ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН
ДАР БОРАИ САНАДҲОИ МЕЪЁРИИ ҲУҚУҚӢ
(Қонуни ҶТ аз 11.03.2010 № 597, аз 28.03.2011 № 730)
Боби 1. Муқаррароти умумӣ
Моддаи 1. Мавзӯи танзим ва доираи амали Қонуни мазкур
1. Қонуни мазкур муносибатҳоро оид ба фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ танзим намуда, принсипҳои асосӣ, мафҳум ва намудҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, таносуби байни онҳо, тартиби умумии таҳия, қабул, интишор, амал, тафсир ва мураттабсозии онҳо, инчунин роҳҳои ҳалли ихтилофҳои ҳуқуқиро муайян мекунад.
2. Хусусиятҳои таҳия, тасдиқ, қабул, бақайдгирӣ, мавриди амал қарор додан, интишор, тағйир додан, илова ворид намудан, қатъ кардан ё боздоштани амали намудҳои алоҳидаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, ҳамчунин бо Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки фаъолияти мақомоти давлати (шахсони мансабдори онҳо)- ро дар соҳаи фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ ба танзим медароранд, муайян карда мешаванд.
3. Қонуни мазкур муносибатҳои зеринро ба танзим намедарорад:
- тартиби қабул намудан, ворид кардани тағйиру иловаҳо ва қатъ намудани амали Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- тартиби қабул, иҷро намудан, беэътибор донистан, қатъ кардан, бекор намудан ва боздоштани амали санадҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофнамудаи Тоҷикистон;
- оид ба дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии дар Қонуни мазкур пешбининашуда.
Моддаи 2. Мафҳумҳои асосӣ
Мафҳумҳои асосие, ки дар Қонуни мазкур истифода мешаванд:
-санади меъёрии ҳуқуқӣ - ҳуҷҷати расмии шакли муқарраршудаест, ки бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ ё аз ҷониби мақомоти давлатӣ ё худидоракунии шаҳрак ва деҳот ё шахси мансабдори ваколатдори давлатӣ қабул гардида, хусусияти умумиҳатмӣ дорад ва меъёрҳои ҳуқуқиро муқаррар менамояд, тағйир медиҳад ва ё бекор мекунад;
-умумиҳатмӣ будани санади меъёрии ҳуқуқӣ - иҷрои ҳатмии санади меъёрии ҳуқуқии бо тартиби муқарраршуда қабулгардида ва мавриди амал қарордодашуда аз ҷониби ҳамаи мақомоти ҳокимияти давлатӣ, шахсони мансабдор, шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ;
-қонунгузорӣ - санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки муносибатҳои ҷамъиятиро дар маҷмӯъ ё дар соҳаи муайян танзим мекунанд;
-санадҳои қонунгузорӣ - Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон, қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки бо роҳи райпурсии умумихалқӣ қабул шудаанд, қонунҳои конститутсионӣ, кодексҳо, қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон;
-санадҳои зерқонунӣ - санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки дар асос ва барои иҷрои санадҳои қонунгузорӣ қабул мегарданд;
-ҳуқуқи ташаббуси қонунгузорӣ - аз тарафи мақомот ё шахсони мансабдори муайяннамудаи Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон ба баррасии мақоми қонунгузор расман пешниҳод намудани лоиҳаи қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон ё таклифҳои қонунгузорӣ;
-фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ - фаъолияти субъекти ҳуқуқэҷодкунанда оид ба таҳия, қабул, интишор ва қатъи амали санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ;
-субъектони ҳуқуқэҷодкунанда - халқи Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақоми давлатӣ, шахсони мансабдор, ки тибқи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ҳуқуқи амалӣ намудани фаъолияти ҳуқуқэҷодкуниро доранд;
-техникаи ҳуқуқэҷодкунӣ - маҷмӯи қоидаҳои таҳия, қабул ва ворид намудани тағйиру иловаҳо, тафсир, интишор, мураттабсозӣ, мавриди амал қарор додан, боздоштан ва қатъи амали санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ;
-ихтилофи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ - мухолифати (номувофиқатии) байни меъёрҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки ҳамон як муносибати ҷамъиятиро ба танзим медароранд;
-норасоӣ дар конунгузорӣ - набудани меъёрҳои ҳуқуқие, ки муносибатҳои ҷамъиятии дахлдорро танзим менамоянд ва зарурати танзими ин муносибатҳо аз шарту моҳияти мазмуни низоми ҷории ҳуқуқии давлат ва принсипу меъёрҳои ҳуқуқи байналмилалӣ бармеоянд;
-мураттабсозии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ - фаъолияти ба тартиб овардани санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва ба низоми ягонаи таркибан мувофиқашуда даровардани онҳо;
-қувваи ҳуқуқии санади меъёрии ҳуқуқӣ - хусусияти санади меъёрии ҳуқуқии мавриди амал қарордошта, ки ҳатмӣ будани татбиқи онро ба муносибатҳои ҳуқуқии ҷамъиятии дахлдор, инчунин тобеияти байниҳамдигарии онро бо дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ муайян мекунад;
-қиёси қонун - бо сабаби набудани меъёрҳои қонунгузории танзимкунандаи муносибатҳои ҷамъиятӣ нисбати онҳо татбиқ намудани меъёрҳои қонунгузорие, ки муносибатҳои ҷамъиятии шабеҳро ба танзим медароранд;
-қиёси ҳуқуқ - бо сабаби набудани меъёрҳои қонунгузории танзимкунандаи муносибатҳои ҷамъиятӣ ва меъёрҳои шабеҳи он нисбати муносибатҳои ҷамъиятӣ татбиқ намудани асосҳои умумӣ, мазмуни қонун, талаботи бовиҷдонӣ, хирад ва адолат.
Моддаи 3. Принсипҳои асосии фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ
Фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ дар асоси принсипҳои мутобиқат ба Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон, қонуният, бартарияти меъёрҳои санадҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофнамудаи Тоҷикистон нисбат ба қонунҳо ва санадҳои зерқонунӣ, афзалияти таъмини ҳимояи ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд, адолати иҷтимоӣ, ошкорбаёнӣ, илмият, касбият ва ба назар гирифтани афкори ҷамъиятӣ амалӣ мегардад.
Моддаи 4. Ошкорбаёнӣ дар фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ
1. Ошкорбаёнӣ дар фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ бо роҳҳои зерин таъмин карда мешавад:
- пешниҳоди маълумот ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқии манфиатдор оид ба фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ;
- интишори санади меъёрии ҳуқуқии қабулгардида дар нашрияҳои расмӣ, воситаҳои дигари ахбори омма ё бо тарзу воситаҳои дигар расонидани ин санад ба маълумоти ҳамагон, аз ҷумла бо воситаҳои электронӣ;
- имконият додан ба ҳамаи шахсони манфиатдор барои шиносоӣ бо мазмуни санади меъёрии ҳуқуқии қабулгардида.
2. Лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ барои муҳокимаи умум тавассути воситаҳои ахбори омма, аз ҷумла дар сайтҳои расмии субъектони ваколатдори ҳуқуқэҷодкунанда мумкин аст интишор карда шавад. Ҳар шахси манфиатдор ҳуқуқ дорад бо мазмуни чунин лоиҳа шинос шавад. Пешниҳодҳои воридшуда ҳангоми такмили лоиҳа бояд аз ҷониби субъекти ваколатдори ҳуқуқэҷодкунанда баррасӣ гарданд.
3. Муқаррароти қисмҳои 1 ва 2 моддаи мазкур ба санади меъёрии ҳуқуқӣ ё лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқие, ки дорои сирри давлатӣ ё дигар сирри бо қонун ҳифзшаванда мебошад, татбиқ намегардад.
Моддаи 5. Субъектони ҳуқуқэҷодкунанда ва ваколатҳои онҳо
1. Ба субъектони ҳуқуқэҷодкунанда дохил мешаванд: халқи Ҷумҳурии Тоҷикистон, ҷаласаҳои якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ ва дигар мақомоти давлатӣ, Маҷлиси вакилони халқи Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо ва шаҳри Душанбе, раисони Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо ва шаҳри Душанбе, Маҷлиси вакилони халқи шаҳрҳо ва ноҳияҳо, раисони шаҳрҳо ва ноҳияҳо, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот.
2. Ваколатҳои субъектони ҳуқуқэҷодкунанда бо Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон, санадҳои қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон, қарорҳои якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, қарорҳои Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, қарорҳои Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, фармонҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян мегарданд.
3. Якчанд субъектони ҳуқуқэҷодкунанда метавонанд якҷоя санади меъёрии ҳуқуқиро таҳия, қабул ва интишор намоянд, агар он бо санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ пешбинӣ шуда бошад. Тағйир додан, боз доштан ва қатъ намудани амали санади меъёрии ҳуқуқии якҷоя интишоршуда аз ҷониби субъектони ҳуқуқэҷодкунандаи онро якҷоя қабулнамуда амалӣ мегардад, агар бо қонун тартиби дигар пешбинӣ нашуда бошад.
4. Субъектони ҳуқуқэҷодкунанда наметавонанд якҷоя санади меъёрии ҳуқуқӣ қабул кунанд, агар як субъекти ҳуқуқэҷодкунанда дар муносибат бо дигар субъекти ҳуқуқэҷодкунанда мақоми болоӣ бошад.
Моддаи 6. Талаботи умумӣ нисбат ба санади меъёрии ҳуқуқӣ
Талаботи умумӣ нисбат ба санади меъёрии ҳуқуқӣ аз инҳо иборатанд:
-қабул кардани санади меъёрии ҳуқуқӣ аз ҷониби субъекти ваколатдори ҳуқуқэҷодкунанда;
-қабул кардани санади меъёрии ҳуқуқӣ тибқи тартиб ва шакли муқарраркардаи қонунҳо ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон;
-мутобиқати санади меъёрии ҳуқуқӣ ба Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии қувваи ҳуқуқиашон болотар;
-мутобиқат ба принсипҳои фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ ва техникаи ҳуқуқэҷодкунӣ, ки Қонуни мазкур пешбинӣ намудааст;
-интишор кардан ва ба маълумоти омма расонидани санади меъёрии ҳуқуқӣ.
Моддаи 7. Низоми санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон
1. Ба низоми санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дохил мешаванд:
- Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ қабул шудаанд;
- санадҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофнамудаи Тоҷикистон;
- қонунҳои конститутсионӣ;
- кодексҳо, қонунҳо;
- қарорҳои якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- қарорҳои Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- фармонҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- фармоишҳои вазоратҳо ва дигар мақомоти давлатӣ, инчунин қарорҳои кумитаҳои давлатӣ;
- қарорҳои Маҷлисҳои вакилони халқи Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо ва шаҳри Душанбе;
- қарорҳои раисони Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо ва шаҳри Душанбе;
- қарорҳои Маҷлисҳои вакилони халқи шаҳрҳо ва ноҳияҳо;
- қарорҳои раисони шаҳрҳо ва ноҳияҳо;
- қарорҳои мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот.
