳқиқотии соҳавҳ, ки дар асоси ҳамкорҳ дар муассисаҳои таҳсилоти олҳ кор мекунанд ва ҷайра. Дастгирии давлатии кормандони соҳаи илм, хусусан аспирантҳо ва олимони ҷавон ҷиҳати беҳтар кардани шароити зиндагонии онҳо зарур аст.
§6. Рушди заминаи моддиву техникии илм
Натиҷабахшии таҳқиқоти илмҳ ва афзалиятҳои он, рақобатпазирии дастовардҳои олимон аз бисёр ҷихат ба ҳолат ва таҷдиди заминаи моддиву техникҳ, таъмини муҳаққиқон бо навтарин асбобу таҷҳизот, мунтазам нав ва пурра кардани маҷмӯи асбобҳои илмҳ, таъминот бо реактиву моддаҳои кимиёҳ ва монанди инҳо вобаста мебошад.
Бар асари воқеаҳои маълум дар Тоҷикистон дар даҳ соли охир таҷдиди заминаи моддиву техникии илм ва навсозии маҷмӯи асбобҳои муассисаҳои илмию таҳқиқотҳ имкон надошт. Бо андозаи беҳтар гардидани ҳолати иҷтимоиву иқтисодҳ дар мамлакат шароити бештари мусоид барои дастгирии молиявии рушди заминаи моддиву техникии илм ба вуҷуд омад. Бо дар назардошти ин, аз ҷумлаи тадбирҳои аввалиндараҷа муайян кардани таҷдид, тармим ва таъмири иншооти бузурги илмҳ, институтҳои Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, Академияи илмҳои кишоварзии Тоҷикистон, институтҳои илмию таҳқиқотии соҳавҳ, марказҳои илмҳ, кафедраҳо ва лабораторияҳои таҷрибавии мактабҳои олҳ, расадхонаҳо, пойгоҳҳои зилзиласанҷҳ, боҷҳои ботаникҳ, пойгоҳҳои биологҳ ва кишоварзҳ, парваришгоҳҳо, осорхонаҳо зарур аст.
Қабули Барномаи рушди заминаи моддиву техникии илм пешбинҳ мешавад, ки тибқи он чорабиниҳо доир ба сохтмон, таҷдид ва тармими иншооти илм таҳия гардида, номгӯи онҳо, марҳилаҳои иҷро, ҳаҷм ва манбаъҳои маблаҷгузорҳ муайян карда мешаванд.
§7. Рушди заминаи итилоотиву коммуникатсионии илм
Бо мақсади ташаккули заминаи иттилоотиву коммуникатсионии илм таҳияи Барномаи махсуси рушди заминаи иттилоотиву коммуникатсионии илм ва иҷрои як қатор чорабиниҳое, ки ба иҷрои таҳқиқоти илмҳ дар сатҳи муосир мусоидат мекунанд, пешбинҳ мешавад.
То соли 2012 ташаккул додани шабакаи иттилоотҳ бо пайвастан ва ба шабакаи байналмилалии иттилоот Интернет баромадани ҳамаи муассисаҳои илмию таҳқиқотии мамлакат низ пешбинҳ мегардад. Барои амалҳ кардани ин мақсад бо миқдори кофии компютерҳо ва техникаи дигари иттилоотҳ таъмин намудани институтҳо, лабораторияҳо ва кафедраҳо зарур аст. Дар натиҷа ба гирифтани иттилооти илмҳ аз давлатҳои дигар, марказҳои илмҳ, китобхонаҳо ва монанди инҳо имконият фароҳам меояд. Ҳамчунин таъсиси китобхонаҳои махсусгардонидашудаи электронҳ, маҷаллаҳои электронҳ ва базаҳои иттилоотии маълумот доир ба самтҳои алоҳидаи илм дар назар аст.
Бо мусоидати Ассосиатсияи тоҷикистонии истифодакунандагони шабакаҳои компютерии академҳ, таҳқиқотҳ ва таҳсилотии институтҳои академҳ ва муассисаҳои таҳсилоти олҳ ба истифодаи системаи алоқаи оптикию нахии муосир гузаронида мешаванд.
Дар амалияи илмҳ татбиқ намудани технологияҳои иттилоотиву коммуникатсионии насли нав, тайёр кардани мутахассисони баландихтисосро дар муассисаҳои таҳсилоти олҳ ва ба тартиб даровардани системаи тайёр кардан ва такмили ихтисоси кормандони илмҳ ва мутахассисонро дар соҳаи истифодаи технологияҳои иттилоотиву коммуникатсионҳ талаб мекунад.
Дар баробари тараққҳ додани коммуниқатсия ва технонологияҳои компютерҳ таваҷҷӯҳи зарурҳ ба дастгирҳ ва таҳкими заминаҳои иттилоотии анъанавии илм - китобхонаи илмҳ дода мешавад. Дар солҳои охир, тавре ки маълум аст, ба китобхонаҳои илмҳ ворид гардидани адабиёти махсуси илмҳ аз давлатҳои дигар якбора кам гардид. Мубодилаи байналмилалии байни китобхонаҳо дар сатҳи паст қарор дорад, барои бо нашрияҳои нави илмҳ пурра кардани китобхонаҳо хеле кам маблаҷ ҷудо мешавад.
Стратегия дастгирии китобхонаҳои илмҳ ва пурра кардани фондҳои адабиёти илмҳ, ба базаи маълумот пайвастани нашриётҳои пешсафи илмҳ ва маҷаллаҳо, дастгирии нашри асарҳои илмҳ, адабиёти иттилоотиву маълумотҳ, дастурҳои илмиву методиро пешбинҳ мекунад.
Ба мақсади дар сатҳи стандартҳои муосир таъмин намудани нашри асарҳои илмҳ, барқарор кардани нашриёти "Дониш"-и Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, таҷдиди матбааи "Дониш" ва бо таҷҳизоти муосири технологҳ таъмин намудани онро пешбинҳ мекунад.
§8. Рушди ҳамкориҳои байналмилалии илмӣ
Ояндаи илми Тоҷикистон аз бисёр ҷиҳат ба он вобаста аст, ки то чҳ андоза тез ва самаранок ба фазои ҷаҳонии илм ворид шудан мумкин аст. Бо дар назардошти ин, тадбирҳое андешида мешаванд, ки ба дастгирҳ ва рушди шаклҳои гуногуни ҳамкорҳ ва шарикии олимони Тоҷикистон бо олимони давлатҳои дигар равона гардидаанд. Дар Стратегия ба таври назаррас тавсиа бахшидан ва баланд бардоштани самаранокии ҳамкориҳо бо ташкилот ва муассисаҳои илмии давлатҳои ИДМ, давлатҳои дигар, ташкилотҳои байналмилалӣ, фондҳо, ассосиатсияҳо ва монанди инҳо ҳам дар асоси шартномаву созишномаҳои баимзорасондаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, вазоратҳо ва ҳам Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, Академияи илмҳои кишоварзии Тоҷикистон, муассисаҳои алоҳидаи илмию таҳқиқотҳ ва муассисаҳои таҳсилоти олҳ пешбинҳ гардидааст.
Ҳамчунин ҷалби олимон ба иҷрои лоиҳаҳои илмҳ ва илмию техникҳ дар чаҳорчӯбаи созишномаву шартномаҳои байналмилалҳ, пеш аз ҳама бо давлатҳои ИДМ, барномаву лоиҳаҳо аз рӯи грантҳо, ки аз тарафи марказҳо, фондҳо ва ташкилотҳои байналмилалҳ, аз ҷумла Маркази байналмилалии илмию техникҳ, Ташкилоти озуқаворҳ ва кишоварзии СММ (ФАО), Фонди ҷаҳонии экологҳ, Ташкилоти умумиҷаҳонии СММ доир ба масъалаҳои тандурустҳ, Ташкилоти СММ доир ба масъалаҳои маориф, илм ва фарҳанг (ЮНЕСКО), Ташкилоти давлатҳои исломҳ доир ба масъалаҳои маориф, илм ва фарҳанг (ИСЕСКО), Агентии байналмилалии энергияи атомҳ (МАГАТЭ). Маркази байналмилалҳ доир ба таҳқиқоти кишоварзҳ дар минтақаҳои хушкида (ИКАРДА), Маркази байналмилалҳ доир ба беҳтар кардани ҷуворимакка ва гандум (СИММИТ), Институти байналмилалии захираҳои генетикҳ (ИПГРИ) низ пешбинҳ гардидаанд. Тавсиаи ҳамкориҳои бисёрҷанбаи байналмилалии илмҳ аз рӯи самтҳои Ассосиатсияи байналмилалии академияи илмҳо (МААН), Ассосиатсияи Академияи илмҳои Осиёи Марказҳ (ААНСЦА), Академияи илмҳо барои ҷаҳони рушдкунанда (ТВАС), Кумитаи доимии ҳамкории илмҳ ва технологии Ташкилоти конференсияи исломҳ (КОМСТЕК) дурнамои хуб дорад.
