Барномаи миллии ташаккули тарзи ҳаёти солим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2011-2020 аз 30 октябри соли 2010 № 560

Санаи амалкуни:

Ҳолати ҳуҷҷат: Амалкунанда

Бо қарори Ҳукумати

Ҷумҳурии Тоҷикистон

аз "30" октябри соли 2010 № 560

тасдиқ шудааст

Барномаи миллии ташаккули тарзи ҳаёти солим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2011-2020

1. Тафсири истилоҳот

САЛОМАТӢ - ҳолати некӯаҳволии пурраи ҷисмонӣ ва рӯҳию иҷтимоии инсон.

ТАРЗИ ҲАЁТ - маҷмӯи муносибатҳои мушаххаси ҳар як одам ба истифодаи захираву имкониятҳое, ки барои вай шароити иҷтимоӣ, анъанаҳо, маълумот ва муносибатҳои бозорӣ пешниҳод менамоянд.

ТАРЗИ ҲАЁТИ СОЛИМ - намудҳо, навъҳо, усулҳои фаъолияти ҳаёти барои форматсияи мазкури ҷамъиятию иқтисодӣ хоси инсон, ки имкониятҳои мутобиқшавии организми вайро мустаҳкам намуда, барои босифат иҷро намудани вазифаҳои иҷтимоӣ ва расидан ба дарозумрии фаъолонаи ӯ мусоидат менамояд.

ВАЛЕОЛОГИЯ - соҳаи тибби профилактикӣ, ки назария ва амалияи ташаккул, нигоҳдорӣ ва мустаҳкам намудани саломатии инсонро тавассути васеъ намудани имкониятҳои вай барои мутобиқ шудан ба омилҳои тағйирёбандаи муҳит меомӯзад.

БЕҲДОШТИ ШАХСӢ ВА ҶАМЪИЯТӢ - ҷузъи нисбатан муҳими беҳдошти умумӣ, ки комилан ба ҳар як коллектив ва шахси алоҳида вобаста аз синну сол, ҷинс, намуди машғулият, шароитҳои зиндагӣ равона карда шудааст. Беҳдошт барои пайдоиши қолабҳо ва шакли хислатҳое мусоидат менамояд, ки ҳолати мувозинатро байни организм ва муҳити атрофи табиию иҷтимоии он нигоҳ медорад.

ТАНДУРУСТИИ ҶАМЪИЯТӢ - илм ва санъати пешгирӣ намудани бемориҳо, давом додани ҳаёт ва таъмин намудани саломатӣ бо роҳи кӯшишҳои муташаккилонаи ҷамъият.

СТРЕСС (ТАҶОҲУМ) - изтироби баланде, ки дар натиҷаи пайдо шудани омилҳои зиёди таҷоҳумовар ба вуқӯъ меояд.

МУСТАҲКАМ НАМУДАНИ САЛОМАТӢ - қобилияти одамон барои нигоҳ доштани омилҳои ба саломатиашон таъсиркунанда, инчунин қобилияти мустаҳкам намудани саломатӣ.

ДАРАҶАИ ИНКИШОФИ ҶИСМОНӢ - тавсифи миқдории фаъолият ва захираҳои системаи физиологӣ, биологию рӯҳӣ, инчунин дараҷаи шиддатнокии механизмҳои танзимкунанда, ки гомеостази организмро баланд мебардорад.

ОМИЛҲОИ ХАТАР - омилҳои муҳити дохилию берунии организм; махусусиятҳои ахлоқи инсон, ки ба зиёд шудани эҳтимолияти инкишофу хурӯҷи бемориҳо ва оқибатҳои номусоид оварда мерасонад.

ФАЪОЛНОКИИ ҶИСМОНӢ - серғайратӣ, фаъолияти пурмаҳсул, иштирок дар ягон амал.

ТАРБИЯИ ҶИСМОНӢ - ҷузъи фарҳанги умумӣ, яке аз соҳаҳои фаъолияти иҷтимоӣ, ки ба мустаҳкам намудани саломатӣ, инкишофи қобилияти ҷисмонии одам мусоидат мекунад.

ТАШАККУЛИ ТАРЗИ ҲАЁТИ СОЛИМ - масоили маҷмӯӣ, ки муносибатҳои маҷмӯиро ба таҳқиқи тарзи ҳаёт, ва саломатии аҳолӣ, инчунин таваҷҷӯҳи кормандони тиб, омӯзгорон, равоншиносон (психологҳо) ва педагогҳоро талаб намуда, аз хусусиятҳои муҳити макроиҷтимоии ннсон, фаъолнокии меҳнатӣ, иҷтимоӣ ва профилактикии ӯ вобастагӣ дорад.

КӯМАКИ АВВАЛИЯИ ТИББИЮ САНИТАРӢ - кӯмаки аввалияи тиббию санитарӣ зинаи асосии системаи тандурустии ҳар як мамлакат, хадамоти асосии расонидани кӯмаки тиббию санитарӣ мебошад, ки бо принсипи "аз ноҳияҳо ба марказ" сохта шудааст. Кӯмаки аввалияи тиббию санитарӣ - ҷузъи таркибӣ ва ҷудонашавандаи рушди иҷтимоию иқтисодии ин ё он мамлакат мебошад.

ПЕШГИРИИ БЕМОРИҲО - чорабиниҳое, ки на фақат барои пешгирии беморихо, ба монанди эмкунӣ, муборизаи зидди ҳашароти паҳнкунандаи беморӣ ё маъракаи зидди тамокукашӣ, балки ба он равона карда шудааст, ки инкишофи бемориҳо нигоҳ дошта шавад ва баъди муқаррар намудани воқеияти беморӣ оқибатҳои нохуши он кам карда шавад.

ФАЪОЛИЯТИ БАЙНИСОХТОРӢ - амалиёте, ки дар рафти он ҳамкории бахшн тандурустӣ ва бахшҳои дигари дахлдор барои ба даст овардани мақсадҳои умумӣ, ҳангоми мувофиқати аниқи саҳми бахшҳои гуногун иҷро карда мешаванд.

МУҲОҶИР- шахсе, ки бо мақсади иваз намудани ҷои зист, кор, таҳсил, истироҳат ва ғайра ба таври доимӣ ё ба мӯҳлати муайян (аз 1 рӯз то якчанд сол) мусофирати (муҳоҷирати) байниминтақавӣ мекунад.

МАДАНИЯТИ БЕҲДОШТ - маданияти беҳдоштии фард, ки донишҳои мушаххас, маҳорат, малака, арзишҳои саломатӣ, нуқтаи назар, андеша, эътиқод, шаклҳои ахлоқи ба саломатӣ дахлдорро дар худ таҷассум намуда, ҷузъи маданияти умумии шахсият мебошад ва дар ҷараёни таъсири маърифати тарбиявӣ ташаккул меёбад.

2. Муқаддима

Дар кори муҳофизат ва мустаҳкам намудани саломатӣ, ки аҳамияти аввалиндараҷа дорад, тарзи зисту зиндагии инсон нақши асосӣ мебозад. Ташаккули тарзи ҳаёти солим ва муносибати масъулиятнок нисбат ба саломатии худ ба сатҳи маърифату маданияти аҳолӣ вобаста мебошад. Дар инкишофи бисёре аз бемориҳо худи инсон, маданияти пасти санитарии ӯ, тарзи носолими ҳаёт ва муносибати манфӣ нисбат ба саломатии худ гунаҳгор дониста мешавад.

Саломатии одамони алоҳида ё гурӯҳи аҳолӣ бо таъсири маҷмӯи омилҳои байни ҳамдигар якҷоя амалкунандаи фардӣ, иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва экологӣ муайян карда мешавад. Солим будан - бояд талаботи ботинии ҳар як инсон бошад.

Қайд кардан зарур аст, ки ҳолати саломатӣ танҳо аз фаъолияти бахши тандурустӣ вобаста нест, вай бо таъсири байниҳамдигарии омилҳои маҷмӯӣ, фардӣ, иҷтимоӣ, иқтисодӣ, экологӣ, вазъи зиндагӣ ва интихоби фардӣ асоснок карда шудааст. Ҳар як инсон ба гирифтани иттилоот ҳуқуқ дорад ва бояд оид ба пешгирии бемориҳо ва мустаҳкам намудани саломатӣ донишҳои зарурӣ дошта бошад, ки принсипи асосии ташаккули ҳаёти солим мебошад.

Дар ҳуҷҷати стратегии Ташкилоти умумиҷаҳонии тандурустӣ "Саломатӣ барои ҳама дар садсолаи 21-ум" ба масъалаҳои сафарбар намудани ҷомеаҳо ба мустаҳкам намудани саломатӣ тавассути ба одамон ва ҷамъиятҳо фароҳам овардани имконияти баланд бардоштани назорати омилҳои мустаҳкамкунандаи саломатӣ диққати махсус дода мешавад. Вобаста ба ҳамин дар сиёсати имрӯзаи ташаккули тарзи ҳаёти солим бо иштироки ҷомеаҳо дар ҳалли масъалаҳои бахши тандурустӣ аҳамияти муҳим дода мешавад. Танҳо тавассути сафарбар намудани саъю кӯшиши бахшҳои гуногун ва ҷомеаҳо тарзи солими ҳаётро таъмин ва барои саломатӣ муҳити мусоидро фароҳам овардан мумкин аст.

Дарки фаъолияти мустаҳкам намудани саломатӣ дар ҳуҷҷати Ташкилоти умумиҷаҳонии тандурустӣ (Хартияи Оттава) хеле хуб инъикос шудааст: "мустаҳкам намудани саломатӣ - ҳамчун раванд ба одамон барои пурзӯр намудани назорати омилҳои ба саломатӣ таъсиркунанда ва беҳтар намудани ҳолати саломатии шахсии худ қобилият намедиҳад".

Ҷиҳати аз ҳама муҳим ташаккул додани хадамоти муттаҳидаю устувори саломатии ҷамъият ва тандурустӣ мебошад, ки ба муассисаҳои кӯмаки аввалияи тиббию санитарӣ такя намуда, ба фаъолона ҷалб намудани аҳолӣ равона карда шудааст ва он дар Эъломияи Алмаато оид ба кӯмаки аввалияи тиббӣ санитарӣ (1978) "Стратегияи миллии солимии аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2011-2020" инъикос ёфта, барои мамлакат яке аз принсипҳои асосӣ ба шумор меравад.

Стратегияи муҳимтарини пешгирии аввалия ва дуюмбораи бемориҳо ва мустаҳкам намудани саломатии аҳолӣ бояд сиёсати таҷдидшудаи ташаккули тарзи ҳаёти солим гардида, ба бартараф намудани мушкилоти муайян бинобар муҳити бартаридоштаи ҷисмонӣ, иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва маданӣ, фаъолияти самарноки гуногунҷабҳа бо масъулияти бахшӣ, инкишофи дастрасии аҳолӣ ба маълумоти лозима ва иттилоот дар ин соҳа равона карда шуда бошад.

Фаъолона ҷалб намудани ташкилотҳои тиҷоратӣ ва ҷамъиятӣ, ҷомеаҳои маҳаллӣ, васоити ахбори умум барои дарку дастгирии равандҳои ташаккули қолабҳои ахлоқ, ки саломатиро мустаҳкам мемамоянд ва нигоҳ медоранд.

Қайд кардан зарур аст, ки муваффақияти ислоҳоти доиршаванда ба сатҳи огоҳӣ ва фаъолнокии аҳолӣ, инчунин хабардории ҷомеаҳои маҳаллӣ аз дигаргуниҳои бахши тандурустӣ вобастагӣ дорад. Ғайр аз ин, иштироки ҷомеаҳо дар муайян намудани талаботи худ аҳамияти калон дорад, вале мутаассифона ҳоло онҳо дар кори банақшагирӣ, татбиқ ва мониторинги хадамоти тиббӣ иштирок намекунанд.

Тибқи дурнамо аз нав равона намудани фаъолияти илмӣ ба талаботи саломатип ҷомеа, ташаккули тарзи ҳаёти солим, инчунин омӯзиши вазъи саломатни аҳолӣ зарур мебошад, ки он ба таъсири омилҳои муҳити зист, имконияти ба таври илмӣ асоснок намудани меъёрҳои беҳдоштӣ, коркард ва арзёбии технологияҳои ҷадид ва таҳияи тавсияҳо вобастагӣ дорад.

Таҷрибаи ҷаҳонӣ нишон медиҳад, ки яке аз муносибатҳои хеле камхарҷ ва нисбатан самараноки паст намудани камбизоатии аҳолӣ ва ҳамзамон беҳтар намудани нишондиҳандаҳои саломатӣ ташаккули тарзи ҳаёти солими одамон мебошад ва аз ҳамин сабаб стратегияи мазкур дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба дурнамои воқеию ҷолибе такя мекунад, ки одамон метавонанд онро дар ҳаёти ҳамарӯзаи худ истифода намоянд.

Вобаста ба андешаҳои баёнгардида таҳияи сиёсати афзалиятноки ташаккули тарзи ҳаёти солим ба миён омадааст: таҳияи стандартҳои миллӣ, татбиқи принсипҳои ташаккули тарзи ҳаёти солим дар муассисаҳои таълимӣ, ҷалб намудани васоити ахбори умум барои иттилоотонии аҳолӣ ва мушоиати илмии ташаккули тарзи ҳаёти солим, ки бояд ба рушди минбаъдаи тамоюли устувори инкишофи ҷомеа, мустаҳкам намудани саломатии аҳолии мамлакат ва ҳамкорӣ бо ҷомеаҳои байналмилалӣ дар ин самт равона карда шавад.

Ҷумҳурии Тоҷикистон яке аз мамлакатҳои Осиёи Марказӣ мебошад, ки масоҳати он аз ғарб ба шарқ то 700 км ва аз шимол ба ҷануб то 350 км тӯл кашидааст. Зиёда аз 93 фоизи қаламрави ҷумҳуриро кӯҳҳо ишғол менамоянд. Аҳолии ҷумҳурӣ 7,2 млн. нафарро ташкил медиҳад. Афзоиши ҳарсолаи аҳолӣ ба 2 фоиз мерасад. Зиёда аз 70 фоизи аҳолӣ дар деҳот зиндагӣ намуда, аҳолии шаҳрҳо 26,5 фоизро ташкил медиҳад.

Вазъи умумии демографӣ бо дараҷаи баланди таваллуд (28,0 ба 1000 нафар аҳолӣ) ва фавти нисбатан ками аҳолӣ (4,7 ба 1000 нафар аҳолӣ), вале фавти баланди кӯдакон (14.2 на 1000 нафар аҳолӣ) ва фавти модарон (28 ба 100 хазор зиндатаваллуд), дараҷаи пасти урбанизатсия, дараҷаи баланди муҳоҷирати берунаи меҳнатӣ тавсиф меёбад. Афзоиши табиии аҳолӣ соли 2009 - 23,3 ба 1000 нафар аҳолиро ташкил дода, дар қиёс бо соли 2008 (22,1 ба 1000 нафар аҳолӣ) зиёд мебошад.

Тафсири сатҳи зиндагӣ дар Тоҷикистон барои соли 2003 шаҳодат медиҳад, ки суръати баланди рушди иқтисодиёт дар чанд соли охир ба паст намудани сатҳи камбизоатӣ дар мамлакат таъсири мусбӣ расондааст. Мутобиқи тағйироте, ки ба наздикӣ аз рӯи маълумоти нави Бонки умумпҷаҳонӣ дар арзёбии сатҳи камбизоатӣ дар Тоҷикистон муайян гардид, ҳамаи нишондиҳандаҳои асосии камбизоатӣ дар соли 2009 - 53 фоизро ташкил дод, ки он дар қиёс бо соли 2007 то 72 фоиз паст фуромадааст. Ба ҳар ҳол, агар таносуби камбизоатиро аз рӯи сатҳи даромади аҳолӣ арзёбӣ намоем, бояд қайд намуд, ки суръати баланди рушди иқтисодиёт ба сатҳи даромадҳои аҳолӣ таъсири назаррас расонидааст.

Мушкилоти асосии саломатӣ дар мамлакат зиёд шудани фарқияти вазъи саломатӣ байни гурӯҳҳои иҷтимоию иқтисодии аҳолӣ мебошад, ки дар ҳолати нисбатан мусоид ва номусоиди некӯаҳволӣ қарор доранд, яъне масъалаи камбизоатӣ. Маълум аст, ки камбизоатӣ нишондиҳандаи (детерминанти) муҳими бад шудани вазъи саломатӣ буда, одам имконияти қонеъ намудани талаботи асосии худро надорад ва ин барои бад шудани нишондиҳандаҳои демографӣ, паст шудани индекси саломатии аҳолӣ, инкишофи бемориҳои алоҳидаи сироятӣ ва ғайрисироятӣ, суст шудани муттаҳидии иҷтимоӣ мусоидат менамояд. Системаи нобаробари маблағгузорӣ, номутаносибии амалиёт байни хадамоти кӯмаки аввалияи тиббию санитарӣ ва бахши беморхонавӣ, сарфакорона истифода набурдани захираҳо (кадрӣ, молиявӣ), бад шудани заминаи моддию техникӣ, баланд шудани сатҳи бекорӣ ва ғайра вазъиятро боз ҳам вазнинтар мегардонад.

Рушди иқтисодиёт барои таъмини аҳолӣ бо кори муносиб ва некӯаҳволӣ механизми асосӣ мебошад. Чунин рушд тавассути татбиқи сиёсати босамари макроиқтисодӣ, таҷдиди корхонаҳо, инкишофи бахши хусусӣ, кишоварзӣ, энергетика, нақлиёт, телекоммуникатсия ва иттилоот барои фарогирии аҳолӣ бо кор таъмин карда мешавад. Таҳлили рушди иқтисодиёт дар солҳои охир мӯътадилшавӣ ва инкишофи онро тасдиқ менамояд.

Вале бо вуҷуди ин дар Тоҷикистон яке аз мушкилоти асосии иҷтимоию иқтисодӣ дараҷаи баланди бекорӣ (то 46,8 хазор нафар) боқӣ мемонад, ки ба муҳоҷирати зиёди мутахассисон аз мамлакат мусоидат мекунад.

Дар 15 соли охир, аз соли 1995 сар карда, ҳиссаи хароҷот барои тандурустӣ дар маҷмӯи Маҳсулоти умумии Дохилӣ доимо рӯ ба пастравӣ дошт ва аз 4,5 фоиз (с.1991) то 1,3 (2006) кам гардид, вале соли 2009 он самараи мусбат дошта, 1,9 фоизро ташкил дод, ки ин фоизи нисбатан паст мебошад.

Таҳлили вазъият нишон медиҳад, ки системаи кӯмаки аввалияи тиббию санитарӣ ва тандурустии ҷомеа суст инкишоф ёфтааст. Бо вуҷуди мавҷуд будани шумораи зиёди муассисаҳои кӯмаки аввалияи тиббию санитарӣ ва аз сабаби нарасидани кадрҳо, муҷаҳҳаз набудан бо таҷҳизоти муосир, ҳолати ғайриқаноатбахши биноҳо ва усулҳои бемаҳсули муолиҷа самаранокии истифодаи онҳо дар сатҳи паст қарор дорад.

Мавҷуд будани тамоми намудҳои номутаносибӣ дар тақсимоти кадрҳо (аз рӯи минтақаҳо, аз рӯи ихтисосҳо, байни муассисаҳо) муайян мегардад. Ҳамаи ин бо дараҷанокии паст доштани онҳо дар минтақаҳо аниқтар месозад.

Нишондиҳандаҳои фавти кӯдакон дар мамлакат баланд буда, тибқи маълумоти таҳқиқоти мултииндикатории кластерии ХКСММ (ЮНИСЕФ) ин нишондиҳанда 65 ба 1000 нафар зиндатаваллудро ташкил медиҳад1. Вале масъалаи эътимодбахш набудани маълумот низ мавҷуд аст, ки бо пурра ба қайд нагирифтан алоқаманд мебошад ва аз рӯи маълумоти Вазорати тандурустии Ҷумҳурии Тоҷикистон ин нишондиҳанда ҳамагӣ 14,1 ба 1000 нафар зиндатаваллудро ташкил дод (с.2005). Дар давоми солҳои зиёд сабабҳои асосии фавти кӯдакон бемориҳои сироятӣ ва паразитӣ, инчунин бемориҳои системаи нафаскашӣ буданд.

Солҳои охир ба саломатии аҳолии Тоҷикистон бемориҳои сироятӣ таҳдиди асосӣ доранд (домана - 17, 1, вараҷа - 4,3, зардпарвини вирусӣ -106,6 ба 100 000 нафар). Нишондиҳандаи фалаҷи кӯдакон (полиомиелит), бемориҳои бо роҳи алоқаи ҷинсӣ интиқолёбанда дар сатҳи баланд қарор доранд (оташак - 6,4 сӯзок - 9,8 ба 100 000 нафар). Якбора баланд шудани шумораи сироятёфтагони ВНМО дар мамлакат мушоҳида карда мешавад. Масалан, тибқи маълумоти Маркази ҷумҳуриявии пешгирӣ ва мубориза бар зидди СПИД аз соли 1991 то охири соли 2009 ба таври расмӣ 1853 ҳодисаи сироятёфтагони вируси норасоии масунияти одами дар ҷумҳурӣ ба қайд гирифта шудааст.

Маълум аст, ки гирифторшавӣ ба бемории сил мушкилоти ҷиддӣ мебошад ва тибқи маълумоти Вазорати тандурустии Ҷумҳурии Тоҷикистон74 ба 100 000 нафар аҳолиро ташкил медиҳад. Вале бо вуҷуди паҳншавии ин беморӣ, тибқи маълумоти таҳқиқоти Лоиҳаи Хазинаи Ҷопонии паст намудани сатҳи камбизоатӣ (ЯФСБ) сатҳи огоҳ будани ҷомеаҳо ва оилаҳо оид ба чораҳои пешгирӣ ва муборизаи зидди бемории сил дар сатҳи паст (32 фоиз) қарор дорад.

Тамоюли инкишофи сироятҳои шадиди рӯдаҳо мушоҳида карда мешавад, соли 2008 ин нишондиҳанда - 2220,5 ба 100 000 нафар аҳолиро ташкил дод (2202,8 ба 100 000 нафар ахолӣ дар соли 2007). Сабабҳои асосии паҳншавии бемориҳои рӯда истеъмоли оби бадсифати нӯшокӣ ва дараҷаи пасти маърифати аҳолӣ оид ба масъалаҳои тарзи солими ҳаёт мебошанд. Мушкилоти таъмин намудани оби нӯшокӣ, ифлосшавӣ ва заҳролудшавии манбаъҳои рӯизаминӣ ва зеризаминии об, фавран баркарор намудани шабакаҳои обу корезӣ, иншооти обтозакуниро талаб менамояд, ҳамчунин таъмин намудани шабакаҳои об бо коагулянтҳо ва воситаҳои безараргардонӣ зарур аст. Тибқи маълумоти тадқиқоти Бонки умумиҷаҳонӣ танҳо 8 фоизи аҳолӣ системаи корезиро истифода мебаранд. Таҳқиқоти Лоиҳаи Хазинаи Ҷопонии паст намудани сатҳи камбизоатӣ (ЯФСБ) муқаррар намуд, ки фақат 65 фоизи истеъмолкунандагони ноҳияҳои таҷрибавӣ шабакаҳои обтаъминкуниро истифода мебаранд, аз ҷумла 26 фоиз дар хона ва 39 фоизи дар кӯча қубурҳои обгузар доранд.

________________________

1. таҳқиқоти мултииндикатории кластерӣ. Хазинаи кӯдаконаи СММ 2005

Маълум аст, ки дараҷаи саломатии аҳолӣ аз вазъи муҳити зист ва омилҳои зерин, ба монанди: обу ҳавои тоза, дар онҳо мавҷуд будани партовҳои саноатӣ ва моддаҳои кимиёвӣ, маҳсулоти бехатари озуқаворӣ ва ғайра вобаста мебошад. Дар рафти мубоҳисаҳои мизҳои мудаввар ва фокус-гурӯҳҳо муайян карда шуд, ки партовҳои хоҷагию истеҳсолӣ саломатии аҳолиро зери хатар мемонанд, зеро системаи самараноки ҷамъ овардан ва коркарди партовҳо вуҷуд надорад. Бинобар ин муҳити иҷтимоие, ки ба нигоҳ доштани саломатӣ ҳангоми шароитҳои номусоиди муҳити зист мусоидат менамояд, дар мустаҳкам намудани саломатӣ аҳамият дорад.

Дар шароити имрӯзаи инкишофи иҷтимоию иқтисодии ҷумҳурӣ зарур аст, ки фавран ва дар ҳама ҷо технологияи коркард ва несткунии (утилизатсияи) ифлосиҳо, пору, партову пасмондаҳо дар маҳаллаҳои хурди аҳолинишини дар канори дарёҳо ҷойгиршуда, ки дорои аҳамияти муҳими экологӣ ва беҳдоштӣ мебошанд, татбиқ карда шавад.

Таҳқиқоти Лоиҳаи Хазинаи Ҷопонии паст намудани сатҳи камбизоатӣ муқаррар намуд, ки ҳолати санитарию беҳдоштии муассисаҳои тандурустии минтақаҳо дар сатҳи хеле паст қарор дорад ва 51,6 фоизи он ҳамчун ғайриқаноатбахш арзёбӣ мешавад.

Омӯзиши ақидаи кормандони тиб оид ба дараҷаи беморшавӣ дар 5 соли охир нишон дод, ки дар байни бемориҳои ноҳияҳои санҷидашуда дар ҷои аввал бемориҳои системаи нафаскашӣ (56 фоиз), дар ҷои дуюм бемориҳои системаи бавлу таносул - (48,7 фоиз), дар ҷои сеюм - бемориҳои дилу рагҳо (46,6 фоиз), дар ҷои чорум - бемориҳои узвҳои ҳозима (46,1 фоиз), дар ҷои панҷум - бемориҳои сироятӣ (41,4 фоиз), баъдан бемориҳои рӯҳию асаб - 38,4 фоиз ва БСҶ (бемориҳои сироятии ҷинсӣ)37,5 фоиз меистанд.

Ҳангоми пурсиш ҳамагӣ 27,5 фоиз кормандони тиб қайд намуданд, ки муассисаҳои тиббӣ бо доруҳои зарурӣ таъмин мебошанд ва ин ба аз байн рафтани системаи муттамаркази таъминот асоснок карда шуда, пастшавии сатҳи дастрасӣ, сифат ва истифодаи оқилонаи доруҳо ба назар мерасад.