2. Қонун ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии собиқ Иттиҳоди Ҷумҳуриҳои Шӯравии Сотсиалистӣ (ИҶШС) ва Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии (ҶШС) Тоҷикистон дар қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон то қабули қонун ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии дахлдор дар қисмати ба Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон, қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ва санадҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофнамудаи Тоҷикистон мухолифат накарданашон амал мекунанд.
Моддаи 8. Санадҳои ҳуқуқии байналмилалӣ
1. Санадҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофнамудаи Ҷумҳурии Тоҷикистон пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор мегиранд ва амали бевосита доранд. Тартиби эътирофи санадҳои ҳуқуқии байналмилалӣ дар худи ин санадҳо ё қонун муқаррар мегардад.
2. Тартиби бастан, тасдиқ, иҷро, беэътибор донистан, қатъ, бекор кардан ва боздоштани амали санадҳои ҳуқуқии байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистонро қонун танзим менамояд.
Моддаи 9. Асосҳои таҳияи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ бо мақсади иҷрои ӯҳдадориҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон
1. Агар барои амалӣ гардонидани ӯҳдадориҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон ворид намудани (имплементатсияи) меъёрҳои санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, дар сатҳи дохилидавлатӣ зарур бошад, мақомоти ҳуқуқэҷодкунандаи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар доираи салоҳияти худ санадҳои дахлдори меъёрии ҳуқуқӣ қабул мекунанд.
2. Барои амалӣ гардонидани ӯҳдадориҳои пешбининамудаи санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар мавридҳои зерин қабул карда мешаванд, агар:
-мавзӯи танзими санадҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофнамудаи Тоҷикистон масъалаҳои мансуб ба соҳаи танзими меъёрии ҳуқуқӣ буда, бо санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба танзим дароварда нашуда бошанд ва ё санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо санадҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофнамудаи Тоҷикистон мухолиф бошанд;
-иҷрои ӯҳдадориҳои пешбининамудаи санадҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофшуда бе қабули санади меъёрии ҳуқуқии дахлдор дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон ғайриимкон бошад;
-иштироккунандагони шартномаи байналмилалӣ дар бораи қабули санадҳои меъёрии ҳуқуқии дахлдори миллӣ аҳду паймон карда бошанд.
Моддаи 10. Вогузории ваколати ҳуқуқэҷодкунӣ
1. Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳуқуқ доранд қисме аз ваколатҳои ҳуқуқэҷодкунии худро, агар ин мухолифи Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон набошад, ба мақомоти тобеи худ вогузор намоянд.
2. Дар санади меъёрии ҳуқуқӣ оид ба вогузории ваколат нишон дода мешавад, ки ба кадом мақомот ва ба кадом мӯҳлат ваколати мушаххас вогузор мешавад, ҳамчунин доирае, ки дар он мақомот ваколати ба он вогузоршударо татбиқ менамояд, муқаррар мегардад.
3. Мақомоте, ки ба он ваколат вогузор гардидааст, ҳуқуқ надорад онро ба мақомоти дигар вогузор намояд.
4. Мақомоте, ки дар асоси ваколати вогузоршуда санади меъёрии ҳуқуқӣ қабул менамояд, дар санади меъёрии ҳуқуқии худ ба қонун ва дигар санади меъёрии ҳуқуқие, ки мувофиқи он ваколати дахлдор ба он вогузор гардидааст, истинод меорад.
Моддаи 11. Вориси ҳуқуқӣ нисбати санадҳои меъёрии ҳуқукии қабулшуда
1. Дар сурати азнавташкилдиҳии мақомоти давлатии (ворид намудани тағйирот ба вазифаи шахси мансабдори давлатии) дорои ҳуқуқи қабули санади меъёрии ҳуқуқӣ ба вориси ҳуқуқии он якҷоя бо салоҳияти қабули санади меъёрии ҳуқуқӣ, салоҳияти тағйир додан, илова кардан ва қатъ намудани амали санади меъёрии ҳуқуқии қаблан қабулшуда мегузарад.
2. Агар ба мақомоти давлатии барҳам додашуда (мансаби ихтисоргардида) ва ё аз нав ташкил карда шуда, ба вориси ҳуқуқӣ барои қабули санадҳои меъёрии ҳуқуқии дахлдор салоҳият дода нашуда бошад, салоҳияти тағйир додан ё қатъ кардани амали санадҳои меъёрии ҳуқуқии қаблан қабулшуда ба мақомоти болоӣ ё худ ба мақомоти дигари салоҳиятдори давлатӣ ё ин ки ба шахси мансабдори дар санади меъёрии ҳуқуқии барҳамдиҳӣ ё азнавташкилдиҳӣ пешбинишуда мегузарад.
3. Тағйир ёфтани вазъи ҳуқуқии мақомоти давлатӣ (шахси мансабдор), ки санадҳои дахлдори меъёрии ҳуқуқӣ қабул мекунад, сабаби қатъи амали санадҳои меъёрии ҳуқуқии қаблан қабулшуда намегардад .
4. Дар мавриди дигар шудани номи мақомоти давлатӣ ва ё азнавташкилдиҳии он бо роҳи муттаҳидсозӣ, ҳамроҳкунӣ, тақсимшавӣ, ҷудошавӣ, табдилдиҳӣ, ки дар натиҷа номи ин мақомот тағйир меёбад, бояд ба санадҳои меъёрии ҳуқуқии дорои номи пешина дар қисмати дигар шудани номашон тағйиру иловаҳо ворид карда шаванд. То ворид намудани чунин тағйиру иловаҳо амали санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки номи пешинаро доранд, пурра ба мақомоте паҳн мегардад, ки номаш дигар шудааст.
5. Агар мақомоти давлатӣ тақсим ё ҷудо шавад, дар қарор оид ба азнавташкилдиҳии он бояд тақсими дақиқи салоҳият пешбинӣ шуда бошад. Дар баробари ин мақомоти давлатие, ки дар бораи тақсим ё ҷудо шудани ин мақомот қарор қабул кардааст, вазифадор аст дар давоми шаш моҳ тамоми тағйиру иловаҳои заруриро ба санадҳои меъёрии ҳуқуқии дахлдор ворид намояд.
Моддаи 12. Амали бевоситаи санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Агар дар худи санади меъёрии ҳуқуқӣ ё дар санади меъёрии ҳуқуқии мавриди амал қарор додани он тартиби дигар пешбинӣ нашуда бошад, санади меъёрии ҳуқуқӣ бевосита амал мекунад.
2. Барои татбиқи санади меъёрии ҳуқуқӣ, ки эътибори ҳуқуқӣ пайдо кардааст, ягон дастури иловагӣ талаб карда намешавад.
3. Агар дар худи санади меъёрии ҳуқуқӣ таъкид шуда бошад, ки ягон меъёри ҳуқуқии он дар асоси санади меъёрии ҳуқуқии иловагӣ татбиқ карда мешавад, пас ин меъёр мутобиқи санади меъёрии ҳуқуқии асосӣ ва иловагӣ татбиқ карда мешавад. То қабул кардани санади меъёрии ҳуқуқии иловагӣ санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки муносибатҳои дахлдорро қаблан ба танзим медароварданд ва беэътибор дониста нашудаанд, дар қисмати ба санади меъёрии ҳуқуқии нав мухолифатнадошта амал мекунанд.
Моддаи 13. Таснифи ягонаи умумиҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон
1. Таснифи ягонаи умумиҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон - номгӯи соҳаҳои қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон барои мураттабсозии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва пешбурди Махзани мутамаркази иттилооти ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон истифода мешавад. Таснифи ягонаи умумиҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бо пешниҳоди Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ мегардад.
2. Пешбурди Таснифи ягонаи умумиҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҷониби Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ мегардад.
3. Мақомоти давлатӣ ӯҳдадоранд Таснифи ягонаи умумиҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистонро ҳангоми мураттабсозии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ татбиқ намоянд.
Боби 2. Намудҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ
Моддаи 14. Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон
1. Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон Қонуни асосии Ҷумҳурии Тоҷикистон буда, асосҳои сохтори конститутсионӣ, ҳуқуқ, озодӣ ва вазифаҳои асосии инсон ва шаҳрванд, ташкили ҳокимияти давлатиро муайян мекунад.
2. Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷккистон эътибори олии ҳуқуқӣ дорад ва меъёрҳои он мустақиман амал мекунанд. Дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, аз ҷумла санадҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофнамудаи Тоҷикистон набояд хилофи Конститутсия бошанд. Дар мавриди ба меъёрҳои Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон мухолифат доштани санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ё қисмҳои таркибии онҳо меъёрҳои Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон татбиқ мегарданд.
Моддаи 15. Қонуни бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ қабулгардида
1. Қонуни бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ қабулгардида санади меъёрии ҳуқуқиест, ки аз ҷониби шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон бо овоздиҳии умумихалқӣ қабул гардида, масъалаҳои муҳими ҳаёти давлатию ҷамъиятии ҷумҳуриро танзим мекунад.
2. Ворид намудани тағйиру иловаҳо ба қонуни бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ қабулшуда ва ё бекор кардани он танҳо бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ амалӣ мегардад.
Моддаи 16. Қонуни конститутсионӣ
Қонуни конститутсионӣ санади меъёрии ҳуқуқиест, ки муносибатҳои муҳими ҷамъиятиро ба танзим дароварда, мавзӯи танзим ва тартиби қабули он дар Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ шудааст.
Моддаи 17. Кодекс
Кодекс қонуни ягона ва мураттабгаштаест, ки тавассути он соҳаи муайяни муносибатҳои ҷамъиятӣ пурра, бевосита ва бонизом танзим карда мешавад.
Моддаи 18. Қонун
Қонун санади меъёрии ҳуқуқиест, ки мутобиқи тартиби муқарраршуда аз тарафи мақоми қонунгузор қабул мегардад ва муносибатҳои муҳими ҷамъиятиро танзим мекунад.
Моддаи 19. Қарори якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, қарори Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қарори Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон
1. Қарори якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, қарори Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қарори Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон санадҳои меъёрии ҳуқуқие мебошанд, ки мутобиқан дар ҷаласаҳои якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, дар ҷаласаи Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дар ҷаласаи Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон мутобиқи салоҳиятҳои пешбининамудаи Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дигар санадҳои қонунгузорӣ қабул гардидаанд
2. Қарори якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, қарори Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қарори Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки хусусияти фардӣ ва ташкилию амрдиҳӣ доранд, санади меъёрӣ намебошанд.