Таваҷҷӯҳи махсус ба тавсиаи имкониятҳои сафари олимон ба марказҳои пешсафи илмию таҳкиқотии хориҷҳ барои кори илмҳ ва барои иштирок дар конференсияҳои байналмилалҳ ва чорабиниҳои дигари илмҳ равона карда мешавад.
Дастгирҳ ҷиҳати дар мамлакати мо баргузор намудани конференсияҳои байналмилалии илмҳ, симпозиумҳо, семинарҳо ва монанди инҳо доир ба масъалҳои муҳими илм пешбинҳ мешавад.
Дар натиҷаи амалисозии ин чорабиниҳо имконияти иштироки олимони Тоҷикистон дар баргузории таҳқиқоти муштарак бо олимони хориҷа аз рӯи лоиҳаву барномаҳои байналмилалҳ, истифодаи базаи муосири таҷрибавҳ ва асбобии марказҳои илмии хориҷҳ, таҳсил ва такмили ихтисоси олимони ҷавон ба таври назаррас тавсиа меёбад. Намояндагии васеи олимони Тоҷикистон дар конференсияҳо ва чорабиниҳои дигари илмҳ дар давлатҳои хориҷҳ ва баргузории онҳо дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба баромади илмҳ мамлакати мо ба фазои байналмилалии илм, таҳкими афзалиятҳои дастовардҳои олимони тоҷик ва ба даст овардани иттилооти зарурҳ доир ба комёбиҳо ва равишҳои рушди илм дар ҷаҳон мусоидат менамояд.
4. Дастгирии давлатии рушди илм ва технология ва ислоҳоти идораи давлатҳ дар соҳаи илм ва технология
Барои дастгирии нерӯи илмҳ ва тақвияти таъсири он ба рушди иҷтимоиву иқтисодии мамлакат шарти асосҳ таъмини маблаҷгузории босуботи давлатҳ, афзоиши давра ба давраи захираҳои молиявҳ дар соҳаи илм мебошад.
Муҳимтарин ҷузъҳои ислоҳоти системаи идораи соҳаи илм такмили заминаҳои қонунгузорҳ, меъёриву ҳуқуқии илм, механизмҳои маблаҷгузорҳ, ташкили таҳқиқот, сиёсати андоз ва дастгирии иҷтимоии кормандони соҳаи илм мебошанд, аз ҷумла:
-ворид намудани таҷйироту иловаҳо ба қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 3 феврали соли 2000, №54 "Дар бораи тартиби аккредитатсияи давлатии муассисаҳои илмҳ" ва тартиб додани Феҳристи давлатии муассисаҳои илмию таҳқиқотҳ;
-амалисозии қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи тасдиқи Қоидаҳои ташаккул, экспертиза, тасдиқ, маблаҷгузорҳ ва иҷрои барномаву лоиҳаҳои илмҳ ва илмию техникие, ки аз буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон маблаҷгузорҳ мешаванд", ки аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон 2 декабри соли 2006, №525 тасдиқ шудааст;
-амалисозии қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 31 декабри соли 2008, №661 "Дар бораи тасдиқи Тадбирҳои дастгирҳ ва рушди илмҳои ҷамъиятшиносҳ ва гуманитарҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2009-2015";
-такмили системаи пардохти меҳнат дар соҳаи илм, аз ҷумла пардохти меҳнати доктор ва номзадҳои илм барои роҳбарии илмҳ ба аспирантҳо;
-таҳия ва татбиқи механизми фармоиши давлатҳ ба таҳқиқоти илмҳ;
-таъмини сершумории манбаъҳои маблаҷгузории корҳои илмию таҳқиқотҳ ва таҷрибавию конструкторҳ аз ҳисоби дастгирии фаъолонаи онҳо бо фондҳои мақсадноки давлатҳ;
-фароҳам овардани шароити мусоид бораи инвеститсияи маблаҷҳои корхонаҳои саноатҳ, бонкҳо, ташкилотҳои байналмилалҳ ва соҳибкорон ба илм;
-рушди оҷози асосҳои озмунҳ дар тақсимоти маблаҷҳо ба барномаҳои илмҳ;
-давра ба давра ҷорӣ намудани системаи шартномавии пардохти меҳнат дар соҳаи илм;
-фароҳам овардани шароит барои фаъолияти иттиҳодияҳои илмии ҷамъиятҳ.
5. Таъмини молиявии амалисозии Стратегия
Тадбирҳои асосии ҳавасмандгардонии давлатии фаъолияти илмҳ, илмию техникҳ ва инноватсионҳ инҳо мебошанд:
-таъмини истифодаи самаранок ва мақсадноки маблаҷҳои буҷет, ки барои маблаҷгузории таҳқиқоти илмҳ ва мусоидат ба пешрафти илмию техникҳ ҷудо мешаванд;
-муттамарказ гардонидани захираҳои буҷетҳ ба самтҳои афзалиятдоштаи таҳқиқоти илмҳ ва барномаҳои мақсадноку комплексии илмҳ ва илмию техникҳ.
Дар шароити маҳдуд будани маблаҷҳои буҷетии ба соҳаи илм ҷудошаванда вазифаи беҳад муҳим ҷустуҷӯ ва истифодаи самараноки манбаъҳои ҷайрибуҷетҳ барои маблаҷгузории корҳои амалҳ, илмию таҳқиқотҳ ва таҷрибавию конструкторҳ, ҳамчунин барои ба гардиши хоҷагидорҳ ҷалб намудани дастовардҳои илмҳ ва илмию техникҳ мебошад.
Ҳавасманд кардани соҳибкории хурд ва миёнаи илмию техникҳ, технологҳ ва инноватсионҳ бо дар назардошти рушди инфрасохтори соҳибкории хурд ва миёна, ҳамчунин дар асоси озмун дастгирҳ кардани лоиҳаҳои ояндадори илмию техникҳ ва инноватсионҳ зарур аст. Ба назар гирифтан лозим аст, ки дар бисёре аз кишварҳо ҳиссаи зиёди маҳсулоти инноватсиониро ширкатҳои соҳибкории хурд ва миёна ворид месозанд.
Манбаъҳои иловагии маблаҷгузорҳ маблаҷҳои ташкилот ва фондҳои байналмилалҳ, корхонаву ширкатҳои хусусҳ ва маблаҷҳои хусусии ташкилотҳои илмҳ буда метавонанд.
Нишондиҳандаҳои дурнамои мақсадноки хароҷоти молиявҳ ва манбаъҳои маблаҷгузорҳ дар соҳаи илм зимни таҳия ва татбиқи барномаҳои алоҳидаи рушди илм тибқи Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2007-2015 (Барномаи комплексҳ ва мақсадноки истифодаи васеи манбаъҳои барқароршавандаи энергия, амсоли энергияи офтоб, дарёҳои хурд, энергияи шамол, биомасса ва обҳои зеризаминҳ барои солҳои 2007-2015; Барномаи тайёр кардани кадрҳои илмҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2009-2015; Барномаи татбиқи дастовардҳои илмию техникҳ дар истеҳсолоти саноатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар давраи солҳои 2010-2015; Барномаи ҳамгироии илм ва таҳсилоти олҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2010-2015; Барномаи рушди заминаи моддию техникии илм; Барномаи рушди фаъолияти инноватсионӣ; Барномаи рушди заминаи иттилоотиву иртиботии илм) муайян карда мешаванд.
6. Идоракунии амалисозии Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2011-2015
Стратегия аз тарафи ҳамаи вазоратҳо, кумитаҳои давлатҳ, идораҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, академияҳои соҳавҳ ва мактабҳои олии ҷумҳурҳ амалҳ карда мешавад.
