Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон
ҚАРОР
Дар бораи тасдиқи Стратегияи миллии фаъолгардонии нақши занон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2011-2020
Мутобиқи моддаи 16 Қонуни конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон" Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон қарор мекунад:
1) Стратегияи миллии фаъолгардонии нақши занон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2011-2020 тасдиқ карда шавад (замима мегардад).
2) Кумитаи кор бо занон ва оилаи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамоҳангсози татбиқи Стратегияи миллии фаъолгардонии нақши занон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2011-2020 муқаррар карда шавад.
3) Вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳри Душанбе ва шаҳру ноҳияҳо маблағгузории Стратегияи мазкурро дар доираи маблағҳои дар Буҷети давлатӣ барои солҳои 2011-2020 пешбинишаванда таъмин намоянд.
Раиси
Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон
аз 29 майи соли 2010 № 269
ш. Душанбе
Бо қарори Ҳукумати
Ҷумҳурии Тоҷикистон
аз "29" майи соли 2010
№ 269 тасдиқ шудааст
Стратегияи мииллии фаъолгардонии нақши занон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2011-2020
Руйхати ихтисорот
ВАО - Воситаҳои ахбори омма
ВКД - Вазорати корҳои дохилӣ
ДНК - Кислотаи дезоксирибонуклеинат
ИДМ - Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил
ИМА - Иёлоти Муттаҳидаи Амрико
СММ - Созмони Милали Муттаҳид
САҲШ - Сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ
ТҶ - Ташкилотҳои ҷамъиятӣ
ТҚХ - Ташкилоти қарзии хурд
ҲРҲ - Ҳадафҳои Рушди Ҳазорсола
ШКД - Шӯъбаи корҳои дохилӣ
ҶТ - Ҷумҳурии Тоҷикистон
МУҚАДДИМА
Зарурати қабули Стратегияи миллии фаъолгардонии нақши занон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2011-2020 (минбаъд Стратегия) ба проблемаҳое вобаста мебошанд, ки аз дигаргунсозии иҷтимоию иқтисодӣ ва сиёсӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бармеоянд. Аз ҷумла, аз ҷониби ҷомеа ба таври бояду шояд дарк нагардидани зарурати таъмини баробарии гендерӣ ва татбиқи сиёсати гендерӣ, мавҷудияти ақидарониҳои муқаррарӣ оид ба нақш ва мақоми занон дар ҷомеа; номукаммал будани заминаи қонунгузорӣ; ҳамкории нокифояи мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳои ҷамъиятӣ, ки ба масъалаҳои ҳифзи ҳуқуқ ва манфиатҳои қонуни занон машғуланд; ҳанӯз боқӣ мондани мушкилот оид ба амалисозии ҳуқуқҳои занон дар соҳаҳои меҳнат, иқтисод, фарҳанг, сиёсат ва ғайра.
Ҳангоми таҳияи Стратегия талаботу меъёрҳои байналмилалие, ки дар Ҳадафҳои Рушди Ҳазорсола, Эъломияи СММ дар бораи ҳуқуқи башар, дар бораи барҳам задани ҳама гуна маҳдудкунӣ нисбат ба занон, оид ба решакан намудани зӯроварӣ нисбат ба занон, Конвенсия дар бораи барҳам додани тамоми шаклҳои табъиз (зӯроварӣ) нисбат ба занон, Барномаи амалиёти Пекин ва ғайра ифода ёфтаанд, ба инобат гирифта шуданд. Асоси Стратегияро Конститутсияи - (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон, Қонуни Ҷумҳурки Тоҷикистон "Дар бораи кафолатҳои давлатии баробарҳуқуқии мардону занон ва имкониятҳои баробари амалигардонии онҳо", Кодекси оилаи Ҷумҳурии Тоҷикистон, фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи тадбирҳои баланд бардоштани мақоми зан дар ҷомеа" аз 3 декабри соли 1999 № 5, қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи барномаҳои давлатии "Самтҳои асосии сиёсати давлатӣ оид ба таъмини ҳуқуқу имкониятҳои баробари мардон ва занон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2001-2010" аз 8 августи соли 2001 №391 ва "Тарбия, интихоб ва ҷобаҷогузории кадрҳои роҳбарикунандаи Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҳисоби занону духтарони лаёқатманд барои солҳои 2007-2016" аз 1 ноябри соли 2006 №496 ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии дахлдор ташкил медиҳад.
Таъиноти асосии Стратегия аз фароҳам овардани замина ва шароитҳои зарурӣ барои ба пуррагӣ зоҳир намудани қобилияти занон дар ҳама соҳаҳои ҳаёти иҷтимоӣ ва ба ин васила таъмини рушди устувори ҷомеа иборат мебошад. Аҳамияти он дар баробари такмилу ташаккули низоми сиёсии ҷомеа, рушди институтҳои демократӣ ва институтҳои ҷомеаи шаҳрвандӣ меафзояд.
Стратегия бояд ба ҳайси фишанги ташаккули сиёсати давлатии гендерӣ ва назорати татбиқи он аз тарафи ҷомеаи шаҳрвандӣ хизмат кунад. Дар Стратегия бо дарназардошти гуногунрангии воқеии шароитҳои аввалия муайян намудани манфиатҳо, анъанаҳо, мушаххас кардани рафтори гурӯҳҳои мухталифи мардон ва занони дорои даромадҳои мухталиф, таҳсилот, вазъи оилавӣ, хусусиятҳои миллию фарҳангӣ ва дигар вижагиҳо кӯшиш ба харҷ дода мешавад, ки:
- мушаххас кардани низоми талаботу меъёрҳое, ки нуқтаи назари муосирро оид ба адолати иҷтимоӣ дар иртибот ба тақсими нақш байни занон ва мардон дар ҳаёти сиёсию ҷамъиятӣ, муносибатҳои иҷтимоию меҳнатӣ ва оилавӣ, ҳангоми тақсими моликият, дар риштаҳои иттилоотӣ ва дигар бахшҳо инъикос мекунанд;
- муайян сохтани дурнамои рушди давлат дар самти тақвияти демократияи гендерӣ, ки гузарондани сиёсати дорои масъулияти иҷтимоӣ ва ошкор кардани потенсиали шаҳрвандии занонро ба ҳайси шахсият таъмин мекунад;
- баланд бардоштани сатҳи фарҳанги умумӣ ва сиёсии ҷомеа, ки ба ҳайси нишондиҳандаи муҳими он имконияти қобилияти худро зоҳир кардани занон ва таъмини баробарии ҷинсҳо дар ҳамаи соҳаҳои ҳаётан муҳим, аз ҷумла истеҳсолоти ҷамъиятӣ, муносибатҳои иҷтимоию меҳнатӣ ва оилавӣ, хизмат мекунад.
Дар Стратегия таваҷҷӯҳи махсус ба механизмҳои давлати иҷтимоӣ ва ҷомеаи шаҳрвандӣ, ҳамкории ҳокимият ва ташкилотҳои ҷамъиятӣ бо такя ба ташаббускорӣ, худфаъолиятӣ ва худидоракунии шаҳрвандони ҳар ду ҷинс дар ҳаллу фасли мушкилоти иҷтимоию иқтисодӣ зоҳир карда шудааст.
Стратегия вазифаҳои бузургеро фарогир мебошад, ки давлат дурнамои ҳалли онҳоро ба зимма гирифтааст. Дар он ҳадафҳо, воситаҳои асосии расидан ба онҳо тасвият дода шудаанд, ки ба рушди мутавозун ва устувори ҷомеа тавассути ворид кардани таҳлили гендерӣ ба ҳама соҳаҳои ҳаёт мусоидат мекунанд.
Демократикунонии ҳаёти ҷамъиятӣ ҷорӣ намудани муносибатҳои наверо тақозо менамояд, ки ҷомеаи ҷаҳонӣ таҳия намудааст, аз ҷумла навсозии гендерии ҳокимият, таҳия ва татбиқи сиёсати аз ҷиҳати гендерӣ ҳассос дар ҳама ҷабҳаҳои фаъолияти ҷомеаву давлат, инчунин таблиғу тарғиби густурдаи афзалиятҳои чунин муносибат. Мутобиқсозии муносибатҳои гендерӣ ҳамчун замина ва самти муҳимтарини дигаргуниҳои муосири демократӣ ба ҳисоб меравад. Ояндаи демократия аз ҷумла аз он вобаста аст, ки то кадом андоза масъалаи гендерӣ дар ҷомеа ҳаллу фасл мешавад.
Дар иртибот ба ин, Стратегия барои расонидани ёрӣ ҷиҳати тайёр намудани мутахассисон оид ба масоили баробарии ҷинсҳо ва масъалаҳои гендерие нигаронида шудааст, ки қобиланд корҳои зайлро анҷом даҳанд: таҳияи сиёсати миллӣ аз мавқеи баробарии гендерӣ; амалисозии ҳуқуқҳои занон дар ҷодаи ҳуқуқҳои инсон; афзоиши таъсири занон оид ба қабули қарорҳо дар ҳамаи зинаҳо ва оид ба ҳама гуна масъалаҳо; таъмини ҳуқуқҳои баробар барои занон дар бозори меҳнат; ҳифзи саломатии занон; пешгирии зӯроварӣ нисбат ба занон; фаъолияти якҷоя бо бахши сеюм,яъне омода кардани мутахассисон оид ба масъалаҳои Гендерӣ дар соҳаи фаъолияти якҷояи ҷамъиятӣ, ҳамкориҳо байни Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, вазорату идораҳо ва ташкилотҳои ҷамъиятии занон дар заминаи доимӣ, ҳамзамон ҷалби онҳо бо истифодаи идоракунии муштарак ҳангоми ҳаллу фасли проблемаҳои назарраси иҷтимоӣ.
Заминаи Стратегияро принсипи давлатию ҷамъиятие ташкил медиҳад, ки мутобиқи он:
- таҳия ва татбиқи Стратегия дар заминаи созиши васеи ҷамъиятӣ ба роҳ монда мешавад;
- чорабиниҳои дар он пешбинигардида метавонанд ҳам дар асоси давлатӣ ва ҳам дар заминаи давлатию ҷамъиятӣ татбиқ карда шаванд.
1. ВАЗЪИ ЗАН ДАР ҲАЁТИ ҶАМЪИЯТИЮ СИЁСИИ МАМЛАКАТ
Ҳадафи асосӣ: ба даст овардани намояндагии баробари занон ва мардон дар мақомоти иҷроия ва намояндагии ҳокимият дар ҳама сатҳҳои идоракунӣ.
1.1.Ҷанбаҳои қавӣ:
- ширкати ҳарчи бештари занон дар сиёсат рақобати шоистаеро нисбат ба мардон ба миён меорад ва ба беҳбудии вазъи корҳо дар мамлакат мусоидат мекунад;
- ҳузури занон дар сохторҳои идоракунӣ шаклҳои нисбатан фасеҳи роҳбариро тақвият мебахшад, ки ба вазъи мунтазам тағйирпазири идоракунӣ нигаронида шудааст;
- занон нисбатан пухтакору серғайрат, озод ва дидадаро буда, ба одамон бештар таваҷҷӯҳ ва ғамхорӣ зоҳир менамоянд.
1.2.Ҷанбаҳои заиф:
- номукаммалӣ ва номутассилии заминаи қонунгузорӣ барои пешрафти занон дар сатҳи қабули қарорҳо;
- сатҳи пасти намояндагии занон дар мақомоти қонунгузории ҳокимияти давлатӣ, теъдоди ками онҳо дар вазифаҳои роҳбарикунандаи мақомоти иҷроияи ҳокимият ва муассисаҳои дорои шаклҳои гуногуни моликият;
- ҳанӯз ҳам боқӣ мондани ақидаҳои кӯҳнаи марбут ба нақши занон дар ҷомеа ва нисбат ба баробарии ҷинсҳо;
- маҳдуд будани василаҳои самарабахши пешбарии занон;
- дар фаъолияти ҳизбҳри сиёсӣ вуҷуд надоштани стратегия ва барномаҳои пешбарии занон ба ҳокимият;
- номукаммалии фаъолияти созмонҳои ҷамъиятии занон, парокандагии кӯшишҳои ташкилотҳои занон, ки ба ҳифзи манфиатҳои занон нигаронида шудаанд;
- нокифоягии таҷрибаи сиёсии занон.
1.3. Имконият:
- имконияти ҷорӣ кардани квотаҳо барои занон ҳамчун тадбири муваққатӣ бо мақсади таъмини ширкати нисбатан васеи онҳо дар ҳокимияти иҷроия ва намояндагӣ мутобиқан ба Конвенсия дар бораи барҳам додани тамоми шаклҳои табъиз (зӯроварӣ) нисбат ба занон;
- ҳамкорӣ бо ташкилотҳои байналмилалӣ марбут ба масъалаҳои дастрасӣ ба имкониятҳои баробари мардон ва занон, баланд бардоштани нақши занон дар ҷомеа;
- имконияти омӯхтани таҷрибаи мамлакатҳои мутараққӣ оид ба масъалаҳои пешрафти сиёсии занон.
1.4. Хатарҳо:
- мавҷудияти хурофот ва таассубҳои ҷамъиятие, ки ба пешрафти занон дар соҳаи сиёсат мусоидат намекунанд;
- нокифоя будани ҳифзи ҳуқуқ ва манфиатҳои қонунии занон барои расидан ба баробарии гендерӣ таҳдид менамояд:
- дар сатҳи зарурӣ иҷро накардани санадҳои қонунгузорӣ ва шартномаҳои байналмилалии марбут ба оила, занон ва кӯдакон ҳам аз ҷониби мақомоти давлатӣ ва ҳам аз ҷониби ташкилотҳои ҷамъиятӣ метавонад боиси паст шудани фаъолнокии занон ва ташкилотҳои ҷамъиятии онҳо дар татбиқи ҳуқуқ дар ҳама соҳаҳои зиндагӣ гардад.
1.5. Амал:
- таъмини ташаккули буҷети ба тамоюли гендерӣ нигаронидашуда барои татбиқи эҳтиёҷоти амалӣ ва стратегии гурӯҳҳои гендерӣ;
- ноил шудан ба иштироки занон дар қабули қарорҳо дар ҳамаи сатҳҳо, мусоидат ба ташаккули меъёрҳои нави маънавиёт, ки ҷалби васеи занон ба ҳаракати ҷамъияти нигаронида шудааст, иштироки занон дар ҳайати мақомоти намояндагӣ ва иҷроияи ҳокимият дар ҳамаи сатҳҳо;
- ташкили омодасозии занон ҷиҳати иштирок дар фаъолияти сиёсӣ, давлатӣ ва идоракунӣ; таҳияи барномаҳои дахлдори тарбия ва бозомӯзии занон, инчунин ташаккули захираи кадрҳои занон барои кор дар мақомоти идоракунии зинаҳои гуногун;
- ба таври доимӣ ба роҳ мондани гирдоварӣ, таҳлил ва интишори мунтазами маълумоти оморӣ оид ба ширкати мардон ва занон дар ҳаёти давлатию ҷамъиятӣ дар ҳама сатҳҳо;
- таъмини дастрасии занон ба ҳама намудҳои фаъолият дар хадамоти давлатӣ, бидуни маҳдуд шудан ба бахшҳое, ки маъмулан занон дар онҳо машғуланд (маориф, тандурустӣ, хадамоти иҷтимоӣ);
- дастгирии фаъолияти ташкилотҳои занон, ҷавонон, иттифоқҳои касаба ва дигар ташкилотҳое, ки ташаббускори беҳдошти вазъи занон буда, занони аз лиҳози касбият қобилиятноку кордонро ба сатҳҳои дахлдори мақомоти мухталифи ҳокимият пешбарӣ мекунанд;_
- доир намудани муҳокимаҳои оммавӣ оид ба масъалаҳои квота барои занон ҳангоми қабул ба хизмати давлатӣ, интихоб ба мақомоти маҳаллӣ ва олии ҳокимияти қонунгузор;
- дар мактабҳои олии ҷумҳурӣ ҷорӣ намудани соатҳо (ё курсҳои лексионӣ) ҷиҳати тайёр намудани кадрҳо ба мақомоти иҷроияи маҳалии ҳокимияти давлатӣ оид ба масъалаҳои гендерӣ.
1.6. Воситаҳои ахбори омма:
- ташкили таъминоти иттилоотии сиёсати баробарии гендерӣ, инъикоси беғаразонаи мушкилоти занон ва мардон дар ВАО, ташаккули имиҷи мусбии занони комёб, рушди фарҳанги сиёсии барои занон ошно;
- ташкили корҳои иттилоотию таблиғотӣ, ки ба фаъолгардонии ширкати занон дар дигаргунсозиҳои иҷтимоию сиёсӣ, афзудани теъдоди онҳо дар мақомоти ҳокимият нигаронида шудаанд;
- пешбурди корҳои тадқиқотии шарҳиҳолӣ (биографӣ) оид ба пешравии мансабии занони комёб дар шохаҳои мухталифи ҳокимият.
1.7. Иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ:
- тавасбути хазинаву барномаҳои давлатию ғайридавлатӣ дастгирии фаъолияти созмонҳои ҷамъиятии занон, идома додани таҷрибаи тайёр намудан ва пешбарии занони сарвар тариқи мактабҳои сарварон ва дигар механизмҳои омӯзиш;
- тавассути ташкили семинару тренингҳо пеш бурдани корҳои маърифатӣ ҳам бо роҳбарони ҳизбҳо ва ҳам бо заноне, ки хоҳиш доранд ба фаъолияти сиёсӣ машғул шаванд: вусъати ҳамкориҳои мақомоти давлатӣ бо иттиҳодияҳо ва ташкилотҳои ҷамъиятие, ки дар ҷодаи ҳифзи ҳуқуқ ва манфиатҳои оила, занон, кӯдакон ва мардон кор мекунанд; мунтазам пешбурди корҳо байни занон ва барояшон фаҳмондани зарурати риояи принсипи баробарии мардон ва занон дар ҳама гуна сатҳи сиёсӣ;
- бо мақсади баланд бардоштани фарҳанги сиёсии интихобкунандагон таҳия ва татбиқи барномаҳои махсус оид ба баланд бардоштани огоҳии иттилоотӣ ва рафъи хурофоти гендерӣ, рушди тадбирҳои боэътимод барои ширкати занон дар ҳаёти сиёсию ҷамъиятӣ;
- таҳия ва татбиқи барномаҳои маърифатии ҳуқуқи занон ва мардон ҷиҳати фаҳмондани ҳуқуқ ва озодиҳои асосие, ки барояшон қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва шартномаҳои байналмилалии эътирофнамудаи Ҷумҳурии Тоҷикистон фароҳам сохтааст;
- интишори оммавии барномаҳои омӯзишӣ барои омода кардани занон-роҳбарони сохторҳои худидоракунии маҳаллӣ эа сарварони ҷамоатҳои деҳот.
2. ФАЪОЛГАРДОНИИ ШУҒЛИ ЗАНОН ВА НАҚШИ ОНҲО ДАР БОЗОРИ МЕҲНАТ
Ҳадафи асосӣ:
Фароҳам овардани шароит барои амалӣ намудани ҳуқуқ ва имкониятҳои иқтисодии занон ва ҳам иштироки баробари онҳо дар ҳаёти ҷомеа, баланд бардоштани қобилияти рақобатпазирии занон дар бозори меҳнат.
2.1.Ҷанбаҳои қавӣ:
- санадҳои қонунгузории қабулшуда, ки ба афзунгардонии маблағгузориҳо ба "сармояи инсонӣ" нигаронида шудаанд, ҷиҳати навсозиҳои иқтисодӣ барои дурнамо заминаи муҳимтарин ва шарти асосии тарҳрезии стратегияи дарозмӯҳлате ба шумор меравад, ки дар асоси баробарии гендерӣ татбиқ мешавад;
- аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дастгирии бештари соҳаҳое, ки дар онҳо аксаран занон машғуланд;
- таъсис ва рушди ташкилотҳои ҷамьиятии занон, ки ба пешбарии иқтисодии занон машғуланд;
ҳамкории ташкилотҳои ҷамъиятии занон бо ташкилотҳои байналмилалӣ барои баланд бардоштани фаъолнокии занон дар бозори меҳнат.
2.2. Имкониятҳо:
- тадбирҳои қабулкардаи роҳбарияти мамлакат оид ба пешбарии иқтисодии занон ва таҳияи сиёсати давлатӣ вобаста ба масъалаи мазкур;
- аз тарафи ташкилотҳои байналмилалӣ дастгирӣ ёфтани ҷараёни имкониятҳои баробар барои мардон ва занон;
- фаъолгардонии нақши ташкилотҳои ҷамъиятӣ барои пешравии иқтисодии занон;
- барпо кардани робита бо ташкилотҳои миллӣ, минтақавӣ ва байналмилалие, ки ба масъалаҳои пешравии иқтисодии занон машғуланд;
- тавсеаи имкониятҳо барои ба занон омӯзонидани малакаву тахассусҳои наве, ки дар соҳаҳои истеҳсолоти баландмузд тақозо мешаванд;
- хоҳиши ширкати аҳолии аз ҷиҳати иқтисодӣ фаъол дар амалисозии барномаҳое (дарозмӯҳлат, миёнамӯҳлат ва ғ.), ки Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул кардааст.