Моддаи 20. Фармон ва амри Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон
1. Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар асоси Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дигар санадҳои қонунгузорӣ дар доираи салоҳияти худ фармон мебарорад ва амр медиҳад.
2. Санади меъёрии ҳуқуқии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар шакли фармон бароварда мешавад.
3. Фармонҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки хусусияти фардӣ доранд ва амрҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон санадҳои меъёрӣ намебошанд.
Моддаи 21. Қарор ва фармоиши Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон
1. Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар асос ва барои иҷрои Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон, дигар санадҳои қонунгузорӣ ва фармонҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон қарор ва фармоиш қабул мекунад.
2. Санади меъёрии ҳуқуқии Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар шакли қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул карда мешавад.
3. Қарорҳои хусусияти фардидошта ва фармоишҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон санадҳои меъёрӣ намебошанд.
Моддаи 22. Санадҳои меъёрии ҳуқуқии вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ ва дигар мақомоти давлатӣ
1. Вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ ва дигар мақомоти давлатӣ дар асос ва барои иҷрои Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон, дигар санадҳои қонунгузорӣ, фармонҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар доираи салоҳияташон санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ қабул мекунанд.
2. Вазоратҳо ва дигар мақомоти давлатӣ санади меъёрии ҳуқуқиро дар шакли фармоиш, кумитаҳои давлатӣ ва Бонки миллии Тоҷикистон дар шакли қарор қабул мекунанд.
3. Барои ҳалли масъалаҳои таъҷилӣ ва дигар масъалаҳои ҷорӣ роҳбарони вазоратҳо, дигар мақомоти давлатӣ фармоишҳо ва кумитаҳои давлатӣ қарорҳои хусусияти меъёрӣ надошта қабул мекунанд.
Моддаи 23. Санадҳои меъёрии ҳуқуқии Маҷлисҳои вакилони халқи Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳри Душанбе ва раисони Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо ва шаҳри Душанбе
1. Маҷлисҳои вакилони халқи Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳри Душанбе ва раисони Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо ва шаҳри Душанбе дар асос ва барои иҷрои Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон, дигар санадҳои қонунгузорӣ, фармонҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар доираи салоҳияташон санади меъёрии ҳуқуқиро дар шакли қарор қабул мекунанд.
2. Қарорҳои хусусияти фардӣ ва ташкилию амрдиҳӣ доштаи Маҷлисҳои вакилони халқи Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳри Душанбе ва амрҳои раисони Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо ва шаҳри Душанбе санади меъёрӣ намебошанд.
Моддаи 24. Санадҳои меъёрии ҳуқуқии Маҷлисҳои вакилони халқи шаҳру ноҳия ва раисони шаҳру ноҳия
1. Маҷлисҳои вакилони халқи шаҳру ноҳия ва раисони шаҳру ноҳия дар асос ва барои иҷрои Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон, дигар санадҳои қонунгузорӣ, фармонҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Маҷлисҳои вакилони халқи Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳри Душанбе ва раисони Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо ва шаҳри Душанбе дар доираи салоҳияташон санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ қабул мекунанд.
2. Маҷлисҳои вакилони халқи шаҳру ноҳияҳо ва раисони шаҳру ноҳияҳо санадҳои меъёрии ҳуқуқиро дар шакли қарор қабул мекунанд.
3. Қарорҳои Маҷлисҳои вакилони халқи шаҳру ноҳия, ки хусусияти фардӣ ва ташкилию амрдиҳӣ доранд ва амрҳои раисони шаҳру ноҳияҳо санадҳои меъёрӣ намебошанд.
Моддаи 25. Санадҳои меъёрии ҳуқуқии мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот
1. Мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот дар асос ва барои иҷрои Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон, дигар санадҳои қонунгузорӣ, фармонҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар доираи салоҳияташ санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ қабул мекунад.
2. Мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот санади меъёрии ҳуқуқиро дар шакли қарор қабул мекунад.
3. Қарорҳои мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, ки хусусияти фардӣ ва ташкилию амрдиҳӣ доранд, санадҳои меъёрӣ намебошанд.
Моддаи 26. Дастур, низомнома, оиннома
1. Дастур санади меъёрии ҳуқуқиест, ки тартиби фаъолияти ягон мақоми давлатӣ ва ё воҳиди сохтории онро танзим менамояд.
2. Низомнома санади меъёрии ҳуқуқиест, ки ба таври дақиқ вазъи ҳуқуқӣ, сохтор, тартиби фаъолияти мақомоти давлатӣ ё воҳидҳои сохтории онҳо, ҳамчунин муносибатҳои мутақобилаи онҳоро бо дигар мақомот, ташкилот, муассисаҳо ва шаҳрвандон муайян менамояд.
3. Оиннома санади меъёрии ҳуқуқиест, ки вазъи ҳуқуқӣ, сохтор, тартиби фаъолияти ташкилотҳои давлатӣ ё воҳидҳои сохтории онҳо, ҳамчунин муносибати онҳоро бо мақомоти давлатӣ, дигар ташкилоту муассисаҳо ва шаҳрвандон муайян менамояд.
4. Санадҳои меъёрии ҳуқуқии пешбининамудаи моддаи мазкур тавассути санадҳои меъёрии ҳуқуқии дар моддаҳои 19-25 Қонуни мазкур пешбинишуда қабул ва тасдиқ гардида, бо онҳо воҳиди томро ташкил медиҳанд.
Моддаи 27. Қоида, дастурамал ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ
1. Қоида санади меъёрии ҳуқуқиест, ки меъёрҳои хусусияти умумиро мушаххас мегардонад, тартиби ташкил ва амали ин ё он намуди фаъолиятро оид ба масъалаҳои ҷорӣ дақиқ муайян менамояд.
2. Дастурамал санади меъёрии ҳуқуқиест, ки мазмун ва масъалаҳои услубии танзимро дар соҳаи муайяни муносибатҳои ҷамъиятӣ дақиқ муайян менамояд.
3. Дар ҳолатҳои пешбининамудаи санадҳои қонунгузорӣ, бо мақсади таъмини иҷрои меъёрҳои онҳо, мумкин аст дигар намудҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ қабул карда шаванд.
4. Санадҳои меъёрии ҳуқуқии пешбининамудаи моддаи мазкур тавассути санадҳои меъёрии ҳуқуқии бо моддаҳои 19-25 Қонуни мазкур пешбинишуда қабул ва тасдиқ мегарданд ва бо онҳо воҳиди томро ташкил медиҳанд.
Боби 3. Банақшагирии таҳияи лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ
Моддаи 28. Нақшаи таҳияи лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ
1. Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон метавонанд нақшаҳои таҳияи лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқии худро таҳия ва тасдиқ намоянд.
2. Вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ ва дигар мақомоти давлатӣ нақшаҳои таҳияи лоиҳаи қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистонро, ки таҳияашон ба онҳо супорида шудааст ё нақшаҳои таҳияи лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқиеро, ки онҳо мақсади бо ташаббуси худ таҳия намуданашонро доранд, инчунин нақшаҳои таҳияи лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқии ҳамин вазорат, кумитаи давлатӣ ва дигар мақомоти давлатиро таҳия ва тасдиқ мекунанд.
3. Маҷлисҳои вакилони халқи Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳри Душанбе, шаҳрҳо ва ноҳияҳо, раисони Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳри Душанбе, шаҳрҳо, ноҳияҳо, инчунин мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот нақшаҳои таҳияи лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқиеро, ки қабулашон ба салоҳияти онҳо дохил мешавад, тасдиқ мекунанд.
Моддаи 29. Мӯҳлати амали нақшаҳо
1. Нақшаҳои ҷории таҳияи лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ба мӯҳлати шаш моҳ ё як сол таҳия карда мешаванд.
2. Дар сурати зарурат нақшаҳои дарозмӯҳлати таҳияи лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ба мӯҳлати зиёда аз як сол таҳия мегарданд, ки онҳо дар нақшаҳои ҷории фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ ба назар гирифта, мушаххас гардонида мешаванд.
Моддаи 30. Сохтори нақшаҳо
1. Дар нақшаҳои таҳияи лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ нишон дода мешаванд:
- номи лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ, ки намуд ва мавзӯи танзими онро инъикос мекунад;
- мӯҳлати таҳия;
- мақомоти давлатие, ки барои таҳияи лоиҳа масъуланд.
2. Ҳангоми таҳияи лоиҳаи нақшаҳои таҳияи лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ пешниҳодҳои мақомоти дахлдор, муассисаҳои илмӣ, инчунин пешниҳодоти шаҳрвандон ва иттиҳодияҳои онҳо метавонанд ба инобат гирифта шаванд.
3. Мақомоти давлатие, ки нақшаҳои таҳияи лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқиро тартиб медиҳанд ва тасдиқ менамоянд, метавонанд ба нақшаҳо дигар талаботро, ки таҳияи ин лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқиро инъикос менамоянд, дохил намоянд.
4. Нақшаҳои таҳияи лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ таҳия намудани лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқии берун аз нақшаро бо пешниҳоди субъекти дорои ҳуқуқи ташаббуси қонунгузорӣ, супориши мақомоти ҳуқуқэҷодкунанда ё бо ташаббуси худи таҳиякунандаи лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ истисно намекунанд.
Боби 4. Техникаи ҳуқуқэҷодкунӣ
Моддаи 31. Талаботи умумӣ нисбат ба техникаи ҳуқуқэҷодкунӣ
1. Санади меъёрии ҳуқуқӣ бояд мутобиқати дохилӣ дошта, аз рӯи мантиқ тартиб дода шавад ва ба техникаи ҳуқуқэҷодкунӣ ҷавобгӯ бошад.
2. Ҳангоми навиштани матни санади меъёрии ҳуқуқӣ аввал қоидаҳои умумӣ ва сипас қоидаҳои махсус ҷойгир карда мешаванд.
3. Мафҳум ва истилоҳоти дар матни санади меъёрии ҳуқуқӣ истифодашаванда бояд фаҳмову ҳаммаъно бошанд.
4. Мазмуни матни моддаҳо, қисмҳо ё бандҳо дар дигар моддаҳо, қисмҳо ё бандҳо набояд такроран баён карда шаванд.
5. Номи санади меъёрии ҳуқуқӣ ва қисмҳои таркибии он бояд возеҳу мухтасар ва фаҳмо бошад, мазмуни асосии онро дақиқ ифода намояд.
6. Меъёрҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ бояд мушаххас ва дар замони ҳозира ифода шуда, бештар дар шакли тасдиқӣ баён карда шаванд.
7. Тартиби мавриди амал қарор додан ва эътибори ҳуқуқӣ пайдо кардани санади меъёрии ҳуқуқӣ дар қоидаҳои хотимавии худи санади меъёрии ҳуқуқӣ ва ё санади меъёрии ҳуқуқии алоҳидаи намуди якхела дар бораи мавриди амал қарор додани он баён мешавад. Дар сурати қабули санади меъёрии ҳуқуқии нав масъалаи беэътибор донистани санади меъёрии ҳуқуқии амалкунанда дар қоидаҳои хотимавии худи санади меъёрии ҳуқуқӣ ва ё санади меъёрии ҳуқуқии алоҳидаи намудашон якхела ифода мешавад.
Моддаи 32. Нишонаҳои санади меъёрии ҳуқуқӣ
Санади меъёрии ҳуқуқӣ дорои нишонаҳои зерин мебошад:
- намуди санади меъёри ҳуқуқӣ;
- мақомоти ҳуқуқэҷодкунанда, ки санади меъёрии ҳуқуқиро қабул кардааст;
- номе, ки мавзӯи танзими онро ифода мекунад;
- имзои шахсе (шахсоне), ки расман ваколатдори (ваколатдорони) имзо намудани санади меъёрии ҳуқуқии дахлдор мебошад (ба истиснои Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қонунҳои бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ қабулгардида);
- макон ва санаи қабули санади меъёрии ҳуқуқӣ;
- рақами санади меъёрии ҳуқуқӣ (ба истиснои Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қонунҳои бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ қабулгардида);
- рақами бақайдгирии санади меъёрии ҳуқуқӣ;
- маълумот дар хусуси бақайдгирии давлатӣ барои санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки бояд дар Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ба қайд гирифта шаванд;
- мӯҳри дорои нишони давлатии мақомоте, ки санади меъёрии ҳуқуқиро қабул кардааст.
Моддаи 33. Номи санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Ҳар як санади меъёрии ҳуқуқӣ ном дорад, ки дар қисми болоии матн нишон дода мешавад. Номи санадҳои қонунгузорӣ бо ҳарфҳои калон навишта мешавад. Номи дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ бо ҳарфҳои хурд навишта шуда, бо ҳарфи калон оғоз меёбад. Номи санади меъёрии ҳуқуқӣ мавзӯи танзими ҳуқуқии санади меъёрии ҳуқуқӣ ва мазмуни асосии онро инъикос менамояд .
2. Дар охири номи санади меъёрии ҳуқуқӣ нуқта гузошта намешавад.
Моддаи 34. Таркиби санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Таркиби санади меъёрии ҳуқуқӣ метавонад аз муқаддима, қисм, фасл, зерфасл, боб, параграф, модда, қисм дар модда, банд, зербанд ва сархат иборат бошад.
2. Санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки дар моддаҳои 19-25 Қонуни мазкур пешбинӣ гардидаанд, бояд муқаддима дошта бошанд ва дар он ишора ба санади меъёрии ҳуқуқӣ (модда, қисм ё банди он), ки дар асос ва барои иҷрои он қабул мегардад, нишон дода мешавад. Муқаддима қисми таркибии санади меъёрии ҳуқуқӣ буда, дорои маълумот дар бораи мақсади қабул кардани санади меъёрии ҳуқуқӣ, мавзӯъ ва тарзи танзими ҳуқуқии он мебошад. Ба муқаддима дохил кардани амру дастурҳои меъёрӣ норавост.
3. Қисм ҷузъи таркибии мустақили санади меъёрии ҳуқуқӣ буда, фаслҳои кодекс ё дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии ҳаҷман калонро дарбар мегирад. Қисм бо рақами римӣ ишора гардида, баъд аз он нуқта гузошта мешавад. Қисм аз якчанд фасл иборат буда, метавонад ном дошта бошад ва пас аз рақамҳо бо ҳарфҳои калон навишта шуда, дар маркази сатр ҷойгир карда мешавад. Дар охири номи қисм нуқта гузошта намешавад.
4. Фасл қисми таркибии санади меъёрии ҳуқуқист, ки бобҳо ё параграфҳои санади меъёрии ҳуқуқиро дарбар мегирад. Фасл бо рақами римӣ ишора гардида, баъд аз он нуқта гузошта мешавад. Вобаста ба ҳаҷм фасл метавонад ба зерфаслҳо тақсим шавад. Фасл дорои ном буда, бо ҳарфҳои калон навишта мешавад. Номи фасл дар маркази сатр ҷойгир карда мешавад. Дар охири номи фасл нуқта гузошта намешавад.
5. Зерфасл қисми таркибии фасли санади меъёрии ҳуқуқӣ буда, аз бобҳо ва параграфҳои санади меъёрии ҳуқуқӣ иборат аст. Зерфасл бо рақамҳои арабӣ ишора гардида, баъд аз он нуқта гузошта мешавад. Зерфасл дорои ном буда, бо ҳарфҳои калон навишта мешавад. Номи зерфасл дар маркази сатр ҷойгир карда мешавад. Дар охири номи зерфасл нуқта гузошта намешавад.
6. Боб чун қисми таркибии санади меъёрии ҳуқуқӣ моддаҳои (бандҳои) мазмунан ба ҳам наздики ин санади меъёрии ҳуқуқиро дар бар мегирад. Боб бо рақами арабӣ ишора гардида, баъд аз он нуқта гузошта мешавад. Боб ном дошта, бо ҳарфҳои калон навишта мешавад ва дар маркази сатр ҷойгир карда мешавад. Дар охири номи боб нуқта гузошта намешавад. Боби санади меъёрии ҳуқуқии ҳаҷмаш калон мумкин аст ба параграфҳо тақсим карда шавад.
7. Параграф қисми матни дохили фасл ё боб мебошад, ки бо аломати параграф "," ифода мегардад. Параграф бо рақами арабӣ ишора гардида, пас аз он нуқта гузошта мешавад. Параграф дорои ном буда, бо ҳарфҳои хурд навишта мешавад, вале бо ҳарфи калон оғоз ёфта, дар маркази сатр ҷойгир карда мешавад. Дар охири номи параграф нуқта гузошта намешавад.
8. Матни санади меъёрии ҳуқуқӣ вобаста ба намуди он метавонад ба моддаҳо ва ё бандҳо тақсим шуда, дар қисм, фасл, зерфасл, боб ё параграф муттаҳид гардад.
9. Модда қисми таркибии санади қонунгузорӣ мебошад. Банд қисми таркибии дигар санади меъёрии ҳуқуқӣ буда, ном надорад. Модда ва банди санади меъёрии ҳуқуқӣ дорои муқаррароти меъёрии мукаммал мебошанд.
10. Модда ном дошта, мазмуну моҳияти онро ифода менамояд, ба истиснои моддаи қонуне, ки ба қонуни амалкунанда тағйиру иловаҳо ворид месозад.
11. Моддаи санади қонунгузорӣ бо рақами арабӣ ишора гардида, пас аз он нуқта гузошта мешавад. Номи модда пас аз рақамҳо бо ҳарфҳои хурд навишта мешавад, вале бо ҳарфи калон оғоз гардида, дар охири номи модда нуқта гузошта намешавад.
12. Қисми моддаи санади қонунгузорӣ ҷузъи таркибии он буда, мазмуни ягона дорад. Қисми моддаи санади қонунгузорӣ бо фосила оғоз ёфта, бо рақами арабӣ, ки баъд аз он нуқта гузошта мешавад, ишора мегардад ва метавонад ба бандҳо ё сархатҳо тақсим шавад. Агар модда аз як қисм иборат бошад, рақамгузорӣ карда намешавад. Қисми моддаи санади қонунгузорӣ бо ҳарфи калон огоз гардида, дар охири он нуқта гузошта мешавад
13. Банди қисми моддаи санади қонунгузорӣ ҷузъи таркибии он буда, бо фосила оғоз меёбад. Банди қисми моддаи санади қонунгузорӣ метавонад бо рақамҳои арабӣ ишора гардида, пас аз он аломати қавси пӯшида ")" гузошта шавад. Банди дигар санади меъёрии ҳуқуқӣ зервоҳиди матн буда, бо фосила оғоз ёфта, бо рақами арабӣ ишора мегардад, ки баъд аз он нуқта гузошта мешавад. Бандҳо метавонанд ба зербандҳо ё сархатҳо тақсим шаванд. Банд бо ҳарфи калон оғоз гардида, дар охири он нуқта гузошта мешавад, ба истиснои ҳолатҳое, ки банд ба зербандҳо ё сархатҳо тақсим шуда бошад
14. Зербанди моддаи санади қонунгузорӣ ё зербанди дигар санади меъёрии ҳуқуқӣ қисми таркибии банд буда, баъд аз аломати баён ":" бо ҳарфҳои хурд ишора мегардад ва пас аз он аломати қавси пӯшида ")" гузошта мешавад. Ҳар як зербанд ба истиснои зербанди охирин бо нуқта вергул ";" ба охир мерасад. Зербандҳо метавонанд ба сархатҳо тақсим шаванд .
15. Сархатҳо пас аз аломати баён ":" бо аломати дефис "-" ҷудо гардида, бо ҳарфҳои хурд навишта мешаванд. Ҳар як сархат бо нуқта вергул ";" ба охир мерасад, ба истиснои сархати охирон, ки дар охири он нуқта гузошта мешавад.
16. Рақамгузории ҳамаи қисмҳои таркибии санади меъёрии ҳуқуқӣ бояд пайдарпай бошад, ба истиснои ҳолатҳои дар моддаи мазкур муқарраршуда.
17. Рақамгузории қисмҳо дар моддаҳо, параграфҳои ҳар як боб ва зерфаслҳои ҳар як фасли санади меъёрии ҳуқуқӣ мустақил мебошад.
18. Рақамгузории бандҳои модда барои ҳар як модда мустақил аст.
19. Рақамгузории бандҳо барои санади меъёрии ҳуқуқие, ки қисми таркибиашон аз банд иборат аст, пайдарпай аст. Бо ҳарф ишора кардани зербандҳои чунин санади меъёрии ҳуқуқӣ барои ҳар як банд мустақил аст.
20. Рақамгузории қисмҳои таркибӣ бояд барои тамоми санади меъёрии ҳуқуқӣ якхела бошад.
21. Дар қисмҳои таркибии санади меъёрии ҳуқуқӣ истифодаи ҳар гуна аломатҳои дар Қонуни мазкур пешбининашуда манъ аст.