Назорат аз болои амалишавии Стратегия ба зиммаи Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон вогузошта мешавад. Рафти амалишавии Стратегия, баҳодиҳии муҳимият ва самаранокии тадбирҳое, ки ба расидани мақсад ва ҳалли вазифаҳои Стратегия нигаронида шудаанд, пешниҳод доир ба беҳтар шудани корҳои ташкилҳ оид ба назорат ҷиҳати амалисозии Стратегияро Раёсати Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон баррасҳ менамояд.
Ҷамъоварҳ, ҷамъбаст ва баҳодиҳии мавод доир ба иҷрои Стратегия, таҳлили масъалаҳои пайдошуда, омода кардани тавсияҳо доир ба таҳия ва иҷрои барномаву чорабиниҳо роҷеъ ба самтҳои Стратегия аз тарафи Шӯрои ҳамоҳангсозии корҳои илмию таҳқиқотҳ дар соҳаи илмҳои табиатшиносҳ, техникҳ, тиббҳ, ҷамъиятшиносҳ ва гуманитарҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон амалҳ карда мешаванд.
Раёсати Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳар сол то 15 декабр ҳисоботро доир ба рафти иҷрои амалишавии Стратегия ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод менамояд.
7. Нақшаи чорабиниҳо доир ба амалисозии Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2011-2015
+----+-----------------------------+---------------------+-----------ҷ
|Т/р | Чорабиниҳо | Иҷрокунандагон |Мӯҳлат, сол|
+----+-----------------------------+---------------------+-----------+
| I. |Такмили заминаи қонунгузорӣ | | |
| |ва меъёриву ҳуқуқии илм | | |
+----+-----------------------------+---------------------+-----------+
|1.1.|Таҳия ва ба Ҳукумати |Академияи илмҳои |2011 |
| |Ҷумҳурии Тоҷикистон барои |Ҷумҳурии Тоҷикистон | |
| |тасдиқ пешниҳод кардани | | |
| |сохтори Академияи илмҳои | | |
| |Ҷумҳурии Тоҷикистон ва | | |
| |нақшаи идораи Академияи | | |
| |илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон бо| | |
| |дарназардошти ислоҳоти | | |
| |сохториву маъмурии Академияи | | |
| |илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон | | |
+----+-----------------------------+---------------------+-----------+
|1.2.|Таҳия ва ба Ҳукумати |Вазорати рушди |2011 |
| |Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод |иқтисод ва савдои |2013 |
| |намудани дархостҳо дар бораи |Ҷумҳурии Тоҷикистон, |2015 |
| |такмили системаи пардохти |Вазорати молияи | |
| |меҳнат дар соҳаи илм |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| | |Академияи илмҳои | |
| | |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| | |Академияи илмҳои | |
| | |кишоварзии | |
| | |Тоҷикистон, | |
| | |Академияи илмҳои | |
| | |тиббӣ, Вазорати | |
| | |маорифи Ҷумҳурии | |
| | |Тоҷикистон, | |
| | |Академияи таҳсилоти | |
| | |Тоҷикистон, Вазорати | |
| | |меҳнат ва ҳифзи | |
| | |иҷтимоии аҳолии | |
| | |Ҷумҳурии Тоҷикистон | |
+----+-----------------------------+---------------------+-----------+
|1.3 |Таҳия ва ба Ҳукумати |Академияи илмҳои | 2011 |
| |Ҷумҳурии Тоҷикистон |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| |пешниҳод намудани лоиҳаи |Вазорати рушди | |
| |қарори Ҳукумати Ҷумҳурии |иқтисод ва савдои | |
| |Тоҷикистон "Дар бораи |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| |механизми фармоиши давлатӣ |Академияи илмҳои | |
| |ба таҳқиқоти илмӣ" |кишоварзии Тоҷикистон| |
| | |Вазорати тандурустии | |
| | |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| | |Вазорати маорифи | |
| | |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| | |Вазорати кишоварзии | |
| | |Ҷумҳурии Тоҷикистон | |
+----+-----------------------------+---------------------+-----------+
|1.4.|Гузаронидани инвентаризатсия |Комиссияи Ҷумҳурии |2011 |
| |ва аккредитатсияи муассисаву |Тоҷикистон доир ба | |
| |ташкилотҳои илмию таҳқиқотӣ, |аккредитатсияи | |
| |тартиб додани Феҳристи |муассисаҳои илмию | |
| |давлатии муассисаҳои илмию |таҳқиқотӣ. Комиссияи | |
| |таҳқиқотӣ |байниидоравӣ доир ба | |
| | |гузаронидани | |
| | |инвентаризатсияи | |
| | |муассиса ва | |
| | |ташкилотҳои илмию | |
| | |таҳқиқотӣ | |
+----+-----------------------------+---------------------+-----------+
|1.5.|Таҳия ва ба Ҳукумати Ҷумҳури |Академияи илмҳои |2011 |
| |Тоҷикистои пешниҳод намудани |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| |лоиҳаи қарори Ҳукумати |Вазорати маорифи | |
| |Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| |бораи васеъ кардани салоҳият |Вазорати тандурустии | |
| |фаъолияти Шӯрои ҳамоҳангсози |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| |корҳои илмиву таҳқиқотӣ дар |Вазорати кишоварзии | |
| |соҳаи илмҳои табиатшиносӣ, |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| |техникӣ, тиббӣ,ҷамъиятшиносӣ |Вазорати рушди | |
| |ва гуманитарӣ дар Ҷумҳурии |иқтисод ва савдои | |
| |Тоҷикистон" |Ҷумҳурии Тоҷикистон | |
+----+-----------------------------+---------------------+Т----------+
|2. |Таҳия ва ба вазорату идораҳо,|Академияи илмҳои |Ҳарсола |
| |ташкилоту корхонаҳои тамоми |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| |намуди моликият пешниҳод |Академияи илмҳои | |
| |намудани номгӯйи муҳимтарин |кишоварзии | |
| | |Тоҷикистон, | |
| | |дастовардҳои илмӣ | |
| | |Академияи илмҳои | |
| | |тиббӣ Донишгоҳи | |
| | |миллии Тоҷикистон, | |
| | |муассисаҳои | |
| | |илмиву таҳқиқотии | |
| | |соҳавӣ, мактабҳои | |
| | |таҳсилотӣ олӣ, | |
| | |Вазорати рушди | |
| | |иқтисод ва савдои | |
| | |ҶумҳурииТоҷикистон, | |
| | |Вазоратиэнергетика | |
| | |ва саноати Ҷумҳурии | |
| | |Тоҷикистон, Вазорати | |
| | |тандурустии Ҷумҳурии | |
| | |Тоҷикистон, Вазорати | |
| | |кишоварзии Ҷумҳурии | |
| | |Тоҷикистон,Вазорати | |
| | |маорифи Ҷумҳурии | |
| | |Тоҷикистон | |
+----+-----------------------------+---------------------+-----------+
|3. |Таҳия ва ба вазорату идораҳо,|Академияи илмҳои |Ҳар-сола |
| |ташкилоту корхонаҳои тамоми |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| |намуди моликият пешниҳод |Академияи илмҳои | |
| |намудани номгӯйи лоиҳаҳои |кишоварзии | |
| |инноватсионӣ шноватспонн |Тоҷикистон, Донишгоҳи| |
| | |миллии Тоҷикистон, | |
| | |муассисаҳои илмию | |