Натиҷаҳои таққиқоти хоҷагиҳо нишон медиҳад, ки муроҷиат ба муассисаҳои тиббӣ дар сатҳи паст қарор дорад, масалан, соли охир 34 фоизи шахсони пурсидашуда (респондентҳо) умуман муроҷиат накардаанд ва 57 фоизи танҳо бо сабаби бемориҳои шадид муроҷиат намудаанд. 54 фоизи шахсони пурсидашуда кам муроҷиат намуданро бо пардохтҳои ғайрирасмӣ алоқаманд медонанд.

Бо вуҷуди фаъолона татбиқ шудани барномаи синамакконӣ, танҳо 64,6 фоизи шахсони пурсидашуда, ки кӯдаки то як сола доранд, ба тифлони худ то шашмоҳагӣ комилан шири сина медиҳанд.

Мубоҳисаҳо дар фокус-гурӯҳҳо ва мизҳои муддаввар нишон доданд, ки аз сабаби кам огоҳӣ доштан ва тасаввуроти таҳрифёфта оид ба фоидаи эмкунӣ, дар як қатор ҳолатҳо аҳолӣ аз эмкунии фарзандони худ даст мекашанд.

Тамокукашӣ омили хатарноки инкишофи бемориҳои ҷиддии узвҳои системаи дилу рагҳо, бемориҳои музмин ва саратони узвҳои нафаскашӣ мебошад. Гирифтори ба нашъамандӣ бемайлон боло рафта, ба саломатӣ ва бехатарии аҳолӣ таҳдид мекунад, зеро агар дар соли 1997 гирифторшавӣ ба нашъамандӣ 0.5 ба 100 ҳазор нафари аҳолиро ташкил дода бошад, пас соли 2005 тибқи маълумоти Вазорати тандурустии Ҷумҳурии Тоҷикистон ин адад то 22.2 зиёд шудааст. Натиҷаи таҳқиқоти Лоиҳаи Хазинаи Ҷопонии паст намудани сатҳи камбизоатӣ муайян намуд, ки 79 фоизи шахсони пурсидашуда зарари бадмастӣ, тамокукашӣ ва нашъамандиро медонанд, вале

40.2 фоизи шахсони пурсидашуда тамоку мекашанд, 18,4 фонзи машрубот

1.4 фоизи моддаҳои нашъаовар истеъмол мекунанд.

Дар даҳсолаҳои охир тамоюли зиёд шудани бемориҳои бо норасоии йод алоқаманд мушоҳида карда мешавад, ки бо истеъмоли нокифояи намаки йоднокшуда вобастагӣ дорад. Таҳқиқот муқаррар намуданд, ки фақат 61,5 фоизи пурсидашудагон намаки йоднокшударо истеъмол мекунанд. гарчанде 80 фоизи шахсони пурсидашуда медонанд, ки истеъмоли намаки йоднокшуда инкишофи ҷоғарро (зоб) пешгирӣ менамояд.

Таҳқиқоти соҳаи солимии репродуктивӣ нишон доданд, ки бо вуҷуди огоҳии зиёди аҳолӣ (84 фоиз) оид ба сабабҳои инкишофи камхунӣ, суръати иллати мазкур дар байни занони ҳомиладор 80 фоизиро ташкил медиҳад. Ҳамчунин зиёд шудани миқдори таваллудҳоеро қайд кардан зарур аст, ки бе кӯмаки корманди баландихтисоси тиб анҷом меёбанд. Зиёда аз нисфи занони пурсидашудаи синни репродуктивӣ (54 фоиз) аз хизматрасонии муосири танзими оила истифода намебаранд. Камхунӣ, таваллудкунии хонагӣ ва фарогирии пасти воситаҳои пешгирикунандаи ҳамл омилҳое мебошанд, ки ба баланд шудани дараҷаи фавти модарон таъсир мерасонанд. Натиҷаҳои бадастомада бори дигар андешидани чораҳоро оид ба тағйир додани муносибат ва ахлоқи аҳолӣ ба масъалаи саломатии худ талаб менамоянд.

Натиҷаҳои таҳқиқот нишон доданд, ки фақат 18,9 фоизи шахсони пурсидашуда ақидаи зиндагии фаъолонаи ҷисмониро барои нигоҳ доштани тарзи ҳаёти солим эътироф менамоянд, гарчанде 80,1 фоизи шахсони пурсидашуда саломатиро манбаи пурқимати ҳаёти худ мешуморанд.

Қайд кардан зарур аст, ки бо вуҷуди ислоҳоти соҳаи тандурустӣ аксарияти кормандони тиб (64,5 фоиз) ва аҳолӣ (83 фоиз) дар бораи ин дигаргуниҳо маълумоти кофӣ надоранд.

3. Масъалаҳои Хадамоти ташаккули тарзи ҳаёти солим

Дар сохтори Вазорати тандурустии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар доираи ислоҳоти гузарондашаванда барои ҳалли масъалаҳои ташаккули тарзи ҳаёти солим шабакаи хадамоти ташаккули тарзи ҳаёти солим ташкил карда шудааст, ки бояд ҳамоҳангсозии фаъолияти муассисаҳоро дар соҳаи мустаҳкам намудани саломатӣ, маъракаҳои ҷамъиятию иттилоотӣ ва сафарбарии ҷамоатҳо амалӣ намояд, вале хадамоти мазкур дар ҳаҷми пурра фаъолият намекунад. Ин бо нарасидани Кадрҳои ихтисоснок, ҳолати ғайриқаноатбахши биноҳо ва муҷаҳҳаз набудан бо таҷҳизоти зарурӣ, нокифоя будани маблағ барои нашри маводи иттилоотӣ, маблағгузории нобаробари хадамоти мазкур аз рӯи самтҳои афзалиятнок алоқаманд мебошад.

Номӯътадилии ҳаёти сиёсии солҳои 90-уми асри гузашта ба фаъолияти донишкадаҳои санъат ва таҳсилоти фарҳангӣ таъсир расонданд. Табиист, ки ин равандҳо умуман ба таври куллӣ дар ҳаёти мадании аҳолӣ инъикос гардид. Масалан, дар минтақаҳо китобохонаҳо, толорҳо, кмнотеатр ва театрҳо, осорхонаҳо, муассисаҳои нашриявӣ ба таври пурра фаъолият намекунанд, ки бо сабабҳои субъективӣ ва объективӣ ба мисли нарасидани адабиёту китобҳо, кадрҳои ихтисоснок ва асбобҳои мусиқӣ, маҳдудият дар таъмини қувваи барқ, ҳолати ғайриқаноатбахши баъзе аз биноҳо асоснок карда мешавад. Омили муҳими дигар аз фаъолият бозмондани донишкадаҳои таҳсилоти маданӣ, махсусан кӯдакона мебошад. Мактабҳои мусиқӣ, мактабҳои санъат, ки барои инкишофи мадании кӯдакон мусоидат менамоянд, тадриҷан ихтисоси худро дигар карда истодаанд. Нашри рӯзномаҳо, махсусан нашрияҳо дар соҳаи тандурустӣ ва ҳифзи саломатӣ ба таври кофӣ намебошанд.

Вале бо вуҷуди андешидани чораҳои муайян аз тарафи бахши мазкур мушкилоти муайяне вуҷуд дорад, ки дар соҳаи маорифу маърифат монеаҳоро ба миён меорад, ба монанди маблағгузории нобаробари соҳаи маориф, нокифоя будани фонди китобхонаҳо, сайлонияти баланд ва нарасидани кадрҳои баландихтисоси омӯзгорӣ, ҳолати ғайриқаноатбахши бинои мактабҳо, мебелу таҷҳизоти кӯҳнашуда мебошанд. Ғайр аз ин, набудани базаи мувофиқи таълимию лабораторӣ, нарасидани китобҳои дарсии ба нақшаи нави таълимӣ мувофиқ мушоҳида карда мешавад. Нуқтаи дигари муҳим суст фаъолият доштан ё дар баъзе ҷойҳо умуман мавҷуд набудани хадамоти тандурустии мактаб, махсусан дар деҳот мебошад ва аз ин сабаб ҳоло муоинаи профилактикии хонандагон дар муассисаҳои таҳсилоти умумӣ мунтазам гузаронида намешавад.

Барои иттилоотонии аҳолӣ воситаҳои ахбори умум нақши муҳим доранд, ки аз тарафи Кумитаи телевизион ва радиои назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон сарпарастӣ карда мешаванд. Бо вуҷуди он ки барномаҳои махсуси "Мадади Сино", "Таваҷҷӯҳ", "Тарзи ҳаёти солим" дар шабакаҳои телевизиони тоҷик ташкил карда шудаанд, инъикоси масъалаҳои тартиби тарзи ҳаёти солим беҳбудиро металабад.

Дар баробари ин дар масъалаҳои тартиби тарзи ҳаёти солим дар байни аҳолӣ сектори давлатӣ, ташкилотҳои ҷамъиятӣ ва ҷомеаҳои шаҳрвандӣ саҳми муҳим гузошта метавонанд.

Ташкилотҳои байнамилалӣ фаъолияти худро дар Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ намуда, дар тартиби ташаккули тарзи ҳаёти солим дар байни аҳолӣ саҳми назарраси худро мегузоранд, вале кори мазкур берун аз ҳамоҳангсозӣ ва муносибати ягона бо сохторҳои мувофиқи Вазорати тандурустӣ сурат мегирад.

Ҳамин тариқ, натиҷаҳои таҳлили системавӣ фаъолияти нокифояи соҳаи тартиби тарзи ҳаёти солимро аз сабаби набудани ҳамоҳангсозии умумӣ, муносибати нокифояи байнисохторӣ дар ҳалли масъалаҳои саломатӣ ва фаъолнокии пасти воситаҳои ахбори умум нишон медиҳанд.

4. Мақсаду вазифаҳои Барнома

Мақсади барнома - ташаккули муносибати нави шаҳрвандон ба саломатӣ, тавассути татбиқи принсипҳои тарзи ҳаёти солим.

- дар шаҳрвандон ташаккул додани ахлоқу тарбияи ҳаёти солим;

- такмили системаи тайёркунӣ, азнавтайёркунӣ ва баланд бардоштани ихтисоси мутахассисони соҳаҳои гуногун оид ба масъалаҳои ташаккули тарзи ҳаёти солим;

- таъмини мушоиати фаъолияти харчӣ бештар имконпазири илмию методӣ барои ташаккули тарзи ҳаёти солим;

- таҳия ва татбиқи барномаҳои самараноки минтақавӣ оид ба ташаккули тарзи ҳаёти солим, такмил додани сохтор ва фароҳам овардани заминаи зарурии моддию техникии ташкилотҳое, ки фаъолияти ташаккули тарзи ҳаёти солимро амалӣ менамоянд;

- таъсиси системаи доимоамалкунандаи иттилоот ва таълими аҳолӣ оид ба масъалаҳои нигоҳдорӣ ва мустаҳкам намудани саломатӣ;

- баланд бардоштани самаранокӣ ва ривоҷ додани кори шабакаҳои муассисаҳои амалкунандае, ки бо ташаккули тарзи ҳаёти солим машғул мебошанд;

- таъсис ва такмили системаи расондани кӯмаки равоншиносӣ (психологӣ) ба аҳолӣ;

- таъсиси шӯрои байниидоравии ҳамоҳангсозии ташаккули тарзи ҳаёти солими аҳолӣ барои муттаҳид намудани нерӯи бахши давлатӣ, ташкилотҳои ҷамъиятӣ ва ҷамоатҳои шаҳрвандӣ оид ба ташаккули тарзи ҳаёти солим, такмили механизмҳои ҳамоҳангсозии ҳуқуқӣ ва меъёрии соҳаҳои гуногуни ҳаёти ҷамъият барои таъмини имконияти интихоби ахлоқи солим.

5. Принсипҳои роҳбарикунандаи Барнома

Барномаи мазкур дар доираи Стратегияи паст кардани сатҳи камбизоатӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2010-2012, Барномаи миллии рушд барои солҳои 2007-2015, Стратегияи миллии солимии аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2010-2020, ҳуҷҷати стратегии Ташкилоти умумиҷаҳонин тандурустӣ "Саломатӣ барои ҳама дар садсолаи 21-ум" таҳия шудааст. Он ба баланд бардоштани сатҳи иттилоотонии аҳолӣ, тағйир додани рафтор, барҳам додани монеаҳо дар байни мардуми аз ҳама камбизоат, занони синнӣ репродуктивӣ, модарону кӯдакон ва сафарбар намудани ҷомеаҳо, пурзӯр намудани ҳамкории байниидоравӣ, таъсиси хадамоти боэътимоди ташаккули тарзи ҳаёти солим, беҳтар намудани дастрасӣ ба иттилоот ва хизматрасонии тиббӣ равона карда шудааст.

Барнома дарозмӯҳлат буда, принсипҳои асосиии зеринро пешбинӣ менамояд:

1) Таваҷҷӯҳ ба татбиқи амалӣ. Ҳамоҳангсозии фаъолияти ҳамаи сохторҳои дахлдори Вазорати тандурустии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар сатҳи миллии таъмини муносибати байниидоравӣ ба ҳалли масъалаҳои тандурустии ҷомеа, аз ҷумла иштироки ҷомеа дар ҳалли масъалаҳои саломатӣ; пурзӯр намудани шарикии мақомоти идоракунии давлатӣ ва худидоракунии маҳаллӣ, ташкилотҳои байналмилалӣ ва ғайридавлатӣ, ҷамъиятӣ ва ҷомеаҳои маҳаллӣ, бахши хусусии тандурустӣ дар марҳилаҳои таҳия ва татбиқ, мониторинг ва арзёбии натиҷаҳои татбиқи Барнома.

2) Риояи ҳуқуқҳо барои ҳифзи саломатӣ. Ҳуқуқ ба саломатӣ - ин ҳуқуқи ҳар як инсон ба дараҷаи баландтарини солимии ҷисмонӣ ва рӯҳӣ мебошад (моддаи 12 Аҳдномаи (пакт) байналмилалӣ оид ба ҳуқуқҳои иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва маданӣ). Ҳуқуқ ба ҳифзи саломатӣ чораҳоеро пешбинӣ менамояд, ки ба баратарф намудани сабабҳои носолимӣ равона карда шудаанд, аз ҷумла:

- ғамхорӣ дар ҳаққи модарону кӯдакон;

- пешгирии бемориҳои сироятӣ;

- пешгирии бемориҳои касбӣ ва ҳодисаҳои нохуш;

- гирифтани иттилооти эътимодбахш оид ба тарзи ҳаёти солим ва баланд бардоштани масъулияти шахсӣ барои саломатии худ;

- таъмини шароит барои баланд бардоштани фаъолнокии ҷисмонии аҳолӣ;

- пешгирии бемориҳои бо ғизо алоқаманд;

- пешгири ифлосшавии муҳити зист;

- назорати санитарии сифати ғизо, обтаъминкунӣ;

- пешгирии одатҳои зараровар ва рафторҳои хатарноки таваккалӣ.

3) Адолати хизматрасонии тиббӣ. Одилона тақсим намудани захираҳои тандурустӣ дар минтақаҳои мамлакат ва имконияти аз тарафи шаҳрвандон гирифтани иттилооти эътимодбахш оид ба ташаккули тарзи ҳаёти солим.

4) Равона намудани таваҷҷӯҳ ба гурӯқҳои осебпазири иҷтимоии аҳолӣ. Таъмин намудани дастрасӣ ба хизматрасонии тандурустӣ барои гурӯҳҳои осебпазири иҷтимоии аҳолӣ, барҳам додани системаи поймолкунандаи ҳуқуқи ақидаҳо (стереотипҳо) ва фаъолияти ҷамъиятӣ (таҳқир, стигматизатсия, зӯроварӣ).

5) Муносибати гуногунҷабҳа ба ҳалли масъалаҳои саломатӣ. Муносибати гуногунҷабҳа бо иштироки ташкилотҳои давлатӣ ва ғайридавлатии ҳамаи сатҳҳо, ташкилотҳои дар ҷамоатҳо фаъолияткунанда, ташкилотҳои динӣ, фондҳо, клубҳо, намояндагони бахши хусусӣ ва муассисаҳои молиявӣ оид ба масъалаҳои ташаккули тарзи ҳаёти солим.

6) Ҷалб намудан ва иштироки ҷомеаҳо дар масъалаҳои ташаккули тарзи ҳаёти солим. Зарурияти барқарор намудани муносибатҳои шарикӣ байни ҳукумат ва ҷомеаҳои маҳаллӣ дар соҳаи банақшагирӣ, амалӣ кардан ва ба ҳаёт татбиқ намудани масъалаҳои дахлдори ташаккули тарзи ҳаёти солим.

7) Баробарии гендерӣ ва муносибатҳои бо он асосёфта. Барнома ба принсипи баробарии гендерӣ такя намуда, муносибати гендериеро ба кор мебарад, ки он ҳама гуна чорабинии ба нақша даровардашударо аз нуқтаи назари таъсири вай ба мардону занон, аз ҷумла қонунгузорӣ, стратегия ва барномаҳо дар тамоми соҳаҳо ва сатҳҳо арзёбӣ мекунад.

8) Муносибати компаративӣ дар кори ташаккули тарзи ҳаёти солим Барнома ба муносибати компаративӣ такя менамояд, яъне бо дарназардошти хусусиятҳои таърихан шаклгирифтаи маҳаллӣ, анъана ва урфу одатҳое, ки бо тарзи ҳаёти аҳолӣ алоқаманд мебошанд. Ин барои фаъолияти мустақилонаи марказҳои ноҳиявӣ воситаи ҳавасмандгардонӣ мешавад.

6. Ташаккули Барнома ва фаъолияти афзалиятнок

Роҳбарии умумӣ ва ҳамоҳангсозии "Барномаи миллии ташаккули тарзи ҳаёти солим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2011-2015" аз тарафи муовини Сарвазири Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки бахши иҷтимоиро сарпарастӣ менамояд, амалӣ карда мешавад. Барномаро Вазорати тандурстии Ҷумҳурии Тоҷикистон татбиқ менамояд, ки ба он салоҳияти ҳамоҳангсозии Барнома аз рӯи чорабиниҳое, ки иҷрои онҳо ба салоҳияти дигар вазорату идораҳо вогузор шудааст, дода мешавад.

Дар сатҳҳои вилоятӣ, шаҳрӣ ва ноҳиявӣ ҳамоҳангсозони Барнома муовинони раиси Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳри Душанбе, шаҳру ноҳияҳо мебошанд, ки соҳаи тандурустиро назорат мекунанд. Муовинони ҳамоҳангсозон сардорони раёсат ва мудирони шӯъбаҳо/бахшҳои тандурустии мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатӣ мебошанд.

Барои татбиқи самтҳои асосии стратегӣ марказҳо оид ба масъалаҳои ташаккули тарзи ҳаёти солим дар сатҳҳои ҷумҳуриявӣ, вилоятӣ, шаҳрӣ ва ноҳиявӣ ташкил карда шудаанд.

Барои ҳамоҳангсозӣ, мониторинг ва арзёбии татбиқи Барнома шӯроҳои байниидоравии ҳамоҳангсозӣ оид ба ташаккули тарзи ҳаёти солим дар сатҳҳои ҷумҳуриявӣ, вилоятӣ, шаҳрӣ ва ноҳиявӣ ташкил карда мешаванд.

Барои татбиқи Барномаи мазкур ҷалб намудани Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати рушди иқтисод ва савдои Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати меҳнат ва ҳифзи иҷтимоии аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи ҷавонон, варзиш ва саёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи кор бо занон ва оилаи назди Ҳукумати Ҷумҳури Тоҷикистон, Кумитаи телевизион ва радиои назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агенти назорати маводи нашъаовари назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон талаб карда мешавад.

Иҷрои "Барномаи миллии ташаккули тарзи ҳаёти солим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2011-2020" бо дастгирии ташкилотҳои байналмилалӣ амалӣ карда мешавад.

7. Фаъолияти афзалиятнок

Вазифаи 1. Дар шаҳрвандон ташаккул додани ахлоқи ҳамида ва тарбияи солим:

- таҳия ва татбиқи барномаҳои иттилоотию маърифатӣ ва мавод оид ба ташаккули тарзи ҳаёти солим;

- таҳияи механизмҳои пешниҳод намудани иттилоот оид ба ташаккули тарзи ҳаёти солим;

- мустаҳкам намудан нерӯи ташкилии марказҳо ва кабинетҳои ноҳиявии ташаккули тарзи ҳаёти солим бо ҷалби кормандони кӯмаки аввалияи тиббию санитарӣ ва пешвоёни ҷомеаҳо;

- баланд бардоштани нақши марказҳои ташаккули тарзи ҳаёти солим барои тавсеа ва расонидани иттилоот оид ба тарзи ҳаёти солим.

Вазифаи 2. Баланд бардоштани нерӯи мутахассисони соҳаҳои гуногун оид ба масъалаҳои ташаккули тарзи ҳаёти солим бо роҳи фароҳам овардани системаи тайёркунӣ, азнавтайёркунӣ ва баланд бардоштани ихтисос:

- инкишофи ташкилоти сохтории шӯъбаи барномаҳои маъмурии Маркази ҷумҳуриявии ташаккули тарзи ҳаёти солим оид ба омӯзиши масъалаҳои татбиқи тарзи ҳаёти солим дар муассисахои таълимӣ;

- таъсиси системаи ҷумҳуриявии тайёр намудани омӯзгорон оид ба масъалаҳои тарзи солими ҳаёт;

- такмили барномаҳои таълимӣ барои омодагии заминавию муттасили мутахассисон оид ба масъалаҳои ташаккули тарзи ҳаёти солим;

- таҳлили мунтазам, такмил додан ва баррасии барномаҳои мусассисаҳои томактабӣ, мактабҳои таҳсилоти умумӣ, таълимгоҳҳои миёна ва олӣ оид ба тарзи ҳаёти солим;

- дар барномаҳои таълимии то ва баъдидипломии кормандони тиб татбиқ намудани масъалаҳои ташаккули тарзи ҳаёти солим.

Вазифаи 3. Таъмини заминаи муошриати харчӣ бештар имконпазири илмию методӣ оид ба ташаккули тарзи ҳаёти солим:

- ҳамоҳангсозии таҳқиқот дар байни аҳолӣ ва гурӯҳҳои мақсаднок оид ба масъалаҳои ташаккули тарзи ҳаёти солим;

- татбиқу такмили меъёрҳои баҳодиҳӣ ва индикаторҳои мониторинги раванди ташаккули тарзи ҳаёти солим дар зерсохторҳои дахлдори муассисаҳо ва вазорату идораҳо;

- таҳия ва татбиқи муносибатҳои муосири кор бо ҷомеаҳо оид ба ташаккули тарзи ҳаёти солим ва диққат додан ба омилҳои нисбатан зоҳиршавандаи хатар дар тарзи ҳаёт ва муҳити зист;

- ташкил намудан ва гузарондани конфронсҳои ҷумҳуриявӣ ва минтақавии илмию амалӣ, семинарҳо, ҷаласаҳо, нишастҳои матбуотӣ, мубоҳисаҳо, аксияҳо, озмунҳо, викторинаҳо оид ба масъалаҳои ташаккули тарзи ҳаёти солим.

Вазифаи 4. Такмили Сохтор ва таъсиси заминаи моддию техникии ташкилотҳо:

- дар сохтори дастгоҳи марказии Вазорати тандурустии Ҷумҳурии Тоҷикистон ташкил намудани шӯъба/вазифа оид ба тандурустии ҷамъиятӣ, маркетинги иҷтимоӣ;

- инкишоф ва таҳкими хадамоти ташаккули тарзи ҳаёти солим бо роҳи маблағгузории мувофиқ, рушди захираҳои кадрӣ ва мустаҳкам намудани заминаи моддию техникӣ;

- таъсиси марказҳои захиравӣ дар назди марказҳои вилоятии ташаккули тарзи ҳаёти солим, пурзӯр намудани фаъолият ва инкишофи системаи иттилоотии онҳо;

- такмили фаъолияти системаи иттилоотии Маркази ҷумҳуриявии ташаккули тарзи ҳаёти солим;

- таъсиси махзани маълумот барои ба аҳолӣ таъсир расондани иттилоот доир ба ташаккули тарзи ҳаёти солим;

Вазифаи 5. Таъсиси системаи доимамалкунандаи иттилоот ва омӯзиши аҳолӣ оид ба масъалаҳои нигохдорӣ ва таҳкими саломатӣ:

- таъмини дастрасии баробар ба иттилооти мувофиқ оид ба ташаккули тарзи ҳаёти солим;

- таҳия ва нашри маводи айёнӣ, иттилоотию маърифатӣ оид ба ҷанбаҳои гуногуни тарзи ҳаёти солим, пешгирии бемориҳо ва таҳкими саломатӣ;

- таҳия ва ҷорӣ намудани барномаи тайёр кардани рӯзноманигорон оид ба инъикоси масъалаҳои мушкилоти ташаккули тарзи ҳаёти солим;

- ташкили барномаҳои мунтазами телевизионӣ, гузоришҳои радиоӣ, чоп ва нашри фаслҳои мунтазам дар рӯзномаву маҷаллаҳо, аз ҷумла сайтҳои интернетӣ оид ба масъалаҳои ташаккули тарзи ҳаёти солим;

Вазифаи 6. Баланд бардоштани самаранокии кори мусассисаҳои фаъолияткунанда ва инкишофи шабакаи муассисаҳои мавҷудае, ки ба ташаккули тарзи ҳаёти солим машғул мебошанд:

- пурзӯр ва васеъ намудани нақши кӯмаки аввалияи тиббию санитарӣ дар кори тарзи ҳаёти солим ва ҳамбастагии функсионалӣ бо марказҳои ташаккули тарзи ҳаёти солим, инчунин аҳолӣ/ҷомеаҳо дар соҳаи тартиби ташаккули тарзи ҳаёти солим;

- инкишофи ҳамкорӣ байни марказҳои ташаккули тарзи ҳаёти солим, кӯмаки аввалияи тиббию санитарӣ, мактаб ва оила оид ба масъалаҳои ташаккули тарзи ҳаёти солим;

- гузарондани мониторинги мунтазами рушди Барнома ва кори муассисаҳои дахлдори вазорату идораҳо, ки фаъолияти тартиби ташаккули тарзи ҳаёти солимро амалӣ менамоянд;

Вазифаи 7. Таъсис ва такмили системаи расондани кӯмаки равоншиносӣ (психологӣ) ба аҳолӣ:

- ҷорӣ намудани барномаи тайёркунии то ва баъдидипломии мутахассисоне, ки ба масъалаҳои ташаккули тарзи ҳаёти солим машғуланд ва дохил намудани масъалаҳои расондани дастгирии равоншиносӣ ба аҳолӣ;

- дар заминаи донишгоҳ ва донишкадаҳои ҷумҳурӣ тайёр намудани мутахассисони равоншинос.