22. Санади меъёрии ҳуқуқии калонҳаҷм метавонад мундариҷа дошта бошад.
Моддаи 35. Хусусиятҳои таркибии Кодекс
1. Кодекс дорои ном мебошад ва метавонад муқаддима, қисмҳои умумӣ ва махсус дошта бошад.
2. Қисми умумии Кодекс инҳоро дар бар мегирад:
- муқаррароти умумӣ (принсипҳо, тафсири мафҳумҳо, институтҳои асосӣ);
- муқаррароти махсуси меъёрӣ;
- дигар ҳолатҳои ибтидоии меъёрӣ, ки ба онҳо умумияти том ва субот хос буда, барои татбиқи меъёрҳои қисми махсус заминаи ҳуқуқӣ мегузоранд.
3. Қисми махсуси Кодекс метавонад дорои чунин меъёрҳо бошад:
- намуд ва меъёри (қоидаи) рафтори имконпазир, ҳатмӣ (ҳуқуқу ӯҳдадориҳои қонунӣ) ва ё манъкунанда;
- намуд ва меъёри оқибати имконпазири вайрон кардани меъёрҳои ҳуқуқӣ (масъулияти ҳуқуқӣ).
Моддаи 36. Эзоҳ ва замима
1. Эзоҳ дар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар ҳолатҳои зарурӣ бо мақсади дақиқ намудани моҳияти меъёрҳои ҷудогона истифода бурда мешавад.
2. Эзоҳ дар охири меъёр ё меъёрҳои ҷудогонае, ки нисбати онҳо эзоҳот дода мешавад, дар сархати алоҳида навишта, дар он аниқ қайд карда мешавад, ки эзоҳот мафҳуми меъёри кадом қисмҳои таркибии санадҳои меъёрии ҳуқуқиро дарбар мегирад.
3. Агар дар санади меъёрии ҳуқуқӣ ҷадвал, сурат, харита, нақша, номгӯй ва ғайра оварда шаванд, пас онҳоро ҳамчун замима бояд нишон дод. Дар ин ҳолат моддаҳои (бандҳои) дахлдори он бояд ба ин замимаҳо ишора намоянд.
4. Замимаи шарҳдиҳанда ва ё пурракунандаи мӯҳтавои санади меъёрии ҳуқуқӣ, аслан қисми таркибии он мебошад, ки барои осон намудани кор дар варақҳои алоҳида оварда шудааст. Дар ин ҳолат истинод ба замима тавассути истилоҳи "мутобиқи" сурат мегирад.
5. Замима бояд сарлавҳа ва рақами тартибӣ дошта бошад, ки алоқаи онро бо матни асосии санади меъёрии ҳуқуқӣ нишон медиҳад. Нишонаҳои номбурда дар кунҷи рости болои замима навишта мешаванд.
6. Санади меъёрии ҳуқуқӣ бо замимаҳо бояд рақамҳои пайдарпайи саҳифаҳоро дошта бошад.
Моддаи 37. Истифодаи истинод дар санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Истинод ба қисмҳои таркибии санади меъёрии ҳуқуқӣ, инчунин ба дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар ҳолате истифода мешавад, ки нишон додани робитаи мутақобилаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ё худ пешгирии такрори онҳо зарур бошад.
2. Ҳангоми бори аввал истифода намудани истинод ба санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ (қисми таркибии онҳо) инҳо зикр карда мешаванд:
- меъёри дақиқ (то сархат), ки ба он истинод карда мешавад (ҳангоми истинод кардан ба қисми таркибии алоҳидаи санади меъёрии ҳуқуқӣ);
- намуди санади меъёрии ҳуқуқӣ;
- санаи қабул шудани санади меъёрии ҳуқуқӣ;
- рақами санади меъёрии ҳуқуқӣ (ғайр аз қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, қарорҳои якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, қарорҳои Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон);
- рақами бақайдгирии санадҳои меъёрии ҳуқуқии хусусияти умумиҳатмӣ доштае, ки бояд дар Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ба қайд гирифта шаванд;
- манбаи нашри расмӣ, аз ҷумла тағйиру иловаҳое, ки ба ин қисми таркибӣ ва ё ба ин масъала дахл доранд, дар ҳолати ворид намудани тағйиру иловаҳо ба қонун.
3. Ҳангоми бори аввал истинод кардан ба санади меъёрии ҳуқуқӣ ба санади тасдиқшуда (қисми таркибии он) инҳо зикр карда мешаванд:
- меъёри дақиқ (то сархат), ки ба он истинод карда мешавад (ҳангоми истинод ба қисми таркибии алоҳидаи сохтории санади тасдиқшуда);
- намуд ва номи санади тасдиқшуда;
- намуд, санаи қабул ва рақами қайди санади меъёрии ҳуқуқие, ки бо он ин санад тасдиқ карда шудааст.
4. Дар мавриди истинод намудан ба Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон, қонунҳои бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ қабул гардида ва кодексҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон инҳо зикр карда мешаванд:
- меъёри дақиқ (то сархат), ки ба он истинод карда мешавад (дар сурати истифодаи истинод ба қисми таркибии алоҳида);
- ном.
5. Дар ҳолати чандин бор истинод кардан (ғайр аз истиноди аввал) ба қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон танҳо номи он зикр меёбад. Дар ҳолати ба дигар санади меъёрии ҳуқуқӣ чандин бор истинод кардан ном, санаи қабул, рақам ва ё рақами бақайдгирии он зикр карда мешавад. Дар сурати якчанд бор истинод кардан ба санади тасдиқшуда намуд ва номи он, ҳамчунин санаи қабул шудан ва рақами қайди санади меъёрии ҳуқуқӣ, ки бо он ҳамин санад тасдиқ гардидааст, зикр карда мешавад.
6. Ба санади меъёрии ҳуқуқӣ ё худ ба қисми таркибии он дар ҳамин санади меъёрии ҳуқуқӣ танҳо бо истифодаи калимаҳои "мазкур" ва ё "ҳамин" истинод карда мешавад.
Моддаи 38. Талаботи забонӣ ба матни санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Матни санади меъёрии ҳуқуқӣ ба забони давлатӣ қабул карда мешавад
2. Матни санади меъёрии ҳуқуқӣ бояд мухтасар, бо забони содда ва равону фаҳмо баён карда шавад, ки тафсири ҳархелаи меъёрҳоро истисно намояд ва зимни ин услуби расмии забони адабӣ ва истилоҳоти ҳуқуқӣ риоя гардад.
Моддаи 39. Истилоҳоти санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Истилоҳоти санади меъёрии ҳуқуқӣ бояд бо истифода аз калима ва ибораҳои оммафаҳм тартиб дода шавад.
2. Ҳамон як истилоҳи санади меъёрии ҳуқуқӣ бояд як маъноро ифода намуда, мазмуни ягона дошта бошад.
3. Дар ҳолати зарурати дақиқ намудани истилоҳот ва мафҳумҳои дар санади меъёрии ҳуқуқӣ истифодашуда дар санад моддае (қисме, банде) оварда мешавад, ки дар он моҳияти ин истилоҳоту мафҳумҳо шарҳ дода мешавад.
4. Истилоҳоти махсус мумкин аст дар санади меъёрии ҳуқуқӣ танҳо бо ҳамон маъное истифода гардад, ки он дар соҳаи махсуси дахлдор истифода мешавад. Истилоҳоти махсус бояд дар санади меъёрии ҳуқуқӣ шарҳ дода шавад.
Моддаи 40. Талабот ба сабку услуби санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Дар матни санади меъёрии ҳуқуқӣ истифодаи чунин калимаву ибораҳо норавост:
- забони гуфтугӯи халқӣ (лаҳҷавӣ, шевагӣ ва ғайра), ифодаҳои маҷозӣ ва пуробуранг;
- мафҳумҳои (истилоҳоти) гуногуни ҳаммаъно;
- истифодаи калима ва истилоҳоти бегонаи ғайримаъмул дар сурати дар забони давлатӣ мавҷуд будани чунин калима ва истилоҳот;
- ибора ва таркибҳои норавшан (муғлақ), мулоҳизот, хитобу даъватҳои умумӣ;
- калимаҳои мураккаби ихтисоршуда (аббревиатура);
- истилоҳоти ғайримеъёрӣ.
2. Дар матни санади меъёрии ҳуқуқӣ истифодаи ҷумлабандиҳои дақиқан мухтасаршуда норавост.
Моддаи 41. Тартиби нишон додани номи мақомоти давлатӣ дар санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Номи мақомоти давлатӣ, ки дар санади меъёрии ҳуқуқӣ зикр меёбанд, дақиқ ва айнан мутобиқи номи пурраи расмиашон, ки дар оиннома ва низомномаи онҳо, дар қарор оид ба таъсис, номгузорӣ ва тағйири ном кардани онҳо пешбинӣ шудаанд, навишта мешаванд.
2. Мафҳумҳои умумӣ (калимаву ибораҳо), ки мақомоти давлатиро ифода менамоянд, дар санади меъёрии ҳуқуқӣ танҳо дар ҳолатҳое истифода мешаванд, ки ҳар кадом мақомоти давлатиро ин мафҳуми дахлдори умумӣ дар назар дошта бошад.
3. Агар дар матни санади меъёрии ҳуқуқӣ чандин бор зикр кардани мақоми давлатӣ, ҳамчунин ин ё он мафҳуми бо чанд калима ифодашавандаро чандин маротиба такрор кардан зарур бошад, он гоҳ номи ин мақомоти давлатӣ ё мафҳум дар муқаррароти меъёрӣ, ки он бори аввал истифода шудааст, пурра зикр меёбад, зимни ин дар қавсайн ифодаи шартии он, ки дар муқаррароти минбаъда ишора мегардад, навишта мешавад. Ҳамин қоида нисбати номи санади меъёрии ҳуқуқӣ татбиқ карда мешавад, агар пурра зикр кардани номи он мақсаднок набошад.
Моддаи 42. Техникаи ба санади меъёрии ҳуқуқӣ ворид кардани тағйиру иловаҳо
1. Агар тағйиру иловаҳои ба санади меъёрии ҳуқуқӣ ворид кардашаванда аз нисфи матни санади меъёрии ҳуқуқӣ (қисми таркибии он) зиёд бошанд ва ё онро душворфаҳм гардонанд, пас санади меъёрии ҳуқуқӣ (қисми таркибии он) дар таҳрири нав баён карда мешавад.
2. Агар тағйири меъёрҳоро дар таҳрири нав пурра баён кардан зарур набошад, матни онҳо бо роҳи хориҷ, илова ва иваз намудани баъзе калима, ибора, ҷумла ва рақамҳо ислоҳ карда мешаванд.