| | |таҳқиқотии соҳавӣ | |
+----+-----------------------------+---------------------+-----------+
|4. |Таҳияи Барномаҳо доир ба | |2011 |
| |амалисозии Стратегияи | | |
| |Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи| | |
| |илм ва технология барои | | |
| |солҳои 2011-2015 | | |
+----+-----------------------------+---------------------+-----------+
|4.1.|Барномаи рушди заминаи |Академияи илмҳои |2011 |
| |иттилоотию коммуникатсионии |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| |илм |Академияи илмҳои | |
| | |кишоварзии Тоҷикистон| |
| | |Донишгоҳи миллии | |
| | |Тоҷикистон, Маркази | |
| | |миллии патенту | |
| | |иттилоотии Вазорати | |
| | |иқтисод ва савдои | |
| | |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| | |Вазоратн маорифи | |
| | |Ҷумҳурии Тоҷикистон | |
+----+-----------------------------+---------------------+-----------+
|4.2.|Барномаи рушди заминаи моддию|Академияи илмҳои |2011 |
| |техникии илм |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| | |Академияи илмҳои | |
| | |кишоварзии Тоҷикистон| |
| | |Академияи илмҳои | |
| | |тиббӣ, Академияи | |
| | |таҳсилоти Тоҷикистон,| |
| | |Донишгоҳи миллии | |
| | |Тоҷикистон, Вазорати | |
| | |маорифи Ҷумҳурии | |
| | |Тоҷикистон, Вазорати | |
| | |тандурустии Ҷумҳурии | |
| | |Тоҷикистон, Вазорати | |
| | |рушди иқтисод ва | |
| | |савдои Ҷумҳурии | |
| | |Тоҷикистон | |
+----+-----------------------------+---------------------+-----------+
|4.3.|Таҳияи барномаҳои рушди |Академияи илмҳои |2011- |
| |соҳаҳои алоҳидаи илм дар |Ҷумҳурии Тоҷикистон, |2013 |
| |чаҳорчӯбаи Стратегияи |Академияи илмҳои | |
| |Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи|кишоварзии | |
| |илм ва технология барои |Тоҷикистон, | |
| |солҳои 2007-2015 (илмҳои |Донишгоҳи миллии | |
| |техникӣ, кишоварзӣ, ҷуғрофӣ |Тоҷикистон, Вазорати | |
| |ва илмҳои дигар) |маорифи Ҷумҳурии | |
| | |Тоҷикистон, Вазорати | |
| | |тандурустии Ҷумҳурии | |
| | |Тоҷикистон, Вазорати | |
| | |рушди иқтисод ва | |
| | |савдои Ҷумҳурии | |
| | |Тоҷикистон,Вазорати | |
| | |энергетика ва саноати| | | | |
| | |Ҷумҳурии Тоҷикистон | |
+----+-----------------------------+---------------------+-----------+
|5. |Таҳия пешниҳод доир ба рушди |Академияи илмҳои |Доимӣ |
| Жҳамкориҳои байналмилалии |ҶумҳурииТоҷикистон, | |
| |илмӣ ва илмию техникӣ |Академияи илмҳои | |
| | |кишоварзии | |
| | |Тоҷикистон, | |
| | |Академияи илмҳои | |
| | |тиббӣ, Донишгоҳи | |
| | |миллии Тоҷикистон, | |
| | |вазоратҳо ва | |
| | |идораҳо | |
+----+-----------------------------+---------------------+-----------+
|6. |Таҳияи пешниҳод доир ба |Комиссияи |Доимӣ |
| |ташаккули шабакаи нави |аттестатсионии | |
| |шӯроҳои диссертатсионӣ |Ҷумҳурии Тоҷикистон | |
+----+-----------------------------+---------------------+-----------+
|7. |Таҳияи пешниҳод доир ба |Академияи илмҳои |2011 |
| |беҳтар кардани фаъолияти |Ҷумҳурии Тоҷикистон, |2013 |
| |Комиссияи аттестатсионии |Академияи илмҳои |2015 |
| |Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ҳамаи |кишоварзии | |
| |системаи аттестатсияи кадрҳои|Тоҷикистон, Академияи| |
| |илмӣ ва илмию омӯзгории |илмҳои тиббӣ, | |
| |тахассуси олӣ |Донишгоҳи миллии | |
| | |Тоҷикистон, Вазорати | |
| | |маорифи Ҷумҳурии | |
| | |Тоҷикистон, Вазорати | |
| | |тандурустии Ҷумҳурии | |
| | |Тоҷикистон, Вазорати | |
| | |рушди иқтисод ва | |
| | |савдои Ҷумҳурии | |
| | |Тоҷикистон | |
+----+-----------------------------+---------------------+-----------+
|8. |Таҳлили натиҷаҳои иҷрои |Академияи илмҳои |2015 |
| |барномаи амалисозии |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| |Консепсияи сиёсати давлатии |Вазорати рушди | |
| |демографии Ҷумҳурии |иқтисод ва савдои | |
| |Тоҷикистон барои солҳои 2003-|Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| |2015 ва омода кардани |Вазорати меҳнат ва | |
| |пешниҳод доир ба рушди Жҳифзи иҷтимоии | |
| |минбаъдаи таҳқиқот оид ба |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| |масъалаҳои демография ва |Маркази таҳқиқоти | |
| |таҳияи тавсияҳои амалӣ доир |стратегии назди | |
| |ба сиёсати демографӣ |Президенти Ҷумҳурии | |
| | |Тоҷикистон | |
+----+-----------------------------+---------------------+-----------+
|9. |Таҳия ва амалӣ кардани |Шӯрои ҳамоҳангсозии |Доимӣ |
| |барномаҳои мақсаднок ва |корҳои илмию | |
| |комплексии илмӣ ва илмию |таҳқиқотӣ. Академияи | |
| |техникӣ доир ба самтҳои |илмҳои Ҷумҳурии | |
| |афзалиятдоштаи илм ва рушди |Тоҷикистон, Академияи| |
| |иҷтимоиву иқтисодии мамлакат |илмҳои кишоварзии | |
| | |Тоҷикистон, Академияи| |
| | |таҳсилоти Тоҷикистон,| |
| | |Академияи илмҳои | |
| | |тиббӣ, Донишгоҳи | |
| | |миллии Тоҷикистон, | |
| | |вазоратҳо ва идораҳо | |
+----+-----------------------------+---------------------+-----------+
|10. |Таҳлили фаъолияти муассисаҳои|Шӯрои ҳамоҳангсозии |Ҳар сола |
| |илмӣ ва ташкилотҳо ҷиҳати |корҳои илмию | |
| |истифодаи манбаъҳои |таҳқиқотӣ, Академияи | |
| Жғайрибуҷетии маблағгузории |илмҳои Ҷумҳурии | |
| |таҳқиқоти илмӣ ва коркардҳои |Тоҷикистон, Академияи| |
| |амалӣ ва таҳияи тавсияҳо доир|илмҳои кишоварзии | |
| |ба таъмини шароити зарурӣ |Тоҷикистон, Академияи| |
| |барои зиёд кардани ҳаҷмҳои |илмҳои тиббӣ, | |
| |маблағгузориҳои гайрибуҷетӣ |Донишгоҳи миллии | |
| | |Тоҷикистон, Вазорати | |
| | |маорифи Ҷумҳурии | |
| | |Тоҷикистон,Вазорати | |
| | |рушди иқтисод ва | |
| | |савдои Ҷумҳурии | |
| | |Тоҷикистон | |
+----+-----------------------------+---------------------+-----------+
|11. |Таҳлили рафти иҷрои Барномаи |Шӯрои ҳамоҳангсозии |Ҳар сола |
| |тайёр кардани кадрҳои илмӣ |корҳои илмию | |
| |дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои|таҳқиқотӣ, Академияи | |
| |солҳои 2009-2015, Тадбирҳо |илмҳои Ҷумҳурии | |
| |бобати дастгирии илмҳои |Тоҷикистон, | |
| |ҷамъиятшиносӣ ва гуманитарӣ |Академияи илмҳои | |
| |дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои|кишоварзии | |
| |солҳои 2009-2015, Барномаи |Тоҷикистон, | |