Вазифаи 8. Таъсиси шӯрои байниидоравии ҳамоҳангсозии ташаккули тарзи ҳаёти солими аҳолӣ барои муттаҳид намудани нерӯҳои бахши давлатӣ, ташкилотҳои ҷамъиятӣ ва ҷомеаи шаҳрвандӣ оид ба ташаккули тарзи ҳаёти солим:

- таъсиси шӯрои байниидоравии ҳамоҳангсозӣ оид ба масъалаҳои ташаккули тарзи ҳаёти солим, ҳамоҳангсозии фаъолият ва захираҳои вазоратҳо, идораҳо, ташкилоту корхона ва муассисаҳои мамлакат;

- пурзӯр намудани нақши Вазорати тандурустии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба ҳамоҳангсозии фаъолияти дигар сохторҳо, мақомоти ҳокимияти давлатӣ, ташкилотҳои ҷамъиятӣ, ташкилотҳо/донорҳо дар соҳаи ҳифз ва таҳкими саломатӣ;

- инкишоф ва дастгирии шарикӣ бо ташкилотҳои байналмилалӣ, ҷалби донорҳо ва сармоягузорон оид ба татбиқи технологияю таҷрибаҳои нав дар соҳаи тарзи ҳаёти солим;

- дастгирии фаъолияти ташкилотҳои ҷамъиятӣ дар гузарондани тарғиби ташаккули тарзи ҳаёти солим.

Вазифаи 9. Такмили механизмҳои ҳамоқангсозии ҳуқуқӣ ва меъёрии соҳаҳои гуногуни ҳаёти ҷамъият барои таъмин намудани имконияти интихоби рафтори солим:

- мустаҳкам намудани қонунгузорӣ, баррасии заминаи меъёрии ҳуқуқии хадамоти ташаккули тарзи ҳаёти солим;

8. Системаи иттилоотӣ

Системаи иттилоотӣ идоракунӣ, мониторинг ва арзёбии иҷрои Барномаро дар ҳамаи сатҳҳо бо маълумоти зарурии оморӣ таъмин мекунад.

Принсипи асосии ташаккули системаи иттилоотӣ дар тамоми қаламрави ҷумҳурӣ истифода бурдани ҳуҷҷатгузории ягонаи баҳисобгирию ҳисоботдиҳиро оид ба тартиби ташаккули тарзи ҳаёти солим пешбинӣ менамояд:

- дафтари бақайдгирии корҳои санитарию маърифатӣ - ш. №38;

- шакли ҳисоботдиҳии муассисаҳои тиббӣ оид ба тартиби ташаккули тарзи ҳаёти солим-ш. № 23;

Дар рафти татбиқи Барнома таҳия ва амалӣ намудани дигар стандартҳо барои бақайдгирӣ ва ҳисоботдиҳии фаъолияти бахши давлатӣ, ташкилотҳои ҷамъиятӣ ва ҷомеаҳои шаҳрвандӣ оид ба ташаккули тарзи хаёти солим пешбинӣ шудааст.

Барои арзёбии натиҷаҳои ҷорӣ рафти татбиқи барнома дар Шӯрои байниидоравии ҳамоҳангсозӣ ва Шӯрои директорон муҳокима мегардад. Барои мубодилаи таҷрибаи кории минтақаҳои гуногун семинарҳо, мизҳои мудаввар ва конфронсҳои илмию амалӣ бо истифодаи системаи иттилоотии Маркази ҷумҳуриявии ташаккули тарзи ҳаёти солим гузаронда мешаванд.

9. Маниторинг ва арзёбӣ

Бо мақсади таъмин намудани татбиқи самараноки Барнома ва бомуваффақият иҷро намудани вазифаҳои гузошташуда мониторинг ва арзёбии мунтазам гузаронда мешаванд. Барои таъмини намуди мазкури фаъолият дар дохили Шӯрои байниидоравии ҳамоҳангсозӣ гурӯҳи мониторинг ташкил карда мешавад, ки ба ҳайати он намояндагони вазорат, идора ва ташкилотҳои дахлдор шомил карда мешаванд. Ҳамаи масъалаҳои фаъолияти иттилоотию маърифатии ташаккули тарзи ҳаёти солимро Вазорати тандурустӣ амалӣ мегардонад.

Таъмини арзёбии мустақил, шаффофияти диққат додан ба раванд ва натиҷаҳо бо ҷалби экспертҳои мустақил, такя намудан ба ҳисоботи амалишуда ва таҳқиқоти махсус гузарондашуда иҷро мегардад. Назорат ва арзёбӣ дар асоси нишондиҳандаҳои тасдиқшуда гузаронида мешаванд.

Мониторпнг ва арзёбии Барнома бемайлон ва доимӣ дар шакли ҳисоботи солона амалӣ карда мешавад. Баҳодиҳӣ як маротиба дар панҷ сол - солҳои 2015 ва 2020 гузаронда мешавад.

Ҳисобот оид ба мониторинг бо арзёбии фаъолияти дар доираи он ба дастомада ва пешниҳодҳо оид ба такмили раванди инкишоф аз тарафи Вазорати тандурустӣ ва шарикони дахлдор муҳокима карда мешавад.

10. Сафарбарии шарикон

Маркази ҷумҳуриявии ташаккули тарзи ҳаёти солим, дигар марказҳои ҷумҳуриявии Вазорати тандурустии Ҷумҳурии Тоҷикистон (эмтаъминкунӣ, клиникии эндокринологӣ, клиникии бемориҳои кардиологӣ, клиникии ортопедия ва осебшиносӣ, клиникии бемориҳои касбӣ, клиникии наркологӣ ба номи профессор М.Ғ.Ғуломов, пешгирӣ ва мубориза бар зндди СПИД, бар зидди бемориҳои сил, мубориза бар зидди бемориҳои тропикӣ, миллии солимии репродуктивӣ, илмии хун, илмии саратоншиносӣ, Пажӯҳишгоҳи илмию таҳқиқотии тибби профилактикии Тоҷикистон) ва дигар хадамоти тандурустӣ бо муттаҳид намудани саъю кӯшиши бахши давлатӣ, ташкилотҳои байналмилалӣ ва ҷамъиятӣ, инчунин мақомоти ҳокимияти давлатӣ ва ҷомеаҳои шаҳрвандӣ дар асоси иттиҳод ва шарикӣ дар доираи барномаҳои амалишаванда ва дурнамои соҳаи ҳифзи саломатии аҳолӣ татбиқи сиёсати ташаккули тарзи ҳаёти солимро дар ҷумҳурӣ таъмин менамоянд.

Ҳамоҳангсозии иҷрои ҷузъҳои иттилоотию маърифатии Баномаҳои миллӣ дар доираи ҳифзи саломатии аҳолӣ ба зиммаи Маркази ҷумҳуриявии ташаккулм тарзи ҳаёти солими Вазорати тандурустии Ҷумҳурии Тоҷикистон вогузор мегардад.

11. Фасли иқтисодӣ

Барои татбиқи Барнома, харидани воситаҳои техникӣ - нақлиёт, таҷҳизоту дастгоҳҳо барои тартиби ташаккули тарзи ҳаёти солим дар байни аҳолӣ, инчунин нашри маводи иттилоотию маърифатӣ, хароҷотҳо барои гузарондани корҳои иттилоотию маърифати, ташкилию методӣ ва машваратӣ маблағ зарур мебошад.

Барнома аз тарафи Вазорати тандурустӣ ва мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатӣ дар доираи маблағҳои ҳамасола пешбинишудаи буҷети давлатӣ маблағгузорӣ карда,мешавад. Барои рушди бомуваффақият ва татбиқи барнома дастгирии молиявӣ ва техникии ташкилотҳои байналмилалӣ зарур аст. Вазорату идораҳои дахлдор ҳангоми таҳияи нақшаи татбиқи барномаи мазкур дар доираи маблағҳои ҳамасола пешбинишудаи буҷети давлатӣ хароҷоти онро ба нақша мегиранд.

Замимаи 1

Барномаи миллии ташаккули тарзи ҳаёти солим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2011-2020