3. Дар сурати аз санади қонунгузорӣ хориҷ намудани фасл, боб, модда ва аз дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ хориҷ кардани фасл, боб, банд рақами тартибии онҳо мутаносибан тағйир дода намешавад. Агар қисми таркибии модда ва ё банди санади меъёрии ҳуқуқӣ хориҷ карда шавад, дар ин сурат қисмҳои боқимондаи таркибии модда ва ё банд ба тартиб дароварда мешаванд.
4. Дар сурати ба санади меъёрии ҳуқуқӣ илова намудани фаслҳо, бобҳо, моддаҳо ва ё бандҳо ба онҳо рақамҳои тартибии фаслҳо, бобҳо, моддаҳо ва бандҳои пешинаи санади меъёрии ҳуқуқӣ гузошта, дар тарафи рости қисми болои ин рақамҳо бо рақамҳои арабӣ аз воҳиди як сар карда рақамгузорӣ карда мешавад.
5. Агар ба қисми таркибии модда ва ё банди санади меъёрии ҳуқуқӣ қисми таркибии нав илова карда шавад, қисмҳои боқимондаи таркибии модда ва ё банд ба тартиб оварда мешаванд.
6. Даровардани тағйиру иловаҳо ба санади меъёрии ҳуқуқӣ аз ҷониби мақомоти онро қабулкардаи ҳуқуқэҷодкунанда (шахси мансабдор) бо роҳи қабул намудани ҳамон намуд санади меъёрии ҳуқуқие, ки ин тағйиру иловаҳо ба он ворид карда мешаванд, ба амал бароварда мешавад.
7. Тағйиру иловаҳо ба Кодекс бо роҳи қабул намудани Қонун ворид карда мешаванд.
8. Тағйиру иловаҳоро ба санади меъёрии ҳуқуқии тасдиқшуда мақомоти ҳуқуқэҷодкунанда (шахси мансабдор), ки онро тасдиқ намудааст, бо роҳи қабул кардани ҳамон намуди санади меъёрии ҳуқуқие, ки ин санади меъёрии ҳуқуқӣ бо чунин санади меъёрии ҳуқуқӣ тасдиқ карда шудааст, ворид менамояд.
Боби 5. Таҳия ва ба расмият даровардани лоиҳаи санади меъёрии ҳукуқӣ
Моддаи 43. Таҳияи лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ аз ҷониби худи мақомоти ҳуқуқэҷодкунанда ё бо супориши он аз ҷониби мақомот, муассиса ва ташкилоти тобеъ таҳия карда мешавад.
2. Мақомоти ҳуқуқэҷодкунанда метавонад дар асоси шартнома ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ таҳияи лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқиро супориш диҳад.
3. Мақомоти ҳуқуқэҷодкунанда метавонад таҳияи алтернативии лоиҳаро ба якчанд мақомот, муассиса, ташкилот ва шахсон супорад ё бо онҳо шартнома бандад, инчунин барои лоиҳаи беҳтарин озмун эълон намояд.
Моддаи 44. Таъсиси гурӯҳи корӣ оид ба таҳияи лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Бо қарори мақомоти ҳуқуқэҷодкунанда ё мақомоти дорои ҳуқуқи ташаббуси қонунгузорӣ барои таҳия ё такмили лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ мумкин аст гурӯҳи корӣ аз ҳисоби намояндагони мақомоти давлатӣ, иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ, муассисаҳои илмӣ, дигар ташкилотҳо ва олимони алоҳида таъсис дода шавад.
2. Гурӯҳи корӣ лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқиро мутобиқи нақшаи тасдиқкарда таҳия менамояд.
Моддаи 45. Мукаммал ва мушаххас намудани санади меъёрии ҳуқуқӣ
Барои мукаммал ва мушаххас намудани муқаррароти лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ қабули дигар санади меъёрии ҳуқуқӣ зарур бошад, дар лоиҳаи асосӣ ё дар лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ оид ба мавриди амал қарор додани он ба мақомоти дахлдор дар мӯҳлати муқарраркардаи мақомоти ҳуқуқэҷодкунанда таҳия ва қабул намудани чунин санади меъёрии ҳуқуқӣ супориш дода мешавад.
Моддаи 46. Ҷалб намудани мақомоти давлатӣ ба таҳияи лоиҳаи санади меъёрии ҳукукӣ
Ҷиҳати таҳияи лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ оид ба соҳаҳои ҷудогонаи иқтисодиёт ва дигар соҳаҳои идораи давлатӣ вазорату идораҳо, дигар мақомоти давлатӣ, ки барои ҳолат ва рушди ин соҳаҳо масъуланд, ҷалб карда мешаванд.
Моддаи 47. Тартиби мувофиқа кардани лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ то қабул ё тасдиқи он бо мақомот ва идораҳои манфиатдор мувофиқа карда мешавад.
2. Лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки аз ҷониби субъектони ҳуқуқи ташаббуси қонунгузорӣ - узви Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, вакили Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Маҷлиси вакилони халқи Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон ба Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод мегарданд, бо тартиби муқаррарнамудаи Дастури Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои мувофиқа ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон фиристонида мешаванд. Лоиҳаҳои санадҳои қонунгузорие, ки аз ҷониби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бо истифода аз ҳуқуқи ташаббуси қонунгузорӣ ба Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод мегарданд, мутобиқи тартиби муқаррарнамудаи онҳо бо мақомотҳои манфиатдор мувофиқа карда мешаванд.
3. Тартиби мувофиқа кардани лоиҳаи дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқиеро, ки аз ҷониби ҷаласаҳои якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул мегарданд, Дастури ин мақомоти ҳуқуқэҷодкунанда муайян мекунанд.
4. Лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон бо тартиби муқаррарнамудаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон мувофиқа карда мешавад.
5. Лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқии умумиҳатмии вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, дигар мақомоти давлатӣ, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот бо мақомоту идораҳо ва корхона, муассисаю ташкилотҳои манфиатдор мувофиқа карда мешаванд.
Моддаи 48. Ирсоли лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ барои қабули минбаъдаи он
1. Лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ ба мақомоти ҳуқуқэҷодкунандаи ваколатдори дахлдор бо замимаи чунин ҳуҷҷатҳо ирсол мегардад:
- мактуби ирсолӣ;
- маълумотномаи асосноккунандаи зарурати қабули лоиҳаи дахлдор, номгӯи мақомот ва ташкилоте, ки лоиҳа бо онҳо мувофиқа гардидааст, дар ҳолатҳои муқаррарнамудаи Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- хулосаи экспертҳо, ки дар натиҷаи экспертизаи мустақил тайёр шудаанд - ҳангоми зарурат;
- асоснокгардонии молиявию иқтисодии лоиҳаи санади меъерии ҳуқуқӣ, ки ҳангоми қабул шуданаш хароҷоти молиявиро талаб мекунад;
- дигар ҳуҷҷатҳое, ки ба асосноккунии муқаррароти лоиҳа ё ба лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ дахл доранд - бо хоҳиши мақомоти ҳуқуқэҷодкунандае, ки лоиҳаро пешниҳод намудааст.
2. Лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ ба мақомоти ҳуқуқэҷодкунандаи дахлдор дар як вақт ҳам дар шакли ҳомили коғазӣ ва ҳам дар шакли ҳомили электронӣ бо забони давлатӣ ва забони русӣ ҳамчун забони муоширати байни миллатҳо пешниҳод карда мешавад
3. Дигар масъалаҳои тартиби пешниҳоди лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ аз ҷониби мақомоти ҳуқуқэҷодкунандаи дахлдор муайян мегарданд.
4. Лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ, ки бо риоя нагардидани талаботи моддаи мазкур ба баррасии мақомоти ҳуқуқэҷодкунанда пешниҳод мегардад, бидуни баррасӣ баргардонида мешавад. Баъди бартараф кардани норасоиҳо лоиҳа бо тартиби муқарраршуда барои баррасӣ пешниҳод мегардад.
Моддаи 49. Экспертизаи лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ бо қарори мақомоти ҳуқуқэҷодкунанда метавонад мавриди экспертизаи ҳуқуқӣ, забонӣ, молиявию иқтисодӣ ва ё махсуси илмӣ қарор дода шавад.
2. Ба сифати эксперт ташкилот ва шахсоне ҷалб карда мешаванд, ки дар таҳияи ҳамин лоиҳа бевосита иштирок накарда бошанд.
3. Дар баҳодиҳии лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ экспертҳо мустақил буда, ба мавқеи мақомоти ҳуқуқэҷодкунандаи санади меъёрии ҳуқуқӣ, ки бо супориши он экспертиза гузаронида мешавад, вобаста нестанд.
4. Лоиҳаи санади қонунгузорӣ, ки ба экспертизаи мустақили илмӣ пешниҳод карда шудааст, дар ҷаласаи мақомоти қонунгузор танҳо дар мавриди мавҷуд будани хулосаи экспертиза баррасӣ мегардад.
Моддаи 50. Талабот нисбати муқаррар намудани чораҳои ҷавобгарии ҳукуқӣ
Дар санади меъёрии ҳуқуқие, ки ӯҳдадории мақомоти давлатӣ, муассисаҳо, ташкилотҳо, шахсони мансабдор, шахсони воқеӣ ва ҳуқуқиро муқаррар менамояд, мумкин аст кирдорҳое муайян карда шаванд, ки барои онҳо қонунгузорӣ метавонад ҷавобгарии дахлдор муқаррар намояд.
Моддаи 51. Тартиби ворид намудани тағйиру иловаҳо ба санади меъёрии ҳукукӣ, боздошт ва аз эътибор соқит донистани он
1. Бинобар қабули санади меъёрии ҳуқуқии нав, агар санад ё қисми таркибии он ба меъёрҳои ба санади нав дохилшуда мухолиф ё худ ба воситаи он бекор шуда бошад, бояд аз эътибор соқит дониста шавад. Дар ҳолати аз эътибор соқит надонистани чунин санади меъёрии ҳуқуқӣ он дар қисме амал мекунад, ки ба санади меъёрии ҳуқуқии нав қабулгардида мухолифат надошта бошад.
2. Бинобар қабули санади меъёрии ҳуқуқии нав, агар санади меъёрии ҳуқуқии қаблан қабулгардида қисман ба меъёрҳои ба санади меъёрии ҳуқуқии нав дохилшуда мухолиф бошад, бояд ба он тағйиру иловаҳои дахлдор ворид карда шаванд. Матни чунин тағйиру иловаҳо дар шакли таҳрири нави моддаҳои (қисмҳои, бандҳои) дахлдор ва қисмҳои таркибии онҳо, ҳамчунин ворид намудани тағйиру иловаҳои зарурӣ ба ин моддаҳо (қисмҳо, бандҳо) ва қисмҳои таркибии онҳо ифода карда мешавад.