2.3. Хатарҳо:
- хавфи дар шумораи умумии аҳолии камбизот ҳанӯз зиёд будани теъдоди занон. Ин зумра -занон: нафақахӯрон ва маъюбон, модарони танҳо, модароне, ки таҳти парасторӣ кӯдакони маъюб доранд, ҳамсарони муҳоҷирони меҳнатӣ;
- мавқеи нисбатан заифи рақобатпазирии занон дар бозори меҳнат вазъи онҳоро мураккаб гардонда, ба афзоиши сатҳи бекорӣ мусоидат мекунад;
- ҳуқуқҳои иқтисодии мардон ва занон бар асари маърифати ҳуқуқӣ надоштани аксари шаҳрвандони ҷумҳурӣ дорои механизми татбиқ намебошад;
- мавҷуд набудани тадбирҳои тадқиқотӣ ва иттилоотӣ перомуни масъалаҳои мубориза бар зидди табъизи занон дар соҳаи шуғл.
2.4. Вазифаҳои стратегӣ:
- фароҳам овардани баробарии гендерӣ дар соҳаи меҳнат;
- ҷорӣ намудани квотаҳои имтиёзнок дар рафти баргузории озмунҳо оид ба ишғоли вазифаҳо дар ҳамаи сатҳҳо;
- ташаккули иқтидор ва захираи кадрии занон барои ишғоли вазифаҳои давлатӣ дар асоси озмун;
- ворид намудани қисми гендерӣ дар фаслҳои омори иҷтимоӣ ва демографӣ;
- гузаронидани мониторинги мутаносибии гендерии шуғл дар ҳама соҳаҳои истеҳсолот;
- баланд бардоштани сатҳи шуғл дар асоси принсипи баробарии гендерӣ, коҳиш додани сатҳи бекорӣ;
- фаъолгардонии усулҳои таҷдиди сохтори иқтисодиёт ба хотири коҳиш додани бекорӣ ва рафъи номутаносибӣ дар бозори меҳнат, ки аз нобаробарии шуғл дар корҳои камэътибор ва каммузд дар соҳаҳои истеҳсолот бармеоянд;
- аз ҷиҳати иқтисодӣ ва ҳуқуқӣ маърифатнок намудани ҳамаи гурӯҳҳои аҳолӣ.
2.5. Амал:
- бунёди маҷмӯи кафолатҳо барои дастрас будани баробарии гендерӣ ҳангоми пешравӣ дар хидмат ва фароҳам овардани шароит барои ҳамгироии комёбиҳои хизматӣ бо ӯҳдадориҳои хонаводагӣ ва тарбияи фарзандон;
- таҳияи усулҳои дастгирии занон ва мардоне, ки ба нигоҳубину тарбияи кӯдакон машғуланд, инчунин механизмҳои ҷалби мардон ба кори тарбияи атфол;
- такмили механизмҳо ва баланд бардоштани нақши шарикии иҷтимоӣ дар ҳаллу фасли масъалаҳои баробарии гендерӣ. Таҳияи усулҳои гуногун ҳангоми гузаронидани таҳлил ва омӯзиши вазъ дар коллективҳои меҳнатӣ ва ҷойҳои корӣ бо мақсади таъмини изҳори иродаву хоҳишҳои заҳматкашон, гирд овардани пешниҳодот марбут ба риояи имкониятҳои баробари занон ва мардон;
- гузарондани таҳқиқоти махсус бо мақсади ошкор сохтани сабабҳои нобаробарӣ дар соҳаҳо ва зинаҳои мухталифи роҳбарии иқтисодиёт;
- мураттаб кардани дурнамо доир ба фаъолнокии иқтисодии аҳолӣ, бо назардошти хусусияти минтақаҳо ва соҳаҳои истеҳсолӣ, инчунин маълумот оид ба назорати камбизоатӣ;
- таҳияи баҳисобгирии дурнамои эҳтиёҷот ба мутахассисон барои иқтисодиёти Тоҷикистон, бо назардошти ҷанбаҳои гендерӣ;
- ҳавасмандгардонии корфармоён барои таъсиси ҷойҳои корӣ барои занон;
- бо дарназардошти хоҳиш ва сатҳи таҳсилоти занон ҷалби бахшҳои тиҷоратӣ ва ташкилотҳои ҷамъиятӣ барои ширкат дар бозомӯзии занони бекор ҷиҳати аз худ кардани тахассусҳои бозоргир;
- тавассути талошҳои муштараки мақомоти иҷроия, хадамоти шуғл, ТҶ, ташкилотҳои байналмилалӣ барои занон ва мардон ташкил намудани дарсҳо оид ба мутобиқгардонии иҷтимоӣ, худташаккулӣ, фаъолӣ, ӯҳдабароиву ботадбирӣ;
- ташкили механизми назорати табъиз дар ҷойи кор, ҳангоми қабул ба кор ва" сабукдӯш кардан аз кор, таҳияи механизми ҳифзи ҳуқуқӣ" ҳангоми табъизи гендерӣ дар ҷойи кор ва ғ.;
- коҳиш додани ҷойҳои кории дорои шароити хавфноки меҳнат, паст кардани захмбардории истеҳсолӣ, махсусан дар ноҳияҳои дорои корхонаҳои истеҳсолоти зараровар, бо мақсади коҳиши таъсири манфӣ ба саломатии занон;
- ҳамкорӣ бо корфармоён дар хусуси фароҳам овардани шароити истироҳату фароғат барои занон;
- таҳияи санадҳои қонунгузорӣ доир ба омилҳои ҳавасмандгардонии иқтисодӣ ва имтиёзҳое, ки ҳавасмандии корфарморо барои ба кор қабул кардани шаҳрвандони дорои ӯҳдадориҳои хонаводагӣ, аз ҷумла, вобаста ба рӯзи кори нопурра, ҷадвали фасеҳи корӣ ё дар хона тақвият медиҳад;
- таҳияи барномаҳои рушди тиҷорати хурд ва оилавӣ, шаклҳои гуногуни худмашғулият. Таъсиси системаи "тиҷорат - инкубаторҳо"-е, ки дар онҳо таълими асосҳои соҳибкорӣ вобаста бо омодасозии равонӣ, аз ташхис гузарондани лоиҳаҳои ташкили кори хусусӣ ва кӯмаки минбаъда дар шакли муваққатан озод намудани онҳо аз пардохти андоз, кредитонии имтиёзнок, таъмин бо таҷҳизот, ашёи хом, пешниҳоди биноҳо ва ғ. ба роҳ монда мешавад. Тавсеаи системаи машваратдиҳӣ ва самтбахшии касбии заноне, ки мехоҳанд манбаи шуғл дошта бошанд, мусоидат ба татбиқи барномаҳое, ки аз ҷониби коршиносон баҳои мусбат гирифтаанд;
- таҳкими низоми таълими касбӣ, омӯзиш, бозомӯзӣ, такмили тахассуси онҳо; фароҳам овардани шароит барои аз нав мутобиқшавии касбӣ, баланд бардоштани тахассус ё бозомӯзии заноне, ки дар фаъолияти кории худ танаффус доранд, аз ҷумла ҳангоми бозгашт аз, рухсатиҳои марбут ба ҳомиладорӣ, таваллуд ё нигоҳубини кӯдак;
- дастгирии ҳамаҷонибаи ҳифз ва рушди шабакаи муассисаҳои томактабӣ ва берун аз мактабӣ, муассисаҳои хизматрасонии иҷтимоие, ки барои ҳама шаклҳои оила дастрас мебошанд;
- тақвияти назорати доимии вазъи занон дар бозори меҳнат;
- таҳияи меъёрҳои баҳодиҳии таъсири омилҳои экологӣ ва шароитҳои меҳнат ба саломатии (аз ҷумла функсияҳои репродуктивии) заноне, ки дар корхонаву муассисаҳои шаклҳои мухталифи моликият машғуланд. Татбиқи тадбирҳо оид ба тақвияти ҳифзи меҳнати занон;
- фароҳам овардани шароит ҷиҳати таъмини шуғли занони рақобатпазириашон заиф (маъюбон, модарони серфарзанд, сарварони оилаҳои номукаммал, ҳамсарони хизматчиёни ҳарбӣ ва дигарон). Таҳияи маҷмӯи тадбирҳое, ки корфарморо ба истифодаи меҳнат ва ба кор пазируфтани табақаи аҳолии ҳифзи иҷтимоияшон заиф ҳавасманд намояд. Ба табақаҳои мазкур додани кафолати ҳифзи ҳуқуқӣ ҳангоми махдуд кардани ҳуқуқҳои меҳнатӣ.
3. ДАСТГИРИИ РУШДИ СОҲИБКОРИИ 3АНОН
Ҳадафи асосӣ:
Расидан ба баробарии гендерӣ дар соҳаи иқтисодиёт, ба дастрасии баробар ба захираҳои молиявӣ тавассути қарздиҳӣ, рущди соҳибкорӣ байни занбн.
3.1. Ҷанбаҳои қавӣ:
а) Дастрасӣ ба захираҳои молиявӣ, самтхои кредитӣ
- Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон як қатор ислоҳоти сохториро амалӣ намуд, ки ба беҳдошти муҳити корӣ ва соҳибкорӣ, рушди ташаббуси инфиродии қисми аз нигоҳи иқтисоди фаъоли аҳолӣ таъсири назаррас расонд. Барои рушди тиҷорати хурд ва ташаккули табақаи миёнаи соҳибкорон, ки асоси субот ва такягоҳи давлат мебошад, замина гузошта шуд;
- Қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи таъсиси грантҳои президентӣ барои рушди соҳибкории хурд ва миёна, ба касбомӯзӣ ҷалб намудани занону духтарон, баланд бардоштани маърифати ҳуқуқии онҳо ва фароҳам овардани ҷойҳои нави корӣ барои солҳои 2006-2010" ва "Дар бораи таъсиси грантҳои президентӣ оид ба фаъолияти соҳибкории занон барои солҳои 2008-2010" қабул карда шуд;
- талошҳои ҳукумат дар ин самт ҳамчунин бо дастгирии ташкилотҳои байналмилалӣ тақвият меёбад, ки дар он ҳиссаи Бонки Умумиҷаҳонӣ, Барномаи Рушди СММ, Бонки Осиёии Рушд, Бонки Аврупоии Таҷдид ва Рушд, Агентии ИМА оид ба рушди байналмилалӣ бештар зоҳир мегардад;
- дар мамлакат сохторҳои ҷамъиятии зиёде ташкил шудаанд, ки ба рушд ва ҳифзи манфиатҳои тиҷорати хурду миёна мусоидат мекунанд, аз ҷумла Ассотсиатсияи созмонҳои молиявии хурди Тоҷикистон, Ассотсиатсияи миллии тиҷорати хурд ва миёна, Ассотсиатсияи занони кордони Тоҷикистон, Ассотсиатсияи миллии хоҷагиҳои деҳқонӣ (фермерӣ) ва ғайра;
- қонунгузорӣ вазъи ҳуқуқии ширкаткунандагони муомилоти иқтисодӣ, асосҳои ба миён омадан ва тартиби татбиқи ҳуқуқҳои молу мулкӣ ва дигар ҳуқуқҳои амволиро муайян намуда, ӯҳдадориҳои шартномавӣ ва дигар муносибатҳои молумулкӣ ва муносибатҳои молумулкии шахсии ба он алоқамандро танзим менамояд, ки ба баробарӣ, мухторият, ирода ва мустақилияти молумулкии иштирокчиёни ба он алоқаманд асос ёфтааст.
б) Ислоҳоти замин
Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷиҳати беҳбуди муҳити тиҷорати хурд як қатор чораҳо андешид:
- вохӯрии доимии мақомоти давлатӣ бо бизнес - ассотсиатсияҳои ватанӣ гузаронида мешавад;
- Шӯрои машваратӣ Доир ба беҳбуди муҳити сармоягузорӣ дар назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон бо иштироки бизнес- сохторҳо ташкил карда шуд;
- гузариш ба тартиби соддаи ташкили тиҷорат аз рӯи принсипи "Равзанаи ягона" ба амал бароварда шуд;
- номгӯи васеи чорабиниҳо доир ба коҳиш додани мушкилоти андози тиҷорати хурд (имтиёзҳои андозӣ) тасдиқ гардид;
- доир ба гузаронидани тафтиши фаъолияти субъектҳои бизнеси хурд моратория эълон карда шуд;
- тартиби озод гирифтани иҷозатнома барои фаъолият амалӣ карда шуд;
- "Барномаи беҳбудии фазои соҳибкорӣ - 200 рӯзи ислоҳот" ба амал бароварда шуда, чораҳои зиддибӯҳронӣ дар бахши тиҷорати хурди Тоҷикистон қабул гардид;
- гурӯҳи доимоамалкунандаи зиддибӯҳронӣ, ки ваколатҳои воқеӣ дорад, ташкил карда шуд;
- нақшаи чорабиниҳо доир ба сарфа ва кам кардани хароҷот аз тарафи ҳар як соҳибкор, сафарбар кардани захираҳои дохилӣ таҳия ва амалӣ шуда истодааст;
- суғуртаи бизнес, қарзҳо, кредит, маблағҳои депозитӣ ва ҷалби захираҳои кредитӣ; дар сатҳи дахлдор дастгирӣ кардани маблағҳои воқеӣ: пуштибонии амалҳои таваккалии молиявӣ бо истифода аз иқтидори бонкҳои ватанӣ ва дастгирии ҳукумат: афзунгардонии сармоя,
- аз ҷумла аз ҳисоби муттаҳид кардани бизнес ва зиёд намудани иштирокчиён амалӣ гардид.
3.2.Ҷанбаҳои заиф:
А) Дастрасӣ ба захираҳои молиявӣ, соҳаи кредитӣ
- набудани имконияти маблағгузорӣ аз ҷониби ТҚХ дар мамлакат;
- нобаробарии тақсимоти захираҳо байни мардон ва занон, ки сабаби асосии ба занон дастрас набудани захираҳои молиявӣ мебошад; занон бо сабаби як қатор хусусиятҳои иҷтимоию фарҳангӣ ва анъанаҳо нисбат ба мардон дар вазъи вазнинтар қарор дошта, барояшон гирифтани қарз мушкилтар аст, зеро аксари онҳо моликияти кафолатӣ надоранд;
- ҳаматарафа паст будани огоҳии иттилоотӣ ва маърифати ҳуқуқии аҳолӣ;
- набудани таҳлили гендерӣ ва индикаторҳои гендерие, ки натиҷаҳои татбиқи сиёсати гендериро дар соҳаи иқтисодиёт ва соҳибкорӣ инъикос намояд;
- нисбатан паст будани рақобатпазирии занон дар бозори меҳнат ба истиснои сабабҳои дигар, инчунин ба он вобаста аст, ки маҳз ба зиммаи онҳо қисми зиёди ташвишҳои хонаводагӣ вогузор шуда, дар натиҷа аксар муваққатан корношоям мемонанд;
- камбизоатии оилаҳо сабаби асосии паҳн шудани шуғли кӯдакон гардидааст. Дар натиҷа ин боиси афзоиши камбизоатӣ мегардад, зеро кӯдакони коргар ё мактабро тарк менамоянд ё ҳаваси идомаи таҳсил суст шуда, боиси маҳдудии имконияти минбаъд давом додани таҳсил ба хотири дарёфти кори дорои музди қобили қабул мегардад.
Б) Ислоҳоти замин
- меҳнат дар деҳот хеле кам механиконида шудааст ё комилан дастӣ анҷом дода мешавад. Миқдори техникаи кишоварзӣ аз нигоҳи корҳои мавсимӣ ҷавобгӯи талабот намебошад. Механиконӣ, яъне таъмини деҳқонон бо техника омӯзондани мардони дар деҳот боқимонда, ҳамчунин тарбияи занон-механизаторонро тақозо менамояд. Аз ҷониби дигар механиконӣ боиси озодшавии захираҳои меҳнатӣ ва коҳиши сатҳи даромади кишоварзон мегардад;
- мавҷуд набудани захираҳои молиявии зарурӣ ва саривақт дастрас набудани он;
- вуҷуд надоштани филиалҳои бонкҳои алоҳидаи тиҷоратӣ дар минтақаҳо; мушкилоти барасмиятдарории ҳуҷҷатҳо барои гирифтани кредит, набудани баробарии гендерӣ вобаста ба дастрасӣ ба захираҳои замин, об ва амволи ғайриманқул;
- нархи баланди қувваи барқ ва валангор будани иншооту сохторҳои ирригатсионӣ;
- вуҷуд надоштани инфрасохтори илмию техникии деҳот ва зарурати барқарорсозии онҳо; хадамоти селексионӣ, тухмпарварӣ, навъозмоӣ, зотпарварӣ, агрокимиёвӣ ва ғ., инчунин масъалаҳои амнияти кишоварзӣ;
- амалӣ нагардидани низоми мониторинги истеҳсол ва фурӯши маҳсулоти кишоварзӣ ва иттилоотонии истеҳсолкунандагони маҳсулоти хоҷагии қишлоқ.
3.3. Имкониятҳо:
- фароҳам овардани фазои мусоид барои рушди мӯътадили соҳибкорӣбарои дастгирии табақаи нави соҳибмулкон, рушди институтҳо ва сохторҳои ҷадиди ҷомеаи шаҳрвандӣ;
- таъмини дастрасии занон ба захираҳои молиявӣ; маблағгузории хурд ҳамчун манбаи асосии рушди тиҷорати хурду миёна ва дар навбати худ тиҷорати хурд дар таҳкими бахши хусусӣ ҷиҳати гуногунсоҳа гардонидани иқтисодиёт нақши бузург мебозад;
- тавассути маблағгузориҳо дар дохили мамлакат дастгирии созмонҳои молиявии хурди машғули хизматрасониҳои молиявии сокинони деҳот, ҳамчунин ононе, ки дар минтақаҳо зиндагӣ мекунанд; тавсеаи иштироки ташкилотҳои молиявии хурд дар тамоми минтақаҳои ҷумҳурӣ;
- васеъ кардани имкониятҳои занон ҷиҳати гирифтани қарзҳо; содда кардани раванди дарёфти қарзҳо; ба занон омӯзонидани малакаву тахассусҳои наве, ки соҳаҳои истеҳсолоти сермузд ба онҳо ниёз доранд;
- барқарорсозии заминаи илмию техникии деҳот: хадамоти селексионӣ, тухмипарварӣ, навъозмоӣ, зотпарварӣ, агрокимиёвӣ ва ғайра, ҳамчунин масъалаҳои амнияти кишоварзӣ.
3.4. Хатарҳо:
- заиф гардидани мавқеи рақобатпазирии занон, пеш аз ҳама дар соҳаҳои каммузд;
- пуршиддат гардидани бозоргирӣ дар соҳаи молия ва чун натича-коҳиш ёфтани ҳаҷм ва суръати дастгирии қарзии тиҷорати хурд, зиёд гардидани андозаи фоиз барои қарз;
- танг шудани ҳаҷми гунчоиши аксари бозорҳои мол, хусусан маҳсулоти ғайриистеъмолӣ;
- беқурбшавии арзиши асъори миллӣ ва боло рафтани хароҷоти хизматрасониҳои маблағҳои пулии ба муомилот баровардашуда, аз ҷумла қарзҳои бо асъори хориҷй додашуда ё индексатсияшуда; бад шудани нишондиҳандаҳои молиявӣ, эҳтимолияти муфлисшавӣ;
паст гардидани вуруди маблағҳо ба тиҷорат ва коҳиш ёфтани ҳаҷми фурӯш; коҳиши ҷидции даромаднокии тиҷорат ва иқтидори рушди он.
3.5. Вазифаҳои стратегӣ:
- таҳияи дурнамои рушди иҷтимоию иқтисодии дорои ҷанбаи гендерии мамлакат, таҳлили саҳми мардон ва занон ба натиҷаҳои иқтисодии сиёсати амалишавандаи макроиқтисодӣ;
- қабули барномаҳо оид ба таъмини дастрасии баробари занони деҳот ба захираҳои иқтисодӣ;
- таълими иқтисодию ҳуқуқӣ ва маърифати ҳуқуқии ҳамаи гурӯҳҳои аҳолӣ.