Нақшаи татбиқи Барнома

+--+---------------------+-------------------------------+-----------ҷ
|№ |  Номгӯи чорабиниҳо  |             Масъулон          |    Мӯҳлат |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|1 |Инкишоф ва такмили   |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |   солҳои  |
|  |барномаҳои иттилоотию|Тоҷикистон, Вазорати маорифи   | 2011-2020 |
|  |маърифатӣ (дастурҳои |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати  |           |
|  |таълимӣ, тавсияҳои   |фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |методӣ, дастурҳо ва  |Вазорати меҳнат ва ҳифзи       |           |
|  |ғайра) ва мавод      |иҷтимоии аҳолии Ҷумҳурии       |           |
|  |(буклетҳо, варақаҳо, |Тоҷикистон, Кумитаи ҷавонон,   |           |
|  |китобчаҳо, овезаҳо,  |варзиш ва сайёҳии назди        |           |
|  |билбордҳо, маводи    |Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |аудио ва видеоӣ,     |Кумитаи телевизион ва радиои   |           |
|  |наворҳои видеоӣ ва   |назди Ҳукумати Ҷумҳурии        |           |
|  |ғайра), ҳамчунин     |Тоҷикистон, Агентии назорати   |           |
|  |пурзӯр намудани нақши|маводи нашъаовари назди        |           |
|  |воситаҳои ахбори омма|Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон,|           |
|  |(барномаҳои          |мақомоти маҳаллии ҳокимияти    |           |
|  |телевизиону радиоӣ,  |давлатӣ                        |           |
|  |рӯзномаҳо, маҷаллаҳо,|                               |           |
|  |воситаҳои электронӣ) |                               |           |
|  |оид ба ташаккули     |                               |           |
|  |тарзи ҳаёти солим    |                               |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|2 |Таҳия ва такмили     |Вазорати маорифи Ҷумҳурии      |   солҳои  |
|  |механизмҳо (шӯрои    |Тоҷикистон,Вазорати тандурустии| 2011-2020 |
|  |ҳифзи саломатии      |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати  |           |
|  |аҳолӣ, шӯрои         |фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |маҳаллаҳо ва         |Вазорати рушди иқтисод ва      |           |
|  |Ассотсиатсияи        |савдои Ҷумҳурии Тоҷикистон,    |           |
|  |волидайну омӯзгорон),|Кумитаи ҷавонон, варзиш ва     |           |
|  |пешниҳод намудани    |саёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии |           |
|  |иттилоот оид ба      |Тоҷикистон, Кумитаи кор бо     |           |
|  |ташаккули тарзи ҳаёти|занон ва оилаи назди Ҳукумати  |           |
|  |солим дар сатҳи      |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи   |           |
|  |ҷамоатҳо             |телевизион ва радиои назди     |           |
|  |                     |Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |                     |мақомоти маҳаллии ҳокимияти    |           |
|  |                     |давлатӣ                        |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|3 |Таҳкими нерӯи техникӣ|Мақомоти маҳаллии ҳокимияти    |   солҳои  |
|  |ва захираҳои ташкилии|давлатӣ                        | 2011-2012 |
|  |марказҳои ноҳиявӣ ва |                               |           |
|  |утоққои ташаккули    |                               |           |
|  |тарзи ҳаёти солим бо |                               |           |
|  |ҷалби маблағҳои      |                               |           |
|  |буҷети давлатӣ ва    |                               |           |
|  |донорҳо              |                               |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|4 |Пурзӯр намудани нерӯи|Вазорати маориф, Вазорати      |   солҳои  |
|  |техникӣ ва кадрии    |тандурустӣ, Вазорати фарҳанг,  | 2011-2012 |
|  |кормандони системаи  |Вазорати меҳлат ва ҳифзи       |           |
|  |тандурустӣ, маориф,  |иҷтимоии аҳолии Ҷумҳурии       |           |
|  |намояндагони ҷавонон,|Тоҷикистон, Кумитаи ҷавонон,   |           |
|  |дин ва васоити ахбори|варзиш ва саёҳии назди         |           |
|  |омма дар тавсеа ва   |Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |расонидани иттилоот  |Кумитаи кор бо занон ва оилаи  |           |
|  |оид ба тарзи ҳаёти   |назди, Ҳукумати Ҷумҳурии       |           |
|  |солим                |Тоҷикистон, Кумитаи телевизион |           |
|  |                     |ва радиои назди Ҳукумати       |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти  |           |
|  |                     |маҳаллии ҳокимияти давлатӣ     |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|5 |Дар заминаи          |Вазорати маорифи Ҷумҳурии      |   солҳои  |
|  |Донишкадаи           |Тоҷикистон, Вазорати           | 2011-2012 |
|  |баъдидипломии такмили|тандурустии Ҷумҳурии           |           |
|  |ихтисоси кормандони  |Тоҷикистон, Вазорати фарҳанги  |           |
|  |тиб таъсис додани    |Ҷумҳурии Тоҷикистон            |           |
|  |системаи тайёр       |                               |           |
|  |намудани мутахассисон|                               |           |
|  |оид ба масъалаҳои    |                               |           |
|  |ташаккули тарзи ҳаёти|                               |           |
|  |солим                |                               |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|6 |Такмили барномаҳои   |Вазорати маорифи Ҷумҳурии      |   солҳои  |
|  |таълимӣ барои тайёрии|Тоҷикистон, Вазорати           | 2011-2020 |
|  |заминавӣ ва муттасили|тандурустии Ҷумҳурии           |           |
|  |мутахассисон оид ба  |Тоҷикистон, мақомоти маҳаллии  |           |
|  |масъалаҳои ташаккули |ҳокимияти давлатӣ              |           |
|  |тарзи ҳаёти солим    |                               |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|7 |Таҳлили мунтазам,    |Вазорати маорифи Ҷумҳурии      |   солҳои  |
|  |такмил ва баррасии   |Тоҷикистон, Вазорати           | 2011-2020 |
|  |барномаҳо барои      |тандурустии Ҷумҳурии Тоҷикистон|           |
|  |муассисаҳои          |                               |           |
|  |томактабӣ, мактабҳои |                               |           |
|  |таҳсилоти умумӣ,     |                               |           |
|  |таълимгохҳои миёна ва|                               |           |
|  |олӣ оид ба тарзи     |                               |           |
|  |ҳаёти солим          |                               |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|8 |Таъсиси махзани      |Маркази таҳқиқоти стратегии    |   солҳои  |
|  |ягонаи маълумот дар  |назди Президенти Ҷумҳурии      | 2011-2013 |
|  |бораи натиҷаҳои      |Тоҷикистон,Вазорати тандурустӣ,|           |
|  |таҳқиқоти аҳолӣ ва   |Вазорати меҳнат ва ҳифзи       |           |
|  |гурӯҳҳои мақсаднок   |иҷтимоии аҳолии Ҷумҳурии       |           |
|  |оид ба масъалаҳои    |Тоҷикистон, Вазорати адлияи    |           |
|  |ташаккули тарзи ҳаёти|Ҷумҳурии Тоҷикистон            |           |
|  |солим                |                               |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|9 |Таъсиси Шӯрои        |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |    соли   |
|  |байниидоравии        |Тоҷикистон, Вазорати фарҳанги  |    2011   |
|  |ҳамоҳангсозӣ оид ба  |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати  |           |
|  |масъалаҳои ташаккули |меҳнат ва ҳифзи иҷтимоии аҳолии|           |
|  |тарзи ҳаёти солим    |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи   |           |
|  |барои ҳамоҳангсозии  |ҷавонон, варзиш ва сайёҳии     |           |
|  |фаъолият ва захираҳои|назди Ҳукумати Ҷумҳурии        |           |
|  |вазорату идораҳо,    |Тоҷикистон, Кумитаи кор бо     |           |
|  |ташкилотҳо,корхонаҳо,|занон ва оилаи назди Ҳукумати  |           |
|  |муассисаҳо           |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи   |           |
|  |                     |телевизион ва радиои назди     |           |
|  |                     |Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |                     |Агентии назорати маводи        |           |
|  |                     |нашъаовари назди Президенти    |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти  |           |
|  |                     |маҳаллии ҳокимияти давлатӣ     |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|10|Таъсиси механизми    |Шӯрои ҳамоҳангсозӣ оид ба      |   солҳои  |
|  |татбиқи ҷузъҳои      |таблиғи ташаккули тарзи ҳаёти  | 2011-2013 |
|  |иттилоотию маърифатии|солим                          |           |
|  |Барномаи миллӣ дар   |                               |           |
|  |соҳаи ҳифзи саломатии|                               |           |
|  |аҳолӣ                |                               |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|11|Ҷорӣ намудан ва      |Шӯрои ҳамоҳангсозӣ оид ба      |  солҳои   |
|  |такмил додани        |таблиғи ташаккули тарзи ҳаёти  |2011-2012  |
|  |меъёрҳои арзёбӣ ва   |солим                          |           |
|  |индикаторҳои         |                               |           |
|  |мониторинги равандҳои|                               |           |
|  |ташаккули тарзи ҳаёти|                               |           |
|  |солим дар            |                               |           |
|  |зерсохторҳои дахлдори|                               |           |
|  |вазорату идораҳо     |                               |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|12|Такмил додан ва      |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |  солҳои   |
|  |пурзӯр намудани      |Тоҷикистон, Вазорати маорифи   |2011-2020  |
|  |муносибатҳои методии |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати  |           |
|  |кор бо аҳолӣ оид ба  |фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |ташаккули тарзи ҳаёти|Вазорати меҳнат ва ҳифзи       |           |
|  |солим ва диққат додан|иҷтимоии аҳолии Ҷумҳурии       |           |
|  |ба омилҳои нисбатан  |Тоҷикистон, Кумитаи ҷавонон,   |           |
|  |зоҳиршавандаи хатар  |варзиш ва сайёҳии назди        |           |
|  |дар тарзи ҳаёт ва    |Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |муҳити зист          |Кумитаи кор бо занон ва оилаи  |           |
|  |                     |назди Ҳукумати Ҷумҳурии        |           |
|  |                     |Тоҷикистон, Кумитаи телевизион |           |
|  |                     |ва радиои назди Ҳукумати       |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии   |           |
|  |                     |назорати маводи нашъаовари     |           |
|  |                     |назди Президенти Ҷумҳурии      |           |
|  |                     |Тоҷикистон, мақомоти маҳаллии  |           |
|  |                     |ҳокимияти давлатӣ              |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|13|Ташкил ва доир       |Вазорати маорифи Ҷумҳурии      |  солҳои   |
|  |намудани конфронсҳои |Тоҷикистон,Вазорати тандурустии|2011-2020  |
|  |ҷумҳуриявӣ ва        |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати  |           |
|  |минтақавии илмию     |фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |амалӣ, конференсияҳо,|Вазорати меҳнат ва ҳифзи       |           |
|  |семинарҳо, ҷаласаҳо, |иҷтимоии аҳолии Ҷумҳурии       |           |
|  |мубоҳисаҳо, нишастҳои|Тоҷикистон, Кумитаи ҷавонон,   |           |
|  |матбуотӣ, иқдомҳо,   |варзиш ва сайёҳии назди        |           |
|  |озмунҳо, викторинаҳо |Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |оид ба масъалаҳои    |Кумитаи кор бо занон ва оилаи  |           |
|  |ташаккули тарзи ҳаёти|назди Ҳукумати Ҷумҳурии        |           |
|  |солим                |Тоҷикистон, Кумитаи телевизион |           |
|  |                     |ва радиои назди Ҳукумати       |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии   |           |
|  |                     |назорати маводи нашъаовари     |           |
|  |                     |назди Президенти Ҷумҳурии      |           |
|  |                     |Тоҷикистон, мақомоти маҳаллии  |           |
|  |                     |ҳокимияти давлатӣ              |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|14|Таъсиси марказҳои    |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |   солҳои  |
|  |захиравӣ дар назди   |Тоҷикистон, мақомоти маҳаллии  | 2011-2013 |
|  |марказҳои ташаккули  |ҳокимияти давлатӣ              |           |
|  |тарзи ҳаёти солим,   |                               |           |
|  |пурзӯр намудани      |                               |           |
|  |фаъолият ва инкишофи |                               |           |
|  |системаи иттилоотии  |                               |           |
|  |онҳо                 |                               |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|15|Такмили фаъолияти    |Вазорати тандурусггии Ҷумҳурии |  солҳои   |
|  |системаи иттилоотии  |Тоҷикистон, Вазорати фарҳанги  |2011-2020  |
|  |Маркази ҷумҳуриявии  |Ҷумҳурии Тоҷикистон            |           |
|  |ташаккули тарзи ҳаёти|                               |           |
|  |солим                |                               |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|16|Таъсиси махзани      |Маркази таҳқиқоти стратегии    |   солҳои  |
|  |маълумот оид ба      |назди Президенти Ҷумҳурии      | 2011-2013 |
|  |ташаккули тарзи ҳаёти|Тоҷикистон, Вазорати маорифи   |           |
|  |солим                |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати  |           |
|  |                     |тандурустии Ҷумҳурии           |           |
|  |                     |Тоҷикистон, Вазорати фарҳанги  |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати  |           |
|  |                     |меҳнат ва ҳифзи иҷтимоии аҳолии|           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати  |           |
|  |                     |адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон,    |           |
|  |                     |Кумитаи ҷавонон, варзиш ва     |           |
|  |                     |сайёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии|           |
|  |                     |Тоҷикистон, Кумитаи кор бо     |           |
|  |                     |занон ва оилаи назди Ҳукумати  |           |
|  |                     |Ҷумхурии Тоҷикистон, Агентии   |           |
|  |                     |назорати маводи нашъаовари     |           |
|  |                     |назди Президенти Ҷумҳурии      |           |
|  |                     |Тоҷикистон                     |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|17|Таъмини дастрасии    |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |  солҳои   |
|  |баробари аҳолӣ ба    |Тоҷикистон, Вазорати маорифи   |2011-2020  |
|  |иттилооти мувофиқ оид|Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати  |           |
|  |ба ташаккули тарзи   |фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |ҳаёти солим бо       |Вазорати меҳнат ва ҳифзи       |           |
|  |истифода аз шаклҳои  |иҷтимоии аҳолии Ҷумҳурии       |           |
|  |гуногуни расондани   |Тоҷикистон, Кумитаи ҷавонон,   |           |
|  |иттилоот             |варзиш ва сайёҳии назди        |           |
|  |                     |Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |                     |Кумитаи кор бо занон ва оилаи  |           |
|  |                     |назди Ҳукумати Ҷумҳурии        |           |
|  |                     |Тоҷикистон, Кумитаи телевизион |           |
|  |                     |ва радиои назди Ҳукумати       |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии   |           |
|  |                     |назорати маводи нашъаовари     |           |
|  |                     |назди Президенти Ҷумҳурии      |           |
|  |                     |Тоҷикистон, мақомоти маҳаллии  |           |
|  |                     |ҳокимияти давлатӣ              |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|18|Таҳия, нашр ва чопи  |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |  солҳои   |
|  |маводи иттилоотию    |Тоҷикистон, мақомоти маҳаллии  |2011-2020  |
|  |маърифатӣ оид  ба    |ҳокимияти давлатӣ              |           |
|  |масъалаҳои ташаккули |                               |           |
|  |тарзи ҳаёти солим,   |                               |           |
|  |пешгирии бемориҳо ва |                               |           |
|  |таҳкими саломатӣ     |                               |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|19|Таъсис ва такмили    |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |  солҳои   |
|  |барномаҳои тайёр     |Тоҷикистон, Вазорати фарҳанги  |2011-2020  |
|  |намудани             |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи   |           |
|  |рӯзноманигорон оид ба|телевизион ва радиои назди     |           |
|  |инъикоси масъалаҳои  |Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон   |           |
|  |ташаккули тарзи ҳаёти|                               |           |
|  |солим                |                               |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|20|Таъсис ва такмили    |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |  солҳои   |
|  |барномаҳои мунтазами |Тоҷикистон, Вазорати фарҳанги  |2011-2020  |
|  |телевизион, радио,   |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи   |           |
|  |нашрияҳо ва гӯшаҳои  |телевизион ва радиои назди     |           |
|  |рӯзномаву маҷаллаҳо, |Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |инчунин сомонаҳои    |мақомоти маҳаллии ҳокимияти    |           |
|  |интернетӣ оид ба     |давлатӣ                        |           |
|  |масъалаҳои ташаккули |                               |           |
|  |тарзи ҳаёти солим    |                               |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|21|Пурзӯр ва васеъ      |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |   соли    |
|  |намудани нақши       |Тоҷикистон, мақомоти маҳаллии  |   2011    |
|  |муттаҳидкунандагии   |ҳокимияти давлатӣ              |           |
|  |кӯмаки аввалияи      |                               |           |
|  |тиббии санитарӣ ва   |                               |           |
|  |марказҳои ташаккули  |                               |           |
|  |тарзи ҳаёти солим дар|                               |           |
|  |тартиби тарзи ҳаёти  |                               |           |
|  |солим                |                               |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|22|Гузарондани          |Шӯрои ҳамоҳангсозӣ оид ба      |  солҳои   |
|  |мониторинги мунтазами|таблиғи ташаккули тарзи ҳаёти  |2011-2020  |
|  |барномаҳо ва кори    |солим                          |           |
|  |вазорату идораҳое, ки|                               |           |
|  |ташаккули тарзи ҳаёти|                               |           |
|  |солимро тартиб       |                               |           |
|  |менамоянд            |                               |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|23|Дар барномаи тайёрии |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |  солҳои   |
|  |то ва баъдидипломии  |Тоҷикистон, Вазорати маорифи   |2011-2020  |
|  |мутахассисоне, ки ба |Ҷумҳурии Тоҷикистон            |           |
|  |ташаккули тарзи ҳаёти|                               |           |
|  |солим машғул         |                               |           |
|  |мебошанд, ҷорӣ       |                               |           |
|  |намудани масъалаи    |                               |           |
|  |равоншиносии         |                               |           |
|  |(психологии) аҳолӣ   |                               |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|24|Инкишоф додан ва     |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |  солҳои   |
|  |дастгирии ҳамкорӣ бо |Тоҷикистон, Вазорати маорифи   |2011-2020  |
|  |ташкилоти            |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати  |           |
|  |байналмилалӣ, ҷалби  |фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |донорҳо,             |Вазорати меҳнат ва ҳифзи       |           |
|  |инвеститсияҳо оид ба |иҷтимоии аҳолии Ҷумҳурии       |           |
|  |ҷорӣ намудани        |Тоҷикистон, Кумитаи ҷавонон,   |           |
|  |технология ва таҷриба|варзиш ва сайёҳии назди        |           |
|  |дар соҳаи ташахкули  |Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |тарзи ҳаёти солим    |Кумитаи кор бо занон ва оилаи  |           |
|  |                     |назди Ҳукумати Ҷумҳурии        |           |
|  |                     |Тоҷикистон, Кумитаи телевизион |           |
|  |                     |ва радиои назди Ҳукумати       |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии   |           |
|  |                     |назорати маводи нашъаовари     |           |
|  |                     |назди Президенти Ҷумҳурии      |           |
|  |                     |Тоҷикистон, мақомоти маҳаллии  |           |
|  |                     |ҳокимияти давлатӣ              |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|25|Дастгирии фаъолияти  |Вазорати маорифи Ҷумҳурии      |  солҳои   |
|  |ташкилотҳои ҷамъиятӣ |Тоҷикистон,Вазорати тандурустии|2011-2020  |
|  |дар тартиби ташаккули|Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати  |           |
|  |тарзи хаёти солим    |фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |                     |Вазорати меҳнат ва ҳифзи       |           |
|  |                     |иҷтимоии аҳолии Ҷумҳурии       |           |
|  |                     |Тоҷикистон, Кумитаи ҷавонон,   |           |
|  |                     |варзиш ва сайёҳии назди        |           |
|  |                     |Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |                     |Кумитаи кор бо занон ва оилаи  |           |
|  |                     |назди Ҳукумати Ҷумҳурии        |           |
|  |                     |Тоҷикистон, Кумитаи телевизион |           |
|  |                     |ва радиои назди Ҳукумати       |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии   |           |
|  |                     |назорати маводи нашъаовари     |           |
|  |                     |назди Президенти Ҷумҳурии      |           |
|  |                     |Тоҷикистон, мақомоти маҳаллии  |           |
|  |                     |ҳокимияти давлатӣ              |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|26|Таҳкими қонунгузорӣ, |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |  солҳои   |
|  |заминаи меъёрии      |Тоҷикистон, Вазорати адлияи    |2011-2020  |
|  |ҳуқуқии хадамоти     |Ҷумҳурии Тоҷикистон            |           |
|  |ташаккули тарзи ҳаёти|                               |           |
|  |солим                |                               |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|27|Таҳияи Барномаи ғизои|Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |    соли   |
|  |солим ва фаъолнокии  |Тоҷикистон, Вазорати кишоварзии|    2011   |
|  |ҷисмонӣ              |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати  |           |
|  |                     |маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон,   |           |
|  |                     |Кумитаи ҷавонон, варзиш ва     |           |
|  |                     |сайёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии|           |
|  |                     |Тоҷикистон, Академияи илмҳои   |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон            |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|28|Таҳияи санадҳои      |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |  солҳои   |
|  |меъёрии ҳуқуқӣ дар   |Тоҷикистон, Вазорати рушди     |2011-2012  |
|  |соҳаи беҳбуди сифати |иқтисод ва савдои Ҷумҳурии     |           |
|  |маҳсулоти озуқаворӣ  |Тоҷикистон, Вазорати кишоварзии|           |
|  |мутобиқи талаботи    |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати  |           |
|  |байналмилалӣ ва      |маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон,   |           |
|  |тавсеаи меъёрҳои     |Кумитаи ҷавонон, варзиш ва     |           |
|  |ғизои хушсифату      |сайёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии|           |
|  |оқилона дар байни    |Тоҷикистон, Академияи илмҳои   |           |
|  |аҳолӣ                |Ҷумҳурии Тоҷикистон            |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|29|Амали намудани       |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |  солҳои   |
|  |тадбирҳои дахлдоре,  |Тоҷикистон, Вазорати рушди     |2011-2013  |
|  |ки барои риояи       |иқтисод ва савдои Ҷумҳурии     |           |
|  |принсипҳои гигиенаи  |Тоҷикистон, Вазорати кишоварзии|           |
|  |маҳсулоти озуқаворӣ  |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати  |           |
|  |аз истеҳсол          |маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон,   |           |
|  |то истеъмол равона   |Кумитаи ҷавонон, варзиш ва     |           |
|  |шудааст (паст        |сайёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии|           |
|  |намудани дараҷаи     |Тоҷикистон, Академияи илмҳои   |           |
|  |ифлосшавии маҳсулоти |Ҷумҳурии Тоҷикистон            |           |
|  |озуқаворӣ аз микробҳо|                               |           |
|  |ва моддаҳои кимиёвӣ, |                               |           |
|  |истифодаи стандартҳои|                               |           |
|  |мутобиқ аз ҷониби    |                               |           |
|  |тамоми бахшҳое, ки   |                               |           |
|  |барои истеҳсол ва    |                               |           |
|  |фурӯши маҳсулоти     |                               |           |
|  |озуқаворӣ масъул     |                               |           |
|  |мебошанд)            |                               |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|30|Кам намудани дараҷаи |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |    соли   |
|  |нокифоягии йод ҳамчун|Тоҷикистон, Вазорати рушди     |    2011   |
|  |проблемаи тандурустии|иқтисод ва савдои Ҷумҳурии     |           |
|  |ҷомеа зимни истеҳсол |Тоҷикистон, Вазорати кишоварзии|           |
|  |ва таъмини ҳолии     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати  |           |
|  |тамоми минтақаҳо бо  |маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон,   |           |
|  |намаки               |Кумитаи ҷавонон, варзиш ва     |           |
|  |йодноккардашудаи     |сайёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии|           |
|  |истеъмолӣ            |Тоҷикистон, Академияи илмҳои   |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон            |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|31|Паст намудани дараҷаи|Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |  солҳои   |
|  |камхунӣ аз норасоии  |Тоҷикистон, Вазорати рушди     |2011-2015  |
|  |оҳан ҳамчун масъалаи |иқтисод ва савдои Ҷумҳурии     |           |
|  |тандурустии ҷомеа    |Тоҷикистон, Вазорати кишоварзии|           |
|  |зимни истеҳсол ва    |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати  |           |
|  |таъмини аҳолӣ бо орди|маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон,   |           |
|  |аз минералҳои оҳан   |Кумитаи ҷавонон, варзиш ва     |           |
|  |ғизоноккадашуда      |сайёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии|           |
|  |                     |Тоҷикистон, Академияи илмҳои   |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон            |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|32|Ташкили системаи     |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |  солҳои   |
|  |мониторинг ва таҳияи |Тоҷикистон, Вазорати рушди     |2011-2020  |
|  |тадбирҳо оид ба амалӣ|иқтисод ва савдои Ҷумҳурии     |           |
|  |намудани стратегияи  |Тоҷикистон, Вазорати кишоварзии|           |
|  |глобалии Ташкилоти   |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати  |           |
|  |умумиҷаҳонии         |маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон,   |           |
|  |тандурустӣ ҷиҳати    |Кумитаи ҷавонон, варзиш ва     |           |
|  |беҳбуди синамаконӣ   |сайёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии|           |
|  |дар Ҷумҳурии         |Тоҷикистон, Академияи илмҳои   |           |
|  |Тоҷикистон           |Ҷумҳурии Тоҷикистон            |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|33|Таъмини шароит барои |Вазорати рушди иқтисод ва      |  солҳои   |
|  |анҷом додани назорат |савдои Ҷумҳурии Тоҷикистон,    |2011-2013  |
|  |ва сифати безарарии  |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |           |
|  |маҳсулот ва ашёи хоми|Тоҷикистон, Вазорати маорифи   |           |
|  |озуқаворӣ, аз ҷумла  |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати  |           |
|  |ташкили озмоишгоҳи бо|фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |дастгоҳҳои замонавӣ  |Вазорати меҳнат ва ҳифзи       |           |
|  |муҷаҳҳаз             |иҷтимоии аҳолии Ҷумҳурии       |           |
|  |                     |Тоҷикистон, Кумитаи ҷавонон,   |           |
|  |                     |варзиш ва сайёҳии назди        |           |
|  |                     |Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |                     |Кумитаи кор бо занон ва оилаи  |           |
|  |                     |назди Ҳукумати Ҷумҳурии        |           |
|  |                     |Тоҷикистон, Кумитаи телевизион |           |
|  |                     |ва радиои назди Ҳукумати       |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии   |           |
|  |                     |назорати маводи нашъаовари     |           |
|  |                     |назди Президенти Ҷумҳурии      |           |
|  |                     |Тоҷикистон, мақомоти маҳаллии  |           |
|  |                     |ҳокимияти давлатӣ              |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|34|Ташкили сабади ҳадди |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |  солҳои   |
|  |ақали озуқаворӣ дар  |Тоҷикистон, Вазорати рушди     |2011-2013  |
|  |Ҷумҳурии Тоҷикистон  |иқтисод ва савдои Ҷумҳурии     |           |
|  |                     |Тоҷикистон, Вазорати кишоварзии|           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати  |           |
|  |                     |маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон,   |           |
|  |                     |Кумитаи ҷавонон, варзиш ва     |           |
|  |                     |сайёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии|           |
|  |                     |Тоҷикистон, Академияи илмҳои   |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон            |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|35|Ташкили системаи     |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |  солҳои   |
|  |барномаҳои маърифатӣ |Тоҷикистон, Вазорати иқтисод ва|2011-2013  |
|  |барои таблиғи        |савдои Ҷумҳурии Тоҷикистон,    |           |
|  |донишҳои муосири     |Вазорати кишоварзии Ҷумҳурии   |           |
|  |ғизоистеъмолкунӣ ва  |Тоҷикистон, Вазорати маорифи   |           |
|  |пешгирии бемориҳои   |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи   |           |
|  |вобаста ба озуқаворӣ,|ҷавонон, варзиш ва сайёҳии     |           |
|  |омӯзиши мутахассисон |назди Ҳукумати Ҷумҳурии        |           |
|  |дар соҳаи мазкур     |Тоҷикистон, Корпоратсияи       |           |
|  |                     |саноати озуқа ва боғу          |           |
|  |                     |токпарварии "Хӯрокворӣ"-и      |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Академияи |           |
|  |                     |илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон     |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|36|Таҳия ва татбиқи     |Вазорати маорифи Ҷумҳурии      |  солҳои   |
|  |механизмҳои идоракунӣ|Тоҷикистон,Вазорати тандурустии|2011-2013  |
|  |ва ҳамоҳангсозии     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати  |           |
|  |фаъолияти вазорату   |фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |идораҳои гуногун дар |Кумитаи ҷавонон, варзиш ва     |           |
|  |рушди тарбияи ҷисмонӣ|сайёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии|           |
|  |ва варзиши Ҷумҳурии  |Тоҷикистон, Кумитаи телевизион |           |
|  |Тоҷикистон           |ва радиои назди Ҳукумати       |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон            |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|37|Таъмини эҳтиёҷоти    |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |соли 2015  |
|  |минтақаҳои алоҳида ба|Тоҷикистон, Вазорати маорифи   |           |
|  |кадрҳо, кормандони   |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати  |           |
|  |соҳаи варзиш,        |фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |бозомӯзӣ ва тайёр    |Кумитаи ҷавонон, варзиш ва     |           |
|  |намудани онҳо        |сайёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии|           |
|  |                     |Тоҷикистон, Кумитаи телевизион |           |
|  |                     |ва радиои назди Ҳукумати       |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон            |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|38|Такмили барномаҳои   |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |  солҳои   |
|  |заминавии томактабӣ, |Тоҷикистон, Вазорати маорифи   |2011-2020  |
|  |мактабй ва донишҷӯён |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати  |           |
|  |оид ба тарбияи       |фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |ҷисмонӣ ва варзиш    |Кумитаи ҷавонон, варзиш ва     |           |
|  |                     |сайёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии|           |
|  |                     |Тоҷикистон, Кумитаи телевизион |           |