| Жҳамгироии илм ва таҳсилоти |Академияи илмҳои | |
| |олии Ҷумҳурии Тоҷикистон |тиббӣ, Донишгоҳи | |
| |барои солҳои 2010-2015, |миллии Тоҷикистон, | |
| |Барномаи ҷорӣ кардани |Вазорати маорифи | |
| |дастовардҳои илмиву техникӣ |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| |дар истеҳсолоти саноатии |Вазорати рушди | |
| |Ҷумҳурии Тоҷикистон барои |иқтисод ва савдои | |
| |солҳои 2010-2015, Барномаи |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| |рушди илмҳои табиатшиносӣ, |Вазорати тандурустии | |
| |математикаву техникӣ барои |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| |солҳои 2010-2020, Барномаи |Вазорати кишоварзии | |
| |комплексии мақсадноки |Ҷумҳурии Тоҷикистон, | |
| |истифодаи васеи энергияи |Академияи таҳсилоти | |
| |барқароршаванда амсоли |Тоҷикистон, | |
| |дарёҳои хурд, энергияи |Вазорати энергетика | |
| |офтоб, энергияи шамол, |ва саноати Ҷумҳурии | |
| |биомасса, энергияи |Тоҷикистон | |
| |чашмаҳои обҳои гарм | | |
| |барои солҳои 2007-2015 | | |
+----+-----------------------------+---------------------+-----------+
Замима
ба банди 3 Муттамарказгардонин нерӯи илмӣ ва технологӣ ба самтҳои афзалиятдоштаи рушди иқтисодиву иҷтимоии мамлакат Стратегияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва технология барои солҳои 2007-2015
Номгӯи муҳимтарин технологияҳое, ки барои таҳия ва татбиқ дар истеҳсолот дар солҳои 2011-2015 ба нақша гирифта шудаанд
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------ҷ
|Т/р|Номи технология| Ташкилоти |Мӯҳ- | Натиҷаҳои | Вазорат, |
| | |масъул ҷиҳати|лати | чашмдошт, | идора, |
| | | таҳияи |таҳ- | самараи | ташкилот ва |
| | | технология|ия | иқтисодӣ | корхонае, ки|
| | | |солҳо| | технологияро|
| | | | | | татбиқ карда|
| | | | | | метавонад |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
| Гидроэнергетика, истифодаи комплексӣ ва оқилонаи захираҳои об, |
| манбаъҳоибарқароршавандаи энергия ва технологияҳои сарфаи энергия |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|1. |Системаҳои |Институти |2011-|Системаҳои |Вазорати |
| |пурсамари |физикаву |2015 |пурсамари |энергетика |
| |пайвандии |техникаи ба | |пайвандии |ва саноати |
| |офтобии |номи С.У. | |офтобии |Ҷумҳурии |
| |фотоэлектрикӣ |Умарови | |фотоэлектрикӣ |Тоҷикистон. |
| |ва ҳароратӣ |Академиян | |ва ҳарорати |Вазорати |
| |барои ба даст |илмҳои | |омода карда |кишоварзии |
| |овардани |Ҷумҳурии | |мешаванд, ки |Ҷумҳурии |
| |гармӣ ва барқ |Тоҷикистон, | |имкон медиҳанд|Тоҷикистон, |
| | |Донишгоҳи | |энергияи офтоб|Вазорати |
| | |техникии | |баэнергияи |тандурустии |
| | |Тоҷикистон ба| |барқ ва |Ҷумҳурии |
| | |номи М.Осимӣ | Жҳароратӣ бо |Тоҷикистон, |
| | | | |самаранокин 50|мақомоти |
| | | | |фоиз табдил |иҷроияи |
| | | | |дода шавад. Жҳокимияти |
| | | | |Ҷорӣ кардани |давлатӣ дар |
| | | | |чунин |шаҳри |
| | | | |системаҳо |Душанбе, |
| | | | |сарфи маводро |хоҷагиҳои |
| | | | |то 20 фоиз кам|коммуналиву |
| | | | |мекунад, |манзилӣ |
| | | | |истифодаи |истифода- |
| | | | |масоҳатро ду |барандагони |
| | | | |баробар коҳиш |инфиродӣ |
| | | | |медиҳад, сарфи| |
| | | | |сӯзишвории | |
| | | | |органикӣ ва | |
| | | | |ихроҷи газҳоро| |
| | | | |кам месозад. | |
| | | | |Энергияе,ки | |
| | | | |аз 1 м2 | |
| | | | |системаҳои | |
| | | | |пайвандӣ | |
| | | | Жҳангоми | |
| | | | |нурафшонии | |
| | | | |пурзӯри офтоб | |
| | | | |1 кВт/м2 | |
| | | | |дар муддати | |
| | | | |4-5 соати | |
| | | | |офтобии рӯзона| |
| | | | Жҳосил мешавад.| |
| | | | |2,0-2,5 кВт/с.| |
| | | | |-ро ташкил | |
| | | | |медиҳад | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|2. |Таҳия ва |Институти |2011-|Ба вуҷуд |Вазорати |
| |татбиқи |масъалаҳои |2015 |овардан ва |энергетика |
| |моделҳои |об, гидро- | |татбиқи |ва саноати |
| |математикии |энергетика | |моделҳо ва |Ҷумҳурии |
| |муносибгардонӣ |ва экологияи | |интерфейс |Тоҷикистон |
| |(оптимизатсия) |Академиян | |имкон медиҳад,| |
| |-и кори |илмҳои | |ки чорабиниҳо | |
| |нерӯгоҳи барқӣ |Ҷумҳурии | |доир ба | |
| |бо обанбор |Тоҷикистон | |баланд | |
| | | | |бардоштани | |
| | | | |самаранокии | |
| | | | |истифодаи | |
| | | | |иншооти | |
| | | | |энергетикӣ, | |
| | | | |иқтидори | |
| | | | |нерӯгоҳи | |
| | | | |барқӣ аз | |
| | | | |обанборҳо, | |
| | | | |пешгӯӣ кардани| |
| | | | |седиментатсия | |
| | | | |дар обанборҳо | |
| | | | |таҳия карда | |
| | | | |шаванд | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
| Комплекси саноатӣ ва ашёи хоми маъданӣ, ба вуҷуд |
| овардан| маводи нав ва технологияҳои муосир |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|1. |Таҳияи |Муассисаи |2011-|Ҳаҷми |Вазорати |
| |технологияи |давлатии |2012 |маҳсулоти |энергетика |
| Жҳосил кардани |илмии | |истеҳсолшаван-|ва саноати |
| |коагулянтҳо |" Институти | |да 1500-3000т.|Ҷумҳурии |
| |барои тоза |илмию | |дар солро |Тоҷикистон, |
| |кардани оби |таҳқиқотии | |ташкил |Корхонаи |
| |нӯшокӣ ва |саноат", | |медиҳад, |воҳиди |
| |техникӣ аз ашён|Муассисаи | |даромаднокӣ |давлатии |
| |хоми маҳаллӣ ва|давлатин | |160-300 ҳазор |" Ширкати |
| |партовҳои |илмию | |сомонӣ,ҷойҳои |алюминийи |
| |саноатӣ |таҷрибавӣ ва | |нави корӣ ба |Тоҷикистон" |
| | |истеҳсолии | |вуҷуд меоянд, | |
| | |Академияи | |шароити | |
| | |нлмҳои | |зиндагии | |
| | |Ҷумҳурии | |аҳолӣ беҳтар | |
| | |Тоҷикистон" | |мешавад | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|2. |Технологияи |Муассисаи |2011-|Ҳаҷми |Вазорати |
| Жғанисозии |давлатии |2013 |маҳсулоти |энергетика |
| |маьданҳои |илмии | |истеҳсолшаван-|ва саноати |
| |фосфоритии |" Институти | |да дар давраи |Ҷумҳурии |
| |кони " |илмию | |аввал 3000 т |Тоҷикистон |
| ЖҚаратоғ" |таҳқиқотии | |дар солро |Вазорати |
| | |саноат", | |ташкил |кишоварзии |
| | |Институти | |медиҳад, |Ҷумҳурии |
| | |химияи ба | |даромаднокӣ |Тоҷикистон, |
| | |номи | |340 |КМ " Тоҷик |
| | |В.И.Никитини | |хазор сомонӣ, |Азот" |
| | |Академияи | |қисмати зиёди | |
| | |илмҳои | |эҳтиёҷоти | |