3.6. Амал:
- Таҳияи тадбирҳое, ки барои иҷрои ҳадафҳо пешбинӣ шудааст, ба ҳалли проблемаҳои зайл мусоидат мекунанд:
- баланд шудани рақобатпазирии занон дар бозори меҳнат, бо истифода аз маҷмӯи дастгириҳо (машваратҳо, кӯмак дар омӯзиш ва таъмин бо ҷойи кор); рушди минбаъдаи соҳибкорӣ ва худмашғулият байни занон;
- бозомӯзии касбии занон, омӯзонидани қобилияти маъмуриятӣ ва идораи тиҷорат. Ҳамзамон таълим ба мавзӯъҳои мазкур нигаронида мешавад: тиҷорат - менеҷмент, тарбияи боварӣ ба худ ва баланд бардоштани салоҳияти касбӣ;
- таҳияи шабакаи васеи марказҳои таҳсилоти иқтисодӣ, такмили тадбирҳо оид ба рушди тиҷорати хурду мӣёна бо роҳи дастгирии молиявии соҳибкорӣ, ривоҷи васеи хизматрасониҳои машваратӣ ва маркетингӣ;
- таҳияи механизмҳо ҷиҳати ба тиҷорат ҷалб кардани занон ва мусоидат ба рушди корхонаҳои таъсисдодаи онҳо. Эҳтиёҷоти занон ба меҳнат ҳангоми дигаргунсозиҳои иқтисодӣ бояд ба инобат гирифта шавад. Ҳамзамон бояд ба рушди шуғли занон дар соҳаи кишоварзӣ, аз ҷумла дар соҳаи коркарди маҳсулоти хоҷагии қишлоқ таваҷҷӯҳи махсус зоҳир карда шавад;
- ба омӯзиши тахассусҳои техникӣ фаро гирифтани теъдоди бештари духтарон ва занон;
- бо дарназардошти ҷанбаҳои гендерӣ фароҳам овардани шароит барои рушди соҳибкории дорои тамоюли иҷтимоӣ, ки ба масъалаҳои зерин нигаронида шудааст: паҳн намудан ва рушди тиҷорати оилавӣ, ки бақои хонаводаро устувор месозад; таҳияи шабакаи васеи ҷойҳои корӣ "дар хона" бо реҷаи озоди корӣ ва шаклҳои нави тақсимоти меҳнат; аз байн бурдани усулҳои фишор ва фармонфармоӣ дар соҳаи идоракунии тиҷорат, истифодаи усулҳои иқтисодӣ, бо рушди шарикии иқтисодӣ ва кӯмаки якдигар;
- мураттаб сохтани дурнамои аҳолии аз ҷиҳати иқтисодӣ фаъол бо дарназардошти ҷабҳаҳои гендерии минтақаҳои алоҳида ва бахшҳои истеҳсолот, инчунин мушаххас намудани эҳтиёҷот ба қарз;
- баланд бардоштани самараи қарздиҳии хурд барои занон бо роҳи тақвияти суроғавӣ ва шаффоф будани онҳо, ҳарчи бештар фарогирии занони камбизоат бо барномаҳои қарздиҳии хурд (махсусан дар деҳот). Бо ин мақсад ба мақомоти иҷроия тавсия дода мешавад, ки занонро ба таблиғу ташвиқ ва интишори донишу малакаи худ доир ба ташкили тиҷорат (ва дониш дар соҳаи кишоварзӣ) ҷалб намоянд;
- ба роҳ мондани ҳисобу китоби иқтисодӣ дар бораи самара ва оқибатҳои иҷтимоии таъсиси ҷойҳои нави корӣ барои занон ва мардон;
- ҷалби бахши тиҷоратӣ ва (ТҶ) ҷиҳати иштирок дар бозомӯзии занони бекор вобаста ба тахассусҳои бозоргир, бо дарназардошти хоҳиш ва сатҳи таҳсилот;
- такмили шакл ва усулҳои дастгирии иҷтимоии табақаҳои гуногуни занон дар таъмини шуғли онҳо, аз ҷумла тавассути шаклҳои фаъоле, ки ба мустақилона ҳаллу фасл кардани мушкилот ҳидоят мекунанд; ноил гардидан ба рушди мусоид ва тавсеаи ширкати занон дар соҳибкории хурд ва оилавӣ, бо роҳи пешниҳоди имтиёзҳои андоз, қарз ва суғуртаи соҳаҳои номбурда.
4. МАСОИЛИ БАЛАНД БАРДОШТАНИ САТҲИ ТАҲСИЛОТИ ЗАНОН
4.1. Ҳадафи асосӣ:
Баланд бардоштани сатҳи таҳсилоти занони Тоҷикистон.
- тавсеа ва такмили тадбирҳои маҷмӯӣ оид ба баланд бардоштани сатҳи фарогирии духтарон бо таҳсилоти миёна ва касбӣ, аз ҷумла аҳолии деҳот ё ноҳияҳои дурдаст, инчунин хонаводаҳои камбизоат;
- баланд бардоштан ва дар сатҳи зарурӣ нигоҳ доштани сифати таҳсилот. Ҳадаф аз гирифтани дониш ва малакаҳои мавриди ниёзи бозори меҳнат иборат мебошад, ки барои ҳаёти ҷамъиятӣ ва хонаводагӣ зарур аст;
- мусоидат ба дигаргунсозии дастурҳои иҷтимоӣ, дарки арзиш ва тарзи рафтор дар самти таъмини имкониятҳои баробарии гендерӣ.
4.2.Ҷанбаҳои қавӣ:
- маҷмӯи санадҳои барномавӣ оид ба таъмини ҳуқуқ ва имкониятҳои баробари занон ва мардони ҷумҳурӣ, аз ҷумла марбут ба дастрасӣ ба хизматрасониҳои системаи маориф таҳия гардидааст; шумораи духтароне, ки барои гирифтани таҳсилоти олӣ кӯшиш менамоянд, афзуда, онҳо таҳсилро ҳамчун кафолати устувори иқтисодӣ ва тақозои бозори меҳнат дарк менамоянд;
- тартиби "Квотаи президентӣ" барои духтарони минтақаҳои дурдаст таҳия ва татбиқ мегардад, ки барои гирифтани маълумоти олӣ имконият медиҳад;
- дар системаи маориф ислоҳот оғоз шудааст, ки ба ҳамгироии васеъ ба системаи ҷаҳонии таҳсилот нигаронида шуда, дар доираи он тартиби маблағгузорӣ низ тағйир меёбад;
- дар заминаи Кумитаи кор бо занон ва оилаи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон низоми доимоамалкунандаи таълими занони сарвар, ки дар сохторҳои идораи давлатӣ кор мекунанд, ташкил карда шудааст;
- ба барномаҳои системаи таҳсилоти олӣ Асосҳои демография ва сиёсати гендерӣ ба сифати фанни ҳатмӣ ворид карда шудааст;
- фаъолнокии ташкилотҳои ҷамъиятӣ, ки ба масъалаҳои таҳсилот, аз ҷумла таҳсилоти занон машғуланд, бештар ба мушоҳида мерасад.
4.3.Ҷанбаҳои заиф:
- сатҳи пасти фарогирии духтарон, махсусан духтарони деҳот ба системаи таҳсилоти миёнаи умумӣ;
- мавҷудияти ақидарониҳои маъмул дар бораи ба духтарон чандон муҳиму зарур набудани таҳсилоти замонавию ҳамагонӣ ва касбӣ. Даромади хонаводагӣ ба омили муҳимтарини дастрасӣ ба таҳсилот табдил ёфта истодааст. Баробарии мардон ва занон дар соҳаи маориф, ки қонунгузорӣ эълон намудааст, кофӣ намебошад, зеро иштироки воқеӣ дар дарсҳо масрафи муайяни вақт (аз иҷрои корҳои хонаводагӣ ё бозору дигар ҷойҳо, ки барои оила кӯмак мебошад) ва воситаву маблағро (либос, пойафзол, лавозимоти мактабӣ, хароҷоти нақлиёт ва мактаб) тақозо мекунад, ки аз нобаробарии имкониятҳо гувоҳӣ медиҳад. Маъмулан ақидае ҳукмфармост, ки барои писарбачаҳо бояд маблағи бештар сарф карда шавад, зеро ояндаи духтарҳо - оила, хона, хоҷагидорӣ ва фарзанд асту бас. Духтарон аз хурдсолӣ дар ҳамин рӯҳия тарбия карда мешаванд. Бинобар ин онҳо худашон низ барои дарёфти таҳсил чандон ташаббус зоҳир намекунанд;
- маблағгузории ғайрикофии соҳаи маориф, ки дар мушкилоти марбут ба инфрасохтори мактабӣ, таъмин бо кадрҳои соҳибихтисос зоҳир мегардад;
- паст будани фаъолнокии занон дар ҳаёти сиёсӣ ва бозори меҳнат, аз ҷумла вобаста ба сатҳи нисбатан пасти таҳсилоти онҳо;
- масрафи зиёди нерӯи ҷисмонӣ ва вақти занон барои иҷрои корҳои хонавода. Ба дӯши занон ҳиссаи асосии иҷрои корҳои хонаводагӣ вогузошта шудааст, аз ин рӯ онҳо барои омӯзиш, баланд бардоштани тахассус ва худомӯзӣ вақти кофӣ надоранд;
- нокифоя будани интишори мавод дар ВАО оид ба мушкилот ва монеаҳо ҷиҳати иштироки занон дар ҷараёни таҳсил.
4.4. Имкониятҳо:
- таъсиси марказҳо оид ба омӯзиши баробарии гендерӣ, аз ҷумла дар ҷараёни таҳсил дар ҷумҳурй; таҳияи Стратегияи мусоидат ба таҳсилоти духтарон;
- такмили сохтори баланд бардоштани сатҳи тахассус ва дониши гендерии муаллимони мактабҳои ибтидоӣ, миёна ва олӣ;
- татбиқи амалияи истифодаи индикаторҳои аз ҷиҳати гендерӣ ҳассосибаҳогузорӣ ба рушди системаи маориф.
4.5. Хатарҳо:
- боқӣ мондани сатҳи нисбатан пасти таҳсилот байни занон метавонад ба рушди демократия ва ҳаллу фасли мушкилоти камбизоатӣ монеаҳо эҷод кунад;
- мавҷудияти таҳсилоти касбӣ, аммо бесифат наметавонад ба занони мутахассис рушди касбӣ ва вазифавиро кафолат диҳад;
- ҳуқуқи мардон ва занон бар иллати сатҳи пасти маърифати гендерии доираи васеи шаҳрвандони ҷумҳурӣ нокифоя амалӣ мешаванд;
- надоштани оддитарин донишҳои ҳуқуқӣ имконияти занонро ҷиҳати ҳимояи ҳуқуқ, ва амалисозии имкониятҳо маҳдуд месозад;
- нарасидани коршиносон оид ба ташхиси гендерии барномаҳои таълимӣ дар самти таҳия ва татбиқи барномаҳои аз нигоҳи гендерӣ ҳассос махдудиятҳоро ба бор меорад.
4.6. Вазифаҳои стратегӣ:
- баланд бардоштани фарогирии духтарон ва занон ба таҳсил;
- таъмини ҳамкории сохторҳои дахлдор ва ҷомеаи шаҳрвандӣ дар ташаккул, татбиқ ва назорати стратегияи баланд бардоштани сатҳи таҳсилоти занони ҷумҳурӣ;
- тақвияти иқтидори соҳаи маориф;
- ворид кардани унсурҳои гендерӣ ба маводи омӯзишию методии муассисаҳои таълимӣ;
- ҷалби бештари занон ба фаъолияти сиёсӣ ва иқтисодӣ.
4.7. Амал:
- татбиқи ҳатмӣ будани дарёфти таҳсилоти миёнаи пурра;
- таҳия ва пешбарии механизмҳо оид ба кам кардани пардохти арзиши таҳсилоти касбӣ, аз ҷумла барои духтарон;
- бунёди махзани таҳлилӣ оид ба тамоюлҳои демографӣ, маориф ва шуғли занон, таъсири тадбирҳои сиёсӣ дар соҳаи ҳифзи иҷтимоӣ, шуғл, буҷети давлатӣ ва соҳибкорӣ ба таҳсил;
- ташаккули барномаҳои рушди соҳаи маориф ва системаи маблағгузории дорои индикаторҳои аз нигоҳи гендерӣ ҳассос;
- баланд бардоштани сатҳи таъмини муассисаҳои таълимӣ бо кадрҳо ва васоити техникӣ, хусусан дар маҳалҳои аҳолинишини деҳот;
- таъсиси системаи доимоамалкунандаи гузаронидани корҳои иттилоотию маърифатӣ оид ба муҳимият ва зарурати таҳсилоти занон тавассути ҷалби ВАО, ташкилотҳои динию ҷамъиятӣ;
- мусоидат ҷиҳати фароҳам овардани муҳити бехатари таҳсилоти баинобатгирандаи омилҳои гендерӣ, ки боиси рафъи монеаи асосии фарогирии пурраи духтарон ба таълим мегардад. Мавҷудияти оби ошомидании тоза, ғизои ройгон ва мактабҳои начандон калони ба хонаҳо наздик ва ғ. мустақиман барои ба мактаб фаро гирифтани духтарон ва таҳсили онҳо таъсир мерасонад;
- таҳияи механизмҳои идома додани таҳсил барои духтароне, ки дар вақташ таҳсилоти миёнаи пурра нагирифтаанд. Он бояд тамоюли амалӣ дошта, интихоби касб, шароити зисти духтарон ташкили маркази омӯзиши касбҳои коргариро (дӯзандагӣ, бофандагӣ, заргарӣ ва ғ.) ба инобат гирад;
- таҳия ва татбиқи барномаҳои махсуси барои духтарон пешбинигардида, ки имкон медиҳад иттилоот, малака, маслиҳат ва хизматрасониҳо барои интихоби касб, ҳифз аз низоъ ва зӯровариҳои хонаводагӣ, сӯистифодаи маводи мухаддир ва паҳншавии бемориҳои тавассути алоқаи ҷинсӣ гузаранда дастрас карда шавад;
- таҳия ва истифодаи василаҳои таъмини шаффофияти нишондиҳандаҳои молиявии системаи маориф, аз ҷумла бо истифода аз таҷрибаи муҳокимаи ҷамъиятии буҷет;
- таъмини ба эътибор гирифтани хусусиятҳои минтақавӣ ва дурнамо дар раванди ҷойгиронии муассисаҳои таҳсилоти касбӣ;
- дастгирии барномаҳои таҳқиқотии марбут ба масъалаҳои гендерӣ ва фароҳам овардани дастрасӣ ба натиҷаҳои он барои ҳама шахсони манфиатдор. Таҳияи шабакаи иттилоотӣ оид ба тадқиқоти гендерӣ.
5. ЗАНОН ВА ТАНДУРУСТӢ
Ҳадафи асосӣ:
Баланд бардоштани сатҳу сифати зиндагии занон бо василаи тақвияти сиҳатӣ дар маҷмӯъ ва солимии репродуктивӣ аз он ҷумла.
5.1.Ҷанбаҳои қавӣ:
- шабакаҳои муассисаҳои тиббӣ бунёд ва рушд гардида, боиси машғули хидматгузорӣ дар умури ҳифзи сиҳатии занон мегарданд;
- лоиҳа ва барномаҳо доир ба солимӣ ва ҳуқуқҳои репродуктивӣ, пешгирии бемориҳои сироятӣ ва ғайригениталӣ, таъмини сиҳатии модарон таҳия ва амалӣ карда мешаванд;
- Консепсияи ҳифзи солимии репродуктивӣ таҳия ва қабул карда шудааст, ки сиёсати давлатро дар ин самт ва маҷмӯи тадбирҳои пешгирикунандаро муайян месозад. Барномаҳои ташкилу такмили кӯмаки аввалияи тиббию санитарӣ, омодасозӣ ва такмили ихтисоси кадрҳо, таъмини иттилоотӣ дар соҳаи солимии репродуктивӣ ва бурдани корҳои пажӯҳиширо перомуни масъалаҳои номбурда дар бар мегиранд;
- ташкилотҳои ҷамъиятӣ оид ба масъалаҳои пажӯҳиш ва инъикоси мушкилоти марбут ба солимии репродуктивии занон фаъолият мебаранд;
- маъракаҳои иттилоотӣ дар мавзӯи моҳияти синамаконии атфол, хидматгузориҳои тиббӣ ба модарону кӯдакон доир карда мешаванд;
- марказҳои бӯҳронӣ барои занон ҳамчун унсури ҳифз, аз он ҷумла солимии равонии онҳо таҳия шудаанд.
5.2. Ҷанбаҳои заиф:
- сатҳи пасти маълумотнокии занон;
- маҳдудиятҳои хароҷоти буҷети давлатӣ ба ҳифзи саломатӣ ҳам ба мардҳо ва ҳам ба занҳо таъсир мерасонад, аммо дар вазъияти норасоии буҷети хонаводагӣ, эҳтиёҷоти занон дар кори беҳдошти саломатӣ дар ҳадди ниҳоят кам, афзалиятнокии масъаларо боло мебарад;
- маблағгузории маҳдуд иҷрои барномаҳо ва чораҳои пешбинигардидаро дар соҳаи ҳифзи саломатӣ ғайриимкон ва нопурра мегардонад;
- сатҳи пасти тахассуси ва нарасидани ҳайати кормандони тиббӣ, махсусан дар деҳот;
- сатҳи пасти даромади хонаводаҳо, ноқисии воситаҳои молӣ барои саломатӣ ва дастрасии нопурраи занон ба хидматтузориҳои тиббӣ;
- сатҳи пасти огоҳии насли ҷавон дар масъалаҳои солимии репродуктивӣ ва гирифтани кӯмаки босифат;
- набудани низом дар гузаронидани тадбирҳои пешгирӣ, ташхису муоина ва табобати саратони ғадуди сина, гарданаки бачадон, тухмдон ва остеопороз.
5.3.Имкониятҳо:
- ташаккул ва таҳлили мунтазами хазинаи маълумот доир ба омори тиббӣ бо дарназардошти унсури гендерӣ;
- таҳияи сенарияҳои рушди саломатии аҳолӣ бо асоснок кунонидани дурнамои имконпазири марбут ба саломатии занону модарон ва кӯдакон;
- такмили низоми ташхис ва пешгирии саломатии занону модарон ва кӯдакон;
- марказонидани кӯшишҳои сохторҳои расмӣ, мақомоти худидораи маҳаллӣ, ташкилотҳои ҷамъиятӣ дар кори фаъолгардонии маъракаҳои иттилоотии марбут ба ҳифзи саломатии занону модарон ва кӯдакон;
- пешбурди мунтазами сиёсати солимии репродуктивӣ ва танзими оила.
5.4.Хатарҳо:
- номуккамал будани низоми гирдоварӣ ва таҳлили маълумот дар доираи омори тиббӣ, ки дарёфти баҳои мукаммалу воқеии вазъро ғайриимкон мегардонад;
- воқеияти таҷрибаи таваллудҳои хонагӣ хавфи ҳамл ва таваллуди хатарнокро меафзояд;
- афзоиши теъдоди бемориҳои иҷтимоии хатарнок (ВИЧ/СПИД, нашъамандӣ, майхорагӣ, сироятҳои аз тариқи алоқаи ҷинсӣ гузаранда ва ғайра);
- ҳанӯз боқӣ мондани афзоиши ҳолатҳои худкушӣ аз тарафи занон, аз он ҷумла дар синну соли ҷавонӣ, аз ноустувории равонӣ низ шаҳодат медиҳад.
5.5.Вазифаҳои стратегӣ:
- баланд бардоштани сатҳи маълумотнокии занон; тақвияти иқтидории соҳаи ҳифзи саломатӣ;
- таъмини татбиқи модели муосиру арзишҳои навини илмӣ дар оила; таъмини шаффофият ва воқеъияти омори тиббӣ;
- тадриҷан бартараф кардани тафриқаҳо байни шаҳру деҳот дар кори дастрасӣ ва сифати хизматрасониҳои тиббию профилактикӣ.
5.6.Амалиёт:
- ташкили марказҳои таҳлилӣ оид ба тамоюлҳои демографӣ, беморшавӣ, солимии репродуктивии занон ва духтарони ноболиғ, таъсири тадбирҳо ба саломатӣ дар чаҳорчӯбаи сиёсати шуғл ва ҳифзи иҷтимоӣ, маориф, экология;
- ташаккули барномаҳои рушди соҳаи ҳифзи саломатӣ ва бахши
- маблағгузории соҳаи марбут бо индикаторҳои тендерии ҳассос;
- бунёд ва амалӣ кардани василаҳои устувори барои ба ҳам овардани кӯшишу талошҳо ва ҳамоҳанг намудани фаъолияти мақомоти ҳокимияти давлатии ҳама зинаҳо, созмонҳои ҷамъиятӣ, ташкилотҳои динию хайрия барои гузаронидани маъракаҳои иттилоотӣ дар кори дастгирии саломатӣ, натиҷагирӣ аз вазъият ва назорати барномаҳо дар соҳаи тандурустӣ;
- муттаҳиднамоии низоми миллии ҳисоботи тиббӣ ба низоми ҷаҳонӣ, аз ҷумла, дар кори ҳисобу китоб, асоснок кардани меъёрҳо ва стандартҳои тиббӣ;
- ҳарчи бештар бо кадрҳо таъмин, будан ва муҷаҳҳазии техникии муассисаҳои тиббӣ, хусусан дар деҳот;
- дар заминаи шӯъбаҳои амалкунандаи онкологӣ ва солимии репродуктивӣ таъсиси бахшҳои ташхиси саривақти (скрининг)-и саратони ғадуди сина;
- таҳия ва таъмини шаффофияти заминаи меъёрию ҳуқуқии пардохти шарикии миҷозон барои хизматгузориҳои тиббӣ бо назардошти омили гендерӣ;
- татбиқи барномаҳои солимии репродуктивӣ ва танзими оила;
- чораҷӯиҳо оид ба пешгирии худкушӣ, аз ҷумла бо ёрии шабакаҳои телефонҳои боварӣ, марказҳои бӯҳронии занона;
- таъмини дастрасии ҳамаи занон ва духтарон ба маърифату маълумот оид ба масъалаҳои алоқаи ҷинсӣ ва тавлиди кӯдак, модарии бехатар ва синамаконӣ, истеъмоли ғизо, сӯистифода аз маводи мадҳушкунанда;
- мусоидат ба баланд бардоштани сатҳи дониш барои коҳиши ҳомиладории номақбули ҷавонон.