|  |                     |ва радиои назди Ҳукумати       |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон            |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|39|Таъмини аҳолӣ бо     |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |  солҳои   |
|  |иттилооти зарурӣ оид |Тоҷикистон, Вазорати маорифи   |2011-2020  |
|  |ба манфиати тарбияи  |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати  |           |
|  |ҷисмонӣ ва варзиш    |фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |барои саломатӣ       |Кумитаи ҷавонон, варзиш ва     |           |
|  |                     |сайёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии|           |
|  |                     |Тоҷикистон, Кумитаи телевизион |           |
|  |                     |ва радиои назди Ҳукумати       |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон            |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|40|Рушди барномаҳо оид  |Кумитаи ҷавонон, варзиш ва     |  солҳои   |
|  |ба ташкили фароғат ва|сайёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии|2011-2013  |
|  |истироҳати аҳолӣ,    |Тоҷикистон, Вазорати рушди     |           |
|  |минтақаҳои истироҳат |иқтисод ва савдои Ҷумҳурии     |           |
|  |ва туризм, инчунин   |Тоҷикистон, Вазорати меҳнат    |           |
|  |таҳкими заминаи      |ва ҳифзи иҷтимоии аҳолии       |           |
|  |моддию техникии онҳо |Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти  |           |
|  |                     |маҳаллии ҳокимияти давлатӣ     |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|41|Фароҳам овардани     |Вазорати маорифи Ҷумҳурии      |  солҳои   |
|  |шароит барои аз      |Тоҷикистон,Вазорати тандурустии|2011-2015  |
|  |ҷониби кӯдакони синни|Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи   |           |
|  |томактабӣ ва         |ҷавонон, варзиш ва сайёҳии     |           |
|  |мактаббачагон иҷро   |назди Ҳукумати Ҷумҳурии        |           |
|  |намудани ҳаҷми аз    |Тоҷикистон, мақомоти маҳаллии  |           |
|  |ҷиҳати илмӣ          |ҳокимияти давлатӣ              |           |
|  |асоснокшудаи         |                               |           |
|  |ҳаракатҳои фаъол     |                               |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|42|Таҳияи барномаҳо     |Кумитаи ҷавонон, варзиш ва     |  солҳои   |
|  |барои ҷавонон ва     |сайёҳии назди Хукумати Ҷумҳурии|2011-2014  |
|  |таъмини чорабиниҳои  |Тоҷикистон, Вазорати маорифи   |           |
|  |фарҳангию оммавӣ оид |Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти  |           |
|  |ба афзоиши ҳаҷми     |маҳаллии ҳокимияти давлатӣ     |           |
|  |фаъолнокии ҳаракати  |                               |           |
|  |донишҷӯён ва         |                               |           |
|  |коргарҷавонон        |                               |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|43|Ба тарбияи ҷисмонӣ ва|Вазорати маорифи Ҷумҳурии      |  солҳои   |
|  |варзиш ҷалб намудани |Тоҷикистон, Кумитаи ҷавонон,   |2011-2015  |
|  |аҳолии аз ҷиҳати     |варзиш ва сайёҳии назди        |           |
|  |иҷтимоӣ осебпазир,   |Хукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |таъмини шароит барои |мақомоти маҳаллии ҳокимияти    |           |
|  |машғул шудани        |давлатӣ                        |           |
|  |маъюбон, гурӯҳҳои    |                               |           |
|  |камбизоат ва бекорон |                               |           |
|  |ба тарбияи ҷисмонӣ ва|                               |           |
|  |варзиш, таъсиси      |                               |           |
|  |муассисаҳои махсуси  |                               |           |
|  |варзишӣ барои шахсони|                               |           |
|  |дорои имкониятҳои    |                               |           |
|  |маҳдуд               |                               |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|44|Таъсиси снстемаи     |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |  солҳои   |
|  |назорати тиббии      |Тоҷикистон                     |2011-2015  |
|  |шахсоне, ки бо       |                               |           |
|  |тарбияи ҷисмонӣ,     |                               |           |
|  |солимгардонӣ ва      |                               |           |
|  |варзиш машғул        |                               |           |
|  |мебошанд             |                               |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|45|Таҳия ва ҷорӣ        |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |  солҳои   |
|  |намудани барномаҳо   |Тоҷикистон, Вазорати маорифи   |2011-2015  |
|  |оид ба кам намудани  |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати  |           |
|  |зараре, ки тавассути |рушди иқтисод ваҳокимияти      |           |
|  |нушокиҳои спиртӣ     |давлатӣ савдои Ҷумҳурии        |           |
|  |расонида шуда, ба    |Тоҷикистон, Вазорати           |           |
|  |стратегияи Хартияи   |фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |Европоӣ оид ба       |Вазорати меҳнат ва ҳифзи       |           |
|  |майзадагӣ нигаронида |иҷтимоии аҳолии Ҷумҳурии       |           |
|  |шудааст              |Тоҷикистон, Кумитаи ҷавонон,   |           |
|  |                     |варзиш ва сайёҳии назди        |           |
|  |                     |Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |                     |Кумитаи кор бо занон ва оилаи  |           |
|  |                     |назди Ҳукумати Ҷумҳурии        |           |
|  |                     |Тоҷикистон, Кумитаи телевизио  |           |
|  |                     |ва радиои назди Ҳукумати     н |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии   |           |
|  |                     |назорати маводи нашъаовари     |           |
|  |                     |назди Президенти Ҷумҳурии      |           |
|  |                     |Тоҷикистон, мақомоти маҳаллии  |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|46|Таҳия ва тасдиқи     |Вазорати адлияи Ҷумҳурии       |  солҳои   |
|  |санадҳои меъёрии     |Тоҷикистон, Вазорати корҳои    |2011-2015  |
|  |ҳуқуқие, ки тартиби  |дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон,   |           |
|  |воридоти қонунӣ,     |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |           |
|  |истеҳсол ва фурӯши   |Тоҷикистон, Вазорати рушди     |           |
|  |нӯшокиҳои спиртиро   |иқтисод ва савдои Ҷумҳурии     |           |
|  |таъмин ва барои      |Тоҷикистон, Вазорати фарҳанги  |           |
|  |қонуншиканӣ          |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи   |           |
|  |масъулиятро муқаррар |ҷавонон, варзиш ва сайёҳии     |           |
|  |менамоянд            |назди Ҳукумати Ҷумҳурии        |           |
|  |                     |Тоҷикистон, Кумитаи кор бо     |           |
|  |                     |занон ва оилаи назди Ҳукумати  |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи   |           |
|  |                     |телевизион ва радиои назди     |           |
|  |                     |Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |                     |Вазорати кишоварзии Ҷумҳурии   |           |
|  |                     |Тоҷикистон, Хадамоти гумруки   |           |
|  |                     |назди Ҳукумати Ҷумҳурии        |           |
|  |                     |Тоҷикистон                     |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|47|Ҷорӣ намудани        |Вазорати адлияи Ҷумҳурии       |  солҳои   |
|  |тадбирҳои қонунгузорӣ|Тоҷикистон, Вазорати корҳои    |2011-2015  |
|  |оид ба маҳдуд сохтани|дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон,   |           |
|  |дастрасии маҳсулоти  |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |           |
|  |спиртӣ барои шахсоне,|Тоҷикистон, Вазорати рушди     |           |
|  |ки ба синни 18       |иқтисод ва савдои Ҷумҳурии     |           |
|  |нарасидаанд          |Тоҷикистон, Вазорати фарҳанги  |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи   |           |
|  |                     |ҷавонон, варзиш ва сайёҳии     |           |
|  |                     |назди Ҳукумати Ҷумҳурии        |           |
|  |                     |Тоҷикистон, Кумитаи кор бо     |           |
|  |                     |занон ва оилаи назди Ҳукумати  |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи   |           |
|  |                     |телевизион ва радиои назди     |           |
|  |                     |Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |                     |Вазорати кишоварзии Ҷумҳурии   |           |
|  |                     |Тоҷикистон                     |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|48|Манъи рекламаҳои     |Вазорати адлияи Ҷумҳурии       |  солҳои   |
|  |нӯшокиҳои спиртӣ ва  |Тоҷикистон, Вазорати корҳои    |2011-2015  |
|  |маҳсулоти тамоку     |дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон,   |           |
|  |                     |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |           |
|  |                     |Тоҷикистон, Вазорати рушди     |           |
|  |                     |иқтисод ва савдои Ҷумҳурии     |           |
|  |                     |Тоҷикистон, Вазорати фарҳанги  |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи   |           |
|  |                     |ҷавонон, варзиш ва сайёҳии     |           |
|  |                     |назди Ҳукумати Ҷумҳурии        |           |
|  |                     |Тоҷикистон, Кумитаи кор бо     |           |
|  |                     |занон ва оилаи назди Ҳукумати  |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи   |           |
|  |                     |телевизион ва радиои назди     |           |
|  |                     |Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |                     |Вазорати кишоварзии Ҷумҳурии   |           |
|  |                     |Тоҷикистон                     |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|49|Тақвияти ҷазое, ки   |Вазорати адлияи Ҷумҳурии       |  солҳои   |
|  |барои пешгирии       |Тоҷикистон, Вазорати корҳои    |2011-2015  |
|  |идоракунии нақлиёт   |дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон,   |           |
|  |дар ҳолати мастӣ     |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |           |
|  |равона шудааст, рушду|Тоҷикистон, Вазорати рушди     |           |
|  |такмили тадбирҳо оид |иқтисод ва савдои Ҷумҳурии     |           |
|  |ба беҳбудии вазъ     |Тоҷикистон, Вазорати фарҳанги  |           |
|  |вобаста ба истеъмоли |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи   |           |
|  |воситаҳои нашъадор   |ҷавонон, варзиш ва сайёҳии     |           |
|  |                     |назди Ҳукумати Ҷумҳурии        |           |
|  |                     |Тоҷикистон, Кумитаи кор бо     |           |
|  |                     |занон ва оилаи назди Ҳукумати  |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи   |           |
|  |                     |телевизион ва радиои назди     |           |
|  |                     |Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |                     |Вазорати кишоварзии Ҷумҳурии   |           |
|  |                     |Тоҷикистон                     |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|50|Ташаккули мавқеи     |Вазорати адлияи Ҷумҳурии       |  солҳои   |
|  |муайян дар байни     |Тоҷикистон, Вазорати корҳои    |2011-2015  |
|  |аҳолӣ, махсусан      |дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон,   |           |
|  |ҷавонон барои паст   |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |           |
|  |намудани эҳтиёҷот ба |Тоҷикистон, Вазорати рушди     |           |
|  |нӯшокиҳои спиртӣ     |иқтисод ва савдои Ҷумҳурии     |           |
|  |                     |Тоҷикистон, Вазорати фарҳанги  |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи   |           |
|  |                     |ҷавонон, варзиш ва сайёҳии     |           |
|  |                     |назди Ҳукумати Ҷумҳурии        |           |
|  |                     |Тоҷикистон, Кумитаи кор бо     |           |
|  |                     |занон ва оилаи назди Ҳукумати  |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи   |           |
|  |                     |телевизион ва радиои назди     |           |
|  |                     |Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |                     |Вазорати кишоварзии Ҷумҳурии   |           |
|  |                     |Тоҷикистон                     |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|51|Доир намудани        |Вазорати корҳои                |  солҳои   |
|  |чорабиниҳои маърифатӣ|дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон,   |2011-2015  |
|  |дар байни            |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |           |
|  |мутахассисон ва      |Тоҷикистон, Вазорати рушди     |           |
|  |намояндагони         |иқтисод ва савдои Ҷумҳурии     |           |
|  |воситаҳои ахбори     |Тоҷикистон, Вазорати фарҳанги  |           |
|  |омма, инчунин        |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи   |           |
|  |гурӯҳҳои васеи аҳолӣ |ҷавонон, варзиш ва сайёҳии     |           |
|  |оид ба проблемаҳои   |назди Ҳукумати Ҷумҳурии        |           |
|  |майзадагӣ            |Тоҷикистон, Кумитаи кор бо     |           |
|  |                     |занон ва оилаи назди Ҳукумати  |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи   |           |
|  |                     |телевизион ва радиои назди     |           |
|  |                     |Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |                     |Вазорати кишоварзии Ҷумҳурии   |           |
|  |                     |Тоҷикистон                     |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|52|Таҳияи лоиҳаҳои      |Вазорати корҳои                |   соли    |
|  |санадҳои қонунгузорӣ,|дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон,   |   2015    |
|  |меъёрии ҳуқуқӣ ва    |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |           |
|  |барномаҳо оид ба     |Тоҷикистон, Вазорати рушди     |           |
|  |мубориза ба муқобили |иқтисод ва савдои Ҷумҳурии     |           |
|  |истеъмоли тамоку ва  |Тоҷикистон, Вазорати фарҳанги  |           |
|  |нос                  |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи   |           |
|  |                     |ҷавонон, варзиш ва сайёҳии     |           |
|  |                     |назди Ҳукумати Ҷумҳурии        |           |
|  |                     |Тоҷикистон, Кумитаи кор бо     |           |
|  |                     |занон ва оилаи назди Ҳукумати  |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи   |           |
|  |                     |телевизион ва радиои назди     |           |
|  |                     |Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |                     |Вазорати кишоварзии Ҷумҳурии   |           |
|  |                     |Тоҷикистон                     |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|53|Рушди заминаи        |Вазорати корҳои                |   соли    |
|  |таълимию иттилоотӣ   |дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон,   |   2015    |
|  |барои аҳолӣ оид ба   |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |           |
|  |оқибатҳои хатарноки  |Тоҷикистон, Вазорати рушди     |           |
|  |истифодаи тамоку     |иқтисод ва савдои Ҷумҳурии     |           |
|  |                     |Тоҷикистон, Вазорати фарҳанги  |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи   |           |
|  |                     |ҷавонон, варзиш ва сайёҳии     |           |
|  |                     |назди Ҳукумати Ҷумҳурии        |           |
|  |                     |Тоҷикистон, Кумитаи кор бо     |           |
|  |                     |занон ва оилаи назди Ҳукумати  |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи   |           |
|  |                     |телевизион ва радиои назди     |           |
|  |                     |Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |                     |Вазорати кишоварзии Ҷумҳурии   |           |
|  |                     |Тоҷикистон                     |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|54|Расонидани кӯмаки    |Вазорати корҳои                |  солҳои   |
|  |кафолатноки          |дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон,   | 2011-2020 |
|  |ҳамаҷониба ба        |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |           |
|  |истеъмолкунандагони  |Тоҷикистон, Вазорати рушди     |           |
|  |тамоку, ки мехоҳанд  |иқтисод ва савдои Ҷумҳурии     |           |
|  |аз ин одати зараровар|Тоҷикистон, Вазорати фарҳанги  |           |
|  |даст кашанд          |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи   |           |
|  |                     |ҷавонон, варзиш ва сайёҳии     |           |
|  |                     |назди Ҳукумати Ҷумҳурии        |           |
|  |                     |Тоҷикистон, Кумитаи кор бо     |           |
|  |                     |занон ва оилаи назди Ҳукумати  |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи   |           |
|  |                     |телевизион ва радиои назди     |           |
|  |                     |Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |                     |Вазорати кишоварзии Ҷумҳурии   |           |
|  |                     |Тоҷикистон                     |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|55|Такмили чорабиниҳо   |Вазорати корҳои                |   солҳои  |
|  |оид ба ҳифзи меҳнати |дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон,   | 2011-2015 |
|  |шахсоне, ки ба       |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |           |
|  |истеҳсолоти тамоку   |Тоҷикистон, Вазорати рушди     |           |
|  |машғул мебошанд, манъ|иқтисод ва савдои Ҷумҳурии     |           |
|  |намудани ҷалби       |Тоҷикистон, Вазорати фарҳанги  |           |
|  |кӯдакон ва занони    |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи   |           |
|  |ҳомила дар парвариш  |ҷавонон, варзиш ва сайёҳии     |           |
|  |ва коркарди тамоку   |назди Ҳукумати Ҷумҳурии        |           |
|  |                     |Тоҷикистон, Кумитаи кор бо     |           |
|  |                     |занон ва оилаи назди Ҳукумати  |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи   |           |
|  |                     |телевизион ва радиои назди     |           |
|  |                     |Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |                     |Вазорати кишоварзии Ҷумҳурии   |           |
|  |                     |Тоҷикистон                     |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|56|Баланд бардоштани    |Вазорати корҳои                |   солҳои  |
|  |сатҳи огоҳии аҳолӣ   |дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон,   | 2011-2020 |
|  |оид ба зарари тамоку,|Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |           |
|  |фароҳам овардани     |Тоҷикистон, Вазорати рушди     |           |
|  |фазои иҷтимоӣ, ки ба |иқтисод ва савдои Ҷумҳурии     |           |
|  |паст намудани дараҷаи|Тоҷикистон, Вазорати фарҳанги  |           |
|  |паҳншавии истеъмоли  |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи   |           |
|  |тамоку мусоидат      |ҷавонон, варзиш ва сайёҳии     |           |
|  |мекунад              |назди Ҳукумати Ҷумҳурии        |           |
|  |                     |Тоҷикистон, Кумитаи кор бо     |           |
|  |                     |занон ва оилаи назди Ҳукумати  |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи   |           |
|  |                     |телевизион ва радиои назди     |           |
|  |                     |Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |                     |Вазорати кишоварзии Ҷумҳурии   |           |
|  |                     |Тоҷикистон                     |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|57|Пешгирии истифодаи   |Вазорати корҳои                |  солҳои   |
|  |тамоку дар байни     |дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон,   | 2011-2020 |
|  |занон - пешбурди     |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |           |
|  |корҳои фаҳмондадиҳӣ  |Тоҷикистон, Вазорати рушди     |           |
|  |дар байни занон,     |иқтисод ва савдои Ҷумҳурии     |           |
|  |духтарон ва наврасон |Тоҷикистон, Вазорати фарҳанги  |           |
|  |(ҷавонон)            |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи   |           |
|  |                     |ҷавонон, варзиш ва сайёҳии     |           |
|  |                     |назди Ҳукумати Ҷумҳурии        |           |
|  |                     |Тоҷикистон, Кумитаи кор бо     |           |
|  |                     |занон ва оилаи назди Ҳукумати  |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи   |           |
|  |                     |телевизион ва радиои назди     |           |
|  |                     |Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |                     |Вазорати кишоварзии Ҷумҳурии   |           |
|  |                     |Тоҷикистон                     |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|58|Ҷорӣ намудани        |Вазорати корҳои                |   соли    |
|  |ҳавасмандгардонии    |дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон,   |   2015    |
|  |иҷтимоию иқтисодӣ ва |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |           |
|  |дигар усулҳое, ки    |Тоҷикистон, Вазорати рушди     |           |
|  |барои радди истеъмоли|иқтисод ва савдои Ҷумҳурии     |           |
|  |тамоку равона шудаанд|Тоҷикистон, Вазорати фарҳанги  |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи   |           |
|  |                     |ҷавонон, варзиш ва сайёҳии     |           |
|  |                     |назди Ҳукумати Ҷумҳурии        |           |
|  |                     |Тоҷикистон, Кумитаи кор бо     |           |
|  |                     |занон ва оилаи назди Ҳукумати  |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи   |           |
|  |                     |телевизион ва радиои назди     |           |
|  |                     |Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |                     |Вазорати кишоварзии Ҷумҳурии   |           |
|  |                     |Тоҷикистон                     |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|59|Таъсиси махзани      |Вазорати корҳои                |   солҳои  |
|  |ягонаи маълумот оид  |дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон,   | 2011-2013 |
|  |ба истеҳсол, воридот |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |           |
|  |ва фурӯши маҳсулоти  |Тоҷикистон, Вазорати рушди     |           |
|  |тамоку               |иқтисод ва савдои Ҷумҳурии     |           |
|  |                     |Тоҷикистон, Вазорати фарҳанги  |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи   |           |
|  |                     |ҷавонон, варзиш ва сайёҳии     |           |
|  |                     |назди Ҳукумати Ҷумҳурии        |           |
|  |                     |Тоҷикистон, Кумитаи кор бо     |           |
|  |                     |занон ва оилаи назди Ҳукумати  |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи   |           |
|  |                     |телевизион ва радиои назди     |           |
|  |                     |Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |                     |Вазорати кишоварзии Ҷумҳурии   |           |
|  |                     |Тоҷикистон, Хадамоти гумруки   |           |
|  |                     |назди Ҳукумати Ҷумҳурии        |           |
|  |                     |Тоҷикистон                     |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|60|Таҳияи санадҳои      |Вазорати корҳои дохилии        |   солҳои  |
|  |қонунгузорие, ки ба  |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати  | 2011-2015 |
|  |маҳдуд намудани      |тандурустии Ҷумҳурии           |           |
|  |фурӯши маводи        |Тоҷикистон, Вазорати рушди     |           |
|  |нашъадор мусоидат    |иқтисод ва савдои Ҷумҳурии     |           |
|  |мекунанд             |Тоҷикистон, Вазорати фарҳанги  |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи   |           |
|  |                     |ҷавонон, варзиш ва сайёҳии     |           |
|  |                     |назди Ҳукумати Ҷумҳурии        |           |
|  |                     |Тоҷикистон, Кумитаи кор бо     |           |
|  |                     |занон ва оилаи назди Ҳукумати  |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи   |           |
|  |                     |телевизион ва радиои назди     |           |
|  |                     |Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |                     |Агентии назорати маводи        |           |
|  |                     |нашъаовари назди Президенти    |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон Вазорати   |           |
|  |                     |кишоварзии Ҷумҳурии Тоҷикистон,|           |
|  |                     |ташкилотҳои ҷамъиятӣ           |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|61|Тақвият додани       |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |   солҳои  |
|  |татбиқи Барномаи     |Тоҷикистон, Вазорати маорифи   | 2011-2020 |
|  |миллии пешгирӣ ва    |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати  |           |
|  |мубориза ба муқобили |фарҳанги Ҷумҳурии  Тоҷикистон, |           |
|  |вируси норасоии      |Кумитаи ҷавонон, варзиш ва     |           |
|  |масунияти одам,      |сайёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии|           |
|  |аломати норасоии     |Тоҷикистон, Кумитаи Телевизион |           |
|  |муҳассали масуният   |ва радиои назди Ҳукумати       |           |
|  |ва бемориҳои бо роҳи |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии   |           |
|  |алоқаи ҷинсӣ         |назорати маводи нашъаовари     |           |
|  |гузаранда дар        |назди Президенти Ҷумҳурии      |           |
|  |Ҷумҳурии Тоҷикистон  |Тоҷикистон, ташкилотҳои        |           |
|  |                     |ҷамъиятӣ                       |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|62|Дар байни аҳолӣ ва   |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |   солҳои  |
|  |пеш аз ҳама дар байни|Тоҷикистон, Вазорати маорифи   | 2011-2020 |
|  |ҷавонон ташаккул     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати  |           |
|  |додани вазъияте, ки  |фарҳанги Ҷумҳурии  Тоҷикистон, |           |
|  |барои паст намудани  |Кумитаи ҷавонон, варзиш ва     |           |
|  |эҳтиёҷот ба воситаҳои|сайёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии|           |
|  |нашъадор равона      |Тоҷикистон, Кумитаи Телевизион |           |
|  |шудааст              |ва радиои назди Ҳукумати       |           |
|  |                     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии   |           |
|  |                     |назорати маводи нашъаовари     |           |
|  |                     |назди Президенти Ҷумҳурии      |           |
|  |                     |Тоҷикистон, ташкилотҳои        |           |
|  |                     |ҷамъиятӣ                       |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|63|Доир намудани        |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |   солҳои  |
|  |барномаҳои маърифатӣ |Тоҷикистон, Вазорати маорифи   | 2011-2020 |
|  |дар мактабҳо,        |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати  |           |
|  |мактабҳои махсуси    |фарҳанги Ҷумҳурии  Тоҷикистон, |           |
|  |таълимӣ ва мактабҳои |Кумитаи ҷавонон, варзиш ва     |           |
|  |олӣ, инчунин дар     |сайёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии|           |
|  |байни аҳолии аз      |Тоҷикистон, Кумитаи Телевизион |           |
|  |ҷиҳати иҷтимоӣ       |ва радиои назди Ҳукумати       |           |
|  |осебпазир оид ба     |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии   |           |
|  |пешгирӣ ва мубориза  |назорати маводи нашъаовари     |           |
|  |ба муқобили ВНМО/АНММ|назди Президенти Ҷумҳурии      |           |
|  |                     |Тоҷикистон, ташкилотҳои        |           |
|  |                     |ҷамъиятӣ                       |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|64|Рушди ҳамкориҳои     |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |   солҳои  |
|  |байнибахшӣ, тарбияи  |Тоҷикистон, Кумитаи ҳифзи      | 2011-2020 |
|  |гигиении аҳолӣ дар   |муҳити зисти назди Ҳукумати    |           |
|  |соҳаи ҳифзи муҳити   |Ҷумҳурии Тоҷикистон            |           |
|  |зист                 |                               |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|65|Таҳия ва ҷорӣ        |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |   солҳои  |
|  |намудани маърифати   |Тоҷикистон                     | 2011-2020 |
|  |санитарию беҳдоштии  |                               |           |
|  |муҳити зист ва       |                               |           |
|  |тарбияи экологии     |                               |           |
|  |гурӯҳҳои мухталифи   |                               |           |
|  |аҳолӣ                |                               |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|66|Ба нақшаи заминавин  |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |   солҳои  |
|  |таълимии мактабҳо,   |Тоҷикистон, Кумитаи ҳифзи      | 2011-2015 |
|  |мактабҳои миёнаи     |муҳити зисти назди Ҳукумати    |           |
|  |махсус ва муассисаҳои|Ҷумҳурии Тоҷикистон            |           |
|  |олии таълимӣ ҷорӣ    |                               |           |
|  |намудани фаслҳо оид  |                               |           |
|  |ба масъалаҳои        |                               |           |
|  |беҳдошти муҳити зист |                               |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|67|Рушди захираҳои      |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |   солҳои  |
|  |инсонӣ ва тайёр      |Тоҷикистон, Кумитаи ҳифзи      | 2011-2015 |
|  |намудани гурӯҳҳои    |муҳити зисти назди Ҳукумати    |           |
|  |мутахассисони соҳаи  |Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати  |           |
|  |психология,          |фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон,  |           |
|  |сотсиология,         |Кумитаи телевизион ва радиои   |           |
|  |рӯзноманигорӣ,       |назди Ҳукумати Ҷумҳурии        |           |
|  |инчунин омӯзгорон ва |Тоҷикистон, мақомоти маҳаллии  |           |
|  |тартиботчиён оид ба  |                               |           |
|  |масъалаҳои ташаккули |                               |           |
|  |тарзи ҳаёти солим    |                               |           |
|  |ҳокимияти давлатӣ    |                               |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|68|Таъмини ҳамкориҳои   |Шӯрои байниидоравии            |   солҳои  |
|  |байнибахшӣ бо        |ҳамоҳангсозӣ оид ба таблиғи    | 2011-2020 |
|  |созмонҳои давлатӣ,   |ташаккули тарзи ҳаёти солим    |           |
|  |байналмилалӣ ва      |                               |           |
|  |ғайриҳукуматӣ барои  |                               |           |
|  |таҳияи муносибати    |                               |           |
|  |ягона дар ҳалли      |                               |           |
|  |масъалаҳои тарзи     |                               |           |
|  |ҳаёти солим          |                               |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|69|Ҷорӣ намудани        |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |  солҳои   |
|  |принсипҳои асосии    |Тоҷикистон, Вазорати маорифи   | 2011-2015 |
|  |тарзи ҳаёти солим дар|Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти  |           |
|  |муассисаҳои кӯдаконаи|маҳаллии ҳокимияти давлатӣ     |           |
|  |томактабӣ            |                               |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|70|Пурзӯр намудани      |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |  солҳои   |
|  |фаъолияти утоқҳои    |Тоҷикистон, Вазорати маорифи   | 2011-2015 |
|  |тиббӣ дар мактабҳо   |Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти  |           |
|  |                     |маҳаллии ҳокимияти давлатӣ     |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|71|Таъмини шароити      |Вазорати тандурустии Ҷумҳурии  |  солҳои   |
|  |мусоид барои таълим, |Тоҷикистон, Вазорати маорифи   | 2011-2020 |
|  |фароғат ва           |Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти  |           |
|  |солимгардонии        |маҳаллии ҳокимияти давлатӣ     |           |
|  |наврасон ва ҷавонони |                               |           |
|  |мактабхон, назорати  |                               |           |
|  |риояи меъёрҳои       |                               |           |
|  |санитарию беҳдоштӣ   |                               |           |
|  |дар муассисаҳои      |                               |           |
|  |таълимӣ              |                               |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+
|72|Якҷоя бо шарикони    |Вазорати тандурустии Ҷумҳурин  |  солҳои   |
|  |байналмилалӣ доир    |Тоҷикистон, мақомоти маҳаллии  | 2011-2020 |
|  |намудани Марафонҳо,  |ҳокимияти давлатӣ              |           |
|  |Аксияҳо ва дигар     |                               |           |
|  |маъракаҳои иттилоотию|                               |           |
|  |маърифатӣ бахшида ба |                               |           |
|  |санаҳои муҳими       |                               |           |
|  |байналмилалӣ ва      |                               |           |
|  |умумиҷаҳонӣ          |                               |           |
+--+---------------------+-------------------------------+-----------+