| | |Ҷумҳурии | |соҳаи | |
| | |Тоҷикистон | |кишоварзӣ бо | |
| | | | |нуриҳоифосфорӣ| |
| | | | |таъмин мешавад| |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|3. |Технологияи |Муассисаи |2011-|Истеҳсоли |Вазорати |
| Жҳосил кардани |давлатии |2013 |нуриҳои |энергетика |
| |нуриҳои |илмии | |фосфорӣ ва |ва саноати |
| |фосфорӣ |"Институти | |таъмини соҳаи |Ҷумҳурии |
| |(аммофос, |илмию | |кишоварзӣ бо |Тоҷикистон, |
| |суперфосфат) |таҳқиқотии | |нуриҳои |Вазорати |
| |аз орди |саноат", | |фосфорӣ ба |кишоварзии |
| |фосфоритӣ |Институти | |роҳ, монда |Ҷумҳурии |
| | |химияи ба | |мешавад |Тоҷикистон, |
| | |номи | | |КМ " Тоҷик |
| | |В.И.Никитини | | |Азот" |
| | |Академияи | | | |
| | |илмҳои | | | |
| | |Ҷумҳурии | | | |
| | |Тоҷикистон | | | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|4. |Технологияи |Институти |2011-|Истеҳсоли |Вазорати |
| Жҳосил кардани |химияи ба |2013 |пектинҳо |энергетика |
| |пектин аз |номи | |барои |ва саноати |
| |партовҳои |В.И.Никитини | |эхтиёҷи |Ҷумҳурии |
| |хӯрокворӣ ва |Академияи | |саноати |Тоҷикистон, |
| |саноатӣ |илмҳои | |дорусозӣ ва |Вазорати |
| | |Ҷумҳурии | |хӯрокворӣ ба |тандурустии |
| | |Тоҷикистон, | |роҳ монда |Ҷумҳурии |
| | |Муассисаи | |мешавад |Тоҷикистон |
| | |давлатии | | | |
| | |илмиву | | | |
| | |таҷрибавӣ ва | | | |
| | |истеҳсолии | | | |
| | |Академияи | | | |
| | |илмҳои | | | |
| | |Ҷумҳурии | | | |
| | |Тоҷикистон | | | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|5. |Технологияи |Муассисаи |2011-|Истифодаи |Вазорати |
| Жҳосил кардани |давлатии |2012 |технологияи |энергетика |
| |маснуоти |илмии | |нав имкон |ва саноати |
| |сангрехтӣ дар |" Институти | |медиҳад |Ҷумҳурии |
| |асоси базалт |илмию | |қубурҳои |Тоҷикистон, |
| | |таҳқиқотии | |оҳанӣ ва |хоҷагиҳои |
| | |саноат" . | |дигарро бо |коммуналӣ |
| | |Муассисаи | |қубурҳои | |
| | |давлатии | |сангрехтӣ | |
| | |илмиву | |иваз намуда, | |
| | |таҷрибавӣ ва | |масъалаи | |
| | |истеҳсолии | |дарозумриву | |
| | |Академияи | |мустаҳкамии | |
| | |илмҳои | |қубурҳо ҳал | |
| | |Ҷумҳурии | |карда, | |
| | |Тоҷикистон | |вазъи экологӣ | |
| | | | |беҳтар карда | |
| | | | |шавад | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|6. |Коркарди техно-|Муассисаи |2011-|Бо кокс ва |Вазорати |
| |логияи хосил |давлатии |2010 |маҳсулоти |энергетика |
| |кардани кокс |илмии | |дигари |ва саноати |
| |ва маҳсулоти |"Институти | |корхонаҳои |Ҷумҳурии |
| |дигари изофӣ аз|илмию | |металлургии |Тоҷикистон |
| |ангишти кони |таҳқиқотии | |ҷумҳурӣ аз | |
| |Фон-Яғноб |саноат" | |ангишт | |
| | | | |ба роҳ монда | |
| | | | |мешавад. | |
| | | | |Ҳаҷми | |
| | | | |маҳсулоти | |
| | | | |истеҳсолшаван-| |
| | | | |да дар давраи | |
| | | | |аввал 1800т | |
| | | | |кокс, | |
| | | | |даромаднокӣ | |
| | | | |120 ҳазор | |
| | | | |сомонӣ дар | |
| | | | |сол мебошад | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|7. |Технологияи |Институти |2011-|Корхонаҳо бо |Вазорати |
| Жҳосил кардани |химияи ба |2015 |хӯлаҳои |энергетика |
| |хӯлаҳои |номи | |алюминийи |ва саноати |
| |чандтаркибаи |В.И.Никитини | |хосиятҳои |Ҷумҳурии |
| |алюммний бо |Академияи | |махсусдошта |Тоҷикистон, |
| |сохтори модифи-|илмхои | |таъминкарда |Корхонаи |
| |катсияшудаи |Ҷумҳурии | |мешаванд |воҳиди |
| |кафолатдор |Тоҷикистон, | | |давлатии |
| | |Донишгоҳи | | |"Ширкати |
| | |техникии | | |Алюминийи |
| | |Тоҷикистон ба| | |Тоҷикистон" |
| | |номи М.Осимӣ | | | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
| Кишоварзӣ, амнияти озуқаворӣ |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|1. |Селексияи |Институти |2011-|Навъи нави |Вазорати |
| |навъҳои нави |ботаника, |2015 |пахта бо |кишоварзии |
| |серҳосили |физиология ва| Жҳосилнокии 45 |Ҷумҳурии |
| |пахтаи миёнанах|генетикаи | |сентер дар 1 |Тоҷикистон, |
| |бо истифодаи |растании | |га бо нахи |хоҷагиҳои |
| |технологияи |Академияи | |У-тип ва |пахтакор |
| |фотосинтезии |илмҳои | |барориши нахи | |
| |интихоби маводи|Ҷумҳурии | |38-40 фоиз | |
| |аввалия |Точикистон | | | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|2. |Системаи нави |Институти |2011-|Барои татбиқи |Вазорати |
| |ба даст |ботаника, |2011 |системаи нави |кишоварзии |
| |овардани |физиология ва| |парвариши тух-|Ҷумҳурии |
| |маводи яккачини|генетикаи | |ми картошка |Тоҷикистон, |
| |тухмии картошка|растании | |бо даври |хоҷагиҳои |
| |дар асоси |Академияи | |кӯтоҳкардашуда|картошка- |
| |биотехнологияи |илмҳои | |ба даст овар- |парвар |
| |хуҷайравӣ |Ҷумҳурии | |дани маводи | |
| | |Тоҷикистон, | |яккачини | |
| | |Институти | |тухмии картош-| |
| | |боғдорӣ ва | |ка (4 сол) | |
| | |сабзавоткории| |коркард ва | |
| | |Академияи | |пешниҳод | |
| | |илмҳои | |мешавад. Ин | |
| | |кишоварзии | |система ҳамчу-| |
| | |Тоҷикистон | |нин имкон | |
| | | | |медиҳад, ки ба| |
| | | | |кори селексио-| |
| | | | |нии ба даст | |
| | | | |овардани | |
| | | | |навъҳои | |
| | | | |серҳосил ва ба| |
| | | | |касалиҳову | |
| | | | |зараррасонан- | |
| | | | |даҳо устувори | |
| | | | |картошка суръа| |
| | | | |бахшида шавад | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|3. |Такмил додан ва|Институти |2011-|Татбиқи амалии|Вазорати |
| |дар истеҳсолот |зоология ва |2015 |усулҳои |кишоварзии |
| |татбиқ намудани|паразитоло- | |мукаммалгардо-|Ҷумҳурии |
| |усулҳои интег- |гияи ба номи | |нидашудаи |Тоҷикистон, |
| |ратсияшудаи |Е.Н.Павлов- | |интеграсияшу- |хоҶагиҳои |
| |мубориза бар |скийи | |даи мубориза |муштарак ва |
| |зидди зарарасо-|Академияи | |бар зидди |деҳқонӣ |
| |нандаҳои |илмҳои | |зарраррасонан-| |
| |зироатҳои |Ҷумҳурии | |даҳои зироат- | |
| |кишоварзӣ дар |Тоҷикистон, | Жҳои кишоварзӣ | |
| |шароити нави |Институти | |истифодаи | |
| |хоҷагидорӣ |зироаткорӣ, | |пеститсидҳоро | |
| | |Институти | |яхбора кам | |
| | |боғдорӣ ва | |гардонида, | |
| | |сабзавоткории| Жҳосилнокии | |
| | |Академияи | |зироатҳои | |
| | |илмҳои | |кишоварзиро | |
| | |кишоварзии | |баланд | |