6. ТАШАККУЛИ ДАРКИ ЗАРУРАТИ ТАЪМИНИ БАРОБАРИИ ҲУҚУҚУ ИМКОНИЯТҲО ДАР ТАФАККУРИ ҶАМЪИЯТӢ
Ҳадафи асосӣ:
ташаккули шуури ҷамъиятӣ ва рафтор дар асоси принсипи баробарии ҳуқуқ ва имкониятҳои занон ва мардон.
6.1 Ҷанбаҳои қавӣ:
- дар ҷумҳурӣ қабул гардидани маҷмӯи барномаҳои гендерӣ ва қоидаҳое, ки дар таъмини баробарии ҳуқуқ ва имкониятҳо заминаи бунёдиро ташкил медиҳанд;
- шумораи нашрияҳои маҳаллӣ, матбааҳо, шабакаҳои радио ва телевизион зиёд мегарданд, ки аз афзоиши имкониятҳои таъсиррасонӣ ба ҷомеа ва доираҳои васеи аҳолӣ гувоҳӣ медиҳад;
- фаъолшавии кори ТҶ, аз ҷумла онҳое, ки ба масъалаҳои гендерӣ машғуланд;
- афзудани нашри маводи занон-рӯзноманигорон, журналистони ҷавони мустақил.
6.2.Ҷанбаҳои заиф:
- вуҷуд надоштани муттасилӣ дар гузаронидани маъракаҳои иттилоотӣ оид ба масъалаҳои мубориза алайҳи табъиз нисбат ба мардон ва занон;
- таҷрибаи заифи гендерии журналистон ва хабарнигорони маҳаллӣ;
- ВАО то ҳанӯз дар ҳаллу фасли масъалаҳои гендерӣ шарики фаъол нагардидаанд.
6.3. Имкониятҳо:
- маърифатнокии саросарии ҳуқуқӣ ва гендерии аҳолӣ;
- муттаҳидсозии кӯшишу талоши ВАО ва ТҶ дар инъикоси баробарии занон ва мардон, мушкилоти занон ва кӯдакон;
- омӯзонидани кормандони ВАО ҷиҳати кор вобаста ба мавзӯъҳои гендерӣ.
6.4. Хатарҳо:
- ақидарониҳои кӯҳнаи мавҷудаи гендерӣ метавонанд барои татбиқи дигаргуниҳои демократӣ дар ҷумҳурӣ монеаи ҷиддӣ бошанд;
- инъикоси нокифояи сиёсати гендерии давлат дар ВАО то андозае метавонад самарабахшии тадбирҳои андешидашавандаро коҳиш диҳад.
6.5.Вазифаҳои стратегӣ:
- ворид намудани мавзӯъ ва муносибатҳои гендерӣ дар фаъолияти нашриёт, радио, телевизион ва ВАО-и электронӣ;
- рушди воқифии ҷомеа доир ба муоҳидаҳои байналмилалӣ ва миллӣ, қонунгузории гендерӣ;
- баланд бардоштани воқифии домеа доир ба масъалаҳои баробарии гендерӣ.
6.7.Амал
- дастгирӣ ва баланд бардоштани мақоми занон-рӯзноманигорон дар ҷомеа;
- ба сардабирони ВАО омӯзонидани малакаҳои гузаронидани баҳсу мунозираҳои ҷамъиятӣ оид ба масъалаҳои гендерӣ;
- пахши муқаррароти муоҳидаҳои байналмилалӣ дар бораи барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз нисбат ба занон ва таъмини баробарҳуқуқии мардон ва занон - ташкили озмунҳо барои беҳтарин гузориш, хабар, мусаввараҳо ва овезаҳо, гузаронидани олимпиадаҳо ва конфронсҳо, омода кардани филмҳо ва маводи чопӣ;
- таҳия ва интишори ҳисоботи даврӣ дар бораи рафти иҷрои барномаҳои давлатии марбут ба таъмини ҳуқуқ ва имкониятҳои баробари мардон ва занон;
- таъмини ҳамкориҳои мақомоти давлатӣ ва ВАО оид ба масъалаҳои ноил шудан ба баробарии мардон ва занон;
- дар ВАО инъикос намудани намунаҳои воқеии фаъолияти хубу самараноки занон дар сиёсат ва иқтисодиёт;
- дасттирии таҷрибаи гузаронидани ташхиси гендерии санадҳои қонунгузорӣ ва меъёрӣ.
7. САМТҲОИ ПЕШГИРИИ ЗӯРОВАРӢ НИСБАТ БА ЗАНОН
Ҳадафи асосӣ:
фароҳам овардани шароит барои зиндагии арзандаи занон бидуни зӯроварӣ. Роҳ надодан ба зӯроварӣ дар муошират байни одамон. Решакан намудани ҳама гуна шаклҳои зуҳуроти зӯроварӣ дар ҳама соҳаҳои иҷтимоӣ, аз ҷумла дар оила.
7.1.Ҷанбаҳои қавӣ:
- шӯрои ҳамоҳангсоз оид ба пешгирӣ ва рафъи зӯроварӣ нисбат ба занон таъсис дода шудааст, ки ба ҳайати он намояндагони вазоратҳои адлия, меҳнат ва ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ, тандурустӣ, корҳои дохилӣ, Кумитаи кор бо занон ва оилаи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, кормандони судҳо ва Прокуратураи генералӣ, инчунин намояндагони ТҶ шомиланд;
- Тоҷикистон ба Конвенсия дар бораи барҳам додани тамоми шаклҳои табъиз нисбат ба занон ҳамроҳ шуда, ӯҳдадории таъмини ҳуқуқҳои баробари мардон ва занон, аз ҷумла ҳуқуқ ба ҳаёт бидуни зӯровариро ба зимма гирифтааст.
- дар Палатаи поёнии Парламенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Кумита оид ба масъалаҳои иҷтимоӣ, оила ва ҳифзи саломатӣ амал мекунад, ки он ба қонунгузорӣ машғул аст ва дар таҳияи сиёсати гендерии мамлакат иштирок дорад;
- дар мақомоти намояндагии вилоятӣ, шаҳрӣ ва ноҳиявӣ сохторҳое мавҷуданд, ки ба масъалаҳои оила машғуланд;
- дар вазоратҳо ва идораҳои соҳаҳои иҷтимоӣ (тандурустӣ, меҳнат ва ҳифзи иҷтимоӣ) воҳидҳои сохторие мавҷуданд, ки бевосита ба ҳаллу фасли мушкилоти занон, оила, кӯдакон машғуланд. Ба ҳаллу фасли масъалаҳои меҳнат ва маишати занон хадамоти шуғли аҳолӣ ва дигар мақомоти давлатӣ машғул мебошанд.
- бо дастгирии Комиссияи миллӣ оид ба кор бо занон ва оила ҷиҳати пешгирӣ ва рафъи зӯроварӣ нисбат ба занон чораҳои амалӣ андешида мешаванд.
7.2.Ҷанбаҳои заиф:
- занони ҷабрдида дар бораи содир шудани зӯроварӣ аз тарси он, ки таҳти таънаю маломати ҷамъият қарор мегиранд, арз намекунанд. Дар натиҷаи амали ақидарониҳои дар зӯроварӣ мавҷуд будани "гуноҳи зан" расмиёти гирдоварии далелҳои марбут ба ин навъи ҷиноятро занон чун таҳқир меҳисобанд, ки пирӯзии қатъиро дар мурофиаи судӣ ва ҷазо додани ҷабркунандаро таъмин наменамояд;
- қочоқи занон ба зуҳуроти назарраси иҷтимоӣ табдил меёбад. Ҳамзамон, иттилоот дар бораи миқёс, шакл ва намудҳои он бениҳоят кам аст; ҷабрдидагони қочоқ маъмулан бе раводид ва шиноснома мемонанд ё шиносномаҳои қалбакӣ доранду ба муҳоҷирони меҳнатии ғайриқонунӣ табдил ёфта, дар натиҷа бо вуҷуди хилофи қонун будани шароити зиндагӣ ва меҳнат, намехоҳанд бо мақомоти ҳифзи ҳуқуқ робита дошта бошанд;
- ҳама масъалаҳои марбут ба ҳифзи ҳуқуқ ва озодиҳои шаҳрвандон аз ҷониби судҳо ба тартиби умумӣ баррасӣ мешаванд, расмиёте, ки эҳтиёҷоти хоси занонро ба эътибор мегирад, пешбинӣ нашудааст;
- воҳидҳои сохтории мақомоти корҳои дохилӣ, ки ба проблемаҳои зӯроварӣ нисбат ба занон машғуланд, аз ҷиҳати таъминоти техникӣ заиф буда, имкон надоранд ба занони ҷабрдида ёрии мушаххас расонанд;
- мавҷуд набудани воситаҳои самарабахши институтсионалии машғули пешгирӣ ва ҳаллу фасли масъалаҳои зӯроварӣ нисбат ба занон ва дорои қобилияти дастгирии ҷабрдидагони чунин зӯроварӣ;
- номукаммалии қонунгузории муосир дар соҳаи пешгирӣ ва рафъи зӯроварӣ нисбат ба занон, вуҷуд надоштани санадҳои меъёрии ҳуқуқии махсусгардонидашуда дар ин соҳа ва набудани механизмҳои назорат аз рӯи иҷрои санадҳои меъёрии ҳуқуқии мавҷуда;
- вуҷуд надоштани системаи маҷмӯии бақайдгирӣ ва пешбурди омор оид ба далелҳои зӯроварӣ аз рӯи аломатҳои гендерӣ барои танзими фаврӣ дар кори расонидани шаклҳои гуногуни кӯмак ба ҷабрдидагони зӯроварӣ;
- амалан дар бораи зӯроварӣ дар оила, ҷойи кор, макони таҳсил, ки дар шакли таҳқири маънавию ахлоқӣ, фишори рӯҳӣ сурат мегирад, омор вуҷуд надорад, далелҳои талабу даъвоҳои шаҳвонӣ ғайрикофӣ ба ҳисоб гирифта мешаванд;
- сатҳи нокифояи омодасозии мақомоти ҳифзи ҳуқуқ, муассисаҳои таълимӣ, тиббӣ оид ба масъалаҳои зӯроварӣ аз рӯи аломатҳои гендерӣ ва ҳифзи ҳуқуқи инсон;
- сатҳи пасти огоҳии аҳолӣ дар бораи проблемаҳои зӯроварӣ аз рӯи аломатҳои гендерӣ бо сабаби инъикоси мухталифи масъалаи мазкур дар ВАО.
7.3. Имкониятҳо:
- қабули барномаи давлатӣ ва сафарбар намудани ҳамаи сатҳҳо ва воҳидҳои сохтории ҳокимият ба муборизаи зидди зуҳуроти зӯроварӣ нисбат ба занон;
- рушди шабакаи марказҳои бӯҳронӣ ва сарпаноҳгоҳҳо барои афроде, ки дучори зӯроварӣ шудаанд. Дар оянда ин муассисаҳо метавонанд ба заминаи методию иттилоотии тамоми ташкилотҳои хидматгузори иҷтимоии оилаҳо ва кӯдакон табдил ёбанд;
- пешгирию рафъи зӯроварӣ дар хона тавассути омӯзиш ва ошкор сохтани зӯроварӣ дар ибтидои зуҳуроти он.
7.4. Хатарҳо:
- Но мутаносибии гендерӣ ба ҳайси замина дар сохтори муносибатҳои инсонӣ ва ҳамчун муҳити мусоид барои зуҳуроти ҳама гуна зӯроварӣ, ки ба тасаввуроти афзалияти "табиии" мардон асос ёфтааст, метавонад шаклҳои номатлуберо касб кунад, бар замми ин чунин муносибат метавонад боиси таназзули шахс гардад, ки дучори зуҳуроти зӯроварӣ шудааст;
- оқибатҳои зуроварӣ метавонад боиси маҳдудшавии иҷтимоӣ ва рафторӣ зиддииҷтимоии занон, канораҷӯӣ аз иштирок дар фаъолияти сиёсӣ, ҷамъиятӣ ва маърифатӣ гардад;
- таъсири манфии зӯроварӣ ба рӯҳияи кӯдаконе, ки шоҳиди он буданд;
- афзоиши худкушии занон, куштор ва расонидани ҷароҳатҳои ҷисмонии миёна, ҷинояткорӣ байни кӯдакон, наврасон ва ҷавонон.
7.5. Амал:
Дар самти пешгирӣ ва рафъи зӯроварӣ нисбат ба занон:
- такмили низоми қонунгузорӣ дар самти пешгирӣ ва рафъи зӯроварии дорои аломатҳои гендерӣ мутобиқан ба меъёрҳои ҳуқуқии байналмилалӣ ва фаъолгардонии маҷмӯи тадбирҳои ҳифзи ҳуқуқии ҷабрдидагон аз зӯроварии мақомоти ҳифзи ҳуқуқ;
- ташаккули системаи институтҳои иҷтимоӣ оид ба кӯмаки амалӣ ба ҷабрдидагони зӯроварӣ аз рӯи аломатҳои гендерӣ ва ҳамоҳангсозии нерӯ ва захираҳои ҳамаи тарафҳои манфиатдор оид ба масъалаи мазкур;
- таъсиси системаи сохтори кадрӣ ва илмию методӣ оид ба таъмини фаъолияти институтҳои иҷтимоии махсусгардонидашудаи кор бо ҷабрдидагон аз зӯроварӣ, барои ташкили назорат ва тасҳеҳи лоиҳаҳо, барнома ва чорабиниҳо;
- ба аҳолӣ додани машварату маслиҳат оид ба масъалаҳои пешгирии зӯроварӣ нисбат ба занон дар заминаи марказҳои бӯҳронӣ, хадамот, макотиби олӣ ва шӯъбаҳои ноҳиявии мақомоти корҳои дохилӣ;
- дар заминаи як ё якчанд мактабҳои олии махсусгардонидашудаи мамлакат бо таври маҷмӯӣ омода кардан ва омӯзонидани кормандони соҳаи иҷтимоӣ, ҳайати дахлдори мақомоти тандурустӣ, маориф ва мақомоти ҳифзи ҳуқуқ барои кор бо шаҳрвандоне, ки дучори зӯроварӣ гардидаанд;
- дар барномаҳои таълимӣ пешбинӣ кардани курсҳои тайёрӣ оид ба огоҳонидану пешгирӣ намудани зӯроварӣ аз рӯи аломатҳои гендерӣ;
- гузарондани корҳои иттилоотӣ, маърифатӣ ва тарбиявӣ оид ба тағйир додани хуруфоти маъмуле, ки ба эътирофи бартарии як ҷинс назар ба ҷинси дигар асос ёфтааст; дастгирӣ, рушд ва татбиқи рекламаи иҷтимоӣ ва дигар усулҳои ҷалби ВАО ба таблиғу ташвиқи арзишҳо бидунизӯроварӣ;
- тақвияти ҳамкории сохторҳои ҳокимият, муассисаҳои иҷтимоӣ ва ТҶ дар соҳаи пешгирӣ ва рафъи зӯроварӣ аз рӯи аломатҳои гендерӣ;
- таъмини омӯзиши махсусгардонидашудаи кормандони мақомоти ҳифзи ҳуқуқ, духтурон, кормандони иҷтимоӣ барои расонидани кӯмак, офиятбахшӣ ва дигар хизматрасониҳои иҷтимоӣ ба ҷабрдидагон аз зӯроварӣ ва ашхосе, ки ин амалро содир намудаанд;
- созмон додани гурӯҳи махсуси корӣ оид ба омӯзиши таърих ва назарияи табъиз нисбат ба занон аз рӯи аломатҳои гендерӣ, гузарондани таҳқиқоти илмӣ ва илмию амали барои пажӯҳиши сабабҳои табъиз нисбат ба занон;
- такмили ҳисоботи оморӣ бо мақсади дарёфти иттилооти пурра ва воқеӣ оид ба ҳама шаклҳои зӯроварӣ аз рӯи аломатҳои гендерӣ, инчунин ҳавасмандгардонии таҳқиқи сабабҳо, хислат, дараҷа ва оқибатҳои чунин зӯроварӣ;
- амалӣ намудани ҳимояту сарпарастии ҳамвораи заноне, ки ниёзманди дастгирию ҳифз аз зӯроварӣ мебошанд, офиятбахшӣ ва пешниҳоди сарпаноҳи муваққатӣ;
- дастгирии равонии занон дар ҳаллу фасли мушкилоти сафарбар намудани имкониятҳои инфиродии онҳо ва захираҳои дохилӣ барои рафъи вазъияти мураккаби зиндагӣ;
- ба роҳ мондани корҳои иттилоотию таблиғотӣ ва маърифатӣ (барномаҳои омӯзишӣ, интишори буклету бюллетенҳо) марбут ба мушкилоти пешгирию рафъи зӯроварӣ, аз ҷумла қочоқ;
- мусоидат ба паҳн кардани таҷрибаи байналмилалии мубориза бо зӯроварӣ, мусоидат ҷиҳати аз тарафи худи занон фаҳмидани зарурати иштироки онҳо дар решакансозии зӯроварӣ тавассути тақвияти худбаҳогузории инфиродӣ ва иттиҳодиявии фарҳангию сиёсӣ ва ҳуқуқӣ;
- якҷоя бо ташкилотҳои ҷамъиятӣ гузаронидани омӯзиши муттасили гендерии мутахассисони мақомоти ҳифзи ҳуқуқ, адлия, шуғл ва кормандони нигаҳдории тандурустӣ;
- бо мақсади роҳ надодан ба далелҳои зӯроварӣ гузаронидани корҳои пешгирикунанда бо оилаҳои носоз ва гурӯҳҳои имконпазири аҳолӣ;
- дар мактабҳои таҳсилоти ҳамагонӣ ва олӣ пурзӯр кардани корҳои марбут ба тарбияи оилавӣ ва меъёрҳои ахлоқу одоб; дар коллективҳои меҳнатӣ ба роҳ мондани корҳо оид ба мамнӯъ шумурдани ҳама гуна шаклҳои табъиз аз рӯи аломатҳои ҷинсӣ, зӯроварии шифоҳӣ, иддаои шаҳвонӣ ва шаклҳои дигари рафтори пастзанандаи шаъну шарафи занон ва мардон;
- дар асоси озмун офаридани филмҳои бадеию мустанад дар бораи истеъдоду қобилият ва майлу рағбати занон, интишори воситаҳои аёнӣ, ки ба тарбияи насли ҷавон, асосан мардон дар рӯҳияи эҳтиром ба занон нигаронида шудааст.
Дар соҳаи пешгирии зӯроварӣ:
- омӯзиши заминаҳои ҳуқуқӣ оид ба таҳияи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи пешгирии зӯроварӣ дар оила", ки зӯроварии оилавиро ҳамчун ҷиноят баррасӣ менамояд;
- баррасии имконияти созмон додани маркази ҳамоҳангсозӣ оид ба мубориза бар зидди интиқоли ғайриқонунии одамон (аз ҷумла занон ва кӯдакон).
- рушди кӯмак ба ҷабрдидагон аз зӯроварӣ, аз ҷумла таҳияи шабакаи хадамоти ёрирасон ба монанди: системаи паноҳгоҳҳо тибқи принсипи ноҳиявӣ, телефони боварии умумишаҳрӣ барои ҷабрдидагони зуроварӣ; шӯъбаи махсус оид ба тафтиши ҷиноятҳои зӯроварӣ аз рӯи аломатҳои гендерӣ дар доираи ШКД;
- хадамоти умумишаҳрии ҷабрдидагони зӯроварӣ дар назди ҳукумат;
- баланд бардоштани масъулияти мақомоти ҳифзи ҳуқуқ ҳангоми қабули аризаҳо аз ҷабрдидагон ва тафтиши дахлдори ҷиноятҳо дар самти зӯроварӣ бо аломатҳои гендерӣ;
- баррасии имконияти созмон додани марказҳои бӯҳронии ноҳиявӣ аз ҳисоби буҷетҳои маҳаллӣ ва грантҳои давлатӣ ба лоиҳаҳои аз нигоҳи гендерӣ пурарзиш;
- таҳия ва татбиқи системаи кор бо ҷабрдидагони зӯроварии хонаводагӣ. Таълими ҳатмии онҳо тибқи барномаҳои офиятбахшии гунаҳгорони зӯроварии оилавӣ;
- баррасии масъалаи таъсиси марказҳои офиятбахшӣ дар нуқтаҳои убури марзи давлатӣ бо мақсади ҷойгиронии ҷабрдидагони қочоқ аз Тоҷикистон ва кишварҳои аъзои ИДМ то маълум намудани ҳолатҳои будубоши онҳо дар хориҷа;
- андешидани тадбирҳо ҷиҳати содда гардонидани раванди мурофиавӣ оид ба татбиқи чораҳо нисбат ба гунаҳгорони зӯроварии оилавӣ;
- дастгирии марказҳои бӯҳронӣ аз ҳисоби грантҳои давлатии барои лоиҳаҳои аз ҷиҳати иҷтимоӣ муҳим пешбинишуда.
8. ОМИЛҲОИ ТАҲКИМИ ОИЛА
Ҳадафи асосӣ:
таҳкими институти оила ва муносибатҳои хонаводагию никоҳ бо роҳи баланд бардоштани мақому мартабаи оила, таблиғу тарғиби арзишҳои никоҳ ва оила, расидан ба баробарии гендерӣ дар муносибатҳои хонаводагӣ, ки анъанаву идомати фарҳангию иҷтимоии наслҳоро таъмин мекунад ва омили рушди мӯътадил ва устувори ҷомеаи шаҳрвандӣ мебошад.