Утверждена

постановлением Правительства

 Республики Таджикистан

 от "30" октября 2010 г. №560

Национальная программа формирования здорового образа жизни в Республики Таджикистан на период 2011-2020 годы

1. Определение терминов

ЗДОРОВЬЕ - это состояние полного физического, духовного и социального благополучия.

ОБРАЗ ЖИЗНИ - совокупность конкретных подходов каждого человека к использованию ресурсов и возможностей, представляемых ему социальными условиями, традициями, образованием и рыночными отношениями.

ЗДОРОВЫЙ ОБРАЗ ЖИЗНИ - типичные для данной общественно-экономической формации виды, типы, способы жизнедеятельности человека, укрепляющие адаптивные возможности его организма, способствующие полноценному выполнению им социальных функций и достижению активного долголетия.

ВАЛЕОЛОГИЯ - область профилактической медицины, изучающая теорию и практику по формированию, сохранению и укреплению здоровья индивида посредством расширения его возможностей приспосабливаться к изменяющимся факторам среды.

ЛИЧНАЯ И ОБЩЕСТВЕННАЯ ГИГИЕНА - наиболее важный компонент общей гигиены, поскольку обращен буквально к каждому коллективу и отдельному человеку, в зависимости от его возраста, пола, рода занятий, условий проживания. Она способствует появлению таких стереотипов и форм поведения, которые поддерживают состояние равновесия между организмом и окружающей средой его природно-социальной средой.

ОБЩЕСТВЕННОЕ ЗДРАВООХРАНЕНИЕ - это наука и искусство предотвращения болезней, продолжения жизни и обеспечения здоровья с помощью организованных усилий общества.

СТРЕСС - состояние повышенной тревожности, возникающей в результате чрезмерных стрессогенных ситуаций.

УКРЕПЛЕНИЕ ЗДОРОВЬЯ - способность людей держать в своих руках факторы, влияющие на их здоровье, а также способность укреплять здоровье.

УРОВЕНЬ ФИЗИЧЕСКОГО РАЗВИТИЯ - это количественная характеристика функционирования и резервов физиологических, биологических и психических систем, а также степени напряжения регуляторных механизмов, повышающих гомеостаз организма.

ФАКТОРЫ РИСКА - факторы внешней внутренней среды организма, поведенческие особенности, способствующие увеличению вероятности развития заболеваний, их прогрессированию и неблагоприятному исходу.

ФИЗИЧЕСКАЯ АКТИВНОСТЬ - энергичность, усиленная деятельность, участие, в чем либо.

ФИЗИЧЕСКАЕ КУЛЬТУРА - часть общей культуры, одна из сфер социальной деятельности, направленная на укрепление здоровья, развития физических способностей человека.

ФОРМИРОВАНИЕ ЗОЖ - комплексная проблема, /требующая комплексного подхода к исследованию образа жизни и здоровья населения, а также внимание медицинских работников, педагогов, психологов, и зависит от специфики с макросоциального окружения человека, его трудовой, социальной и профилактической активности.

ПЕРВИЧНАЯ МЕДИКО - САНИТАРНАЯ ПОМОЩЬ - первичная медико-санитарная помощь (ПМСП) является основным звеном системы здравоохранения любой страны, главной службой оказания медико-санитарной помощи, построенной по принципу "от периферии к центру".

ПМСП - неотъемлемая составная часть социального и экономического развития той или иной страны.

ПРОФИЛАКТИКА БОЛЕЗНЕЙ - мероприятия, направленные не только на предупреждение заболевания, такие как иммунизация, борьба с переносчиками болезней или компания по борьбе с курением, но и на то что, чтобы сдержать его развитие и уменьшить его последствия после установления факта заболевания.

МЕЖСЕКТОРАЛЬНЫЕ ДЕЙСТВИЯ - действия, при которых осуществляется сотрудничество сектора здравоохранения и соответствующих других секторов для достижения общей цели, при точном согласовании вклада различных секторов.

МИГРАНТ - лицо, совершающее межпоселенное территориальное передвижение (миграцию) с целью смены постоянного места жительства, учебы, отдыха и др., навсегда или на определенный срок (от 1 дня до нескольких лет).

ГИГИЕНИЧЕСКАЯ КУЛЬТУРА - Гигиеническая культура индивида представляет собой конкретные знания, умения, навыки, ценностные ориентации, взгляды, мнения, убеждения, формы поведения, касающиеся здоровья и являющиеся частью общей культуры личности и формирующиеся в процессе просветительского воспитательного воздействия.

2. Введение

В деле первостепенной важности - охране и укрепления здоровья -ведущая роль принадлежит образу жизни человека. Формирование здорового образа жизни и ответственное отношение к своему здоровью, во многом зависит от образовательного и культурного уровня населения. В развитие большинства болезней считается виновным сам человек, его низкая санитарная культура, нездоровый образ жизни и негативное отношение к своему здоровью.

Здоровье отдельных людей или групп населения определяется влиянием комплекса взаимодействующих между собой индивидуальных, социальных, экономических и экологических факторов. Быть здоровым -должно быть внутренней потребностью каждого человека.

Необходимо отметить, что состояние здоровья не зависит исключительно от деятельности сектора здравоохранения, оно обусловлено взаимодействием комплексных, индивидуальных, социальных, экономических, экологических факторов, жизненными обстоятельствами и индивидуальным выбором. Каждый человек имеет право на получение информации и должен владеть необходимым знанием по профилактике заболеваний, укреплению здоровья, что является основным принципом формированию здорового образа жизни.

В стратегическом документе ВОЗ "Здоровье для всех в 21-ом столетии" - уделяется особое внимание вопросам мобилизации общин в укреплении здоровья, путем предоставления людям и сообществам возможности повысить контроль над определяющими здоровье факторами. В связи с этим, в современной политике формирования здорового образа жизни важная роль отводится участию общин в решении вопросов сектора здравоохранения. Только благодаря мобилизации усилий различных секторов и общин можно обеспечить здоровый образ жизни и создать благоприятные для здоровья среды обитания.

Понимание деятельности по укреплению здоровья хорошо отражены в документе ВОЗ "Оттавская Хартия": "укрепление здоровья - как процесс, который делает людей способными усилить контроль над факторами, влияющими на здоровье и улучшить состояние собственного здоровья".

Важным моментом является формирование устойчивой интегрированной службы общественного здоровья и здравоохранения, опирающейся на учреждениях Первичной медико-санитарной помощи и ориентированной на активное вовлечение населения, которая указана в Алмаатинской декларации по ПМСП (1978 г.), это отражается в Национальной стратегии здоровья населения Республики Таджикистан на период" 2011-2020 годы и является одним из основополагающих принципов для страны.

Важнейшей стратегией первичной и вторичной профилактики заболеваний и укрепления здоровья населения должно стать обновленная политика ФЗОЖ ориентированная на преодоления определенных трудностей обусловленных доминирующей физической, социальной, экономической и культурной средой, эффективные многосекторальные действия с секторальной ответственностью, развития доступа населения к надлежащему образованию и информации в этой сфере.

Активное вовлечение коммерческих и общественных организаций, местных сообществ, средств массовой информации их понимание и поддержка процессов в формирование моделей поведения укрепляющих и сохраняющих здоровья.

Следует отметить, что успех проводимой реформы зависит от осведомленности и активности населения, а также информированности местных сообществ о проводимых преобразованиях в секторе здравоохранения. Кроме того, большое значение имеет участие самих общин в определении своих потребностей, но, к сожалению, в настоящее время они не принимают участие в планировании, реализации и мониторинге медицинских служб.

В перспективе необходимо переориентация научной деятельности на потребности общественного здоровья, формирования здорового образа жизни, а также изучение состояния здоровья населения, обусловленного влиянием факторов окружающей среды, возможность научного обоснования гигиенических нормативов, отработка и оценка новых технологий, и разработка рекомендаций.

Мировой опыт показывает, что одним из низко затратных и наиболее эффективных подходов по снижению бедности населения, а вместе с тем и улучшению показателей его здоровья является формирование здорового образа жизни людей, в связи с чем, данная стратегия в Республике Таджикистан опирается на реалистическую и привлекательную перспективу, которой люди могут пользоваться в ходе своей повседневной жизни.

В связи с вышеизложенным возникает необходимость разработка приоритетной политики ФЗОЖ: разработка национальных стандартов, внедрение принципов ЗОЖ в образовательных учреждениях, вовлечение СМИ в информирование население и научное сопровождение ЗОЖ, что должно быть направленным на дальнейшее развитие тенденций устойчивого развития общества, укрепление здоровья населения страны и сотрудничества с международным сообществом в этой области.

Республика Таджикистан- одна из Центрально-Азиатских стран, протянувшаяся с запада на восток на 700 км и с севера на юг на 350 км. Более 93% территории страны занимают горы. Население республики составляет 7.2 млн. человек. Ежегодный прирост достигает 2%. Более 70% населения проживает в сельской местности, городское население составляет 26.5%.

Общая демографическая ситуация характерна высоким уровнем рождаемости (28,0 на 1000 населения) и относительно низкой смертностью населения (4,7 на 1000 населения), однако высокой детской (14,2 на 1000 населения) и материнской смертностью (28 на 100 тыс. живорожденных), низким уровнем урбанизации, высоким уровнем внешней трудовой миграции. Естественный прирост населения в 2009. году составил 23,3 на 1000 населения и увечился по сравнению с 2008 годом (22,1 на 1000 нас).

Обзор жизненного уровня в Таджикистане за 2003 год свидетельствует, от том что высокий темп экономического роста за последние годы, положительно сказался на сокращении бедности в стране. Согласно недавним изменениям в соответствии с новыми данными в оценке бедности Таджикистана Всемирного банка, все основные показатели бедности в 2009 году составили 53%, которые снизились в сравнении с. 2007 годом на 72%. По крайне мере, если оценить соотношение бедности по уровню доходов населения, то нужно отметить быстрые темпы экономического роста оказали ощутимое воздействие на уровень доходов населения.

Основной проблемой здоровья в стране остается увеличение разрыва в состоянии здоровья между социально-экономическими группами населения, находящимся в более выгодном и в менее благополучном положении, то есть проблемы бедности. Известно, что бедность является важным детерминантом ухудшения здоровья, при котором человек лишается возможности удовлетворять свои основные потребности и это способствует ухудшению демографических показателей и снижению индекса здоровья населения, росту отдельных инфекционных и неинфекционных заболеваний, ослаблению социальной сплоченности. Это еще усугубляется неадекватной системой финансирования, диспропорцией между службами первичной медико-санитарной помощи и госпитального сектора, нерациональным использованием ресурсов (кадровых, финансовых), ухудшением материально-технической базы, ростом уровня безработицы и т.д.

Экономический рост является главным механизмом, способным обеспечить население достойной работой и благополучием. Такой рост обеспечивается путем проведения эффективной макроэкономической политики, реструктуризации предприятий, развития частного сектора, сельского хозяйства, энергетики, транспорта, телекоммуникации и информации с трудоустройством. Анализ развития экономики за последние годы констатирует ее стабилизацию и развитие.

Однако, несмотря на это, в Таджикистане одной из основных социально-экономических проблем остаётся высокий уровень безработицы (до 46,8 тыс. человек), который способствует высокой миграции специалистов из страны.

За последние 15 лет начиная с 1995 года, доля расходов на здравоохранение в Валовом Внутреннем Продукте постоянно снижалось с 4,5% (1991 г.) до 1,3 (2006. г.), но в 2009 г. она имела положительный эффект и составила 1,9%, однако это сравнительно низкий процент.

Ситуационный анализ показывает, что система первичной медико-санитарной, помощи и общественного здравоохранения слабо развита. Несмотря на наличие большого числа учреждений ПМСП, эффективность их использования низка из-за недостатка кадров, оснащенности современным оборудованием, неудовлетворительным физическим состоянием зданий и неэффективных методов лечения.

Определяется наличие всех видов диспропорций в распределении кадров (по регионам, по специальностям, между учреждениями). Все это усугубляется низкой их категоричностью в регионах.

Показатель младенческой смертности остается достаточно высоким в стране и по данным мультииндикатерного кластерного исследования ЮНИСЕФ, этот показатель составил 65 на 1000 живорожденных1. Однако, существует проблема недостоверности данных, связанная с недорегистрацией и следовательно, по данным МЗ РТ этот показатель составил всего 14,1 на 1000 живорожденных (2005 г.). В течение многих лет, основными причинами детской смертности были инфекционные и паразитарные болезни, а также заболевания дыхательной системы.