| | |Тоҷикистон | |мебардорад | |
| | | | |ва ҳолати | |
| | | | |экологии | |
| | | | |муҳити зистро | |
| | | | |беҳтар | |
| | | | |мегардонад | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|4. |Технологияи |Институти |2011-|Истифодаи |Вазорати |
| |барқароркунии |ботаника, |2015 |технологияи |кишоварзии |
| Жҳосилнокӣ ва |физиология | |зиёд кардани |Ҷумҳурии |
| |истифодаи |ва генетикаи | Жҳосилнокии |Тоҷикистон, |
| |устувори |растании | |чарогоҳ (кишти|хоҷагиҳои |
| |чарогоҳ ва |Академияи | |иловагии алаф-|муштарак ва |
| |алафзорҳои |илмҳои | Жҳои хӯрока, |деҳқонӣ |
| |Тоҷикистон |Ҷумҳурии | |порузанӣ, | |
| | |Тоҷикистон, | |нобуд кардани | |
| | |Институти | |алафҳои ғайри-| |
| | |чорводории | Жғизоӣ) ва | |
| | |Академияи | |истифодаи | |
| | |илмҳои | |оқилонаи онҳо | |
| | |кишоварзии | Жҳосилнокии | |
| | |Тоҷикистон | |чарогоҳҳои | |
| | | | |табииро | |
| | | | |2,5 баробар | |
| | | | |зиёд мекунад | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|5. |Селексияи |Институти |2011-|Зиёда аз 10 |Вазорати |
| |навъҳои |зироаткории |2015 |навъи нав бо |кишоварзии |
| |зироатҳои |Академияи | Жҳосилнокии аз |Ҷумҳурии |
| Жғалладонагӣ, |илмҳои | |20-25 фоиз |Тоҷикистон, |
| |лӯбиёгӣ, |кишоварзии | |зиёдтар назар |хоҷагиҳои |
| |равғандиҳанда |Тоҷикистон | |ба ҳосилнокии |кишоварзӣ |
| |ва хӯроки | | |навъҳои | |
| |чорвои ба | | |ноҳиябандишуда| |
| |касалиҳо, | | |ба вуҷуд | |
| |зараркунандаҳо | | |оварда шуда, | |
| |ва омилҳои | | |дар истеҳсолот| |
| |номусоиди | | |татбиқ карда | |
| |муҳити атроф | | |мешаванд | |
| |устувор | | | | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|6. |Ба вуҷуд |Институти |2011-|Навъҳои нави |Вазорати |
| |овардан ва дар |зироаткории |2015 |пахтаи |кишоварзии |
| |истеҳсолот ҷорӣ|Академияи | |миёнанах бо |Ҷумҳурии |
| |намудани |илмҳои | Жҳосилнокии 40 |Тоҷикистон, |
| |навъҳои нави |кишоварзии | |-45 с/га, бо |хоҷагиҳои |
| |пахтаҳои |Тоҷикистон | |типи нахи IV-V|пахтакор |
| |маҳиннах | | |ва ҳосилнокии | |
| |ва минёнанах | | |37-38 фоизи | |
| | | | |нах, навъҳои | |
| | | | |пахтаи | |
| | | | |маҳиннах бо | |
| | | | |типи нахи 1-11| |
| | | | |ва ҳосилнокии | |
| | | | |35-40с/га | |
| | | | |ба вуҷуд | |
| | | | |оварда | |
| | | | |мешаванд. | |
| | | | |Зиёдшавии | |
| | | | Жҳосилнокии | |
| | | | |онҳо нисбати | |
| | | | |навъҳои нав | |
| | | | |20-25 фоизро | |
| | | | |ташкил мекунад| |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|7. |Ба вуҷуд |Институти |2011-|Дар истеҳсолот|Вазорати |
| |овардан ва дар |боғдорӣ ва |2015 |ҷорӣ намудани |кишоварзии |
| |истеҳсолот ҷорӣ|сабзавоткории| |навъҳои нави |Ҷумҳурии |
| |намудани |Академияи | |меваю |Тоҷикистон, |
| |навъҳои серҳо- |илмҳои | |сабзавот, |хоҷагиҳои |
| |сили зироатҳои |кишоварзии | |картошка 10-15|кишоварзӣ |
| |тухмакдору |Тоҷикистон | |фоиз баланд | |
| |донакдор, | | |бардоштани | |
| |ситрусӣ, ангур,| | Жҳосилнокии | |
| |сабзавот ва | | |онҳоро таъмин | |
| |картошка | | |менамояд | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|8. |Мукаммалгардо- |Донишгоҳи |2011-|Татбиқи |Вазорати |
| |нии технологияи|аграрии |2015 |технологияҳои |кишоварзии |
| |парвариши ду |Тоҷикистон ба| |мукаммал барои|Ҷумҳурии |
| Жҳосил дар як |номи | |дар як сол ба |Тоҷикистон |
| |сол 13 заминҳои|Л.Шотемур, | |даст овардани | |
| |обёришаванда бо|Институти | |80-100 с/га | |
| |истифодаи |зироаткории | |дони зироатҳои| |
| |зироатҳои |Академния | Жғаллагӣ, | |
| Жғайрианъанавӣ |илмҳои | |лӯбиёдонагӣ, | |
| |(лубиёдонагиҳо,|кишоварзии | |равғандиҳанда,| |
| |равғандиҳанда) |Тоҷикистон | |баланд бардош-| |
| | | | |тани ҳосилхези| |
| | | | |хок ва нигоҳ | |
| | | | |доштани | |
| | | | |мувозинати | |
| | | | |экологии муҳит| |
| | | | |шароит фароҳам| |
| | | | |меоварад | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|9. |Ба даст оварда-|Институти |2011-|Ҷорӣ кардани |Вазорати |
| |ни тухмҳои |зироаткории |2015 |ин технология |кишоварзии |
| |баландсифати |Академияи | |дар хоҷагиҳои |Ҷумҳурии |
| |навъҳои ноҳия- |илмҳои | |тухмипарвар |Тоҷикистон |
| |бандишуда ва |кишоварзии | |имкон медиҳад,| |
| |ояндадорӣ |Тоҷикистон, | |ки хоҷагиҳои | |
| |зироат |хоҷагиҳои | |ҷумҳурӣ бо | |
| | |тухмипарварии| |тухмҳои элита,| |
| | |ба феҳристи | |репродуксияҳои| |
| | |хоҷагиҳои | |1,2,3 таъмин | |
| | |тухмипарвар | |гарданд, ки ин| |
| | |дохилшуда, ки| |барои баланд | |
| | |бо қарори | |бардоштани | |
| | |Ҳукумати | Жҳосилнокии | |
| | |Ҷумҳурии | |зироати | |
| | |Тоҷикистон аз| |кишоварзӣ | |
| | |28 июли соли | |имконият | |
| | |2009, №413 ва| |фароҳам | |
| | |аз 30 марти | |меорад | |
| | |соли 2010, | | | |
| | |№170 тасдиқ | | | |
| | |шудааст | | | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|10.|Ба вуҷуд |Институти |2011-|Самаранок |Вазорати |
| |овардани зоту |чорводории |2015 |истифода |кишоварзии |
| |ҷинсҳои нави |Академияи | |бурдани |Ҷумҳурии |
| |чорвои |илмҳои | |зоту ҷинсҳои |Тоҷикистон, |
| |кишоварзӣ ва |кишоварзии | |нави сермаҳ- |хоҷагиҳои |
| |такмил додани |Тоҷикистон | |сули чорво |чорводорӣ |
| |сифатҳои ирсӣ | | |барои баланд | |
| |ва маҳсулнокии | | |бардоштани | |
| |онҳо | | |маҳсулнокии | |
| | | | |онҳо аз 12 | |
| | | | |то 15 фоиз | |
| | | | |мусоидат | |
| | | | |менамояд. | |
| | | | |Самараи | |
| | | | |иқтисодӣ | |
| | | | |4,5-5.0 млн | |
| | | | |сомониро | |
| | | | |ташкил | |
| | | | |медиҳад | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|11.|Такмил додан ва|Институти |2011-|Бонки нутфаю |Вазорати |
| |дар амал ҷорӣ |чорводории |2015 |ҷанини чорвои |кишоварзии |
| |намудани |Академияи | |зотҳои серма- |Ҷумҳурии |
| |технологияи |илмҳои | Жҳсул ва |Тоҷикистон |
| |самараноки |кишоварзии | Жҳайвоноти |хоҷагиҳои |
| |гирифтан, яхку-|Тоҷикистон | |нодир,инчунин |чорводорӣ |
| |нонии нутфаю | | |пешбурди | |
| |ҷанини чорвои | | |корҳои | |
| |кишоварзӣ ва | | |селексионӣ | |
| Жҳайвоноти ёбоӣ | | |таъсис дода | |
| | | | |мешавад. | |
| | | | |Самаранокии | |