8.1.Ҷанбаҳои қавӣ:
- заминаи дахлдори ҳуқуқӣ оид ба масъалаҳои оила, занон ва кӯдакон таъсис дода шудааст; 15 июли соли 2004 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи мубориза ба муқобили хариду фурӯши одамон" ба тасвиб расид; тибқи Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон моҳи июли соли 2005 Гурӯҳи махсус оид ба баргардонидани қурбониёни одамфурӯшӣ, ки дар Халиҷи форс, аз ҷумла дар Аморати Муттаҳидаи Араб мебошанд, созмон дода шуд; тибқи қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 4 январи соли 2005 аз ҳисоби намояндагони вазорату идораҳои дахлдор Комиссияи байниидоравии оид ба мубориза ба муқобили хариду фурӯши одамон таъсис гардид;
- айни ҳол аз ҷониби арбобони дини ҷумҳурӣ издивоҷи мусулмонии "никоҳ" бе қайди расмӣ дар САҲШ манъ карда шудааст;
- дар ҷомеа дарк намудани муҳимии оила, нақши он дар тарбияи насли нав, таъмини суботи ҷамъиятӣ ва рушд;
- ба ҳаёт татбиқ намудани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросимҳо";
- эътирофи зарурати баҳисобгирии манфиатҳои оила ва кӯдакон, инчунин қабули тадбирҳои мушаххас ҷиҳати дастгирии иҷтимоии онҳо;
- ҳамкории фаъоли ташкилотҳои ҷамъиятии занон ва мақомоти давлатӣ.
8.2.Ҷанбаҳои заиф:
- сатҳи пасти таҳсилоти духтарони 16-19 сола;
- бисёрзанӣ;
- рушди таъсири омилҳои динӣ;
- мавҷудияти оилаҳои номукаммал, ки аз як падар ё модар иборатанд ва фарзандон асосан бо модар мондаанд;
- таъсири падарон дар тарбияи фарзандон дар оила коҳиш ёфтааст; теъдоди талоқу хонавайрониҳо меафзояд, обрӯ ва мақому мартабаи оила заиф буда, зиндагии дохилиоилавӣ шиддат меёбад, низоъ ва ҳодисаҳои зӯроварӣ нисбат ба занон пурзӯр мегардад; ситонидани алимент вобаста ба муҳоҷирони меҳнатӣ мушкилӣ эҷод мекунад;
- муассисаҳои томактабӣ ва мактабӣ хуб амал намекунанд. Дар аксари кӯдакистонҳо гурӯҳҳои синну соли марбута, ки ба модарон имкон медиҳад фарзандони хурдсолро гузошта, корро идома диҳанд, вуҷуд надорад. Ғизо, музди кори мураббиёну парасторон дар чунин муассисаҳо аксар аз маблағҳое ташаккул меёбад, ки волидон ҳар моҳ мепардозанд ва ба ҳисоби миёна аз 50 то 150 сомониро ташкил медиҳад;
- усули ҳифзи шоҳидон ва даъвогарон таҳия нашудааст, таъмини амнияти ғайрикофии ҷабрдидаҳое, ки дар мурофиаҳои марбут ба одамфурӯшӣ шоҳиданд ва одамфурӯширо як қисми таркибии ҷинояткории муташаккил медонанд; нармии ҷазо барои гум кардани ҳуҷҷат ва таҳияи қалбакии ҳуҷҷатҳо.
- худпарастии (эгоизми) умумӣ тақвият меёбад. Дар рафтору кирдори оиладорӣ ба ин воқеият рӯҳияи ворастагии куллии шаҳвонӣ мусоидат мекунад, ки тавассути тариқи филмҳо, китобҳо, фиттаҳо ва рӯзномаҳои дорои мундариҷаи шаҳвонӣ талқин мешаванд, ахлоқу одоби ҳамидаро "озодии шахс" иваз намудааст, яъне ҳеҷ кас дар назди каси дигар ҳеҷ масъулияте надорад, ки ин асоси оила ва ҷомеаро хароб месозад;
- сатҳи пасти маърифати ҳуқуқии занони "якум" ва "дуюм" ва майли ба суд муроҷиат накардани онҳо вобаста ба мушкилоти фароҳам овардани далелҳо дар ҳолатҳои мазкур ва ғ.;
- мавҷуд набудани усул ва мутахассисоне, ки қобилияти ташхиси ирсиятро оид ба ДНК дошта бошанд ва натиҷаи он исботи далели мӯътамади тавлиди тифл аз ин ё он шахси муайян хоҳад буд;
- институти шартномаи никоҳ, ки дар Кодекси оила омадааст, дар ҷумҳурӣ қариб ибтифода бурда намешавад;
- дар ҷумҳурӣ Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи сабади истеъмолӣ", ки бидуни он муайян намудани ҳаҷми алимент барои нигоҳубини дахлдори кӯдак имконнопазир аст, қабул нашудааст;
- дар тақсими ӯҳдадориҳои хонаводагӣ, чуноне интизор меравад, нобаробарии бештари гендерӣ-мушоҳида мешавад, бо дарназардошти чунин омилҳо, ба монанди ба бозори меҳнат рӯ овардани занони шавҳардор, шуғли зан берун аз хона боиси ба вақти зиёде, ки шавҳар барои кору бори хонаводагӣ масраф менамояд, таъсири ночиз мерасонад;
- заминаи қонунгузории мавҷуда ба ҳаллу фасли мушкилоти серзанӣ мусоидат намекунад. Ҷаримабандӣ ва муқаррар кардани ҷазои маҳрумият аз озодӣ ба мӯҳлати то ду сол боиси коҳиши бисёрзанӣ намегардад.
8.3.Имкониятҳо:
- такмили минбаъдаи кафолатҳои иҷтимоии дасттирии оила;
- рушди шабакаи муассисаҳои беруназмактабӣ, лагерҳои тандурустии тобистона барои мактаббачагон, барои ҳамаи оилаҳо дастрасаст;
- таҳрири моддаҳои алоҳидаи кодексҳои оила ва ҷиноятӣ роҷеъ ба муқаррар кардани синну соли никоҳӣ ва меъёри ҷазо барои серзанӣ, мушаххас кардани ҳолатҳои истисноие, ки ба судҳо барои қабули қарор дар бораи коҳиш додани синну соли ниқоҳӣ имкон медиҳанд. Ҳангоми ҳаллу фасли коҳиш додани синну соли издивоҷ бояд ҳар ду тараф вазифадор гарданд, ки аз муоинаву ташхиси тиббӣ гузаранд.
8.4. Хатарҳо:
- афзудани теъдоди нафароне, ки ягон маротиба издивоҷ накардаанд;
- бад шудани вазъи оилаҳои серфарзанд, модарони танҳо ва оилаҳои ҷавон;
- аз ҷониби ҷомеа таназзул ёфтани дарки нақши созандаи оила дар рушди иқтидори ояндаи инсонӣ;
- бад шудани вазъи демографӣ.
8.5. Амал:
- мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандиро зарур аст, ки кори таблиғу тарғиб ва шарҳу эзоҳи аз қайди никоҳи давлатӣ гузаштан, инчунин дар амал татбиқ намудани "Шартномаи никоҳ"-ро ҳамчун василаи самарабахши ҳифзи манфиати ҳар ду тараф ҷоннок созанд;
- таҳияи барномаҳои давлатӣ оид ба дастгирии модарони танҳо, ки атфоли хурдсол доранд;
- беҳбуд бахшидан ба фаъолияти муассисаҳои томактаби ва мактабӣ. Дар аксари кӯдакистонҳо гурӯҳҳои синну соли тояслигӣ вуҷуд надоранд ва модарон наметавонанд атфоли хурдсоли худро гузошта, бо кор машғул шаванд;
- созмон додани воҳидҳои дахлдор дар сохтори мақомоти ҳифзи ҳуқуқ оид ба пешгирии зӯроварӣ дар оила; аз ҷониби Вазорати корҳои дохилӣ якҷоя бо Агентии омори назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳия кардани шакл ва номгӯи индикаторҳо оид ба зӯроварӣ аз нигоҳи ҷинс ва синну сол мутобиқ ба талаботи меъёрҳои байналмилалӣ;
- истифода ва таблиғу ташвиқи омори гендерӣ дар маъракаҳои маърифатӣ, ки ба тағйир додани афкори ҷомеа нисбат ба вазъи занон дар Тоҷикистон, баланд бардоштани сатҳи фарҳанги ҳуқуқии аҳолӣ, ташаккули эҳсоси масъулиятшиносӣ ва эҳтиром ба қонунҳо, дарки мувозина байни ҳуқуқ ва ӯҳдадориҳо (ВАО) нигаронида шудааст; эҳёи арзишҳои ахлоқӣ ва ривоҷ додани таблиғи нақши мусбии оила ва никоҳ;
- истифода бурдани маъракаҳои иттилоотӣ барои таблиғу ташвиқи шартномаи издивоҷ ҳангоми гузаштан аз қайди ақди никоҳи расмӣ, тавзеҳу тафсири оқибатҳои манфии бисёрзанӣ;
- хадамоти шиносномадиҳӣ бояд аз нав ба амалияи дар шиносномаҳо сабт кардани маълумот оид ба ҳолати никоҳ ва теъдоди фарзандон баргарданд;
- такмили қонунгузорӣ оид ба таҳкими муносибатҳои никоҳию оилавӣ ва баланд бардоштани мақоми оила. Фароҳам озардани заминаи "меъёрӣ оид ба танзими масъалаҳои дастгирии иҷтимоии оилаҳои кӯдакдор, аз ҷумла хонаводаҳои серфарзанд; эҳёи анъанаҳои беҳтарини оилавӣ, миллию фарҳангӣ, ки барои мустаҳкам намудани асосҳои маънавию ахлоқии никоҳ ва оила хизмат хоҳанд кард; таъмини шароитҳои зарурӣ барои татбиқи функсияи иқтисодӣ, бозтавлидӣ ва фарҳангию равонии оила; беҳдошти сифати зиндагонии хонаводаҳо;
- рушди институтҳои амалкунанда ва махсусгардонидашудаи таъминоти иҷтимоии оила ва кӯдак, хадамоти махсуси ёрии равонию педагогии хонаводаҳо оид ба раҳоӣ аз вазъи бӯҳронӣ ва мутобиқшавии иҷтимоию равонӣ бо шароитҳои нав;
- ташкили барномаю намоишҳо дар радио, телевизион ва дигар воситаҳои ахбори омма перомуни мавзӯи муносибатҳои оиладорию никоҳ бо ҷалби мутахассисони соҳаҳои мухталиф;
- ба барномаҳои таълимии мактабҳо ва муассисаҳои олӣ ворид кардани фанни "Баробарии гендерӣ дар оила", бо мақсади тағйир додани ақида дар бораи он ки вазифаи тарбия сирф кори занон мебошад, рушди обрӯи падар ва фароҳам овардани шароитҳое, ки модарӣ барои пешравии занон дар касбу мансаб ва худтатбиқнамоӣ монеа набошад.
9. ИНДИКАТОРҲО ВА МЕХАНИЗМҲОИ АСОСИИ ТАТБИҚИ СТРАТЕГИЯ
9.1. Дар соҳаи фаъолгардонии нақши занон дар ҳаёти ҷамъиятию сиёсии мамлакат:
- теъдоди занон дар вазифаҳои роҳбарӣ дар сатҳи қабули қарорҳо;
- ҳиссаи занон дар ҳайати Маҷлиси намояндагон ва Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- ҳиссаи занон дар ҳизбҳои сиёсӣ;
- мавҷудияти механизмҳои пешбарии занон дар муассисаҳои давлатӣ;
- намояндагии мардон ва занон дар судҳо (конститутсионӣ, олӣ ва иқтисодӣ).
9.2. Дар соҳаи баланд бардоштани шуғли занон дар бозори меҳнат:
- ҳиссаи мардон ва занон дар ташаккули маҷмӯи маҳсулоти дохилӣ;
- таносуби музди меҳнати мардон ва занон вобаста ба шаҳр - деҳа;
- теъдоди ҷойҳои нави кории таъсисдодашуда дар шаҳрҳо ва деҳот, аз ҷумла, барои мардон ва занон;
- сатҳи бекорӣ байни мардон ва занон вобаста ба синну сол, шаҳр -деҳа;
- теъдоди ашхосе, ки дар сатҳи пасти камбизоатӣ қарор доранд, ҳамагӣ, аз ҷумла мардон ва занон;
- ҳиссаи занон дар ҷойҳои кории музддоре, ки ба соҳаи кишоварзӣ иртибот надоранд;
- теъдоди гирандагони пардохтҳои иҷтимоӣ (нафақа, кӯмакпулиҳо, ҳаҷми миёнаи онҳо), ҳамагӣ, аз ҷумла, мардон ва занон;
- теъдоди хонаводаҳо бо сарварии як сарпараст аз рӯи ҷинсият.
9.3.Дар соҳаи дастгирии рушди соҳибкории занон:
- ҳиссаи занони дорои замин дар теъдоди умумии аҳолӣ;
- теъдоди нафароне, ки барои фаъолияти фоидаовар қарз гирифтаанд, ҳамагӣ, аз ҷумла мардон-занон, шаҳр - деҳа;
- теъдоди корхонаҳои ба қайд гирифташудае, ки соҳибмулкашон занон мебошанд;
- теъдоди аҳолие, ки ба мақомоти таъминкунандаи ҷойҳои корӣ муроҷиат намудаанд, ҳамагӣ, аз ҷумла занон;
- теъдоди заноне, ки шуғли мустақил доранд;
- теъдоди нафарони машғули истеҳсолоти кишоварзӣ, ҳамагӣ, аз ҷумла, мардон, занон;
- ҳиссаи аҳолие, ки аз арзиши сабади истеъмолӣ даромади пасттар доранд, ҳамагӣ, аз ҷумла мардон- занон, шаҳр - деҳа;
9.4. Дар соҳаи баланд бардоштани сатҳи маърифати занон:
- моҳиятан коҳиш додани фарқият байни аҳолии шаҳр ва деҳот аз рӯи нишондиҳандаҳои сатҳи саводнокии занон;
- афзудани шуғли занон ба фаъолияти фоидаовар дар бозори меҳнат;
- баланд бардоштани сатҳи таҳсилоти насли наврас.
9.5. Дар соҳаи беҳдошти саломатии занон:
- коҳиш додани фавти атфоли навзод, кӯдакон ва модарон;
- коҳиш додани фоизи мубталои занон ба бемориҳои сироятӣ ва онкологӣ;
- истифодаи индикаторҳои аз ҷиҳати гендерӣ ҳассос дар раванди асосноксозии дурнамо ва баҳогузории натиҷаҳои тадбирҳои барномавӣ дар соҳаи тандурустӣ;
- баланд бардоштани мутаносибӣ ва пуррагии ҳисобот ва омори тиббӣ;
- таъмини қиёспазирии усули нишондиҳандаҳои миллии ҳифзи тандурустӣ бо ченакҳои глобалӣ;
- зиёд кардани фоизи занони синну соли қобили таваллуд, ки аз контратсептивҳои бехатар истифода мекунанд;
- коҳиши воқеии теъдоди исқоти ҳамл;
- паст кардани хатари паҳншавии сироятҳое, ки тавассути алоқаи ҷинсӣ мегузаранд.
9.6. Ташаккули дарки зарурати таъмини баробарии ҳуқуқу имкониятҳо дар тафаккури ҷамъиятӣ:
- беҳбуди заминаи қонунгузорӣ, бунёди омилҳои институтсионалӣ ва баланд бардоштани маърифати ҳуқуқӣ ва гендерии занон;
- теъдоди интишорот-, барномаҳо ва намоишҳое, ки ба масъалаҳои гендерӣ нигаронида шудаанд;
- теъдоди рӯзноманигороне, ки ба инъикоси мушкилоту масъалаҳои баробарии ҳуқуқ ва имкониятҳо машғуланд;
- миқдори намунаи ҳамкориҳои ВАО ва ТҶ;
9.7. Дар соҳаи пешгирии зӯроварӣ нисбат ба занон:
- мавҷудияти қонунҳои дахлдор ва механизмҳои дахлдори татбиқи онҳо;
- миқдори ҳодисаҳои зӯроварӣ нисбат ба занон аз нигоҳи афзоиш ва шаклҳои зӯроварӣ;
- теъдоди кормандони воҳидҳои ВКД оид ба ҳифзи занон аз зӯроварӣ;
- шумораи марказҳои бӯҳронӣ, аз ҷумла дорои паноҳгоҳ (теъдоди мардон ва занони муроҷиаткарда ҳамагӣ, аз ҷумла аз рӯи навъҳои зӯроварӣ);
- миқдори барномаву намоишҳои радио ва телевизион, роликҳои иттилоотӣ, интишороти марбут ба зӯроварии гендерӣ;
- далелҳои аз ҷониби судҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ба маҳкама кашидан барои дузанагӣ ё бисёрзанӣ;
- шумораи институтҳои махсусгардонидашудаи таъминоти иҷтимоии оила ва кӯдакон, марказҳои кӯмакҳои равонию педагогӣ ба оилаҳо барои раҳоӣ аз вазъи бӯҳронӣ ва мутобиқшавии иҷтимоию равонӣ ба шароитҳои ҷадид.
9.8.Дар соҳаи таҳкими оила ва баланд бардоштани нақши тарбия дар оила:
- миқдори муассисаҳои томактабӣ ва муассисаҳои тиббӣ;
- шумораи никоҳ ва оилавайрониҳои сабтгардида;
- теъдод ва ҳайати оилаҳои номукаммал;
- теъдоди гирандагони кӯмакпулиҳои кӯдакон ва ҳаҷми онҳо;
- мавҷудияти барномаҳои махсуси радио ва телевизион, инчунин сарунвонҳо дар нашрияҳои муосир.
9.9. Татбиқи Стратегия ба механизмҳои зерин таъмин карда мешавад:
- ҳуқуқӣ - таҳия ва татбиқи санадҳои меъёрию ҳуқуқӣ ҷиҳати амалисозии сиёсати баланд бардоштани мақоми зан дар ҳаёти ҷамъиятию сиёсӣ, иқтисодӣ, фарҳангӣ ва ғ. Амалӣ намудани ташхиси санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ аз нуқтаи назари таъсири онҳо ба зисту зиндагии оила; доир намудани чорабиниҳо ҷиҳати баланд бардоштани фарҳанги ҳуқуқии аҳолӣ;
- ташкилӣ - баланд бардоштани сатҳи ҳамоҳангсозии фаъолияти сохторҳои давлатӣ, ҷамъиятӣ ва дастгирии ташкилотҳои тиҷоратӣиттиҳодияҳои ҷамъиятии хидматгузори иҷтимоии оилаҳо, аз ҷумла бо истифода аз василаи фармоишҳои давлатӣ, инчунин бо дарназардошти ҷорӣ намудани нақшаи василаҳои меъёрии мақсадноки тарҳрезии хароҷоти буҷет;
- молиявӣ - дар доираи маблағҳои пешбинишудаи буҷети давлатӣ, инчунин аз ҳисоби ҷалб намудани маблағҳои ташкилотҳои байналмилалӣ ҷудо намудани захираҳои молиявӣ доир ба амалисозии Стратегия ва ба роҳ мондани назорати амалӣ аз рӯи истифодаи мақсадноки онҳо;
- моддию техникӣ - рушди инфрасохтори муассисаҳое, ки сиёсати гендериро татбиқ мекунанд, таҳкими заминаи моддию техникии онҳо, созмон додани муассисаҳои нави татбиқнамои тамоюлҳои мухталифи сиёсати гендерӣ;
- иҷтимоию иқтисодӣ - фароҳам овардани заминаи моддӣ ва ташаккули шароити зарурӣ барои ҳаллу фасли вазифаҳои афзалиятнок оид ба беҳдошти вазъи иҷтимоию иқтисодии занон; ҷалби тиҷорат ба ҳаллу фасли вазифаҳои сиёсати генaдерӣ;
- иттилоотию таблиғотӣ- воқиф намудани аҳли ҷомеа аз ҷараёни татбиқи Стратегия, ташаккули афкори ҷамъиятӣ доир ба ҳуқуқҳои баробар ва имкониятҳои баробари мардон ва занон дар ҳама соҳаҳои ҳаёти ҷомеа;
- кадрӣ - таъсиси системаи омодасозӣ, бозомӯзии мутахассисон дар заминаи муассисаҳои олии таълимӣ, Донишкадаи такмили ихтисоси хизматчиёни давлатии назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- илмӣ - ҷалби иқтидори илмии ҷумҳурӣ барои татбиқи муқаррароти асосии Стратегия, ташкили назорати вазъи занон дар Тоҷикистон, созмон додани Маркази иттилоотию таҳлилӣ оид ба масъалаҳои омор ва сиёсати гендерӣ.
Правительство Республики Таджикистан
О Национальной стратегии активизации роли женщин в Республике Таджикистан на 2011-2020 годы
В соответствии со статьей 16 Конституционного закона Республики Таджикистан "О Правительстве Республики Таджикистан" Правительство Республики Таджикистан постановляет:
1) Утвердить Национальную стратегию активизации роли женщин в Республике Таджикистан на 2011-2020 годы (прилагается).
2) Определить Комитет по делам женщин и семьи при Правительстве Республики Таджикистан координатором по реализации Национальной стратегии активизации роли женщин в Республике Таджикистан на 2011-2020 годы.