3. Баъди қабули санади меъёрии ҳуқуқии асосӣ таҳияи лоиҳаи номгӯи санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки бояд аз эътибор соқит дониста шаванд ё ба онҳо тағйиру иловаҳо ворид карда шаванд, ба таври истисно дар мавридҳое иҷозат дода мешавад, ки таҳияашон мӯҳлати тӯлониро талаб мекунад. Дар ин маврид супориши мақомоти (шахси мансабдори) ҳуқуқэҷодкунандаи дахлдор дар бораи таҳияи лоиҳаи номгӯи мазкур тайёр карда, дар он мақомоти давлатии таҳиякунандаи ҳамин номгӯй ва мӯҳлати пешниҳоди он ба мақомоти ҳуқуқэҷодкунанда муқаррар карда мешавад.
4. Амали санади меъёрии ҳуқуқӣ (қисми таркибии он) дар ҳолатҳои зарурӣ мумкин аст ба мӯҳлати муайян боздошта шавад.
5. Санади боздошт қабул мегардад:
- бо қарори якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои қарорҳои якҷояи онҳо;
- бо қарори Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои қарорҳои Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, санадҳои меъёрии ҳуқуқии мақомоти намояндагии маҳаллии ҳокимияти давлатӣ;
- бо қарори Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои қонунҳои конститутсионӣ, кодексҳо, қонунҳо ва қарорҳои Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- бо Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон барои санадҳои меъёрии ҳуқуқии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, дигар мақомоти давлатӣ ва мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ;
- бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон барои санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, дигар мақомоти давлатӣ ва мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ;
- бо фармоиш ва қарорҳои вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ ва дигар мақомоти давлатӣ барои санадҳои меъёрии ҳуқуқии онҳо ва мақомоти зертобеъ ва маҳаллии онҳо;
- бо қарорҳои мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ барои санадҳои меъёрии ҳуқуқии онҳо ва қарорҳои мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот;
- бо қарорҳои мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот барои санадҳои меъёрии ҳуқуқии онҳо.
Боби 6. Интишори санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ
Моддаи 52. Интишори расмии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ
1. Санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофнамудаи Тоҷикистон, ба ғайр аз санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки сирри давлатӣ ё сирри дигари бо қонун ҳифзшавандаро дар бар мегиранд, дар нашрияҳои расмӣ интишор карда мешаванд.
2. Ҳангоми интишори санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар дигар воситаҳои ахбори омма истинод ба манбаи нашри расмӣ ҳатмӣ мебошад.
3. Интишори расмии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ба забони давлатӣ ва тарҷумаи онҳо ба забони русӣ ҳамчун забони муоширати байни миллатҳо сурат мегирад ва ҳангоми зарурат тарҷумаи онҳо бо дигар забонҳо аз тарафи Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад
4. Интишори расмии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар шакли нопурра ё иқтибос аз онҳо мумкин нест, ба истиснои ҳолатҳои интишори санадҳои меъёрии ҳуқуқии дорои муқаррароти алоҳидае, ки набояд интишор шаванд
Моддаи 53. Тартиби интишори расмии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ
1. Манбаи расмии интишори санадҳои қонунгузорӣ, санадҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофнамудаи Тоҷикистон, қарорҳои якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, қарорҳои Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, қарорҳои Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, санадҳои меъёрии ҳуқуқии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон рӯзномаҳои "Ҷумҳурият" ва "Садои мардум" мебошанд. Санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки аз мақомоти ваколатдори давлатӣ (шахсони мансабдор) ба мақомоти нашри расмӣ ворид шудаанд, бояд дар мӯҳлати на дертар аз 10 рӯз аз лаҳзаи воридшавӣ интишор гарданд.
2. Манбаъҳои матни расмии санадҳои меъёрии ҳуқуқии дар қисми 1 ҳамин модда пешбинигардида инчунин ба ҳисоб мераванд: Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Маҷмӯи қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, Феҳристи ягонаи давлатии санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон.
3. Тартиби интишори расмии санадҳои Президент, Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот аз ҷониби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва тартиби интишор расмии санадҳои вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ ва дигар мақомоти давлатӣ аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешаванд.
Моддаи 54. Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон
1. "Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон" нашрияи расмии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад, ки ҳар моҳ як маротиба бо забони давлатӣ ва забони русӣ ҳамчун забони муоширати байни миллатҳо чоп мешавад
2. "Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон" дар намуди шумораҳои алоҳида дар ҳаҷми бемаҳдуд (дар мавридҳои алоҳида дар чанд қисм) чоп мешавад ва аз се фасл иборат аст.
3. Дар фасли аввал қонунҳо ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии ҷаласаҳои якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷой дода мешаванд.
4. Дар фасли дуюм санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки аз тарафи Тоҷикистон эътироф шудаанд, қарорҳои Суди конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон, санадҳои тафсирии расмии ҷаласаҳои якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷой дода мешаванд.
5. Дар фасли сеюм санадҳои хусусияти меъёрӣ надоштаи Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва маводи иттилоотӣ чоп карда мешаванд.
6. Интишори расмӣ дар "Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон" тавассути нусхабардории матни пурра ва аниқи санади меъёрии ҳуқуқии нашршаванда бо тартиби хронологӣ бо тамоми нишонаҳои он, ки моддаи 32 Қонуни мазкур пешбинӣ намудааст, сурат мегирад. Инчунин замимаҳо ба санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ чоп карда мешаванд.
7. Қонунҳо ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, ки дар "Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон" ҷой дода ва нашр шудаанд, чун асоси маҷмӯи хронологии қонунгузории ҷории Ҷумҳурии Тоҷикистон эътироф мешаванд.
Моддаи 55. Маҷмӯи қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон
1. "Маҷмӯи қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон" нашрияи расмӣ буда, бо забони давлатӣ ва забони русӣ ҳамчун забони муоширати байни миллатҳо дар варақҳои ивазшаванда бо мақсади нав кардани маводи он ба қадри вусъатёбию такомули минбаъдаи қонунгузорӣ нашр карда мешавад
2. Матни санади меъёрии ҳуқуқии дар "Маҷмӯи қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон" ҷойдодашуда бо тағйиру иловаҳое, ки санади меъёрии ҳуқуқии минбаъда ба он дохил кардааст, дарҷ мегардад ва аз рӯи мавзӯъ ҷой дода мешавад.
3. "Маҷмӯи қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон" аз фаслҳо ва фаслҳо аз бобҳо иборат буда, бобҳои он дар навбати худ вобаста ба ҳаҷм ва хусусияти мавод ба параграфҳо, бандҳо ва зербандҳо тақсим мешаванд.
4. Иқтибосҳое, ки аз санадҳои меъёрии ҳуқуқии ба "Маҷмуи қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон" дохил кардашуда гирифта шудаанд, дар фаслҳои дигари "Маҷмӯи қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон" ҷой дода намешаванд. Дар мавридҳои зарурӣ ба санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки дар дигар фаслҳои "Маҷмӯи қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон" ҷой дода шудаанд, истинод карда мешавад.
5. Дар фаслҳо, бобҳо ва дигар унсурҳои таркибии "Маҷмӯи қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон" санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ маъмулан бо тартибе ҷой дода мешаванд, ки он пайдарпайии мавзӯъро таъмин менамояд.
6. Барои истифодаи дурусти мавод дар "Маҷмӯи қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон" номгӯи санадҳои меъёрии ҳуқуқии дохилшуда ба таври хронологӣ ҷой дода мешавад.
Моддаи 56. Феҳристи ягонаи давлатии санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон
1. Ба Феҳристи ягонаи давлатии санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон санадҳои меъёрии ҳуқуқии дар қисми 1 моддаи 7 Қонуни мазкур номбаршуда ворид карда мешаванд.
2. Феҳристи ягонаи давлатии санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳатман бояд ба забони давлатӣ ва забони русӣ ҳамчун забони муоширати байни миллатҳо интишор гардад
3. Матни санадҳои меъёрии ҳуқуқии дар Феҳристи ягонаи давлатии санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дарҷгардида хусусияти расмӣ дорад.
4. Феҳристи ягонаи давлатии санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дорои чунин маълумот мебошад:
- номи мақоми санади меъёрии ҳуқуқиро қабулнамуда;
- намуди санади меъёрии ҳуқуқӣ;
- санаи қабул ва рақами санади меъёрии ҳуқуқӣ;
- номи санади меъёрии ҳуқуқӣ;
- матни санади меъёрии ҳуқуқӣ;
- санаи мавриди амал қарор додани санади меъёрии ҳуқуқӣ;
- маълумот оид ба тағйиру иловаҳо, боздошт ё беэътибор донистани санади меъёрии ҳуқуқӣ.
5. Тартиби пешбурди Феҳристи ягонаи давлатии санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва даврияти нашри он аз ҷониби Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар ва амалӣ мегардад.
Моддаи 57. Интишори ғайрирасмии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ
1. Санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ метавонанд дар нашрияҳои чопӣ ва электронии ғайрирасмӣ низ интишор гарданд.
2. Интишори ғайрирасмии санади меъёрии ҳуқуқӣ баъди интишори расмии он амалӣ мегардад. Дар ин маврид манбаи нашри расмӣ ҳатман нишон дода мешавад.
Моддаи 58. Санаи интишори расмии санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Санаи интишори расмии санади меъёрии ҳуқуқӣ рӯзи аз чоп баромадани матни пурраи расмии санади меъёрии ҳуқуқӣ дар нашрияи расмӣ ҳисобида мешавад.
2. Дар ҳолати дар вақтҳои гуногун дар якчанд нашрияҳои расмӣ интишор гардидани санади меъёрии ҳуқуқӣ рӯзи интишори расмӣ ва мӯҳлати эътибор пайдо кардани он аз рӯзи аввали интишори санади меъёрии ҳуқуқӣ ба забони давлатӣ муайян карда мешавад.