| | | | |иқтисодӣ 0,5-1| |
| | | | |млн.сомониро | |
| | | | |ташкил | |
| | | | |медиҳад | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|12.|Коркард ва |Институти |2011-|Истифодабарии |Вазорати |
| |истифодабарии |байторӣ. |2015 |ваксинаҳо |кишоварзии |
| |ваксинаҳо ва |Корхонаи | |самаранокии |Ҷумҳурии |
| |диагностикумҳо |илмию | |табобати |Тоҷикистон, |
| |бар зидди |истеҳсолии | |бемориҳои |хоҷагиҳои |
| |бемориҳои |"Доруҳои | |сироятии |чорводорӣ |
| |сироятии чорво |биологӣ" | |чорворо ба | |
| | | | |кадри назаррас| |
| | | | |баланд мебар- | |
| | | | |дорад. Самараи| |
| | | | |иқтисодӣ ба 1 | |
| | | | |сомонии | |
| | | | |харҷшуда 6-10 | |
| | | | |сомониро | |
| |ташкил | |
| | | | |медиҳад | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
| Тандурустӣ |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|1. |Коркарди |Институти хи-|2011-|Ҳомилони |Вазорати |
| |технологияи |мияи ба номи |2015 |доруҳои |кишоварзии |
| Жҳосил кардани |В.И.Никитини | |табобатӣ дар |Ҷумҳурии |
| Жҳомилони |Академияи | |асоси |Тоҷикистон |
| |доруҳои |илмҳои | |полимерҳои |Вазорати |
| |табобатӣ дар |Ҷумҳурии | |табиии устувор|тандурустии |
| |асоси моддаҳои |Тоҷикистон | |ба таъсироти |Ҷумҳурии |
| |пектинӣ ва | | |ҷузъҳои тракти|Тоҷикистон |
| |татбиқи онҳо | | |меъдаву рӯда | |
| |дар истеҳсолот | | |ба вуҷуд | |
| | | | |оварда | |
| | | | |мешаванд ва | |
| | | | |барои дар | |
| | | | |истеҳсолот | |
| | | | |татбиқ кардани| |
| | | | |онҳо ҳуҷҷатҳои| |
| | | | |меъёрӣ тахия | |
| | | | |мегарданд | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|2. |Таҳия ва ворид |Институти |2011-|Ба қадри |Вазорати |
| |намудани |гастроэнтеро-|2015 |назаррас |тандурустии |
| |технологияҳои |логияи | |кам кардани |Ҷумҳурии |
| |ташхиси |Академияи | |касалиҳои |Тоҷикистон |
| |хусусиятҳои |илмҳои тиббӣ | |вируси | |
| |генетикии | | |гепатитдор | |
| |гепатитҳои | | |муяссар | |
| |вирусӣ ва так- | | |мегардад | |
| |мили табобати | | | | |
| |гепатитҳои | | | | |
| |музмин ва | | | | |
| |сиррозияи ҷигар| | | | |
+---+----------Р----+-------------+-----+--------------+-------------+
|3. |Коркард ва |Институти |2011-|Системаи |Вазорати |
| |татбиқи |гастроэнтеро-|2015 |ташхиси |тандурустии |
| |технологияҳои |логияи | |саривақтӣ ва |Ҷумҳурии |
| |радиологӣ ва |Академияи | |табобати |Тоҷикистон |
| |радиоиммуннии |илмҳои тиббӣ | |самараноки | |
| |ташхиси пешакии| | |беморони | |
| |касалиҳои узв- | | |гирифтори | |
| Жҳои ҳозима ва | | |касалиҳои | |
| |касалиҳои | | |системаи | |
| |саратонӣ | | |меъдаву рӯда | |
| | | | |ба роҳ монда | |
| | | | |мешавад | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|4. |Коркард ва |Донишкадаи |2011-|Истифодаи ин |Вазорати |
| |татбиқи усулҳои|такмили |2015 |усулҳо фавт ва|тандурустии |
| |муосири самара-|ихтисоси | |маъюбшавиро ба|Ҷумҳурии |
| |бахши экстра- |баъдидипломии| |андозаи 15-20 |Тоҷикистон, |
| |корпоралии гемо|кадрҳои | |фоиз паст |шӯьбаҳои |
| |ва лимфокоррек-|тиббии | |мегардонад |реаниматсия |
| |сия дар |Тоҷикистон. | | |ва терапияи |
| Жҳолатҳои барои |Марказм илмии| | |интенсивии |
| |беморои хавфнок|шаҳрии реани-| | |муассисаҳои |
| |(гемодиализ, |матсия ва | | |табобатӣ |
| |гемодиафилтрат-|детоксикатсия| | | |
| |сия, диализи | | | | |
| |перитонеалӣ) | | | | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|5. |Ҷарроҳии |Кафедраи |2007-|Кӯмаки ҷарроҳӣ|Вазорати |
| |рентгеноэндо- |касалиҳои |2012 |ба беморон бо |тандурустии |
| |васкулярии |ҷарроҳишаван-| |патологияи |Ҷумҳурии |
| |касалиҳои дил |даи №2 | |узвҳои гардиши|Тоҷикистон, |
| |ва раг |Донишгоҳи | |хун беҳтар |Маркази |
| | |давлатии | |гардида,фавт |миллии |
| | |тиббии | |ва маъюбшавии |ҷумҳуриявии |
| | |Тоҷикистон ба| |аҳолӣ кам |ҷарроҳии |
| | |номи Абӯалӣ | |карда мешавад |дилу раг ва |
| | |ибни Сино | | |қафаси сина. |
| | | | | |Маркази |
| | | | | |ҷумҳуриявии |
| | | | | |клиникии |
| | | | | |кардиологӣ |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|6. |Ҷарроҳии эндо- |Маркази илмии|2011-|Ба паст карда-|Вазорати |
| |скопии касали- |ҷумҳуриявии |2015 |ни мушкилоти |тандурустии |
| Жҳои узвҳои |ҷарроҳии дилу| |баъдиҷарроҳӣ, |Ҷумҳурии |
| |қафаси сина ва |раг ва қафаси| |кам кардани |Тоҷикистон, |
| |шикам |сина | |мӯҳлати |Маркази |
| | | | |бистаригардо- |ҷумҳуриявии |
| | | | |нии бемор дар |клиникии |
| | | | |статсионар |кардиологӣ |
| | | | |ноил шудан | |
| | | | |мумкин аст | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|7. |Истифодаӣ |Институти |2011-|Сатҳи безурри-|Вазорати |
| |технологияи |момодоягӣ, |2015 |ётии занон дар|тандурустии |
| |бордоркунии |гинекологӣ ва| |Ҷумҳурии |Ҷумҳурии |
| |экстракорпоралӣ|педиатрияи | |Тоҷикистон |Тоҷикистон |
| |ва интиқоли |Вазорати | |хеле кам | |
| |ҷанинҳои занони|тандурустии | |мешавад | |
| |гирифтори безу-|Ҷумҳурии | | | |
| |рриётӣ бо ёрии |Тоҷикистон | | | |
| |агонистҳо ва | | | | |
| |антагонистҳои | | | | |
| |гонадолиберин | | | | |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
| Устуворӣ ва амнияти экологӣ |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
|1. |Таъсиси хадамо-|Институти |2011-|Самаранокии |Вазорати |
| |ти назорати |геология, |2012 |баланди тайёр |энергетика |
| |харакатҳои қавӣ|сохтмони ба | |кардан ва пеш-|ва саноати |
| |дар сарбандҳо |заминҷунбӣ | |ниҳод намудани|Ҷумҳурии |
| |дар асоси сис- |тобовар ва | |иттилооти |Тоҷикистон, |
| |темаи рақамии |сейсмологияи | |сейсмологӣ оид|Ширкати |
| |бақайдгирӣ |Академняи | |ба ҳолати |саҳомни |
| | |илмҳои | |сарбандҳои |холдингии |
| | |Ҷумҳурии | |нерӯгоҳҳои |кушодаи |
| | |Тоҷикистон | |барқи обӣ |"Барқи |
| | | | Жҳангоми замин-|Тоҷик", |
| | | | |ҷунбиҳо барои |Кумитаи |
| | | | |таъмини Жҳолатҳои |
| | | | |бехатарии онҳо|фавқулодда |
| | | | |муяссар |ва мудофиаи |
| | | | |мегардад |граждании |
| | | | | |назди |
| | | | | |Хукумати |
| | | | | |Ҷумҳурии |
| | | | | |Тоҷикистон |
+---+---------------+-------------+-----+--------------+-------------+