3) Министерствам и ведомствам, исполнительным органам государственной власти Горно-Бадахшанской автономной области, областей, города Душанбе, городов и районов обеспечить финансирование данной Стратегии из средств, предусмотренных в Государственном бюджете на 2011-2020 годы.
Председатель
Правительства Республики Таджикистан Эмомали Рахмон
от 29 мая 2010 года № 269
ш. Душанбе
Утверждена
постановлением Правительства
Республики Таджикистан
от "29" мая 2010 года №269
Национальная стратегия активизации роли женщин в Республике Таджикистан на 2011-2020 годы
Сокращенные слова
ДНК- Дезоксирибонуклеиновая кислота
ЗАГС- Запись актов гражданского состояния
МФО- Микрофинансовые организации
МВД- Министерство внутренних дел
00- Общественные организации
ОВД- Отдел внутренних дел
ООН- Организация Объединенных Наций
РТ- Республика Таджикистан
СМИ-Средства массовой информации
СНГ- Содружество Независимых Государств
США- Соединенные Штаты Америки
ЦРТ- Цели Развития Тысячелетия
ВВЕДЕНИЕ
Необходимость принятия Национальной Стратегии активизации роли женщин в Республике Таджикистан на 2011-2020 годы (далее -Стратегия) определяется проблемами, вызванными социально-экономическими и политическими преобразованиями в Республике Таджикистан. В частности: недостаточное осознание обществом необходимости тендерного равенства и реализация тендерной политики, наличие традиционных стереотипов о роли и месте женщины в обществе; несовершенство законодательной базы; формальное равенство мужчин и женщин; недостаточное взаимодействие государственных учреждений и неправительственных организаций, занимающихся проблемами защиты прав и законных интересов женщин; сохраняются препятствия для женщин в реализации их прав в сфере труда, экономики, культуры, политике и т.п.
При разработке Стратегии были учтены международные критерии и нормы, определенные в Целях Развития Тысячилетия, Декларации ООН по правам человека, О ликвидации всех форм дискриминации в отношении женщин, Об искоренении насилия в отношении женщин, Конвенции о ликвидации всех форм дискриминации в отношении женщин, Пекинской платформе действий и др. Основу Стратегии составляют Конституция Республики Таджикистан, Закон Республики Таджикистан "О государственных гарантиях равноправия мужчин и женщин и равных возможностей их реализации", Семейный кодекс Республики Таджикистан, указ Президента Республики Таджикистан "О мерах по повышению положения женщин в обществе" от 3 декабря 1999 года,№5, Постановление Правительства Республики Таджикистан о государственной программе Республики Таджикистан "Упорядочение семьи и права", "Основные направления государственной политики по обеспечению равных прав и возможностей для женщин и мужчин в Республике Таджикистан на 2001-2010 годы" от 8 августа 2001 года, №391, "Воспитание, подбор и расстановка руководящих кадров Республики Таджикистан из числа способных женщин и девушек на 2007-2016 годы" от 1 ноября 2006 года,№496 и другие соответствующие нормативные правовые акты.
Главным предназначением Стратегии является создание предпосылок и необходимых условий для наиболее полной реализации природных способностей женщин во всех сферах социальной жизни с целью обеспечения устойчивого развития общества. Ее значимость возрастает по мере совершенствования политической системы общества и развития демократических институтов, институтов гражданского общества.
Стратегия должна служить инструментом формирования государственной тендерной политики и контроля со стороны гражданского общества за ее осуществлением. В Стратегии предпринята попытка на основе учета реального разнообразия исходных условий, интересов, традиций, установок поведения различных групп мужчин и женщин с разными доходами, образованием, семейным положением, национально-культурными и иными особенностями:
- наметить систему требований и критериев, отражающих современные
- представления о социальной справедливости в распределении ролей между женщинами и мужчинами в политической и общественной жизни, социально-трудовых и семейных отношениях, бизнесе, при распределении собственности, в информационной сфере и др. секторах;
- наметить перспективы развития государства в контексте укрепления тендерной демократии, обеспечивающей проведение социально ответственной политики и раскрытие гражданского потенциала женщины как личности;
- повысить уровень общей и политической культуры общества, показателями которого служат возможность самореализации женщины и обеспечение равенства полов во всех сферах жизнедеятельности, включая общественное производство, социальнотрудовые и семейные отношения.
Особое внимание в Стратегии уделено механизмам социального государства и гражданского общества, сотрудничеству власти и общественных организаций с опорой на инициативу, самодеятельность и самоуправление граждан обоих полов в решении социально-экономических проблем.
Стратегия имеет дело с крупномасштабными задачами, которые ставит перед собой государство на перспективу. В ней сформулированы цели, основные средства для их достижения, способствуй сбалансированному и устойчивому развитию общества благодаря интеграции тендерного анализа во все сферы жизни.
Демократизация общественной жизни требует внедрения новых подходов, выработанных мировым сообществом, а именно тендерной модернизации власти, разработки и осуществления гендерно-чувствительной политики во всех областях жизнедеятельности общества и государства, а также широкой пропаганды преимуществ таких подходов. Гармонизация тендерных отношений выступает важной предпосылкой и направлением современных демократических преобразований. Будущее демократии в частности зависит от того, в какой мере в обществе проблема тендерного равенства будет решена.
В связи с этим, Стратегия направлена на оказание помощи в подготовке специалистов по проблеме равноправия полов, тендерной проблематике, способных вести работу по: разработке национальной политики с позиции тендерного баланса; реализации прав женщин в контексте прав человека; росту влияния женщин в принятии решений на всех уровнях и по всем вопросам; обеспечению женщинам равных прав на рынке труда; охране здоровья женщин; пресечению, насилия в отношении женщин; взаимодействию с третьим сектором т.е. подготовке специалистов по тендерной проблематике в сфере общественного взаимодействия, сотрудничества между Правительством Республики Таджикистан, министерствами, ведомствами и женскими общественными объединениями на постоянной основе, включая их тем самым в совместном управлении при решении социально-значимых .проблем.
В основе Стратегии лежит государственно-общественный принцип, в соответствии с которым:
- разработка и реализация Стратегии осуществляется на базе широкого общественного консенсуса;
- мероприятия, предусмотренные в ней, могут осуществляться как на государственной, так и на государственно-общественной или общественной основе.
1. ПОЛОЖЕНИЕ ЖЕНЩИН В ОБЩЕСТВЕННО-ПОЛИТИЧЕСКОЙ ЖИЗНИ СТРАНЫ
Основная цель: достижение паритетного представительства женщин и мужчин в органах исполнительной и представительной власти, на всех уровнях управления.
1.1. Сильные стороны:
- участие женщин в политике составляет достойную конкуренцию мужчинам и способствует улучшению состояния дел в стране;
- присутствие женщин в управленческих структурах развивает более гибкие, ориентированные на постоянно меняющуюся ситуацию формы управления;
- женщины более исполнительны, аккуратны, коммуникабельны, проявляют больший интерес к людям и заботу о них.
1.2.Слабые стороны:
- фрагментарность и неполнота законодательной базы для продвижения женщин на уровень принятия решений;
- низкий уровень представительства, женщин в законодательных органах государственной власти, незначительное число женщин на руководящих должностях в исполнительных органах власти и в организациях различных форм собственности;
- сохраняющиеся в обществе стереотипы о роли женщин в обществе, патриархальный подход к вопросам равенства полов;
- недостаток эффективных механизмов продвижения женщин;
- отсутствие у политических партий стратегий и программ продвижения женщин во власть;
- фрагментарная деятельность женских неправительственных общественных объединений, разобщенность усилий женских организаций, направленных на защиту интересов женщин;
- недостаток у женщин политического опыта.
1.3. Возможности:
возможность введения квот для женщин как временной меры для обеспечения более широкого их участия в исполнительной и представительной власти в соответствии с Конвенцией ООН о ликвидации всех форм дискриминации в отношении женщин; взаимодействие с международными организациями по вопросам достижения равных возможностей для мужчин и женщин, повышения роли женщин в обществе; возможность изучения опыта развитых стран по вопросам политического продвижения женщин.
1.4. Угрозы:
наличие общественных стереотипов и иррациональных предрассудков, которые не способствуют политическому продвижению женщин;
недостаточная защита прав и законных интересов женщин несет в себе угрозу достижению подлинного тендерного равенства;
исполнение не на должном уровне законодательных актов и международных договоров, касающихся семьи, женщин и детей, как со стороны государственных органов, так и общественных объединений может снизить активность женщин и женских ОО в деле реализации своих прав во всех сферах жизнедеятельности общества.
1.5. Действия:
обеспечить формирование гендерно ориентированных бюджетов для реализации практических и стратегических потребностей тендерных групп; добиваться участия женщин в принятии решений на всех уровнях, способствовать формированию новых нравственных норм, направленных на широкое вовлечение женщин в общественные движения, на участие женщин в составе представительных и исполнительных органов власти всех уровней;
организовать подготовку женщин к участию в политической, государственной деятельности и управлении; разработать соответствующие программы подготовки и переподготовки женщин, а также формировать резерв кадров женщин для работы в органах управления различного уровня;
проводить на регулярной основе сбор, анализ и распространение статистических данных об участии мужчин и женщин в государственной и общественной жизни на всех уровнях;
обеспечить доступ женщин ко всем видам деятельности на государственной службе, не ограничиваясь секторами, в которых женщины традиционно заняты (образование, здравоохранение, социальные службы);
обеспечивать поддержку деятельности женских, молодежных, профсоюзных и других организаций, выступающих с инициативами об улучшении положения женщин и выдвигающих способных и компетентных в профессиональном отношении женщин в различные органы власти на всех уровнях;
провести публичные слушания по вопросу квотирования для женщин при приеме на госслужбу, выборах в местные и высшие органы законодательной власти.
в ВУЗах республики ввести часы (или курс лекций) по подготовке кадров для органов исполнительной власти по тендерным проблемам.
1.6. СМИ:
организовать информационное обеспечение политики тендерного равенства, непредвзятого освещения проблем женщин и мужчин в СМИ, формирования позитивного имиджа успешных женщин, развития дружественной женщинам политической культуры;
организовать широкую информационную, пропагандистскую работу, ориентированную на активизацию участия женщин в социально-политических преобразованиях, увеличение их числа в органах власти;
вести биографические исследования карьерного роста успешных женщин в различных ветвях власти
1.7.Общественным объединениям
поддержка через государственные и негосударственные фонды и программы деятельности женских общественных организаций, продолжить практику подготовки и продвижения женщин-лидеров через школы лидерства и другие механизмы их обучения;
проводить, просветительскую работу путем организации семинаров и тренингов как с руководителями партий, так и с женщинами, желающими заниматься политической деятельностью;
развивать сотрудничество государственных органов с общественными объединениями и организациям, и работающими в области защиты прав и интересов семьи, женщин, детей и мужчин;
вести систематическую работу среди женщин, разъясняя им необходимость соблюдения принципа равенства мужчин и женщин на всех уровнях политической деятельности;
в целях повышения политической культуры избирателей разработать и реализовать специальные программы по повышению информированности и преодолению тендерных стереотипов, развитию мер доверия для участия женщин в политической и общественной жизни;
разработать и реализовать, программы правового просвещения женщин и мужчин, разъясняющие им их права и основные свободы, предоставленные как законодательством РТ, так и международными договорами, признанными РТ;
- необходим массовый запуск образовательных программ для подготовки женщин-руководителей местного самоуправления и лидеров сельских сообществ.
2. АКТИВИЗАЦИЯ ЗАНЯТОСТИ ЖЕНЩИН И ИХ РОЛЬ НА РЫНКЕ ТРУДА
Основная цель:
Создание условий для реализации экономических прав и возможностей женщин, а также их равное участие в экономической сфере жизнедеятельности общества, повышение конкурентоспособности женщин на рынке труда.
2.1. Сильные стороны:
- принятые законодательные документы, направлены на целевое увеличение инвестиций в "человеческий капитал", являются важнейшей предпосылкой экономической модернизации на перспективу и необходимым условием долгосрочного стратегического планирования, осуществляемого на основе принципа тендерного равенства;
- поддержка Правительством Республики Таджикистан отраслей, в которых преимущественно заняты женщины;
- создание и развитие женских общественных организаций, занимающихся экономическим продвижением женщин;
- сотрудничество женских 00 с международными организациями для повышения активности женщин на рынке труда.
2.2. Возможности:
- принимаемые руководством страны меры по экономическому продвижению женщин и разработка государственной политики по данному вопросу;
- поддержка международными организациями процессов достижения равных возможностей для мужчин и женщин;
- активизация деятельности неправительственных организаций по вопросам экономического продвижения женщин;
- установление контактов с национальными, региональными и международными организациями, занимающимися вопросами экономического продвижения женщин;
- расширение возможностей в обучение женщин новым навыкам и специальностям, которые будут востребованы в высокооплачиваемых производственных сферах;
- желание экономически активного населения участвовать в реализации программ (долгосрочных, среднесрочных и д.р), принятых Правительством Республики Таджикистан.
2.3. Угрозы:
- риск остаться в числе бедного населения остается по-прежнему высоким среди женщин. Это женщины: пенсионеры и инвалиды, одинокие матери, матери, имеющие на содержании детей-инвалидов, жены трудовых мигрантов;
более слабые конкурентные позиции женщин усугубляют положение женщин и способствуют росту безработицы;
экономические права мужчин и женщин не имеют механизмов реализации в силу отсутствия необходимого правосознания у широких слоев граждан республики;
отсутствие исследований и информационных кампаний по проблемам борьбы с дискриминацией в отношении женщин в области занятости.
2.4. Стратегические задачи:
обеспечение тендерного равенства в сфере труда;
внедрение методов мягкого квотирования в процессе проведения конкурсов по замещению должностей государственной службы всех уровней; формирование, женского кадрового потенциала и резерва для замещения государственных должностей на конкурсной основе;
включение тендерного разреза в разделы социальной и демографической статистики;
проведение мониторинга тендерной сбалансированности занятости во всех отраслях экономики.
повышение уровня занятости на основании принципов тендерного равенства, снижение уровня безработицы;
оптимизация методов реструктуризации экономики в интересах снижения безработицы и преодоления тендерной асимметрии на рынке труда, связанной с доминирующей феминизацией занятости в наименее престижных и низкооплачиваемых областях производства;
экономическое и правовое просвещение всех слоев населения.
2.5. Действия:
создать систему гарантий по достижению тендерного равенства при продвижении по службе и условия для сочетания успешной карьеры с домашними обязанностями и воспитанием детей;
разработать меры по поддержке женщин и мужчин, занимающихся уходом за детьми и их воспитанием, а также механизмы привлечения мужчин к уходу за детьми;
совершенствовать механизмы и повысить роль социального партнерства в решении вопросов тендерного равенства. Применять различные методы при проведении анализа и изучении ситуации в трудовых коллективах, на рабочих местах для обеспечения волеизъявления работников, администрации, сборы предложений по соблюдению равных возможностей женщин и мужчин;
проводить специальные обследования с целью выявления причин тендерного неравенства в разных отраслях и на разных уровнях руководства экономикой;
- составлять прогноз экономической активности населения с учетом тендерной специфики отдельных регионов и секторов производства, а также данных мониторинга бедности;
- составлять прогнозный расчет потребности в специалистах для экономики Таджикистана с учетом тендерного аспекта;
- поощрять работодателей к созданию рабочих мест для женщин;
- подключить бизнес-сектор и общественные объединения к участию в переподготовке безработных женщин на рыночно востребованные специальности с учетом их желания и уровня образования;
- организация совместными усилиями местных исполнительных органов, центров занятости, ОО, международных организаций тренингов для женщин и мужчин по социальной адаптации, самоорганизации, активности, предприимчивости;
- создание механизма мониторинга случаев дискриминации на рабочем месте, при приеме на работу и увольнении с работы, создание механизма правовой защиты при тендерной дискриминации на рабочем месте и т.д.;
- сокращение рабочих мест с вредными и опасными условиями труда, снижение производственного травматизма, особенно в районах с концентрацией вредных производств, для снижения негативного воздействия на здоровье женщин;
- взаимодействие с работодателями - по вопросу о создании комфортного рабочего места для женщин;
- разработать законодательные " акты предусматривающие экономические стимулы и льготы, направленные на повышение заинтересованности работодателя в приеме на работу граждан с семейными обязанностями, в том числе на условиях неполного рабочего времени, по гибкому графику или на дому;
- разработать программы развития малого и семейного бизнеса, различных форм самозанятости. Создать систему "бизнесинкубаторов", где обучение основам предпринимательства сочетается с психологической подготовкой, проведением экспертизы проектов организации собственного дела и последующей помощью в виде временного освобождения от налогов, льготного кредитования, обеспечения оборудованием, сырьем, предоставления помещений и т.п. Расширять системы консультирования и профессиональной ориентации женщин, желающих основать свое дело, и оказывать содействие в практической реализации программ, получивших положительные отзывы специалистов;
- укреплять систему профессионального обучения, дообучения, переобучения женщин, повышения их квалификации; создавать условия для профессиональной реадаптации, повышения квалификации или переобучения женщин, имеющих перерывы в трудовой деятельности, в том числе при возвращении из отпусков по беременности и родам и уходу за ребенком;
- всемерно поддерживать сохранение и развитие сети дошкольных и внешкольных учреждений, учреждений социального обслуживания, доступных для всех типов семей;
- осуществлять постоянный мониторинг положения женщин на рынке труда;
- разработать критерии оценки влияния экологических факторов и условий труда на здоровье женщин (включая репродуктивную функцию), работающих на предприятиях и в организациях всех форм собственности. Осуществлять меры по усилению охраны труда женщин;
- создавать условия для обеспечения занятости женщин с пониженной конкурентоспособностью (инвалидов, многодетных матерей, глав неполных семей, жен военнослужащих и других). Разработать систему мер, стимулирующих работодателя к использованию труда и приему на работу социально незащищенных категорий населения. Гарантировать этим категориям правовую защиту в случае ущемления их трудовых прав.
3. ПОДДЕРЖКА РАЗВИТИЯ ЖЕНСКОГО ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА
Основная цель:
Достижение тендерного равенства в экономической сфере, достижение равного доступа к финансовым ресурсам, через кредитование, развитие предпринимательства среди женщин
3.1. Сильные стороны: а) Доступ к финансовым ресурсам, кредитные линии - Правительство Республики Таджикистан провело ряд структурных реформ, оказавших заметное влияние на улучшение деловой и предпринимательской среды, развитие частной инициативы у экономически активной части населения. Заложило базу для развития малого бизнеса и формирования среднего класса предпринимателей, который является основой стабильности и опорой государства;
- усилия Правительства в этой сфере дополняются поддержкой международных организаций, среди которых наибольшую активность проявляют Всемирный Банк, Программа Развития ООН, Азиатский Банк Развития, Европейский Банк Реконструкции и Развития, Агентство США по международному развитию;
- деятельность МО направлена на исследование процессов развития частного сектора и предпринимательства в стране, оказание технического содействия, предоставление финансовых ресурсов для предпринимательской деятельности, вовлечение представителей частного сектора в процесс принятия решений;
- в стране создано множество общественных структур, содействующих развитию и защищающих интересы малого и среднего бизнеса, среди которых Ассоциация Микрофинансовых Организаций Таджикистана, ’Национальная Ассоциация малого и среднего бизнеса, Ассоциация деловых женщин Таджикистана, Национальная - Ассоциация дехканских (фермерских) хозяйств и множество других;
- законодательство определяет правовое положение участников экономического оборота, основание возникновения и порядок осуществления прав собственности и других имущественных прав, регулирует договорные и другие обязательства, а также другие имущественные и связанные с ними личные имущественные отношения, основанные на равенстве, автономии, воле и имущественной самостоятельности их участников.
б) Земельная реформа
Правительство страны приняло ряд мер по улучшению среды малого бизнеса:
- проводятся регулярные встречи государственных органов с отечественными бизнес -ассоциациями;
- сформирован Консультативный Совет по улучшению инвестиционного климата при Президенте Республики Таджикистан с участием бизнесструктур;
- осуществлен переход на упрощенный порядок открытия бизнеса по принципу "Единое окно";
- утвержден широкий перечень мер по снижению налогового бремени на малый бизнес (льготы по налогам);
- объявлен мораторий на проведение проверок субъектов малого бизнеса;
- осуществлена либерализация порядка лицензирования деятельности;
- осуществляется "Программа улучшения предпринимательской среды200 дней реформ", приняты антикризисные меры в секторе малого бизнеса в Таджикистане;
- создана постоянно действующая антикризисная команда с реальными полномочиями;
- разработан и реализуется план мероприятий по. оптимизации и сокращению расходов у каждого предпринимателя, мобилизация внутренних резервов;
- введено страхование бизнеса, кредитов, залогов, депозитных средств и привлеченных кредитных ресурсов; поддержание ликвидности на должном уровне; хеджирование валютных рисков, используя: потенциал отечественных банков и государственную поддержку; увеличение капитала, в том числе и за счет объединения бизнеса и расширения участников.