За последние годы основную угрозу для здоровья населения Таджикистана представляют инфекционные заболевания (брюшной тиф-17,1 малярия - 4,3 вирусный гепатит - 106,6 на 100 000 нас). Показатели полиомиелита заболеваний, передающиеся половым путем достаточно высоки (сифилис - 6.4 гонорея - 9,8 на .100 000 нас). Отмечается резкое увеличение числа ВИЧ - инфицированных в стране. Так, по данным Республиканского Центра по профилактике и борьбе со СПИДом с 1991 по 2009 официально зарегистрировано 1853 случаев ВИЧ инфицированных по республике.

Известно, что заболеваемость туберкулезом представляет серьезную проблему и по данным Министерства здравоохранения Республики Таджикистан составляет - 74 на 100 000 населения. Однако, несмотря на распространенность этого заболевания, по данным исследований Проекта ЯФСБ, уровень осведомленности общин и семей о мерах профилактики и борьбы с туберкулезом остается низким (32%).

Отмечается тенденция роста острых кишечных инфекций, в 2008 году данный показатель составлял - 2220,5 на 100 000 населения (2202,8 на 100 000 населения в 2007 г). Основными причинами распространения кишечных инфекций являются употребление недоброкачественной питьевой воды и низкий образовательный уровень населения по вопросам здорового образа жизни. Проблемы питьевого водоснабжения, загрязнение и заражение поверхностных и подземных водоисточников требуют незамедлительного восстановления водопроводных и канализационных сетей, очистных сооружений, также необходимо обеспечение водопроводов коагулянтами и дезинфицирующими средствами. Согласно данным исследований Всемирного банка, лишь 54% населения обеспечены водопроводной водой, и только 8% -пользуются системой канализации. Исследованиями Проекта ЯФСБ было установлено, что всего лишь 65% респондентов пилотных районов используют водопроводную воду, в том числе 26% имели водопровод дома и 39% - на улице. с кластерное исследование. ЮНИСЕФ. 2005 г

Известно, что уровень здоровья населения зависит от состояния окружающей среды и таких его факторов, как: чистый воздух и вода, наличие промышленных отходов и химических веществ в них, безопасные продукты питания и т.д. В ходе дискуссии на круглых столах и фокус-группах было установлено, что хозяйственные и производственные отходы ставят под угрозу здоровье населения, так как не существует эффективной системы сбора и переработки отходов. Следовательно, социальная среда, которая способствует поддержанию здоровья при неблагоприятных условиях окружающей среды, имеет значение в укреплении здоровья.

В нынешних социально-экономических условиях развития республики необходимо скорейшее и повсеместное внедрение новых технологий переработки и утилизации нечистот, навоза, отходов и отбросов в малых населённых пунктах, расположенных на берегах рек, имеющих важное экологическое и гигиеническое значение.

Исследованиями Проекта ЯФСБ определено, что санитарно-гигиенические условия учреждений здравоохранения в регионах находятся на очень низком уровне, и в 51,6% - оцениваются как неудовлетворительные.

Изучение мнений медицинских работников об уровне заболеваемости за последние 5 лет показало, что в структуре заболеваемости исследованных районов первое место занимает болезни органов дыхания(56%), заболевания мочеполовой системы на второе -(48,7%), на третье - сердечно-сосудистые заболевания (46,6%), на четвертоеболезни органов пищеварения (46,1%), пятое - инфекционные болезни (41,4%), далее нервные и психические заболевания - 38,4% и ЗППП-37,5%.

При анкетировании всего 27,5% медицинских работников отметили, что медицинские учреждения обеспечены необходимыми лекарственными препаратами, что обусловлено распадом централизованной системы снабжения, отмечается снижение доступности, качества и рационального использования лекарственных средств.

Результаты исследования домохозяйств показывает, что обращаемость в медицинские учреждения достаточно низкая, к примеру, за последний год 34% респондентов не обращались вообще и 57% обращались только по поводу острого заболевания. 54% респондентов низкую обращаемость связывают с неформальными платежами.

Несмотря на активное внедрение программы по грудному вскармливанию, только 64,6% респондентов, имеющих детей до года, кормят своих младенцев исключительно грудным молоком до шести месяцев.

Дискуссии в фокус-группах и круглых столах показали, что из-за низкой информированности и искаженного представления о пользе иммунизации, в ряде случаев население отказывается от вакцинации своих детей.

Курение является опасным фактором риска по развитию серьезных заболеваний органов сердечно-сосудистой системы, хронических заболеваний и злокачественных новообразований органов дыхания. Неуклонно растет заболеваемость наркоманией, представляя угрозу здоровью и безопасности населения, так если в 1997 году заболеваемость наркоманией составила 0,5 на 100 тыс. населения, то в 2005 году по данным Министерства здравоохранения возросла до 22,2. Результаты исследования Проекта ЯФСБ показали, что 79% респондентов знают о вреде алкоголизма, табакокурения и наркомании, однако 40,2% респондентов употребляют табак, 18,4% - алкоголь, 1,4% - наркотические вещества.

За последние десятилетия отмечается тенденция увеличения заболеваний, связанных с йододефицитным состоянием, которая обусловлена недостаточным употреблением йодированной соли. Исследованиями установлено, йодированную соль употребляют лишь 61,5% опрошенных, хотя более 80% респондентов знают, что употребление йодированной соли предотвращает развитие зоба.

Исследования в области репродуктивного здоровья показали что, несмотря на высокую информированность (84%) населения по причинам развития анемии, частота данной патологии среди беременных женщин достигает 80%. Необходимо также отметить об увеличении числа родов, происходящих без помощи квалифицированного медицинского персонала. Более половины (54%) опрошенных женщин репродуктивного возраста не пользуются современными услугами планирования семьи. Анемия, домашние роды и низкий охват контрацепцией являются факторами, влияющими на повышение уровня материнской смертности. Полученные результаты еще раз указывают на принятие мер по изменению отношения и поведения населения к проблеме своего здоровья. Результаты исследования показали, что лишь 18,9% респондентов одобряют идею ведения физически активной жизни для поддержания здорового образа жизни, хотя необходимо отметить, что 80,1% респондентов считают основной ценностью жизни собственное здоровье. Следует отметить что, несмотря на проводимую реформу в секторе здравоохранения подавляющее большинство медицинских работников (64,5%) и населения (83%) недостаточно информированы об этих преобразованиях.

3. Проблемы службы ФЗОЖ

В структуре Министерства здравоохранения Республики Таджикистан в рамках проводимых реформ для решения проблем ФЗОЖ создана сеть службы формирования здорового образа жизни, которая должна осуществлять координацию деятельности организаций в области укрепления здоровья, общественно-информационных кампаний и мобилизации общин, однако данная служба функционирует не в полном объеме. Это связано нехваткой квалифицированных кадров, неудовлетворительное состояние зданий и оснащенностью необходимым оборудованием, недостаточных средств для тиражирований информационных материалов, неадекватным финансированием данной службы по приоритетным направлениям.

Политическая нестабильность 90-х годов прошлого века повлияла на деятельность институтов культуры и культурное образование. Весь этот процесс естественно отразился и на культурную жизнь населения в целом. Так, в регионах недостаточно функционируют библиотеки, клубы, кинотеатры и театры, музеи, издательские учреждения, что обусловлено субъективными и объективными причинами, такими как, нехватка литератур и книг, профессиональных кадров и музыкальных инструментов, ограничения в подачи электроэнергии, неудовлетворительное физическое состояние некоторых зданий. Другим важным фактом является разрушение институтов культурного образования, особенно детских. Музыкальные школы, школы искусства, которые способствуют культурному развитию детей, постепенно перепрофилируются. Отмечается недостаточная публикация газетных изданий в целом, и особенно в области здоровья и здравоохранения.

Однако, несмотря на предпринимаемые действия со стороны данного сектора существуют определенные проблемы, которые являются барьерами в сфере образования и просвещения, такими как неадекватное финансирование сектора образования, недостаточность библиотечного фонда, высокий отток и нехватка высококвалифицированных педагогических кадров, неудовлетворительное состояние школьных зданий и устаревшая школьная мебель и оборудование. Кроме того, наблюдается отсутствие соответствующей учебно-лабораторной базы, нехватка учебников, соответствующих новому учебному плану. Другим важным моментом является слабое функционирование или местами отсутствие школьной службы здравоохранения, особенно в сельской местности, в связи с чем, в настоящее время профилактические осмотры учащихся в общеобразовательных учреждениях проводятся не регулярно.

В общественном информировании населения большую роль играют средства массовой информации, которые курируются со стороны Комитета по телевидение и радио при Правительстве Республики Таджикистана. Несмотря на то, что организованны специальные передачи "Мадади Сино", "Таваччух", "Тарзи хаёти солим" на каналах таджикского телевидения, освещения вопросов пропаганды здорового образа жизни желает лучшего.

Наряду с этим существенный вклад в вопросах пропаганды здорового образа жизни среди населения могли бы внести государственный сектор, общественные организации и гражданское сообщество.

Международные организации осуществляют свои деятельность в Республике Таджикистан и вносят свой весомый вклад в пропаганде ЗОЖ среди населения, однако данная работа ведется вне координации и единого подхода с соответствующими структурами Министерства здравоохранения.

Таким образом, результаты системного анализа указывают на недостаточную деятельность в области пропаганды здорового образа жизни в связи с отсутствием общей координации, недостаточного межсекторального подхода в решении проблем здоровья и низкой активности средств массовой информации.

4.Цели и задачи Программы

Цель программы - формирование нового отношения граждан к здоровью, путем внедрения принципов здорового образа жизни. Задачи программы:

- формирование у граждан здорового поведения и воспитание;

- совершенствование системы подготовки, переподготовки и повышения квалификации специалистов различного профиля по вопросам формирования здорового образа жизни;

- обеспечение максимально возможного научного и методического сопровождения деятельности по формированию здорового образа жизни;

- разработка и внедрение эффективных территориальных программ по формированию здорового образа жизни, совершенствование структуры и создание необходимой материально-технической базы организаций, осуществляющих деятельность по формированию здорового образа жизни;

- создание постоянно действующей системы информирования и обучение население по вопросам сохранения и укрепления здоровья;

- повышение эффективности работы действующих и развитие сети существующих учреждений, занимающихся формированием здорового образа жизни;

- создание и совершенствования системы оказания психологической помощи населению;

- создание межведомственного координационного совета по формированию здорового образа жизни населения для объединения усилий государственного сектора, общественных организаций и гражданского сообщество, по формированию здорового образа жизни, совершенствование механизмов правового и нормативного регулирования различных сфер жизни общества для обеспечения возможности выбора здорового поведения.

5. Руководящие принципы Программы

Данная Программа разработана в рамках Документа Стратегии сокращения уровня бедности в Республике Таджикистан на период с 2010-2012, Национальной Стратегии Развития на период 2007-2015 гг., Национальной Стратегии здоровья населения Республики Таджикистан на период 2011-2020 годы, стратегического документа ВОЗ "Здоровье для всех, в 21-ом" столетии". Она направлена на повышение информированности населения, изменение поведения, устранение барьеров среди самых бедных, женщин репродуктивного возраста, матерей и детей, и мобилизацию общин, усиления межсекторального сотрудничества, создание надежной службы формирования здорового образа жизни, улучшение доступа к информации и медицинским услугам. Программа является долгосрочной и предусматривает следующие основополагающие принципы:

1) Ориентации к практической реализации. Координация деятельности всех вовлеченных структур Министерством здравоохранения Республики Таджикистан на национальном уровне; обеспечение многосекторального подхода к решению проблем общественного здравоохранения, в частности участия общин в вопросах здоровья; усиление партнерства органов государственного управления и местного самоуправления, международных и неправительственных организаций, общественных и местных сообществ, частного сектора здравоохранения на этапах разработки и реализации, мониторинга и оценки результатов внедрения Программы.

2) Соблюдения прав на охрану здоровья. Право на здоровье - есть право каждого человека на наивысший достижимый уровень физического н психического здоровья (ст. 12 Международного пакта об экономических, социальных и культурных правах). Право на охрану здоровья предполагает меры, направленные на устранение причин нездоровья, а именно:

- заботу о матерях и детях;

- предупреждение инфекционных заболеваний;

- предупреждение профессиональных заболеваний и несчастных случаев;

- получение достоверной информации по здоровому образа жизни и повышению личной ответственности за своё здоровье;

- обеспечение условий для повышения физической активности населения;

- профилактика болезней связанных с питанием;

- предотвращение загрязнения окружающей среды;

- санитарный контроль: качества пищи, водоснабжения;

- профилактика вредных привычек и рискованного поведения.

3) Справедливости предоставления медицинских услуг. Справедливое распределение ресурсов здравоохранения по регионам страны и возможность получения гражданами достоверной информации о здоровом образе жизни.

4) Ориентированности на социально уязвимые слои населения. Обеспечение доступа к услугам здравоохранения для социально уязвимых слоев населения, устранение дискриминирующей системы общественных убеждений ,(стереотипы) и действий (дискриминация, стигматизация, насилие).

5) Многосекторального подхода в решении вопросов здоровья. Многосекторальный подход с участие правительственных и неправительственных организаций всех уровней, организации, работающих в сообществах, религиозных организаций, фондов, клубов, представителей частного сектора и финансовых учреждений по вопросам формирование здорового образа жизни населения.

6) Вовлеченности и участия общин в вопросах формирование здорового образа жизни. Необходимость установления партнерских отношений между правительством и местными общинами в области планирования, реализации и претворения в жизнь вопросов, касающихся проблем формирование здорового образа жизни.

7) Тендерного равенства и основанных на нем подходов. Программа опирается на принцип тендерного равенства и применяет тендерный подход, оценивающий любое планируемое мероприятие с точки зрения его воздействия на мужчин и женщин, в том числе законодательства, стратегий и программ во всех областях и на всех уровнях.

8) Компаративного подхода в работе по формированию здорового образа жизни. Программа опирается на компаративный подход, то есть с учетом исторически сложившихся местных особенностях, традиций и устоев, связанных с образом жизни населения. Это будет стимулом для самостоятельной деятельности районных центров.

6. Формирование Программы и приоритетные действия

Общее руководство и координацию "Национальной программы формирования здорового образа жизни в Республики Таджикистан на 2011-2015 годы" осуществляет заместитель Премьер Министра Республики Таджикистан, курирующий социальный сектор. Реализацию Программы осуществляет Министерство здравоохранения Республики Таджикистан, которому даны полномочия, координировать реализацию Программы по мероприятиям, выполнение которых входит в полномочия других министерств и ведомств.

На областном, городском и районных уровнях координаторами программы являются заместители председателей Горно-Бадахшанской автономной области, областей, города Душанбе, городов и районов курирующие в сфере здравоохранения. Заместителями координаторов являются начальники управлений и заведующие отделами/секторами здравоохранения исполнительных органов государственной власти.

Для реализации основных стратегических направлений созданы Центры по проблемам формирования здорового образа жизни на республиканском, областном, городском и районных уровнях.

Для координации, мониторинга и оценки реализации Программы будут созданы межведомственные координационные советы по формированию здорового образа жизни населения на республиканском, областном, городском и районных уровнях.

В реализации данной Программы требуется привлечение -Министерства финансов Республики Таджикистан, Министерства юстиции Республики Таджикистан, Министерства экономического развития и торговли Республики Таджикистан, Министерства образования Республики Таджикистан, Министерства культуры Республики Таджикистан, Министерства труда и социальной защиты населения Республики Таджикистан, Комитета по делам молодёжи, туризма и спорта при Правительстве Республики Таджикистан, Комитета по делам женщин и семьи при Правительстве Республики Таджикистан, Комитета по телевидению и радио при Правительстве Республики Таджикистан, Агентство по контролю за наркотиками при Президенте Республики Таджикистан.

Выполнение "Национальной программы формирования здорового образа жизни в Республики Таджикистан на период 2011-2020 г.г." осуществляется при поддержке международных организаций.

7. Приоритетные действия

Задача 1. Формирование у граждан здорового поведения и воспитание:

- разработка и внедрение информационно-образовательных программ и материалов по формированию здорового образа жизни;

- разработка механизмов предоставление информации по формированию здорового образа жизни;

- укрепление организационного потенциала районных центров и кабинетов формирования здорового образа жизни с привлечением работников ПМСП и Лидеров общин;

- повышение роли центров формирования здорового образа жизни распространению и предоставлению информации по здоровому образу жизни.

Задача 2. Повышение потенциала специалистов различного профиля по вопросам формирования здорового образа жизни путем создания системы подготовки, переподготовки и повышение квалификации:

- развитие структурной организации отдела образовательных программ РЦФЗОЖ по изучению проблем внедрения здорового образа жизни в образовательных учреждениях;

- создание республиканской системы подготовки преподавателей в вопросах здорового образа жизни;

- совершенствование учебных программ по базовой и непрерывной подготовке специалистов по проблемам формирования здорового образа жизни;

- систематический анализ, совершенствование и пересмотр программ дошкольных, общеобразовательных школ, средних и высших учебных заведений по здоровому образу жизни;

- внедрение в учебных программ до и после дипломной подготовки медицинских работников проблем формирования здорового образа жизни.

Задача 3. Обеспечение максимально возможного научного и методического сопровождения деятельности по формированию здорового образа жизни:

- координация исследований среди населения и целевых групп по вопросам формирования здорового образа жизни;

- внедрение и усовершенствование критерий оценки и индикаторов мониторинга процесса формирования здорового образа жизни в структурных подразделения соответствующих в учреждениях министерствах и ведомств;

- разработка и внедрение современных подходов работы с общинами по формированию здорового образа жизни с акцентом на наиболее выраженные факторы риска в образе жизни и окружающей среде;

- организация и проведение республиканских и региональных научно-практических конференций, семинаров, совещаний, дискуссий, пресс-конференций, акций, конкурсов, викторин по актуальным вопросам формирования здорового образа жизни.

Задача 4. Совершенствование структуры и создание необходимой материально-технической базы организаций:

- создание в структуре центрального аппарата Министерства здравоохранения Республики Таджикистан отдела/лица по общественному здравоохранению, социальному маркетингу;

- развитие и укрепление службы формирования здорового образа жизни путем адекватного финансирования, развития человеческих ресурсов и укрепления материально-технической базы;

- создание ресурсных центров при областных центрах формирования здорового образа жизни, усиления деятельности и развитие их информационной системы;

- совершенствование деятельности информационной системы Республиканского центра формирования здорового образа жизни;

- создание информационной базы данных о воздействии информации по формирования здорового образа жизни на население;

Задача 5. Создание постоянно действующей системы информирования и обучение население по вопросам формирования здорового образа жизни:

- обеспечение равноправного доступа к адекватной информации по формированию здорового образа жизни;

- разработка и издание наглядных, информационно-образовательных материалов по различным аспектам здорового образа жизни, профилактики заболеваний и укрепления здоровья;

- разработка и внедрение программ подготовки журналистов по освещению вопросов проблем формирования здорового образа жизни;

- создание регулярных телевизионных программ, радиопередач, публикаций и издание регулярных газетно-журнальных рубрик, в том числе Интернет сайтов по проблемам формирования здорового образа жизни;

Задача 6. Повышение эффективности работы действующих и развитие сети существующих учреждений, занимающихся формированием здорового образа жизни:

- усиление и расширение роли ПМСП в работе по здоровому образу жизни и функциональная интеграция с Центрами формирования здорового образа жизни, а также населением/сообществом в области пропаганды формирования здорового образа жизни;

- развитие сотрудничества между Центрами формирования здорового образа жизни. ПМСП, школой и семьёй в вопросах формирования здорового образа жизни;

- проведение систематического мониторинга прогресса Программы и работы учреждений соответствующих министерств и ведомств, осуществляющих деятельность по пропаганде формирования здорового образа жизни;

Задача 7. Создание и совершенствования системы оказания психологической помощи населению:

- внедрение программы в до и после дипломной подготовки специалистов, занимающихся проблемами формирования здорового образа жизни, включить вопросы оказания психологической поддержки населения;

- организовать подготовку психологов на базе университетов и институтов республики.

Задача 8. Создание межведомственного координационного совета по формированию здорового образа жизни населения для объединения усилий государственного сектора, общественных организаций и гражданского сообщества, по формированию здорового образа жизни:

- создание межсекторального координационного совета по вопросам формирования здорового образа жизни, координация деятельности ресурсов министерств, ведомства, организаций предприятий и учреждений страны;

- усиление роли Министерства здравоохранения Республики Таджикистан по координации деятельности других секторов, органов государственной власти, общественных организаций, организаций /доноров в области охраны и укрепления здоровья;

- развитие и поддержка партнерства с международными организациями и привлечение доноров, инвестиций по внедрению новых технологий, опыта в области здорового образа жизни;

- поддержка деятельности общественных организаций в проведение пропаганды формирование здорового образа жизни.

Задача 9. Совершенствование механизмов правового и нормативного регулирования различных сфер жизни общества для обеспечения возможности выбора здорового поведения:

- укрепление законодательства, пересмотр нормативно-правовой базы службы формирования здорового образа жизни;

8. Информационная система

Информационная система обеспечивает статистическими данными, необходимыми для управления, мониторинга и оценки выполнения Программы на всех уровнях.

Основной принцип функционирования информационной системы предусматривает использование на всей территории республики единый учетно-отчетной документацией по пропаганде формирование здорового образа жизни:

- журнал регистрации санитарно просветительной работы - ф №38;

- отчетная форма медицинских учреждений по пропаганде формирования здорового образа жизни - ф № 23;

В ходе реализации Программы предусмотрено разработка и реализации других стандартов для учета и отчета деятельности государственного сектора, общественных организаций и гражданского сообщество по формированию здорового образа жизни.

Для оценки текущих результатов будут обсуждены ход реализации Программы в Межведомственном координационном совете и Совете директоров. Для обмена опыта работ различных регионов будут проведены семинары, круглые столы и научно - практических конференции с использованием информационной системы Республиканского Центра формирование здорового образа жизни.

9. Мониторинг и оценка

С целью обеспечения эффективной реализации Программы и успешного выполнения поставленных задач будет проводится регулярные мониторинг и оценка. Для обеспечения данного вида деятельности в составе Межведомственного координационном совете создается группа мониторинга, в состав которого будут включены представители соответствующих министерств, ведомств и общественных организаций. Все вопросы относительно информационно - образовательной деятельности по формированию здорового образа жизни будет осуществляться Министерством здравоохранения.

Обеспечение независимой оценки, прозрачность ориентированность на процесс и результат, с привлечением независимых экспертов, с опорой на действенные отчеты и специально проведенные исследования. Наблюдения и оценка будет проводиться на основе утвержденных показателей.

Мониторинг и оценка Программы будет -, осуществляться непрерывно и постоянно в виде годовых отчетов. Оценка будет проводится один раз в пят года в 2013 году и 2015 году.

Отчет о мониторинге с оценкой достигнутых в рамках неё действий и предложениями о совершенствовании процесса развития обсуждается Министерством здравоохранения и соответствующими партнерами. V

10. Мобилизация партнеров

Республиканский центр формирования здорового образа жизни, и другие республиканские центры Министерства здравоохранения Республики Таджикистан (иммунопрофилактики, клинический эндокринологии, клинической кардиологии, клинической ортопедии и травматологии, клинические профессиональные болезни, клинической наркологии имени профессора М.Г. Гулямова, по профилактике и борьбе со СПИД- ом, по борьбе с туберкулёзом, борьбы с тропическими болезнями, репродуктивного здоровья, научной крови, научной онкологии, научноисследовательской профилактической медицины) и другие службы здравоохранения, объединив усилия государственного сектора, международных и общественных организаций, а также органов государственной власти и гражданского сообщества на основе содружества и партнерства в рамках реализуемых и перспективных национальных программ в области охраны здоровья населения, обеспечат внедрение политики формирования здорового образа жизни в республике.

Координация выполнении информационно-образовательных компонентов Национальных программ в области охраны здоровья населения осуществляет Республиканский центр формирования здорового образа Министерства здравоохранения Республики Таджикистан.

11. Экономический раздел

Для реализации Программы на приобретение технических средств -автотранспорт, оборудование и аппаратура, необходимые для проведения пропаганды здорового образа жизни среди населения, а так же тиражирование информационно - образовательных материалов, транспортных расходов на проведение информационно образовательных, организационнометодической и консультативной работ необходимы средства.

Программа финансируется Министерством здравоохранения и исполнительными органами государственной власти в пределах предусмотренных средств. Для успешного развития и внедрения программы необходимо финансовая и техническая поддержка международных организаций. Задействованные министерства и ведомства при разработке плана реализации настоящей программы в рамках предусмотренных средств, ежегодно предусматривает его расходов.