3.2. Слабые стороны: А) Доступ к финансовым ресурсам, кредитные линии - отсутствие возможности инвестирования МФО в стране;
- неравномерность в распределении ресурсов между мужчинами и женщинами, что является главной причиной в отсутствии доступа женщин к финансовым ресурсам; женщины в силу ряда социальных, культурных особенностей и традиций оказались в более трудном положении, чем мужчины, им труднее получить кредит, поскольку многие из них не обладают залоговым имуществом;
- повсеместная слабая информированность и правовая грамотность населения;
- отсутствие тендерного анализа и тендерных индикаторов, фиксирующих результаты осуществления тендерной политики в экономике и предпринимательстве в частности;
- более низкая конкурентоспособность работающих женщин на рынке труда обусловлена, помимо прочего, тем, что именно на них в значительной мере сосредоточены функции ухода за членами семьи, вследствие чего они чаще оказываются временно нетрудоспособными;
- бедность семей является основной причиной распространения детской занятости. Впоследствии это приведет к воспроизводству бедности, поскольку работающие дети либо перестают посещать школу, либо снижают интенсивность усилий для обучения, что означает сокращение вероятности последующего продолжения образования с целью получения работы с приемлемым заработком.
Б) Земельная реформа
- труд в сельской местности остается маломеханизированным или полностью ручным. Количество агротехники не отвечает потребности по сезонам работы. Машинизация - обеспечение дехкан техникой, требует обучения оставшихся мужчин в сельской местности, а также обучения женщин - механизаторов. С другой стороны, машинизация приводит к освобождению трудовых ресурсов и снижению заработков, дехкан;
- отсутствие и несвоевременное получение необходимых финансовых ресурсов;
- отсутствие филиалов отдельных коммерческих банков в регионах; трудности с оформлением документации на получение кредита, в отсутствии тендерного равенства в доступе к земельным, водным ресурсам и недвижимости;
- высокие цены на энергоносители и разрушение всей ирригационной системы;
- отсутствие и необходимость восстановления научно-технической инфраструктуры села: селекционные, семеноводческие, сортоиспытательные, племенные, агрохимические и др. службы, а также вопросы аграрной безопасности;
- не налажена система мониторинга маркетинга сельхозпродукции и информирование сельскохозяйственного производителя;
3.3.Возможности:
- создание благоприятного климата для стабильного развития предпринимательства;
- для поддержки зарождающегося класса собственников и развития новых демократических институтов и структур гражданского общества;
обеспечение доступа женщин к финансовым услугам;
микрофинансирование является важным источником финансирования для развития малого и среднего бизнеса, а малый бизнес, в свою очередь, играет неоценимую роль в укреплении частного сектора, делая экономику многоукладной;
поддержка инвестициями внутри страны микрофинансовые организации, которые оказывают финансовые услуги сельскому населению, а также живущим в отдаленных регионах страны;
расширение присутствия микрофинансовых организаций во всех регионах республики;
расширение возможностей женщин в получении кредитов;
упрощение процедуры получения кредита;
обучение женщин новым навыкам и специальностям, которые будут востребованы в высокооплачиваемых производственных сферах;
восстановление научно-технической инфраструктуры села:
селекционные, семеноводческие, сортоиспытательные, племенные, агрохимические и др. службы, а также вопросы аграрной безопасности.
3.4. Угрозы:
ослабление конкурентных позиций женщин в низкооплачиваемых отраслях;
рост напряжения с ликвидностью в финансовом секторе, и как следствие снижение объемов и темпов кредитной поддержки малого бизнеса, повышение процентной ставки за кредиты;
сужение емкости большинства рынков товаров, в особенности непродовольственных;
девальвация курса. национальной валюты и существующий рост затрат по обслуживанию привлеченных в оборот денежных средств, в том числе кредитов, выданных в инвалюте или индексированных;
ухудшение финансовых показателей, рост потенциальной возможности банкротства;
снижение объема денежных потоков в бизнесе и сокращения объемов реализации;
существенное снижение рентабельности бизнеса и потенциала его роста.
3.5. Стратегические задачи:
разработка тендерной составляющей стратегического прогноза социально-экономического развития страны, анализ вклада мужчин и женщин в экономические результаты проводимой макроэкономической политики;
принятие программ по обеспечению равного доступа сельским женщинам к экономическим ресурсам;
экономическое и правовое и экономическое образование просвещение всех слоев населения.
3.6. Действия:
Разработать мероприятия, направленные на выполнение целей, способствующие:
- повышению конкурентоспособности женщин на рынке труда с применением системы поддержки (консультации, помощь в обучении и трудоустройстве);
- дальнейшему развитию предпринимательства и самозанятости среди женщин;
- профессиональной переподготовке женщин, обучению администрированию и управлению бизнесом. При этом учеба будет сконцентрирована на следующих темах: бизнес-менеджмент, воспитание уверенности в себе и повышение профессиональной компетентности;
- создать широкую сеть центров экономического образования, совершенствовать меры по развитию малого и среднего бизнеса путем финансовой поддержки предпринимательства, широкого развития консультационных и маркетинговых услуг;
- разработать механизмы по вовлечению женщин в бизнес и содействию в дальнейшем развитии созданных ими предприятий. Потребности женщин в труде учитывать при проведении дальнейших преобразований в экономике. Особое внимание уделять" развитию занятости женщин в сельском хозяйстве, в том числе в сфере переработки сельхозпродукции;
- обучать больше девушек и женщин техническим специальностям;
- Создать условия для развития социально ориентированного предпринимательства с учетом тендерных аспектов, направленного на: распространение и развитие семейного бизнеса, укрепляющего институт семьи. Создание широкой сети рабочих мест "на дому" со свободным графиком работы и новыми формами разделения труда; вытеснение силовых и командных методов решения проблем в сфере управления бизнесом, применение экономических методов с развитием социального партнерства и взаимопомощи.
- Составлять прогноз экономической активности населения с учетом тендерной специфики отдельных регионов и секторов производства, а также выявление потребности в кредитовании;
- повысить эффективность программ микрокредитования для женщин через усиление их адресности, прозрачности, расширение охвата малоимущих женщин программами микрокредитования (особенно на селе). В этих целях рекомендовать местным исполнительным органам привлекать женщин к пропаганде и распространению знаний по организации своего бизнеса (и сельскохозяйственных знаний).
- проводить экономические расчеты эффективности и социальных последствий создания рабочих мест для женщин и мужчин.
- подключить бизнес-сектор и общественные объединения (ОО) к участию в переподготовке безработных женщин на рыночно востребованные специальности с учетом их желания и уровня образования.
- совершенствовать формы и методы социальной поддержки различных; категорий женщин в обеспечении их занятости, включая развитие активных форм, ориентирующих на самостоятельное решение проблем. Добиваться развития систем содействия и расширением участия женщин в малом и семейном предпринимательстве, включая предоставление льгот по налогам, кредиту и страхованию данных сфер;
4. ПРОБЛЕМА ПОВЫШЕНИЯ ОБРАЗОВАТЕЛЬНОГО УРОВНЯ ЖЕНЩИН
4.1.Основная цель: Повышение образовательного уровня женщин Таджикистана.
- расширение и совершенствование комплексных мер по повышению охвата системой среднего и профессионального образования девочек, в том числе проживающих в сельских или отдаленных районах, а также в семьях с низким доходом;
- повышение и поддержание на должном уровне качества образования. Цель, получение знаний и навыков, востребованных на рынке труда и необходимых в общественной и семейной жизни;
- "содействие изменениям в социальных" установках,- ценностных представлениях и поведенческих моделях в направлении обеспечения тендерного равенства возможностей.
4.2. Сильные стороны:
- разработан пакет программных документов по обеспечению равных прав и возможностей для женщин и мужчин республики, в том числе в доступе к услугам системы образования;
- растет число девушек стремящихся получить высшее образование, которое воспринимается ими как гарант экономической стабильности и востребованности на рынке труда;
- создан и действует механизм "президентских квот" для девушек из отдаленных регионов, предоставляющий возможность получение высшего образования;
- начаты реформы в системе образования, направленные на большую интегрированность в мировую образовательную систему, в числе которых меняются и схемы финансирования;
- на базе Комитета по делам семьи и женщин республики организована постоянно действующая система обучения потенциальных женщинлидеров, работающих в системе государственного управления;
- включена в учебные программы системы высшего образования в качестве обязательной дисциплины - Основы демографии и тендерной политики; все более заметна активность неправительственных организаций, занимающиеся вопросами образования, в том числе женской части населения.
4.3.Слабые стороны:
низкий охват системой среднего общего образования девушек, в особенности проживающих в сельской местности; сохраняющийся стереотип относительно невысокой значимости и необходимости для девушек получения базового среднего общего и профессионального образования. Семейный доход становится наиболее важным фактором доступа к образованию. Провозглашенное законодательством равноправия мужчин и женщин в сфере образования недостаточно, так как физическое присутствие на занятиях в учебных классах предполагает определенные затраты времени(отвлечение от труда по дому и на рынках или других местах как помощь семье) и средств(одежда, обувь, школьные принадлежности, транспортные расходы и школьные сборы), что предполагает наличие неравенства в возможностях. Традиционно считается, что больше средств нужно вкладывать в образование мальчиков, потому что участь девушки - это семья, дом, хозяйство, дети. Девочек так воспитывают с детства, поэтому они и сами не проявляют никакой активности в вопросе получения образования; недостаточное финансирование системы образования, которое проявляется в сохранении "проблем со школьной инфраструктурой, обеспечением квалифицированными кадрами, наличием скрытых платежей за обучения; все еще слабая активность женской части населения в политической жизни и на рынке труда, в том числе вследствие их относительно низкого образовательного уровня; сохраняются физические и временные затраты женщин на выполнение домашней работы. На женщин возложена основная часть домашней работы, в связи, с: чем у них остается мало времени на обучение, повышение квалификации и самообразование; недостаточность публикаций в СМИ о проблемах и препятствиях участия женщин в учебном процессе.
4.4. Возможности:
создание центров по изучению проблем тендерного равенства, в том числе в образовательном процессе республики; разработка Стратегии по содействию образованию девочек; совершенствование системы повышения квалификации и тендерной грамотности учителей начальных, средних и высших школ; активизация научно-методического подкрепления процесса преподавания тендерных дисциплин по всем ступеням образования.
4.5. Угрозы:
сохранение относительно низкого образовательного уровня женской части населения может тормозить развития демократий и решения проблем бедности;
наличие профессионального, но некачественного образования может не являться гарантом женщинам-специалистам перспектив профессионального и должностного роста;
права мужчин и женщин недостаточно реализуются в связи с низким уровнем тендерного просвещения широких слоев граждан республики;
недостаточная элементарная юридическая грамотность женщин будет ограничивать в защите прав и реализации возможностей;
нехватка специалистов по тендерной экспертизе образовательных программ становиться ограничителем в разработке и реализации гендерночувствительных программ.
4.6.Стратегические задачи:
повысить охват системой образования девушек и женщин;
обеспечивать взаимодействие соответствующих структур и гражданского общества в формулировании, осуществлении и мониторинге стратегии по повышению образовательного уровня женского населения республики;
укрепить потенциал системы образования;
внедрить тендерные аспекты в учебно-методические материалы учебных заведений;
повысить вовлеченность женщин в политическую и экономическую деятельность.
4.7. Действия:
продвижение решения об обязательности получения среднего полного образования;
разработка и продвижение механизмов по снижению оплаты стоимости профессионального обучения, в том числе для девушек;
создание аналитической базы по демографическим тенденциям, образованию и занятости женщин, влиянию на образование мер политики в области социальной защиты, занятости, госбюджета и предпринимательства;
формирование программ развития системы образования и системы бюджетирования с гендерно-чувствительными индикаторами;
повышение кадровой и технической оснащенности образовательных учреждений, в особенности в сельских населенных пунктах;
создание постоянно-действующей системы проведения информационно-просветительской работы по значимости и необходимости женского образования с привлечением СМИ, религиозных и общественных организаций;
содействие созданию безопасной учебной среды, учитывающей тендерные факторы, которая позволит устранить основное препятствие, мешающее охвату девочек системой образования.
Отдельные туалеты, безопасная питьевая вода, бесплатное питание и небольшие школы, расположенные недалеко от дома, - все это непосредственно влияет на посещение школ девочками и их учебу в школе;
- разработка механизмов продолжения обучения для девушек, не получивших в свое время полное среднее образование. Такие механизмы должны иметь практическую направленность, учитывать условия жизни девушек - содействие организации центров обучения рабочим специальностям (швея, прядение и вязание, ювелирное дело, и т.д.);
- разработка и осуществление специально рассчитанных на девушек программ, которые позволяли бы получать информацию, навыки, советы и услуги, необходимые им для профориентации, защиты от конфликтов и насилия в семье, злоупотребления наркотиками и распространением болезней передаваемых половым путем;
- разработка и применение механизмов обеспечения финансовых показателей системы образования, в том числе путем практикования проведения общественных бюджетных слушаний;
- обеспечение учета региональных особенностей и перспектив в процессе размещения учреждений профессионального образования.
- поддержание исследовательских программ по тендерным вопросам и обеспечение доступа к результатам для всех заинтересованных лиц.
Создание информационной сети по тендерным исследованиям.
5. ЖЕНЩИНЫ И ЗДРАВООХРАНЕНИЕ
Основная цель:
Повышение качества жизни женского населения через укрепление здоровья в целом и репродуктивного здоровья в частности.
5.1. Сильные стороны:
- создана и расширяется сеть медицинских организаций, оказывающих услуги по охране здоровья’ женщин, функционируют центры репродуктивного здоровья;
- разработаны и реализовываются программы по репродуктивному здоровью и репродуктивному праву, профилактике инфекционных и экстрогенитальных заболеваний, безопасному материнству;
- разработана Концепция охраны репродуктивного здоровья, определяющая государственную политику в этой области и систему комплексных профилактических мер, включающую совершенствование организации медицинской и лекарственной помощи, улучшение подготовки и усовершенствование кадров, информационное обеспечение деятельности в области охраны репродуктивного здоровья, а также проведения научных исследований по проблеме;
- функционируют общественные организации, занимающиеся вопросами исследования и освещения проблем, связанных с репродуктивным здоровьем женщин;
- проводятся информационные компании по важности грудного вскармливания, медицинского обслуживания матери и ребенка;
- созданы кризисные центры для женщин как компонент защиты, в том числе психического здоровья.
5.2. Слабые стороны:
- низкий образовательный уровень женского населения;
- недостаточность объемов государственного финансирования сектора здравоохранения. Ограниченность государственных расходов на здравоохранение затрагивает и мужчин, и женщин, но в условиях дефицита семейного бюджета потребности женщин в поддержании здоровья оказываются наименее приоритетными;
- низкий уровень квалификации и нехватка медицинского персонала, особенно в сельской местности;
- низкий уровень доходов семей, недостаточность финансовых средств для поддержания здоровья и полноценного доступа женщин к медицинскому обслуживанию;
- низкая информированность молодого поколения в вопросах сохранения репродуктивного здоровья и получения квалифицированной помощи;
- отсутствие системности в проведении мероприятий по профилактике, диагностике и лечению рака молочной железы, шейки матки, яичников и остеопороза.
5.3. Возможности:
- формирование и системный анализ банка данных по медицинской статистике с учетом тендерного аспекта;
- разработка сценариев развития системы здравоохранения, с обоснованием возможных перспектив относительно женского и детского здоровья;
- совершенствование системы диагностики и профилактики женского и детского здоровья;
- консолидация усилий официальных структур, органов местного самоуправления, неправительственных организаций в активизации информационных компаний по охране женского и детского здоровья;
- последовательное продвижение политики, планирования семьи.
5.4.Угрозы:
- неразвитость системы сбора и анализа данных в рамках медицинской статистики, что не позволяет получить полноценную реальную оценку ситуации;
- сохраняющая практика домашних родов увеличивает риск неблагополучных родов;
- увеличение количества социально опасных заболеваний (ВИЧ/СПИДа, наркомании, алкоголизма, инфекций, передаваемых половым путем и др.);
- сохраняющийся рост случаев суицида у женщин, в том числе в молодом возрасте свидетельствует и о психологической неустойчивости.
5.5.Стратегические задачи:
- повышать образовательный уровень женщин;
- усилить потенциал сектора здравоохранения;
- обеспечить достоверность и прозрачность медицинской статистики;
- постепенно стирать различия между городом и селом в доступе и качестве медицинских услуг.
5.6. Действия:
- создание аналитической базы по демографическим тенденциям, заболеваемости, репродуктивному здоровью женщин и девушекподростков, влиянию на здоровье мер в рамках политики занятости и социальной защиты, образования, экологии;
- формирование программ развития системы здравоохранения и системы бюджетирования с гендерно-чувствительными индикаторами;
- создание и реализация устойчивого механизма объединения усилий и координация действий органов государственной власти всех уровней, общественных объединений, религиозных и благотворительных организаций для проведения информационных компаний по поддержанию здоровья, оценки ситуации и мониторингу программ в области здравоохранения;
- интеграция национальной системы медицинской отчетности к мировой системе, в том числе в плане методологии расчетов, обоснованию медицинских норм и стандартов;
- повышение кадровой и технической оснащенности медучреждений, в особенности в сельской местности;
- создание на базе действующих онкологических отделений и женских консультаций пункты для раннего выявления (скрининга) рака молочной железы;
- разработка и обеспечение прозрачности нормативной базы по сооплате пациентов за медицинские услуги, с учетом тендерного фактора;
- осуществление Программ планирования семьи;
- принятие мер по профилактике самоубийств, включая развитие сети телефонов доверия, женских кризисных центров;
- обеспечение доступа всех женщин и девочек к просвещению по вопросам половой жизни и деторождения, безопасного материнства и кормления грудью, питания, злоупотребления психоактивными веществами;
- содействие повышению уровня знаний для снижения нежелательной беременности у молодежи.
6. ФОРМИРОВАНИЕ В ОБЩЕСТВЕННОМ СОЗНАНИИ НЕОБХОДИМОСТИ ОБЕСПЕЧЕНИЯ РАВЕНСТВА ПРАВ И ВОЗМОЖНОСТЕЙ
Основная цель- формирование общественного сознания и поведения основываясь на принципы равенства прав и возможностей женщин и мужчин.
6.1 .Сильные стороны:
- принятие в республике пакета тендерных программ и правил создающих базовый фон обеспечения равенства прав и возможностей;
- увеличивается количество местных изданий, типографий, каналов телевидения и радио что свидетельствует о расширении возможностей воздействия на общество, широкую аудиторию;
- активизация деятельности НПО, в том числе работающих в тендерной проблематике;
- увеличение публикаций женщин - журналистов, молодых независимых журналистов.
6.2. Слабые стороны:
- отсутствие постоянства в проведении информационных кампаний по борьбе с дискриминацией в отношении мужчин и женщин;
- сохраняющаяся низкой тендерная подкованность местных журналистов и репортеров;
- СМИ пока не стали активными партнерами в решении тендерных проблем.
6.3.Возможности:
- масштабное правовое и тендерное просвещение населения;
- объединение усилий СМИ и неправительственных организаций в освещении равенства женщин и мужчин, проблем женщин и детей;
- обучение работников СМИ работе над тендерной тематикой.
6.4.Угрозы:
- сохраняющиеся тендерные стереотипы могут стать серьезным тормозом в осуществлении демократических преобразований в республике;
- недостаточное освещение тендерной политики государства в СМИ в определенной степени может снизить эффективность принимаемых мер.
6.5. Стратегические задачи:
- внедрение тендерной тематики и подходов в деятельность печатных, радио, телевизионных и электронных СМИ;
расширение информированности общества относительно международных и национальных конвенций, гендерного законодательства;
повышение осведомленности общества по вопросам тендерного равенства.
6.6. Действия:
поддержка и повышение статуса журналисток в обществе; обученые главных редакторов СМИ навыкам по продвижению общественных дебатов по тендерной проблематике; популяризация положений международных конвенций по ликвидации всех форм дискриминации в отношении женщин и обеспечению равноправия мужчин и женщин- организация конкурсов на лучший репортаж, заметку, плакат или стенд, проведение олимпиад и конференций, подготовка фильмов и публикаций; подготовка и публикация периодических отчетов о ходе исполнения государственных программ направленных на обеспечение равных прав, возможностей мужчин и женщин; обеспечение сотрудничества государственных органов и СМИ по вопросам достижения социального равенства мужчин и женщин; постоянное освещение в СМИ практических успешных примеров активности женщин в политике, экономике; поддержка практики проведения тендерной экспертизы законодательных и нормативных актов.
7. НАПРАВЛЕНИЯ ПРЕДОТВРАЩЕНИЯ НАСИЛИЯ В ОТНОШЕНИИ ЖЕНЩИН
Основная цель: создание условий для достойной жизни женщин без насилия. Не допускать насилия как формы отношений между людьми. Искоренение насилия в его различных проявлениях во всех социальных сферах, включая семью.
7.1.Сильные стороны:
- создан координационный совет по предотвращению насилия в отношении женщин, в состав которого входят представители министерства юстиции, труда и социальной защиты населения, здравоохранения, Министерства внутренних дел, комитета по делам женщин и семьи при Правительстве РТ, работники судов и Генеральной прокураторы, а также представители НПО;
- Таджикистан присоединился к Конвенции о ликвидации всех форм дискриминации в отношении женщин, приняв на себя обязательства обеспечивать равные права для мужчин и женщин, в том числе право на жизнь без насилия;
- в нижней палате Парламента Республики Таджикистан функционирует комитет по делам семьи, охране здоровья, социальной защите и экологии, который занимается ведением законопроектной работы, и участвовал в разработке тендерной политики страны; имеются структуры в областных, городских, районных, представительных органах власти на местах, занимающиеся вопросами семьи;
в министерствах и ведомствах социального сектора (здравоохранения, труда и социальной защиты и др.) имеются подразделения, непосредственно занимающиеся решением проблем женщин, семьи, детей. Решением вопросов труда и быта женщин занимаются службы занятости населения и другие государственные органы;
при содействии Национальной комиссии по делам семьи и женщин ведется работа по предотвращению насилия в отношении женщин.
7.2. Слабые стороны:
жертвы не заявляют о совершенном насилии из-за страха подвергнуться общественному порицанию. Вследствие действия стереотипа "женской виновности" в изнасиловании; процедура сбора доказательств по данному виду преступления воспринимается женщинами как унизительная и не обеспечивающая окончательной победы в судебном процессе и наказания насильника; трафик женщин становится заметным социальным явлением. В то же время информации о его масштабах, формах и видах явно недостаточно; жертвы трафика обычно оказываются без виз и паспортов или с поддельными паспортами, превращаясь в нелегальных мигрантов, в результате чего они не желают контактировать с правоохранительными органами, несмотря на противоправные условия жизни и работы; все вопросы, связанные с защитой прав и свобод граждан, рассматриваются местными судами в общем порядке, процедуры, учитывающие специфические потребности женщин, не предусмотрены; подразделения органов внутренних дел, занимающиеся проблемами насилия в отношении женщин, технически слабо оснащены, не имеют достаточных возможностей для оказания конкретной помощи женщинам-жертвам насилия;
отсутствие эффективных институциональных механизмов, занимающихся предотвращением и решением вопросов насилия в отношении женщин и способные предоставить поддержку- жертвам такого насилия; неразработанность современного законодательства в области профилактики и предотвращения насилия в отношении женщин, отсутствие специализированных нормативно-правовых актов в этой области и механизма мониторинга выполнения существующих нормативно-правовых актов;
- отсутствие комплексной системы регистрации и введения статистики по фактам насилия по тендерному признаку для оперативного регулирования в области оказания различным видам помощи пострадавшим от насилия;
- практически отсутствует статистика о насилии в семье, на работе, по месту учебы, которое совершается в форме морального надругательства, психологического давления, недостаточно учитываются факты сексуального домогательства;
- недостаточный уровень подготовки сотрудников правоохранительных, образовательных, медицинских учреждений по вопросам насилия по тендерному признаку и защиты прав человека;
- низкий уровень осведомленности населения о проблемах насилия по тендерному признаку ввиду неадекватного освещения этой проблемы в СМИ.
7.3. Возможности:
- создание государственной программы и включение всех уровней и всех подразделений власти в борьбу с проявлениями насилия в отношении женщин;
- развитие сети кризисных центров и приютов для лиц, подвергшихся насилию. В перспективе они могут стать методической и информационной базой для всех учреждений социального обслуживания семьи и детей;
- предотвращение и профилактика домашнего насилия посредством обучения и выявления насилия на ранней, начальной стадии.
7.4. Угрозы:
- тендерная асимметрия, являясь базовой в системе человеческих отношений и выступая питательной средой для любых насильственных проявлений, основанных на представлении о "природном" превосходстве мужчин, может принимать нежелательные формы; кроме того, она приводит к деформации личности, столкнувшейся с проявлениями насилия;
- последствия насилия, которые могут привести к социальной изоляции и антисоциальному поведению женщины, ограничению экономических возможностей, нежеланию участвовать в политической, общественной или образовательной деятельности;.
- негативное воздействие насилия на психику детей-очевидцев;
- рост суицида женщин, убийств и нанесения телесных повреждений средней тяжести, преступности среди детей, подростков и Молодежи.
7.5. Действия:
В области профилактики и предотвращения насилия в отношении женщин:
- совершенствование системы законодательства в области профилактики и предотвращения насилия по тендерному признаку в соответствии с международными правовыми нормами и оптимизация системы мер по правовой защите пострадавших от насилия правоохранительными органами;
- формирование системы социальных институтов по оказанию практической помощи пострадавшим от насилия по тендерному признаку и координация усилий и ресурсов всех заинтересованных в этой проблеме сторон;
- создание системы кадрового и научно методического обеспечения деятельности специализированных социальных институтов по работе с пострадавшими от насилия для организации мониторинга и корректировки проектов, программ и мероприятий;
- консультирование населения по вопросам профилактики насилия в отношении женщин на базе кризисных центров, служб, вузов и районных отделений ОВД;
- комплексная подготовка и обучение социальных" работников, соответствующего персонала органов здравоохранения, образования и правоохранительных органов для работы с гражданами, подвергшимися насилию, на базе одного или нескольких специализированных вузов страны;
- включение в учебные программы специальных курсов подготовки по предупреждению возможного насилия по тендерному признаку;
- проведение информационной, образовательной и воспитательной работы по изменению традиционных стереотипов, основанных на превосходстве одного пола над другим; поддержка, развитие и осуществление социальной рекламы и других методов привлечения СМИ к пропаганде ценностей ненасилия.
- усиление взаимодействия властных структур, социальных учреждений и неправительственных организаций в области профилактики и предотвращения насилия по тендерному признаку;
- обеспечение специализированного обучения сотрудников правоохранительных органов, медиков, социальных работников для оказания помощи, реабилитации и других социальных услуг пострадавшим от насилия и лицам, совершившим насилие;
- создание специальной рабочей группы для изучения истории и теории насилия по тендерному признаку и проведение научных и научноприкладных исследований для изучения феномена насилия;
- совершенствование статистической отчетности с целью получения полной и объективной информации обо всех формах насилия по тендерному признаку, а также поощрение исследования о причинах, характере, степени и последствиях такого насилия, об эффективности мер по предупреждению и предотвращению насилия;
- осуществление постоянного патронажа женщин, нуждающихся в поддержке, защите от насилия, реабилитации и предоставлении временного приюта;
- оказание психологической поддержки женщинам в решении проблем мобилизации их собственных возможностей и внутренних ресурсов для преодоления сложных жизненных ситуаций; проведение информационно-пропагандистской и образовательной работы (обучающие программы, выпуск буклетов и бюллетеней), связанной с проблемами предотвращения насилия, в том числе трафика;
содействие распространению международного опыта борьбы с насилием, содействие осознанию женщинами своей причастности к искоренению насилия путем повышения личной и корпоративной самооценки их политической и правовой культуры;
совместно с неправительственными организациями постоянное проведение тендерного обучения специалистов, работающих в правоохранительных органах и органах юстиции, а также работников здравоохранения;
в целях предупреждения фактов насилия проведение профилактической работы с неблагополучными семьями и потенциальным контингентом населения;
усиление работы в общеобразовательных школах и ВУЗах по вопросам семейного воспитания и нормам этики и морали;
в трудовых коллективах проводить работу по введению запрета на любые формы дискриминации по признаку пола, вербальное насилие, сексуальные домогательства и другие формы поведения, унижающие достоинство женщин и мужчин;
на конкурсной основе создание художественных и документальных фильмов о призваниях женщины, выпуск наглядных пособий, направленных на воспитание молодого в основном мужского поколения в духе уважения к женщинам В области пресечения насилия:
изучение правовых актов для разработки Закона Республики Таджикистан "О защите от насилия в семье" рассматривающий насилие в семье как уголовное преступление;
рассмотреть возможность создания национального координационного центра по борьбе с нелегальным вывозом людей (в том числе женщин и детей);
развивать систему помощи пострадавшим от насилия, а именно создавать широкую сеть служб, обеспечивающих помощь, в частности: систему убежищ по районному принципу, общегородскую горячую линию для пострадавших от насилия; специальный отдел по расследованию насильственных преступлений по тендерному признаку в рамках ОВД; общегородскую службу помощи пострадавшим от насилия при правительстве; повышать ответственность правоохранительных органов за прием заявлений от пострадавших и адекватное расследование преступлений в области насилия По тендерному признаку;
- рассмотреть возможность создания районных кризисных центров за счет средств местных бюджетов и государственных грантов на социально значимые проекты;
- создать и внедрить систему по работе с виновниками семейного насилия, обязательное прохождение ими программ по реабилитации виновников семейного насилия;
- рассмотреть вопросы создания реабилитационных центров в пунктах пропуска через государственную границу для размещения жертв трафика из Таджикистана и стран-участниц СНГ до выяснения обстоятельств их пребывания за границей;
- принять меры по упрощению процессуальных действий по принятию мер к виновным за совершение домашнего насилия;
- укрепить структурные подразделения МВД, занимающиеся предупреждением и пресечением насилия;
- оказывать поддержку кризисным центрам за счет государственных грантов на социально значимые проекты.
8. ФАКТОРЫ УКРЕПЛЕНИЯ СЕМЬИ
Основная цель: укрепление института семьи и семейно-брачных отношений путем повышения престижа семьи, пропаганды ценностей брака и семьи, достижения тендерного равенства в семейных отношениях, обеспечивающих социальную и культурную преемственность поколений и являющихся фактором стабильности и устойчивого развития гражданского общества.
8.1.Сильные стороны:
- создана достаточная правовая база по вопросам семьи, женщин и детей; 15 июля 2004 года принят Закон Республики Таджикистан "О борьбе торговле людьми", программы, Указом Президента РТ в июле 2005 года; создана Специальная рабочая группа по возвращению жертв торговли людьми, находящихся в странах Персидского залива, в частности в ОАЭ; Постановлением Правительства РТ от 4 января 2005г. из числа представителей соответствующих министерств и ведомств создана Межведомственная комиссия по борьбе с торговлей людьми;
- в настоящее время религиозным деятелям республики запрещено совершать мусульманский обряд вступления в брак "никох" без официальной регистрации в ЗАГСе;
- понимание в обществе важности семьи, ее роли в воспитании новых поколений, обеспечении общественной стабильности и прогресса;
- претворение в жизнь. Закона Республики Таджикистан по упорядочению национальных традиций и обрядов;
- признание необходимости учета интересов семьи и детей, а также принятие специальных мер их социальной поддержки;
- активное сотрудничество женских общественных объединений с государственными органами.
8.2.Слабые стороны:
низкий образовательный уровень девушек в возрасте от 16-19 лет;
многоженство;
рост влияния религиозного фактора;
наличие неполных семей, состоящих из одного родителя и детей, являющихся в основном материнскими;
уменьшилось влияние отцов на воспитание детей в семье;
увеличивается количество разводов, падает престиж семьи, усиливаются напряженность внутрисемейной жизни, конфликты и факты насилия в отношении женщин;
возникает проблема, связанная с получением алиментов в случаях с трудовыми мигрантами;
плохо функционируют детские дошкольные и школьные учреждения. Практически во многих детских садах отсутствуют группы ясельного возраста, позволяющие работать матерям, имеющим малолетних детей. Питание, заработная плата воспитателей, нянечек в подобных учреждениях, в своем большинстве, формируется из " средств, выплачиваемых родителями в рамках ежемесячной платы, которая, в свою очередь, составляет в среднем от 50 до 150сомони;
усилился всеобщий эгоизм. В брачно-семейном поведении ему способствует дух сексуальной вседозволенности, насаждаемый фильмами, книгами, кассетами и газетами эротического содержания, на смену старой морали пришла полная "свобода личности": никто никому ни в чем не обязан, что подрывает основы семьи и общества;
низкий уровень правовой грамотности "первых" и "вторых" жен и их нежелание обращаться в суд из-за сложности сбора доказательств в подобных случаях и.т.д.
отсутствие методики и специалистов, которые бы могли провести генетическую экспертизу по ДНК, выводы которой являются бесспорным доказательством происхождения ребенка от конкретного лица;
институт брачного договора, включенный в Семейный кодекс, почти не применяется в республике;
в республике не принят Закон "О потребительской корзине", исходя из этого не возможно установить размер алиментов, позволяющих обеспечить нормальное содержание ребенка.
в распределении домашних обязанностей сохраняется большее тендерное неравенство, чём можно было ожидать, учитывая такие факторы как массовый выход замужних женщин на рынок труда, занятость жёны вне дома очень слабо влияет на увеличение времени, затрачиваемого мужем на работу по дому;
нынешняя законодательная база не способствует разрешению проблемы многоженства. Штраф или наказание в виде лишения свободы сроком на два года не приводят к уменьшению полигамии.
8.3. Возможности:
дальнейшее совершенствование социальных гарантий поддержки семьи; развитие сети доступных для всех семей внешкольных учреждений, летних оздоровительных лагерей для школьников; редакция отдельных статей Семейного и Уголовного кодекса, в плане установления брачного возраста и меры наказания за многоженство, определить перечень исключительных обстоятельств, позволяющих суду принять решение о снижении брачного возраста. При решении вопроса о снижении брачного возраста, обязывать стороны пройти обязательное медицинское обследование.
8.4.Угрозы:
рост числа лиц, никогда не состоявших в официальном браке;
ухудшение положения многодетных семей, одиноких матерей и молодых семей;
ослабление временным обществом понимания созидающей роли семьи в развитии будущего человеческого потенциала; ухудшение
демографической ситуации.
8.5.Действия:
поднять на должный уровень органам ЗАГСа пропаганду и разъяснительную работу по регистрации браков, а также по внедрению в жизнь "Брачного договора" как эффективного инструмента защиты обоюдных интересов супругов, разработать и внедрить через национальное законодательство порядок заключения особых соглашений в рамках гражданского права с учетом семейного законодательства между лицами, живущими в гражданском браке, с целью обеспечения равенства в имущественных вопросах; разработать специальные государственные программы по поддержке матерей-одиночек, имеющих на руках малолетних детей;
улучшить- функционирование детских дошкольных и школьных учреждений, во многих детских садах отсутствуют группы ясельного возраста позволяющие работать матерям, имеющих малолетних детей; создать специальные подразделения в системе правоохранительных органов по профилактике от насилия в семье; разработать Министерством внутренних дел Республики Таджикистан совместно с Агентством по статистике при Президенте Республики Таджикистан формы и перечень индикаторов по насилию в разрезе пола и возраста в соответствии с требованиями международного стандарта;
- использование и пропаганда тендерной статистики в просветительских кампаниях, направленных на изменение общественного мнения относительно положения женщин в Республике Таджикистан, повышение уровня правовой культуры населения, формирования чувства ответственности и уважения законов, понимания гармонии между правами и обязанностями (СМИ); возрождать нравственные ценности и культивировать позитивный образ семьи и брака;
- использовать информационные кампании для пропаганды заключения брачного договора при вступлении в брачный союз, разъяснения населению отрицательных последствий многоженства;
- паспортным службам вернуться к практике проставления в паспорте отметки о состоянии в браке и количестве детей;
- совершенствовать законодательство по укреплению брачно-семейных отношений и повышению статуса семьи. Обеспечить нормативную базу по регулированию вопросов социальной поддержки семей, имеющих детей, в том числе многодетных семей;
возродить лучшие семейные, этнокультурные традиции, способствующие укреплению духовных и нравственных основ брака и семьи;
обеспечить необходимые условия для реализации экономической, воспроизводительной и культурно-психологической функций семьи, повысить качество жизни семей;
- развивать действующие специализированные институты социального обеспечения семьи и детей, службы специализированной психологопедагогической помощи семьям по выходу из кризисных ситуаций и социально-психологической адаптации к новым условиям;
- организация постоянных передач (программ) на радио, телеканалах, в других средствах массовой информации на темы брачно-семейных отношений с привлечением специалистов различных сфер;
- введение в учебные программы школ и вузов предмета Тендерное равенство в семье", с целью трансформации представления о воспитательной функции как исключительно женской, роста авторитета отца и создания условий, чтобы материнство не было препятствием карьерному росту и личной самореализации женщин.
9. ОСНОВНЫЕ ИНДИКАТОРЫ И МЕХАНИЗМ РЕАЛИЗАЦИИ СТРАТЕГИИ
9.1. В области активизации роли женщин в общественно-политической жизни страны:
- количество женщин на руководящих должностях на уровне принятия решений;
- доля женщин в составе Маджлиси намояндагон и в Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан;
- доля женщин в политических партиях;
- наличие механизмов по продвижению женщин в государственных учреждениях;
- представительство мужчин и женщин, в судах (конституционных, верховных и экономических).
9.2. В области повышения занятости женщин на рынке труда:
- доля мужчин и женщин в формировании валового внутреннего продукта;
- соотношение заработной платы мужчин и женщин в разрезе городсело;
- количество вновь созданных рабочих мест, в городской и сельской местности, всего, также для мужчин и женщин;
- уровень безработицы среди мужчин и женщин в разрезе по возрасту, город-село;
- численность лиц, проживающих за чертой бедности, всего, в т.ч. мужчин, женщин;
- доля женщин на оплачиваемых рабочих местах в сферах труда, не связанных с сельским хозяйством;
- численность получателей социальных выплат (пенсий, пособий, их средний размер), всего, также мужчин и женщин;
- количество домохозяйств во главе с одним кормильцем в разрезе по полу.
9.3.В области поддержки развития женского предпринимательства:
- доля женщин, владеющих землей, в общей численности населения;
- численность получивших кредиты на приносящую доход деятельность, всего, в т.ч. мужчин, женщин, город-село;
- количество зарегистрированных предприятий, собственниками которых являются женщины;
- численность населения, обратившегося в органы по трудоустройству, всего, в т.ч. женщин;
- численность самостоятельно занятых женщин;
- численность занятых в сельскохозяйственном производстве, всего, в т.ч. мужчин, женщин;
- доля населения с доходами ниже стоимости продовольственной корзины, всего, в т.ч. мужчин, женщин, город-село.
9.4. В области повышения образовательного уровня женщин:
- существенное сокращение разрыва в показателях уровня грамотности между городским и сельским женским населением;
- увеличение занятости женщин доходоприносящеи деятельностью на официальном рынке труда;
- повышение образовательного уровня подрастающего поколения.
9.5.В области улучшения здоровья женщин:
- повышение адекватности и полноты медицинской отчетности и статистики;
- обеспечение методологической сопоставимости национальных показателей здравоохранения с глобальными оценками;
- повышение процента женщин детородного возраста, применяющих безопасные контрацептивы;
- реальное снижение количества абортов;
- снижение риска распространения инфекций передающихся половым путем.
9.6. В области формирования в общественном сознании необходимости обеспечения равенства прав и возможностей:
- улучшение законодательной базы, создание институциональных механизмов и повышение правовой и тендерной грамотности женщин;
- количество и направленность публикаций, передач и трансляций по тендерной проблематике;
- число журналистов, специализирующихся в освещении проблем равенства прав и возможностей;
- количество примеров сотрудничества СМИ и НПО;
- количество полученных откликов на публикации и передачи;
9.7. В области предотвращения насилия в отношении женщин:
- наличие соответствующих законов и соответствующих механизмов их реализации;
- число случаев насилия в отношении женщин в динамике и по видам насилия;
- количество сотрудников подразделений МВД по защите женщин от насилия;
- количество кризисных центров, в том числе с приютами (численность обратившихся мужчин и женщин, всего, в том числе по видам насилия);
- количество теле-радиопрограмм/передач, информационных роликов, публикаций, посвященных тендерному насилию;
- факты осуждения за двоеженство или многоженство судами Республики Таджикистан;
- количество специализированных институтов социального обеспечения семьи и детей, центров психолого-педагогической помощи семьям по выходу из кризисных ситуаций и социально-психологической адаптации к новым условиям;
9.8. В области укрепления семьи и повышения роли воспитания в семье:
- количество дошкольных учреждений и медицинских учреждений;
- количество зарегистрированных браков и разводов;
- количество и состав неполных семей;
- количество получателей и размер детских пособий;
- наличие специальных радио-телевизионных программ, а также рубрик в периодической печати.
9.9. Реализация Стратегии обеспечивается следующими механизмами:
правовыми - разработка и реализация нормативных правовых актов, направленных на реализацию политики повышения статуса женщины в общественно-политической, экономической, культурной и т.п. жизни страны, осуществление экспертизы нормативных правовых актов с точки зрения их влияния на жизнедеятельность семьи, проведения мероприятий по повышению правовой культуры населения;
организационными - повышение уровня координации деятельности государственных и негосударственных структур и поддержка негосударственных некоммерческих организаций - общественных объединений, оказывающих социальные услуги семье, в том числе с использованием механизма государственного заказа, а также с учетом внедрения механизмов нормативно-целевой схемы планирования бюджетных расходов;
финансовыми - выделение финансовых ресурсов на реализацию Стратегии за счет средств государственного бюджета и международных организаций и осуществление контроля за их целевым использованием; учреждений, реализующих тендерную политику, укрепление их материально-технической базы, создание новых учреждений, реализующих различные направления тендерной политики;
социально-экономическими - создание материальной базы и формирование условий для решения приоритетных задач по улучшению социально-экономического положения женщин, привлечение бизнеса к решению задач тендерной политики; информационно-пропагандистскимиинформирование общественности о ходе реализации Стратегии, формирование общественного мнения о равных правах и равных возможностях мужчин и женщин во всех сферах общественной жизни;
кадровыми - создание системы подготовки, переподготовки специалистов на базе высших учебных заведений, Института повышения квалификации госслужащих при Президенте Республики Таджикистан, Центра тендерной педагогики;
научными - привлечение научного потенциала республики для реализации основных положений Стратегии, организация мониторинга положения женщин в Таджикистане, создание информационно-аналитического Центра по вопросам тендерной статистики и политики.