Приложение 1

Национальная программа формирования здорового образа жизни в Республики Таджикистан на 2011-2020 годы

План реализации Программы

+--+------------------------------+-------------------------+--------ҷ
|№ |   Наименование мероприятий   |  Ответственность        |Сроки   |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|1 |Развитие и  совершенствование |Министерство здравоохра- |2011-   |
|  |информационно-образовательных |нения Республики Таджи-  |2020    |
|  |программ (учебные  пособия,   |кистан, Министерство     |годы    |
|  |методические рекомендации,    |образования Республики   |        |
|  |руководства и др.)и материалов|Таджикистан, Министер-   |        |
|  |(буклеты, листовки, брошюры,  |ство культуры Республики |        |
|  |плакаты, билборды, аудио и    |Таджикистан, Министер-   |        |
|  |видео- материалы, видеоролики |ство труда и социальной  |        |
|  |и др.), а также усиление роли |защиты населения Респу-  |        |
|  |средств массовой информации   |блики Таджикистан,       |        |
|  |(теле-радио - передачи,газеты,|Комитет по делам         |        |
|  |журналы, электронные средства)|молодёжи,туризма и       |        |
|  |по формированию здорового     |спорта при               |        |
|  |образа жизни                  |Правительстве Респуб-    |        |
|  |                              |лики Таджикистан,        |        |
|  |                              |Комитет по телевиде-     |        |
|  |                              |нию и радио при          |        |
|  |                              |Правительстве Респу-     |        |
|  |                              |блики Таджикистан,       |        |
|  |                              |Агентство по контролю    |        |
|  |                              |за наркотиками при       |        |
|  |                              |Президенте Республики    |        |
|  |                              |Таджикистан, местные     |        |
|  |                              |органы государственной   |        |
|  |                              |власти                   |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|2 |Разработка и совершенствование|Министерство здравоохра- |2011-   |
|  |механизмов (совет по охране   |нения Республики Таджи-  |2020    |
|  |здоровья населения, махалин-  |кистан, Министерство     |годы    |
|  |ских советов и Ассоциации     |образования Республики   |        |
|  |родителей и учителей)         |Таджикистан, Министер-   |        |
|  |предоставления информации по  |ство культуры Республики |        |
|  |формированию здорового образа |Таджикистан, Министер-   |        |
|  |жизни на уровне джамоатов     |ство труда и социальной  |        |
|  |                              |защиты населения Респу-  |        |
|  |                              |блики Таджикистан,       |        |
|  |                              |Комитет по делам         |        |
|  |                              |молодёжи,туризма и       |        |
|  |                              |спорта при               |        |
|  |                              |Правительстве Респуб-    |        |
|  |                              |Комитет по делам         |        |
|  |                              |женщин и семьи при       |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан              |        |
|  |                              |Комитет по телевиде-     |        |
|  |                              |нию и радио при          |        |
|  |                              |Правительстве Респу-     |        |
|  |                              |блики Таджикистан,       |        |
|  |                              |местные органы государ-  |        |
|  |                              |ственной власти          |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|3 |Укрепление технического  и    |Местные органы государст-|2011-   |
|  |организационного потенциала   |венной власти            |2012    |
|  |районных центров и  кабинетов |                         |годы    |
|  |формирования здорового образа |                         |        |
|  |жизни с привлечением средств  |                         |        |
|  |государственного бюджета и    |                         |        |
|  |доноров                       |                         |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|4 |Усиление технического и       |Министерство здравоохра- |        |
|  |кадрового потенциала работни- |нения Республики Таджи-  |        |
|  |ков системы здравоохранения,  |кистан, Министерство     |        |
|  |образования, представителей   |образования Республики   |        |
|  |молодёжи, духовенства и СМИ в |Таджикистан, Министер-   |        |
|  |распространении и предостав-  |ство культуры Республики |        |
|  |лении информации по здоровому |Таджикистан, Министер-   |        |
|  |образу жизни                  |ство труда и социальной  |        |
|  |                              |защиты населения Респу-  |        |
|  |                              |блики Таджикистан,       |        |
|  |                              |Комитет по делам         |        |
|  |                              |молодёжи,туризма и       |        |
|  |                              |спорта при               |        |
|  |                              |Правительстве Респуб-    |        |
|  |                              |Комитет по делам         |        |
|  |                              |женщин и семьи при       |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан              |        |
|  |                              |Комитет по телевиде-     |        |
|  |                              |нию и радио при          |        |
|  |                              |Правительстве Респу-     |        |
|  |                              |блики Таджикистан,       |        |
|  |                              |местные органы государ-  |        |
|  |                              |ственной власти          |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|5 |На базе Института последиплом-|Министерство образования |2011-   |
|  |ной подготовки медицинских    |Республики Таджикистан,  |2012    |
|  |кадров создание системы       |Министерство здраво-     |годы    |
|  |подготовки специалистов по    |охранения Республики     |        |
|  |проблемам формирования        |Таджикистан, Министер-   |        |
|  |здорового образа жизни        |ство культуры Республики |        |
|  |                              |Таджикистан              |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|6 |Совершенствование учебных     |Министерство образования |2011-   |
|  |программ по базовой и непре-  |Республики Таджикистан,  |2020    |
|  |рывной подготовке специалистов|Министерство здравоохра- |годы    |
|  |по проблемам формирования     |нения Республики Таджики-|        |
|  |здорового образа жизни        |стан, местные органы     |        |
|  |                              |государственной власти   |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|7 |Систематический анализ,       |Министерство образования |2011-   |
|  |совершенствование и пересмотр |Республики Таджикистан,  |2020    |
|  |программ для дошкольных       |Министерство здравоохра- |годы    |
|  |учереждений, общеобразовате-  |нения Республики         |        |
|  |льных школ, средних и высших  |Таджикистан              |        |
|  |учебных заведений по здоровому|                         |        |
|  |образу жизни                  |                         |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|8 |Создание единой базы данных о |Центр стратегических     |2011-   |
|  |результатах исследований      |исследований при         |2013    |
|  |населения и целевых групп по  |Президенте Республики    |годы    |
|  |вопросам формирования         |Таджикистан, Министер-   |        |
|  |здорового образа жизни        |ство здравоохранения     |        |
|  |                              |Республики Таджикистан,  |        |
|  |                              |Министерство труда и     |        |
|  |                              |социальной защиты        |        |
|  |                              |населения Республики     |        |
|  |                              |Таджикистан, Министе-    |        |
|  |                              |рство юстиции Респуб-    |        |
|  |                              |лики Таджикистан         |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|9 |Создание Межведомственного    |Министерство здравоохра- | 2011   |
|  |координационного совета по    |нения Республики Таджи-  | год    |
|  |вопросам формирования         |кистан, Министерство     |        |
|  |здорового образа жизни для    |образования Республики   |        |
|  |координации деятельности  и   |Таджикистан, Министер-   |        |
|  |ресурсов министерств,         |ство культуры Республики |        |
|  |ведомства, организаций        |Таджикистан, Министер-   |        |
|  |предприятий и учреждений      |ство труда и социальной  |        |
|  |страны                        |защиты населения Респу-  |        |
|  |                              |блики Таджикистан,       |        |
|  |                              |Комитет по делам         |        |
|  |                              |молодёжи,туризма и       |        |
|  |                              |спорта при               |        |
|  |                              |Правительстве Респуб-    |        |
|  |                              |лики Таджикистан,        |        |
|  |                              |Комитет по телевиде-     |        |
|  |                              |нию и радио при          |        |
|  |                              |Правительстве Респу-     |        |
|  |                              |блики Таджикистан,       |        |
|  |                              |Агентство по контролю    |        |
|  |                              |за наркотиками при       |        |
|  |                              |Президенте Республики    |        |
|  |                              |Таджикистан, местные     |        |
|  |                              |органы государственной   |        |
|  |                              |власти                   |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|10|Создание механизм реализации  |Межведомственный         |2011-   |
|  |информационно-образовательных |координационный совет    |2013    |
|  |компонентов Национальных      |по пропаганде форми-     |годы    |
|  |программ в области охраны     |рования здорового        |        |
|  |здоровья населения            |образа жизни             |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|11|Внедрение и усовершенствование|Межведомственный         |2011-   |
|  |критериев оценки и индикаторов|координационный совет по |2012    |
|  |мониторинга процессов         |пропаганде формирования  |годы    |
|  |формирования здорового образа |здорового образа жизни   |        |
|  |жизни в структурных подразде- |                         |        |
|  |лениях соответствующих        |                         |        |
|  |министерств и ведомств        |                         |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|12|Совершенствование и усиление  |Министерство здравоохра- |2011-   |
|  |методических подходов в работе|нения Республики Таджи-  |2020    |
|  |с населением по формированию  |кистан, Министерство     |годы    |
|  |здорового образа жизни с      |образования Республики   |        |
|  |акцентом на наиболее выраже-  |Таджикистан, Министер-   |        |
|  |нные факторы риска в образе   |ство культуры Республики |        |
|  |жизни и окружающей среды      |Таджикистан, Министер-   |        |
|  |                              |ство труда и социальной  |        |
|  |                              |защиты населения Респу-  |        |
|  |                              |блики Таджикистан,       |        |
|  |                              |Комитет по делам         |        |
|  |                              |молодёжи,туризма и       |        |
|  |                              |спорта при               |        |
|  |                              |Правительстве Респуб-    |        |
|  |                              |лики Таджикистан,        |        |
|  |                              |Комитет по телевиде-     |        |
|  |                              |нию и радио при          |        |
|  |                              |Правительстве Респу-     |        |
|  |                              |блики Таджикистан,       |        |
|  |                              |Агентство по контролю    |        |
|  |                              |за наркотиками при       |        |
|  |                              |Президенте Республики    |        |
|  |                              |Таджикистан, местные     |        |
|  |                              |органы государственной   |        |
|  |                              |власти                   |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|13|Организаци  и проведение      |Министерство здравоохра- |2011-   |
|  |республиканских и региональных|нения Республики Таджи-  |2020    |
|  |научно-практических конферен- |кистан, Министерство     |годы    |
|  |ций, семинаров, совещаний,    |образования Республики   |        |
|  |дискуссий, пресс-конференций, |Таджикистан, Министер-   |        |
|  |акций, конкурсов, викторин по |ство культуры Республики |        |
|  |актуальным вопросам формиро-  |Таджикистан, Министер-   |        |
|  |вания здорового образа жизни  |ство труда и социальной  |        |
|  |                              |защиты населения Респу-  |        |
|  |                              |блики Таджикистан,       |        |
|  |                              |Комитет по делам         |        |
|  |                              |молодёжи,туризма и       |        |
|  |                              |спорта при               |        |
|  |                              |Правительстве Респуб-    |        |
|  |                              |лики Таджикистан,        |        |
|  |                              |Комитет по телевиде-     |        |
|  |                              |нию и радио при          |        |
|  |                              |Правительстве Респу-     |        |
|  |                              |блики Таджикистан,       |        |
|  |                              |Агентство по контролю    |        |
|  |                              |за наркотиками при       |        |
|  |                              |Президенте Республики    |        |
|  |                              |Таджикистан, местные     |        |
|  |                              |органы государственной   |        |
|  |                              |власти                   |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|14|Создание ресурсных центров при|Министерство здравоохра- |2011-   |
|  |Областных центрах формирования|нения Республики         |2013    |
|  |Здорового образа жизни,       |Таджикистан, местные     |годы    |
|  |усиление деятельности и       |органы государственной   |        |
|  |развитие их информационной    |власти                   |        |
|  |системы                       |                         |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|15|Совершенствование деятельности|Министерство здравоохра- |2011-   |
|  |информационной системы        |нение Республики         |2020    |
|  |Республиканского центра       |Таджикистан, Министерство|годы    |
|  |формирования здорового образа |культуры Республики      |        |
|  |жизни                         |Таджикистан              |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|16|Создание информационной базы  |Центр стратегических     |2011-   |
|  |данных по формированию        |исследований при         |2013    |
|  |здорового образа жизни на     |Президенте Республики    |годы    |
|  |население                     |Таджикистан, Министер-   |        |
|  |                              |ство образования         |        |
|  |                              |Республики Таджикистан,  |        |
|  |                              |Министерство здравоох-   |        |
|  |                              |ранения Республики       |        |
|  |                              |Таджикистан, Министер-   |        |
|  |                              |ство культуры            |        |
|  |                              |Республики Таджикистан,  |        |
|  |                              |Министерство труда и     |        |
|  |                              |социальной защиты        |        |
|  |                              |населения Республики     |        |
|  |                              |Таджикистан, Министер-   |        |
|  |                              |ство юстиции Республики  |        |
|  |                              |Таджикистан. Комитет по  |        |
|  |                              |делам молодёжи,туризма   |        |
|  |                              |и спорта при Правитель-  |        |
|  |                              |стве Республики          |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |делам женщин и семьи при |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан, Агентство   |        |
|  |                              |по контролю за           |        |
|  |                              |наркотиками при          |        |
|  |                              |Президенте Республики    |        |
|  |                              |Таджикистан              |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|17|Обеспечение равноправного     |Центр стратегических     |2011-   |
|  |доступа населения к адекватной|исследований при         |2020    |
|  |информации по формированию    |Президенте Республики    |годы    |
|  |здорового образа жизни с      |Таджикистан, Министер-   |        |
|  |использованием различных форм |ство образования         |        |
|  |доставки информации           |Республики Таджикистан,  |        |
|  |                              |Министерство здравоох-   |        |
|  |                              |ранения Республики       |        |
|  |                              |Таджикистан, Министер-   |        |
|  |                              |ство культуры            |        |
|  |                              |Республики Таджикистан,  |        |
|  |                              |Министерство труда и     |        |
|  |                              |социальной защиты        |        |
|  |                              |населения Республики     |        |
|  |                              |Таджикистан, Министер-   |        |
|  |                              |ство юстиции Республики  |        |
|  |                              |Таджикистан. Комитет по  |        |
|  |                              |делам молодёжи,туризма   |        |
|  |                              |и спорта при Правитель-  |        |
|  |                              |стве Республики          |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |делам женщин и семьи при |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан, Агентство   |        |
|  |                              |по контролю за           |        |
|  |                              |наркотиками при          |        |
|  |                              |Президенте Республики    |        |
|  |                              |Таджикистан,местные      |        |
|  |                              |органы государственной   |        |
|  |                              |власти                   |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|18|Разработка, издание и тиражи- |Министерство здравоохра- |2011-   |
|  |рование информационно-образо- |нения Республики         |2020    |
|  |вательных материалов по  проб-|Таджикистан, местные     |годы    |
|  |лемам формирования здорового  |органы государственной   |        |
|  |образа жизни, профилактики    |власти                   |        |
|  |заболеваний и укреплению      |                         |        |
|  |здоровья                      |                         |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|19|Создание и совершенствование  |Министерство здравоохра- |2011-   |
|  |программ подготовки журнали-  |нения Республики Таджи-  |2020    |
|  |стов по освещению проблем     |кистан, Министерство     |годы    |
|  |формирования здорового образа |культуры Республики      |        |
|  |жизни                         |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |телевидению и радио при  |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан              |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|20|Создание и совершенствование  |Министерство здравоохра- |2011-   |
|  |регулярных телевизионных      |нения Республики Таджи-  |2020    |
|  |программ, радиопередач,       |кистан, Министерство     |годы    |
|  |публикаций и газетно-журналь- |культуры Республики      |        |
|  |ных рубрик, а также Интернет  |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |сайтов по проблемам формиро-  |телевидению и радио при  |        |
|  |вания здорового образа жизни  |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан местные      |        |
|  |                              |органы государственной   |        |
|  |                              |власти                   |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|21|Усиление и расширение интегра-|Министерство здравоохра- | 2011   |
|  |ционной роли ПМСП и центров   |нения Республики Таджи-  | год    |
|  |формирования здорового образа |кистан, местные органы   |        |
|  |жизни в пропаганде здорового  |государственной власти   |        |
|  |образа жизни                  |                         |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|22|Проведение систематического   |Координационный совет    |2011-   |
|  |мониторинга программы и работы|по пропаганде формиро-   |2020    |
|  |учреждений соответствующих    |вания здорового образа   |годы    |
|  |министерств и ведомств,       |жизни                    |        |
|  |осуществляющих деятельность по|                         |        |
|  |пропаганде формирования       |                         |        |
|  |здорового образа жизни        |                         |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|23|Внедрение в программу до и    |Министерство здравоохра- |2011-   |
|  |последипломной подготовки     |нения Республики Таджики-|2012    |
|  |специалистов, занимающихся    |стан, Министерство       |годы    |
|  |проблемами формирования       |образования Республики   |        |
|  |здорового образа жизни,       |Таджикистан              |        |
|  |вопросы оказания психологи-   |                         |        |
|  |ческой поддержки населению    |                         |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|24|Развитие  и поддержка партнер-|Министерство здравоохра- |2011-   |
|  |ства с международными органи- |нения Республики Таджи-  |2020    |
|  |зациями, привлечение доноров, |кистан, Министерство     |годы    |
|  |инвестиций по внедрению новых |образования Республики   |        |
|  |технологий, опыта в области   |Таджикистан, Министер-   |        |
|  |формирования здорового образа |ство культуры Республики |        |
|  |жизни                         |Таджикистан, Министер-   |        |
|  |                              |ство труда и социальной  |        |
|  |                              |защиты населения Респу-  |        |
|  |                              |блики Таджикистан,       |        |
|  |                              |Комитет по делам         |        |
|  |                              |молодёжи,туризма и       |        |
|  |                              |спорта при               |        |
|  |                              |Правительстве Респуб-    |        |
|  |                              |лики Таджикистан,        |        |
|  |                              |Комитет по телевиде-     |        |
|  |                              |нию и радио при          |        |
|  |                              |Правительстве Респу-     |        |
|  |                              |блики Таджикистан,       |        |
|  |                              |Агентство по контролю    |        |
|  |                              |за наркотиками при       |        |
|  |                              |Президенте Республики    |        |
|  |                              |Таджикистан, местные     |        |
|  |                              |органы государственной   |        |
|  |                              |власти                   |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|25|Поддержка деятельности        |Министерство здравоохра- |2011-   |
|  |общественных организаций в    |нения Республики Таджи-  |2020    |
|  |проведении пропаганды формиро-|кистан, Министерство     |годы    |
|  |вания здорового образа жизни  |образования Республики   |        |
|  |                              |Таджикистан, Министер-   |        |
|  |                              |ство культуры Республики |        |
|  |                              |Таджикистан, Министер-   |        |
|  |                              |ство труда и социальной  |        |
|  |                              |защиты населения Респу-  |        |
|  |                              |блики Таджикистан,       |        |
|  |                              |Комитет по делам         |        |
|  |                              |молодёжи,туризма и       |        |
|  |                              |спорта при               |        |
|  |                              |Правительстве Респуб-    |        |
|  |                              |лики Таджикистан,        |        |
|  |                              |Комитет по телевиде-     |        |
|  |                              |нию и радио при          |        |
|  |                              |Правительстве Респу-     |        |
|  |                              |блики Таджикистан,       |        |
|  |                              |Агентство по контролю    |        |
|  |                              |за наркотиками при       |        |
|  |                              |Президенте Республики    |        |
|  |                              |Таджикистан, местные     |        |
|  |                              |органы государственной   |        |
|  |                              |власти                   |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|26|Укрепление законодательства,  |Министерство здравоохра- |2011-   |
|  |(ормативное правовое базы     |нения Республики         |2020    |
|  |службы юрмирования здорового  |Таджикистан, Министер-   |годы    |
|  |образа жизни                  |ство юстиции Республики  |        |
|  |                              |Таджикистан              |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|27|Разработка программы здорового|Министерство здравоохра- |2011    |
|  |питания и физической          |нения Республики Таджи-  |год     |
|  |активности                    |кистан, Министерство     |        |
|  |                              |сельского хозяйство      |        |
|  |                              |Республики Таджикистан,  |        |
|  |                              |Министерство образова-   |        |
|  |                              |ния Республики Таджики-  |        |
|  |                              |стан,Комитет по делам    |        |
|  |                              |молодёжи, туризма  и     |        |
|  |                              |спорта при Правитель-    |        |
|  |                              |стве Республики          |        |
|  |                              |Таджикистан, Академия    |        |
|  |                              |наук Республики          |        |
|  |                              |Таджикистан.             |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|28|Разработка нормативных        |Министерства здравоохра- |2011-   |
|  |правовых актов в области      |нения Республики         |2012    |
|  |улучшения качества продуктов  |Таджикистан, Министерство|годы    |
|  |питания в соответствие с      |экономического развития и|        |
|  |международными требованиями,  |торговли Республики      |        |
|  |распространение норм          |Таджикистан, Министерство|        |
|  |качественного и рационального |сельского хозяйства      |        |
|  |питания среди населения       |Республики Таджикистан,  |        |
|  |                              |Министерство образования |        |
|  |                              |Республики Таджикистан,  |        |
|  |                              |Комитет по делам         |        |
|  |                              |молодёжи, туризма и      |        |
|  |                              |спорта при Правительстве |        |
|  |                              |Республики Таджикистан,  |        |
|  |                              |Академия наук Республики |        |
|  |                              |Таджикистан              |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|29|Осуществление надлежащих      |Министерства здравоохра- |2011-   |
|  |мероприятий, направленных на  |нения Республики Таджи-  |2013    |
|  |соблюдение принципов гигиены  |кистан, Министерство     |год     |
|  |продуктов питания от производ-|экономического развития и|        |
|  |ства до потребления           |торговли Республики      |        |
|  |(сокращение уровня микробного |Таджикистан, Министерство|        |
|  |и химического загрязнения     |образования Республики   |        |
|  |продуктов питания, использо-  |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |вание соответствующих         |делам молодёжи, туризма  |        |
|  |стандартов всеми секторами,   |и спорта при Правительств|        |
|  |производящими и реализующими  |Республики Таджикистан,  |        |
|  |пищевую продукцию             |Академия наук Республики |        |
|  |                              |Таджикистан              |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|30|Сокращение случаев, связанных |Министерство здравоохра- | 2011   |
|  |с недостатком йода в продуктах|нения Республики Таджики-| год    |
|  |питания как проблемы обществе-|стан, Министерство эконо-|        |
|  |нного здравоохранения за счет |мического развития и     |        |
|  |производства и обеспечения    |торговли Республики      |        |
|  |населения всех регионов       |Таджикистан, Министерство|        |
|  |йодированной пищевой солью    |сельского хозяйство      |        |
|  |                              |Республики Таджикистан,  |        |
|  |                              |Министерство образования |        |
|  |                              |Республики Таджикистан,  |        |
|  |                              |Комитет по делам         |        |
|  |                              |молодёжи, туризма и      |        |
|  |                              |спорта при Правительстве |        |
|  |                              |Республики Таджикистан,  |        |
|  |                              |Академия наук Республики |        |
|  |                              |Таджикистан              |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|31|Сокращение уровня железодефи- |Министерство здравоохра- | 2011-  |
|  |цитных анемий (малокровия) как|нения Республики Таджики-| 2015   |
|  |проблемы общественного здраво-|стан. Министерство       | годы   |
|  |охранения путем производства и|экономического развития и|        |
|  |обеспечения населения мукой,  |торговли Республики      |        |
|  |обогащенной минералом железа  |Таджикистан, Министерство|        |
|  |                              |сельского хозяйство      |        |
|  |                              |Республики Таджикистан,  |        |
|  |                              |Министерство образования |        |
|  |                              |Республики Таджикистан,  |        |
|  |                              |Комитет по делам         |        |
|  |                              |молодёжи, туризма и      |        |
|  |                              |спорта при Правительстве |        |
|  |                              |Республики Таджикистан,  |        |
|  |                              |Академия наук Республики |        |
|  |                              |Таджикистан              |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|32|Организация системы монитори- |Министерство здравоохра- |2011-   |
|  |нга и разработка мер по       |нения Республики Таджи-  |2020    |
|  |осуществлению глобальной      |кистан, Министерство     |годы    |
|  |стратегии ВОЗ по улучшению    |экономического развития  |        |
|  |грудного вскармливания в      |и торговли Республики    |        |
|  |Республике Таджикистан        |Таджикистан, Министер-   |        |
|  |                              |ство сельского хозяй-    |        |
|  |                              |ство Республики          |        |
|  |                              |Таджикистан, Министер-   |        |
|  |                              |ство образования         |        |
|  |                              |Республики Таджикистан,  |        |
|  |                              |Комитет по делам         |        |
|  |                              |молодёжи, туризма и      |        |
|  |                              |спорта при Правительстве |        |
|  |                              |Республики Таджикистан,  |        |
|  |                              |Академия наук Республики |        |
|  |                              |Таджикистан              |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|33|Обеспечение условий для       |Министерство экономичес- |2011-   |
|  |осуществления контроля за     |кого развития и торговли |2013    |
|  |качеством и безвредностью     |Республики Таджикистан,  |годы    |
|  |пищевых продуктов и продоволь-|Министерство здравоохра- |        |
|  |ственного сырья, в том числе  |нения Республики Таджи-  |        |
|  |организация лаборатории,      |кистан, Министерство     |        |
|  |оборудованной современной     |образования Республики   |        |
|  |аппаратурой                   |Таджикистан, Министерство|        |
|  |                              |культуры Республики      |        |
|  |                              |Таджикистан, Министерство|        |
|  |                              |труда и социальной защиты|        |
|  |                              |населения Республики     |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |делам молодёжи, туризма  |        |
|  |                              |и спорта при Правительств|        |
|  |                              |Республики Таджикистан,  |        |
|  |                              |Комитет по делам женщин  |        |
|  |                              |и семьи при Правительстве|        |
|  |                              |Республики Таджикистан,  |        |
|  |                              |Комитет по телевидению и |        |
|  |                              |радио при Правительстве  |        |
|  |                              |Республики Таджикистан,  |        |
|  |                              |Агентство по контролю за |        |
|  |                              |наркотиками при Президент|        |
|  |                              |Республики Таджикистан,  |        |
|  |                              |местные органы государ-  |        |
|  |                              |ственной власти          |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|34|Разработка минимальной        |Министерство здравоохра- |2011-   |
|  |продовольственной корзины     |нения Республики Таджики-|2013    |
|  |Республики Таджикистан        |стан, Министерство эконо-|годы    |
|  |                              |мического развития и     |        |
|  |                              |торговли Республики      |        |
|  |                              |Таджикистан, Министерство|        |
|  |                              |сельского хозяйство      |        |
|  |                              |Республики Таджикистан,  |        |
|  |                              |Министерство образования |        |
|  |                              |Республики Таджикистан,  |        |
|  |                              |Комитет по делам молодёжи|        |
|  |                              |туризма и спорта при     |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан,Академия наук|        |
|  |                              |Республики Таджикистан   |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|35|Организация системы образова- |Министерство здравоохра- |2011-   |
|  |тельных программ для пропаган-|нения Республики Таджи-  |2013    |
|  |ды современных знаний по      |кистан,Министерство      |годы    |
|  |питанию и профилактике пище   |экономического           |        |
|  |зависимых заболеваний,        |развития и торговли      |        |
|  |обучение специалистов в       |Республики Таджикистан,  |        |
|  |области питания               |Министерство образования |        |
|  |                              |Республики Таджикистан,  |        |
|  |                              |Министерство сельского   |        |
|  |                              |хозяйство Республики     |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |делам молодёжи,туризма   |        |
|  |                              |и спорта при Правитель-  |        |
|  |                              |стве Республики Таджи-   |        |
|  |                              |кистан, Промышленная     |        |
|  |                              |корпорация попроизвод-   |        |
|  |                              |ству продуктов питания   |        |
|  |                              |и виноградарству         |        |
|  |                              |"Хуроквори" Республики   |        |
|  |                              |Таджикистан,  Академия   |        |
|  |                              |наук Республики          |        |
|  |                              |Таджикистан              |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|36|Разработка и внедрение        |Министерство образования |2011-   |
|  |механизмов управления и       |Республики Таджикистан,  |2013    |
|  |координации усилий различных  |Министерство здравоохра- |годы    |
|  |министерств и ведомств в деле |нения Республики         |        |
|  |развития физической культуры  |Таджикистан, Министерство|        |
|  |и спорта в Республике         |культуры Республики      |        |
|  |Таджикистан                   |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |делам молодёжи, туризма и|        |
|  |                              |спорта при Правительстве |        |
|  |                              |Республики Таджикистан,  |        |
|  |                              |Комитет по телевидению и |        |
|  |                              |радио при Правительстве  |        |
|  |                              |Республики Таджикистан   |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|37|Обеспечение потребности       |Министерство образования | 2015   |
|  |отдельных регионов в кадрах,  |Республики Таджикистан,  | год    |
|  |спортивных работников,        |Министерство здравоохра- |        |
|  |совершенствование их подго-   |нения Республики         |        |
|  |товки                         |Таджикистан, Министерство|        |
|  |                              |культуры Республики      |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |делам молодёжи, туризма и|        |
|  |                              |спорта при Правительстве |        |
|  |                              |Республики Таджикистан,  |        |
|  |                              |Комитет по телевидению и |        |
|  |                              |радио при Правительстве  |        |
|  |                              |Республики Таджикистан   |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|38|Совершенствование базовых     |Министерство здравоохра- |2011-   |
|  |дошкольных, школьных и        |нения Республики Таджики-|2020    |
|  |студенческих программ по      |стан, Министерство обра- |годы    |
|  |физической культуре и спорту  |зования Республики Таджи-|        |
|  |                              |кистан, Министерство     |        |
|  |                              |культуры Республики      |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |делам молодёжи, туризма и|        |
|  |                              |спорта при Правительстве |        |
|  |                              |Республики Таджикистан,  |        |
|  |                              |Комитет по телевидению и |        |
|  |                              |радио при Правительстве  |        |
|  |                              |Республики Таджикистан   |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|39|Обеспечение населения необхо- |Министерство здравоохра- |2011-   |
|  |димой информацией о пользе для|нения Республики Таджи-  |2020    |
|  |здоровья физической культуры и|кистан, Министерство     |годы    |
|  |спорта                        |образования  Республики  |        |
|  |                              |Таджикистан, Министерство|        |
|  |                              |культуры Республики      |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |делам молодёжи, туризма  |        |
|  |                              |и спорта при Правитель-  |        |
|  |                              |стве Республики Таджи-   |        |
|  |                              |кистан, Комитет по       |        |
|  |                              |телевидению и радио при  |        |
|  |                              |Правительстве            |        |
|  |                              |Республики Таджикистан   |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|40|Развитие программ по органи-  |Комитет по делам молодёжи|2011-   |
|  |зации отдыха и досуга, зон    |туризма и спорта при     |2013    |
|  |отдыха и туризма, а также     |Правительстве Республики |годы    |
|  |укрепление их материально-    |Таджикистан, Министерство|        |
|  |технической базы              |экономического развития  |        |
|  |                              |и торговли Республики    |        |
|  |                              |Таджикистан, Министерство|        |
|  |                              |труда и социальной защиты|        |
|  |                              |населения Республики     |        |
|  |                              |Таджикистан,местные орган|        |
|  |                              |государственной власти   |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|41|Создание условий для выполне- |Министерство образования |2011-   |
|  |ния детьми дошкольного возра- |Республики Таджикистан,  |2015    |
|  |ста и школьниками научно-     |Министерство здравоохра- |годы    |
|  |обоснованного объема двигате- |нения Республики Таджи-  |        |
|  |льной активности              |кистан, Комитет по делам |        |
|  |                              |молодёжи, туризма и      |        |
|  |                              |спорта при Правительстве |        |
|  |                              |Республики Таджикистан,  |        |
|  |                              |местные органы государ-  |        |
|  |                              |ственной власти          |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|42|Разработка молодежных программ|Министерство образования |2011-   |
|  |и обеспечение культурно-      |Республики Таджикистан,  |2014    |
|  |массовых мероприятий по       |Комитет по физической    |годы    |
|  |увеличению объема двигательной|культуре и спорту при    |        |
|  |активности студентов и        |Правительстве Республики |        |
|  |работающей молодежи           |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |делам молодёжи, туризма  |        |
|  |                              |и спорта при Правитель-  |        |
|  |                              |стве Республики          |        |
|  |                              |Таджикистан, местные     |        |
|  |                              |органы государственной   |        |
|  |                              |власти                   |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|43|Привлечение к занятиям        |Министерство образования,|2011-   |
|  |физической культуры и спортом |Комитет по делам молодёжи|2015    |
|  |социально-уязвимых слоев      |туризма и спорта при     |годы    |
|  |населения, обеспечение условий|Правительстве Республики |        |
|  |для занятий физической        |Таджикистан, местные     |        |
|  |культурой и спортом инвалидов,|органы государственной   |        |
|  |малоимущих, безработных и     |власти                   |        |
|  |создание специализированных   |                         |        |
|  |спортивных заведений для лиц с|                         |        |
|  |ограниченными возможностями   |                         |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|44|Создание системы медицинского |Министерство здравоохра- |2011-   |
|  |контроля за здоровьем лиц,    |нения Республики         |2015    |
|  |занятых в физкультурно-оздоро-|Таджикистан              |годы    |
|  |вительных и спортивных        |                         |        |
|  |мероприятиях                  |                         |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|45|Разработка и внедрение        |Министерство здравоохра- | 2011-  |
|  |программы по уменьшению ущерба|нения Республики Таджи-  | 2015   |
|  |причиняемого алкоголем,       |кистан Министерство      | годы   |
|  |ориентированной на            |здравоохранения Респу-   |        |
|  |стратегию Европейской         |блики Таджикистан,       |        |
|  |Хартии по алкоголю            |Министерство образова-   |        |
|  |                              |ния Республики           |        |
|  |                              |Таджикистан, Минис-      |        |
|  |                              |терство экономики и      |        |
|  |                              |торговли Республики      |        |
|  |                              |Таджикистан, Министе-    |        |
|  |                              |рство культуры           |        |
|  |                              |Республики Таджики-      |        |
|  |                              |стан, Министерство       |        |
|  |                              |труда и социальной       |        |
|  |                              |защиты населения         |        |
|  |                              |Республики Таджикистан   |        |
|  |                              |Комитет по делам         |        |
|  |                              |молодёжи, туризма и      |        |
|  |                              |спорта при               |        |
|  |                              |Правительстве Респу-     |        |
|  |                              |блики Таджикистан,       |        |
|  |                              |Комитет по делам         |        |
|  |                              |женщин и семьи при       |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |телевидению и радио при  |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан, Агентство   |        |
|  |                              |по контролю за наркоти-  |        |
|  |                              |ками при Президенте      |        |
|  |                              |Республики Таджикистан,  |        |
|  |                              |Министерство внутренних  |        |
|  |                              |дел Республики           |        |
|  |                              |Таджикистан, Министер-   |        |
|  |                              |ство сельского хозяйство |        |
|  |                              |Республики Таджикистан   |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|46|Разработка и утверждение      |Министерство юстиции     |2011-   |
|  |нормативных правовых актов,   |Республики Таджикистан,  |2015    |
|  |закрепляющих порядок ввоза,   |Министерство внутренних  |годы    |
|  |производства и реализации     |дел Республики Таджикиста|        |
|  |спиртных напитков  и          |Министерство здравоохра- |        |
|  |устанавливающих ответстве-    |нения Республики Таджики-|        |
|  |нность за правонарушения      |стан, Министерство       |        |
|  |                              |экономического развития и|        |
|  |                              |торговли Республики      |        |
|  |                              |Таджикистан, Министерство|        |
|  |                              |культуры Республики      |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |делам молодёжи, туризма  |        |
|  |                              |и спорта при Правитель-  |        |
|  |                              |стве Республики Таджики- |        |
|  |                              |стан, Комитет по делам   |        |
|  |                              |женщин и семьи при       |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |телевидению и радио при  |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан, Министерство|        |
|  |                              |сельского хозяйства      |        |
|  |                              |Республики Таджикистан,  |        |
|  |                              |Таможенная служба при    |        |
|  |                              |при Правительстве        |        |
|  |                              |Республики Таджикистан,  |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|47|Внедрение законодательных мер |Министерство юстиции     | 2011-  |
|  |по ограничению доступа лиц,   |Республики Таджикистан,  | 2015   |
|  |не достигших 18 лет,к алкого- |Министерство внутренних  | годы   |
|  |льной продукции               |дел Республики Таджикиста|        |
|  |                              |Министерство здравоохра- |        |
|  |                              |нения Республики Таджики-|        |
|  |                              |стан, Министерство       |        |
|  |                              |экономического развития и|        |
|  |                              |торговли Республики      |        |
|  |                              |Таджикистан, Министерство|        |
|  |                              |культуры Республики      |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |делам молодёжи, туризма  |        |
|  |                              |и спорта при Правитель-  |        |
|  |                              |стве Республики Таджики- |        |
|  |                              |стан, Комитет по делам   |        |
|  |                              |женщин и семьи при       |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |телевидению и радио при  |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан, Министерство|        |
|  |                              |сельского хозяйства      |        |
|  |                              |Республики Таджикистан   |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|48|Зпрещение  рекламы алкогольных|Министерство юстиции     |2011-   |
|  |напитков и табачных изделий   |Республики Таджикистан,  |2015    |
|  |                              |Министерство внутренних  |годы    |
|  |                              |дел Республики Таджикиста|        |
|  |                              |Министерство здравоохра- |        |
|  |                              |нения Республики Таджики-|        |
|  |                              |стан, Министерство       |        |
|  |                              |экономического развития и|        |
|  |                              |торговли Республики      |        |
|  |                              |Таджикистан, Министерство|        |
|  |                              |культуры Республики      |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |делам молодёжи, туризма  |        |
|  |                              |и спорта при Правитель-  |        |
|  |                              |стве Республики Таджики- |        |
|  |                              |стан, Комитет по делам   |        |
|  |                              |женщин и семьи при       |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |телевидению и радио при  |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан, Министерство|        |
|  |                              |сельского хозяйства      |        |
|  |                              |Республики Таджикистан   |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|49|Ужесточение санкций, направле-|Министерство юстиции     |2011-   |
|  |нных на предупреждение управле|Республики Таджикистан,  |2015    |
|  |ния транспортными средствами в|Министерство внутренних  |годы    |
|  |нетрезвом состоянии, развитие |дел Республики Таджикиста|        |
|  |и совершенствование мероприя- |Министерство здравоохра- |        |
|  |тий по стабильному улучшению  |нения Республики Таджики-|        |
|  |ситуации с употреблением нар- |стан, Министерство       |        |
|  |котических средств            |экономического развития и|        |
|  |                              |торговли Республики      |        |
|  |                              |Таджикистан, Министерство|        |
|  |                              |культуры Республики      |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |делам молодёжи, туризма  |        |
|  |                              |и спорта при Правитель-  |        |
|  |                              |стве Республики Таджики- |        |
|  |                              |стан, Комитет по делам   |        |
|  |                              |женщин и семьи при       |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |телевидению и радио при  |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан, Министерство|        |
|  |                              |сельского хозяйства      |        |
|  |                              |Республики Таджикистан   |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|50|Формирование у населения,     |Министерство юстиции     |2011-   |
|  |прежде всего в молодёжной     |Республики Таджикистан,  |2015    |
|  |среде, определенной позиции   |Министерство внутренних  |годы    |
|  |направленной на снижение      |дел Республики Таджикиста|        |
|  |потребности в алкогольных     |Министерство здравоохра- |        |
|  |напитках                      |нения Республики Таджики-|        |
|  |                              |стан, Министерство       |        |
|  |                              |экономического развития и|        |
|  |                              |торговли Республики      |        |
|  |                              |Таджикистан, Министерство|        |
|  |                              |культуры Республики      |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |делам молодёжи, туризма  |        |
|  |                              |и спорта при Правитель-  |        |
|  |                              |стве Республики Таджики- |        |
|  |                              |стан, Комитет по делам   |        |
|  |                              |женщин и семьи при       |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |телевидению и радио при  |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан, Министерство|        |
|  |                              |сельского хозяйства      |        |
|  |                              |Республики Таджикистан   |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|51|Проведение образовательных    |Министерство внутренних  |2011-   |
|  |мероприятий среди специалистов|дел Республики Таджики-  |2015    |
|  |и представителей средств      |стан,Министерство здра-  |годы    |
|  |массовой информации, а также в|воохранения Республики   |        |
|  |широких слоях населения по    |Таджикистан,Министерство |        |
|  |проблемам алкоголизма         |экономического развития  |        |
|  |                              |и торговли Республики    |        |
|  |                              |Таджикистан,Министерство |        |
|  |                              |культуры Республики      |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |делам молодёжи,туризма   |        |
|  |                              |и спорта при Правитель-  |        |
|  |                              |стве Республики          |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |делам женщин и семьи при |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |телевидению и радио при  |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан, Министерство|        |
|  |                              |сельского хозяйства      |        |
|  |                              |Республики Таджикистан   |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|52|Разработка проектов законода- |Министерство внутренних  | 2015   |
|  |тельных, нормативных правовых |дел Республики Таджики-  | год    |
|  |актов и программ по борьбе с  |стан,Министерство здра-  |        |
|  |курением и подъязычным        |воохранения Республики   |        |
|  |употреблением бездымного      |Таджикистан,Министерство |        |
|  |табака (наса)                 |экономического развития  |        |
|  |                              |и торговли Республики    |        |
|  |                              |Таджикистан,Министерство |        |
|  |                              |культуры Республики      |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |делам молодёжи,туризма   |        |
|  |                              |и спорта при Правитель-  |        |
|  |                              |стве Республики          |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |делам женщин и семьи при |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |телевидению и радио при  |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан, Министерство|        |
|  |                              |сельского хозяйства      |        |
|  |                              |Республики Таджикистан   |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|53|Развитие образовательной и    |Министерство внутренних  |2015    |
|  |информационной базы для       |дел Республики Таджики-  |год     |
|  |населения об опасных послед-  |стан,Министерство здра-  |        |
|  |ствиях потребления табака     |воохранения Республики   |        |
|  |                              |Таджикистан,Министерство |        |
|  |                              |экономического развития  |        |
|  |                              |и торговли Республики    |        |
|  |                              |Таджикистан,Министерство |        |
|  |                              |культуры Республики      |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |делам молодёжи,туризма   |        |
|  |                              |и спорта при Правитель-  |        |
|  |                              |стве Республики          |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |делам женщин и семьи при |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |телевидению и радио при  |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан, Министерство|        |
|  |                              |сельского хозяйства      |        |
|  |                              |Республики Таджикистан   |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|54|Оказание гарантированной      |Министерство внутренних  |2011-   |
|  |всесторонней помощи потреби-  |дел Республики Таджики-  |2020    |
|  |телям габака, желающим        |стан,Министерство здра-  |годы    |
|  |избавиться от этой вредной    |воохранения Республики   |        |
|  |привычки                      |Таджикистан,Министерство |        |
|  |                              |экономического развития  |        |
|  |                              |и торговли Республики    |        |
|  |                              |Таджикистан,Министерство |        |
|  |                              |культуры Республики      |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |делам молодёжи,туризма   |        |
|  |                              |и спорта при Правитель-  |        |
|  |                              |стве Республики          |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |делам женщин и семьи при |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |телевидению и радио при  |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан, Министерство|        |
|  |                              |сельского хозяйства      |        |
|  |                              |Республики Таджикистан   |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|55|Совершенствование мероприятий |Министерство внутренних  |2011-   |
|  |по охране труда лиц, занятых в|дел Республики Таджики-  |2015    |
|  |табачном производстве,        |стан,Министерство здра-  |годы    |
|  |запрещение привлечение детей и|воохранения Республики   |        |
|  |беременных женщин на работу по|Таджикистан,Министерство |        |
|  |выращиванию и возделыванию    |экономического развития  |        |
|  |табака                        |и торговли Республики    |        |
|  |                              |Таджикистан,Министерство |        |
|  |                              |культуры Республики      |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |делам молодёжи,туризма   |        |
|  |                              |и спорта при Правитель-  |        |
|  |                              |стве Республики          |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |делам женщин и семьи при |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |телевидению и радио при  |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан, Министерство|        |
|  |                              |сельского хозяйства      |        |
|  |                              |Республики Таджикистан   |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|56|Повышение уровня информирова- |Министерство внутренних  |2011-   |
|  |нности населения о вреде      |дел Республики Таджики-  |2020    |
|  |табака, создание социального  |стан,Министерство здра-  |годы    |
|  |климата, способствующего      |воохранения Республики   |        |
|  |снижению распространенности   |Таджикистан,Министерство |        |
|  |курения                       |экономического развития  |        |
|  |                              |и торговли Республики    |        |
|  |                              |Таджикистан,Министерство |        |
|  |                              |культуры Республики      |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |делам молодёжи,туризма   |        |
|  |                              |и спорта при Правитель-  |        |
|  |                              |стве Республики          |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |делам женщин и семьи при |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |телевидению и радио при  |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан, Министерство|        |
|  |                              |сельского хозяйства      |        |
|  |                              |Республики Таджикистан   |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|57|Профилактика табакокурения    |Министерство внутренних  | 2011-  |
|  |среди женщин - проведение     |дел Республики Таджики-  | 2020   |
|  |разъяснительной работы среди  |стан,Министерство здра-  | годы   |
|  |женщин, девушек-подростков    |воохранения Республики   |        |
|  |(молодёжи)                    |Таджикистан,Министерство |        |
|  |                              |экономического развития  |        |
|  |                              |и торговли Республики    |        |
|  |                              |Таджикистан,Министерство |        |
|  |                              |культуры Республики      |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |делам молодёжи,туризма   |        |
|  |                              |и спорта при Правитель-  |        |
|  |                              |стве Республики          |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |делам женщин и семьи при |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |телевидению и радио при  |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан, Министерство|        |
|  |                              |сельского хозяйства      |        |
|  |                              |Республики Таджикистан   |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|58|Внедрение социальных, экономи-|Министерство внутренних  | 2015   |
|  |ческих и других стимулов,     |дел Республики Таджики-  |  год   |
|  |направленных на отказ от      |стан,Министерство здра-  |        |
|  |потребления табака            |воохранения Республики   |        |
|  |                              |Таджикистан,Министерство |        |
|  |                              |экономического развития  |        |
|  |                              |и торговли Республики    |        |
|  |                              |Таджикистан,Министерство |        |
|  |                              |культуры Республики      |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |делам молодёжи,туризма   |        |
|  |                              |и спорта при Правитель-  |        |
|  |                              |стве Республики          |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |делам женщин и семьи при |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |телевидению и радио при  |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан, Министерство|        |
|  |                              |сельского хозяйства      |        |
|  |                              |Республики Таджикистан   |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|59|Создание единой базы данных о |Министерство внутренних  |2011-   |
|  |производстве, ввозе и         |дел Республики Таджики-  |2013    |
|  |реализации табачных изделий   |стан,Министерство здра-  |годы    |
|  |                              |воохранения Республики   |        |
|  |                              |Таджикистан,Министерство |        |
|  |                              |экономического развития  |        |
|  |                              |и торговли Республики    |        |
|  |                              |Таджикистан,Министерство |        |
|  |                              |культуры Республики      |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |делам молодёжи,туризма   |        |
|  |                              |и спорта при Правитель-  |        |
|  |                              |стве Республики          |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |делам женщин и семьи при |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |телевидению и радио при  |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан, Министерство|        |
|  |                              |сельского хозяйства      |        |
|  |                              |Республики Таджикистан   |        |
|  |                              |Таможенная служба при    |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан              |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|60|Разработка законодательных    |Министерство внутренних  |2011-   |
|  |актов, способствующих         |дел Республики Таджики-  |2015    |
|  |ограничению реализации        |стан,Министерство здра-  |годы    |
|  |наркотиков                    |воохранения Республики   |        |
|  |                              |Таджикистан,Министерство |        |
|  |                              |экономического развития  |        |
|  |                              |и торговли Республики    |        |
|  |                              |Таджикистан,Министерство |        |
|  |                              |культуры Республики      |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |делам молодёжи,туризма   |        |
|  |                              |и спорта при Правитель-  |        |
|  |                              |стве Республики          |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |делам женщин и семьи при |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан, Комитет по  |        |
|  |                              |телевидению и радио при  |        |
|  |                              |Правительстве Республики |        |
|  |                              |Таджикистан,Агентство по |        |
|  |                              |контролю за наркотиками  |        |
|  |                              |при Президенте Республики|        |
|  |                              |Таджикистан,Министерство |        |
|  |                              |сельского хозяйства      |        |
|  |                              |Республики Таджикистан,  |        |
|  |                              |общественные организации |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|61|Усиление реализации Националь-|Министерство здравоохра- | 2011-  |
|  |ной программы профилактики и  |нения Республики Таджики-| 2020   |
|  |борьбы с вирусом иммуноде-    |стан, Министерство       | годы   |
|  |фицита человека, синдрома     |образования Республики   |        |
|  |приобретенного иммунодефицита |Таджикистан, Министерство|        |
|  |и болезней, передаваемых      |культуры Республики      |        |
|  |половым путем,в Республике    |Таджикистан, Агентство по|        |
|  |Таджикистан                   |контролю за наркотиками  |        |
|  |                              |при Президенте Республики|        |
|  |                              |Таджикистан,Комитет по   |        |
|  |                              |делам молодёжи, туризма  |        |
|  |                              |и спорта при Правитель-  |        |
|  |                              |стве Республики Таджики- |        |
|  |                              |стан, общественные       |        |
|  |                              |организации              |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|62|Формирование у населения,     |Министерство здравоохра- |2011-   |
|  |прежде всего у молодых людей, |нения Республики Таджики-|2020    |
|  |позиции, направленной на      |стан, Министерство       |годы    |
|  |снижение потребности в        |образования Республики   |        |
|  |наркотиках                    |Таджикистан, Министерство|        |
|  |                              |культуры Республики      |        |
|  |                              |Таджикистан, Агентство по|        |
|  |                              |контролю за наркотиками  |        |
|  |                              |при Президенте Республики|        |
|  |                              |Таджикистан,Комитет по   |        |
|  |                              |делам молодёжи, туризма  |        |
|  |                              |и спорта при Правитель-  |        |
|  |                              |стве Республики Таджики- |        |
|  |                              |стан, общественные       |        |
|  |                              |организации              |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|63|Проведение образовательных    |Министерство здравоохра- |        |
|  |программ по профилактике и    |нения Республики Таджики-|        |
|  |борьбе с ВИЧ/СПИД  в средних  |стан, Министерство       |        |
|  |школах и специальных заведе-  |образования Республики   |        |
|  |ниях, ВУЗах, а также в соци-  |Таджикистан, Министерство|        |
|  |ально уязвимых группах        |культуры Республики      |        |
|  |населения                     |Таджикистан, Агентство по|        |
|  |                              |контролю за наркотиками  |        |
|  |                              |при Президенте Республики|        |
|  |                              |Таджикистан,Комитет по   |        |
|  |                              |делам молодёжи, туризма  |        |
|  |                              |и спорта при Правитель-  |        |
|  |                              |стве Республики Таджики- |        |
|  |                              |стан, общественные       |        |
|  |                              |организации              |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|64|Развитие межсекторального     |Министерство здравоохра- |2011-   |
|  |сотрудничества по гигиениче-  |нения Республики Таджи-  |2020    |
|  |скому воспитанию населения в  |кистан, Комитет по охране|годы    |
|  |сфере охраны окружающей среды |окружающей среды при     |        |
|  |                              |Правительстве            |        |
|  |                              |Республики Таджикистан   |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|65|Разработки и внедрение        |Министерство здравоохра- |2011-   |
|  |образовательных программ по   |нения Республики         |2020    |
|  |гигиене окружающей среды и    |Таджикистан              |годы    |
|  |экологическому воспитанию     |                         |        |
|  |различных групп населения     |                         |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|66|Внедрение в базисные учебные  |Министерство здравоохра- |2011-   |
|  |планы школ, средних           |нения Республики         |2015    |
|  |специальных и высших учебных  |Таджикистан, Комитет по  |годы    |
|  |заведений разделов гигиены    |охране окружающей среды  |        |
|  |окружающей среды              |при Правительстве        |        |
|  |                              |Республики Таджикистан   |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|67|Развитие человеческих ресурсов|Министерство здравоохра- |2011-   |
|  |и подготовка группы           |нения Республики Таджи-  |2015    |
|  |специалистов по психологии,   |кистан, Комитет по охране|годы    |
|  |социологии, журналистики, а   |окружающей среды Респуб- |        |
|  |также преподавателей и        |лики Таджикистан,        |        |
|  |пропагандистов по вопросам    |Министерство культуры    |        |
|  |формирования здорового образа |Республики Таджикистан,  |        |
|  |жизни                         |Комитет по телевидению   |        |
|  |                              |и радио при Правитель-   |        |
|  |                              |стве Республики Таджи-   |        |
|  |                              |кистан, местные органы   |        |
|  |                              |государственной власти   |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|68|Обеспечение межсекторального  |Межведомственный         | 2011-  |
|  |сотрудничества с государстве- |координационный совет по | 2020   |
|  |нными, международными и       |пропаганде формирования  | годы   |
|  |неправительственными организа-|здорового образа жизни   |        |
|  |циями для выработки единого   |                         |        |
|  |подхода в решении проблем ЗОЖ |                         |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|69|Внедрение основных принципов  |Министерство здравоохра- |2011-   |
|  |здорового образа жизни в      |нения Республики         |2015    |
|  |детских дошкольных учреждениях|Таджикистан, Министер-   |годы    |
|  |                              |ство образования         |        |
|  |                              |Республики Таджикистан,  |        |
|  |                              |местные органы           |        |
|  |                              |государственной власти   |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|70|Усиление деятельности         |Министерство здравоохра- |2011-   |
|  |кабинетов в школах            |нения Республики         |2015    |
|  |                              |Таджикистан, Министер-   |годы    |
|  |                              |ство образования         |        |
|  |                              |Республики Таджикистан,  |        |
|  |                              |местные органы           |        |
|  |                              |государственной власти   |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|71|Обеспечение нормальных условий|Министерство здравоохра- |        |
|  |для учебы, отдыха и оздоров-  |нения Республики         |        |
|  |ления детей и учащейся        |Таджикистан, Министер-   |        |
|  |молодежи, контроль за         |ство образования         |        |
|  |соблюдением санитарно-        |Республики Таджикистан,  |        |
|  |гигиенических ноом в учебных  |местные органы           |        |
|  |заведениях                    |государственной власти   |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+
|72|Совместное с международными   |Министерство здравоохра- |2011-   |
|  |партнерами проведение         |нения Республики         |2020    |
|  |марафонов,акций и других      |Таджикистан, местные     |        |
|  |информационно-образовательных |органы государственной   |        |
|  |кампаний,посвященных          |власти                   |        |
|  |международным и всемирным     |                         |        |
|  |знаменательным датам          |                         |        |
+--+------------------------------+-------------------------+--------+