3. Хориҷ карда шуд
Моддаи 59. Интишори санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар таҳрири нав
Санади меъёрии ҳуқуқие, ки ба он тағйиру иловаҳои зиёд ворид карда шудаанд, бо қарори мақоми хукуқэҷодкунандае, ки санади мазкурро қабул кардааст, метавонад дар нашрияи расмӣ бо назардошти тағйиру иловаҳо дар таҳрири нав интишор шавад
Моддаи 60. Шартҳои амалӣ гардонидани санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ
Баъд аз қабул кардани санади меъёрии ҳуқуқӣ ва мавриди амал қарор додани он бояд тарзи дурусти амалӣ гардонида шуданаш бо риояи талаботи зерин ба роҳ монда шавад:
- сари вақт ба маълумоти иҷрокунандагон расонидани санади меъёрии ҳуқуқии қабулшуда;
- таъмини молиявӣ, моддиву техникӣ, ҳуқуқӣ ва ташкилию техникии амалисозии санади меъёрии ҳуқуқӣ;
- таъмини риояи мӯҳлати дар амал татбиқ намудани санади меъёрии ҳуқуқӣ.
Моддаи 61. Дастрасии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ
1. Дастрасӣ ба санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон озод мебошад.
2. Мақомоти давлатӣ ва шахсони мансабдор ӯҳдадоранд:
- ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ дастрасии васеъро барои гирифтани маълумот оид ба санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, инчунин нусхаҳои онҳо аз матни расмӣ таъмин намоянд;
- санадҳои меъёрии ҳуқуқиро дар сайтҳои Интернет ҷой диҳанд, дигар роҳҳои ба маълумоти шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ расонидани маълумотро оид ба санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки ба онҳо дахл доранд, таъмин намоянд;
- давра ба давра маҷмӯи санадҳои меъёрии ҳуқуқии қабулнамудаашонро нашр намоянд
Боби 7. Амали санади меъёрии ҳуқуқӣ дар замон, макон ва нисбат ба шахсон
Моддаи 62. Тартиби мавриди амал қарор додани санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Тартиби мавриди амал қарор додани санади меъёрии ҳуқуқиро Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон, Қонуни мазкур, худи санади меъёрии ҳуқуқӣ ё санади меъёрии ҳуқуқӣ оид ба тартиби мавриди амал қарор додани он муқаррар менамояд.
2. Агар дар худи санади меъёрии ҳуқуқӣ мӯҳлати мавриди амал қарор додан муқаррар нашуда бошад, пас ин санад аз рӯзи имзо, қабул ё тасдиқ мавриди амал қарор дода мешавад.
3. Санади меъёрии ҳуқуқие, ки муқаррар ё пурзӯр намудани ҷавобгарии ҳуқуқиро пешбинӣ менамояд, андози навро муқаррар мекунад ва ё шароити андозсупорандагонро вазнин менамояд, баъд аз як моҳи интишори расмӣ мавриди амал қарор мегирад, агар дар санади меъёрии ҳуқуқӣ ҳолати дигар муқаррар нашуда бошад.
Моддаи 63. Қувваи бозгашти санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Санади меъёрии ҳуқуқӣ қувваи бозгашт надорад, ба истиснои ҳолатҳои муқаррарнамудаи Қонун.
2. Ба санади меъёрии ҳуқуқӣ мумкин аст қувваи бозгашт дода шавад. Меъёр дар бораи додани қувваи бозгашт дар худи санади меъёрии ҳуқуқӣ ё дар санади меъёрии ҳуқуқии мавриди амал қарор додани он пешбинӣ мегардад.
3. Агар санади меъёрии ҳуқуқӣ муқаррар намудан ё вазнин кардани ҷавобгарии ҳуқуқиро пешбинӣ намояд, инчунин андози навро муқаррар кунад ё шароити андозсупорандагонро вазнин намояд, ба он додани қувваи бозгашт манъ аст.
Моддаи 64. Мӯҳлати амали санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Санади меъёрии ҳуқуқӣ амали бемӯҳлат дорад, агар дар он ё дар санади меъёрии ҳуқуқӣ дар бораи мавриди амал қарор додани он мӯҳлати дигари амал нишон дода нашуда бошад.
2. Мӯҳлати муваққатии амали санади меъёрии ҳуқуқӣ мумкин аст барои тамоми санад ё қисмҳои таркибии алоҳидаи он муқаррар гардад. Дар ин ҳолат дар санади меъёрии ҳуқуқӣ ё қисми таркибии дахлдори он ё дар санади меъёрии ҳуқуқӣ дар бораи мавриди амал қарор дода шуданаш бояд мӯҳлати амали он нишон дода шавад. Бо гузаштани мӯҳлати нишондодашуда амали санади меъёрии ҳуқуқӣ ва ё қисми таркибии он қатъ мегардад.
3. То ба охир расидани мӯҳлати амали санади меъёрии ҳуқуқии муваққатӣ (қисми таркибии он) мақомоте, ки санади меъёрии ҳуқуқиро қабул намудааст, метавонад дар бораи ба мӯҳлати нав тамдид намудани мӯҳлати амали санади меъёрии ҳуқуқӣ ё оид ба додани хусусияти бемӯҳлат ба он қарор қабул кунад.
Моддаи 65. Қатъи амали санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Амали санади меъёрии ҳуқуқӣ (қисми таркибии он) дар мавридҳои зерин қатъ мегардад:
- ба охир расидани мӯҳлати амали санади меъёрии ҳуқуқӣ (қисми таркибии он);
- бо тартиби муқарраршуда тибқи қарори Суди конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон ғайриконститутсионӣ донистани санад (қисми таркибии он);
- аз эътибор соқит донистани санади меъёрии ҳуқуқӣ (қисми таркибии он) ё боздошти амали санади меъёрии ҳуқуқӣ (қисми таркибии он) аз ҷониби мақомоте (шахси мансабдоре), ки санади мазкурро қабул намудааст ё дигар мақомоти (шахси мансабдори) барои ин амал ваколатдор.
2. Амали санади меъёрии ҳуқуқӣ тибқи санади меъёрии ҳуқуқии ҳамон дараҷа ё дараҷаи болоӣ ва дар ҳолатҳои пешбининамудаи қонун бо санади суд қатъ мегардад.
Моддаи 66. Доираи амали санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар тамоми қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон амал мекунанд, агар дар онҳо ё дар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар бораи мавриди амал қарор додани онҳо тартиби дигар муқаррар нашуда бошад.
2. Санадҳои меъёрии ҳуқуқии қабулкардаи мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот дар ҳудуди дахлдор амал мекунанд.
Моддаи 67. Амали санади меъёрии ҳуқуқӣ нисбат ба шахсон
Амали санади меъёрии ҳуқуқӣ ба шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки дар қаламрави он қарор доранд ва дар ҳолатҳои пешбининамудаи санади меъёрии ҳуқуқӣ ба шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки берун аз Ҷумҳурии Тоҷикистон қарор доранд, инчунин ба шаҳрвандони хориҷӣ ва шахсони бешаҳрванди дар қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон қарордошта (ба истиснои шахсоне, ки санадҳои меъёрии ҳуқуқии амалкунанда муқаррар кардаанд) паҳн мегардад.
Боби 8. Тафсири расмии санади меъёрии ҳуқуқӣ
Моддаи 68. Зарурат ва тартиби тафсири расмии санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Дар сурати ошкор намудани носаҳеҳӣ ва гуногунфаҳмии санади меъёрии ҳуқуқӣ, амалияи ихтилофноки истифодаи он, мақомоти (шахси мансабдори) санади меъёрии ҳуқуқии дахлдорро қабулнамуда дар санади тафсир, ки хусусияти расмӣ ва ҳатмӣ дорад, тафсири меъёри онро медиҳад.
2. Санади тафсири расмӣ метавонад аз тарафи дигар мақомоте низ қабул шавад, ки онҳо мувофиқи қонунгузорӣ барои тафсири ин ё он санади меъёрии ҳуқуқи ваколатдор карда шудаанд.
3. Санадҳои тафсири расмии дигар мақомот, ки ваколатдоранд ин ё он санади меъёрии ҳуқуқиро тафсир кунанд, дар он шакле қабул мегарданд, ки бо Қонуни мазкур қабули санадҳои меъёрии ҳуқуқии дахлдор аз ҷониби онҳо пешбинӣ шудааст.
4. Санади тафсири расмӣ қабул мегардад:
- бо қарорҳои якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои қарорҳои якҷояи онҳо;
- бо қарори Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои санадҳои меъёрии ҳуқуқии Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- бо қарори Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои қонунҳои конститутсионӣ, кодексҳо, қонунҳо ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- бо Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон барои санадҳои меъёрии ҳуқуқии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон барои санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- бо фармоишу қарорҳои вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ ва дигар мақомоти давлатӣ, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот мутобиқан барои санадҳои меъёрии ҳуқуқии онҳо.
5. Пленуми Суди Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Пленуми Суди Олии иқтисодии Ҷумҳурии Тоҷикистон таҷрибаи судиро оид ба амалияи татбиқи қонунгузорӣ ҷамъбаст намуда, тавзеҳоти дастурӣ медиҳанд ва онҳо барои судҳо, мақомоту шахсони мансабдоре, ки қонуни тавзеҳшударо татбиқ менамоянд, ҳатмӣ мебошанд.
6. Дар мавриди тафсири санади меъёрии ҳуқуқӣ ба он ворид намудани тағйиру иловаҳо мумкин нест.
7. Маънои санади меъёрии ҳуқуқии зерқонунӣ дар мавриди тафсир пурра мутобиқи қонун фаҳмонида ва дақиқ карда мешавад.
Боби 9. Тартиби ҳалли ихтилофи ҳуқуқӣ
Моддаи 69. Мутобиқати санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ба Конститутсия ва дигар қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон
Қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон бояд ба Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ба Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон мутобиқат кунанд ва аз ҷониби субъекти ҳуқуқэҷодкунанда дар доираи салоҳияти муайянкардаи қонун бо риояи қоидаҳои таҳия ва қабули санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ қабул гарданд.
Моддаи 70. Тартиби бартараф намудани ихтилоф байни санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ
1. Санади меъёрии ҳуқуқии баробардараҷа нисбат ба дигар санади меъёрии ҳуқуқии ҳамин дараҷа ҳангоми мавҷуд будани ихтилофҳо дар ҳолатҳои зерин қувваи бештари ҳуқуқӣ дорад:
- агар ин санади меъёрии ҳуқуқӣ аз рӯи ҳамон як мавзӯи танзим нисбат ба дигар санади меъёрии ҳуқуқӣ баъдтар қабул шуда бошад;
- агар мавзӯи танзими ин санади меъёрии ҳуқуқӣ нисбат ба дигар санади меъёрии ҳуқуқие, ки умумӣ мебошад, махсус бошад.
2. Дар сурати ба меъёрҳои қонунҳо ихтилоф доштани меъёрҳои қарори якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, қарори Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, қарори Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, санадҳои меъёрии ҳуқуқии вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, дигар мақомоти давлатӣ, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот меъёрҳои қонунҳо амал мекунанд.
Моддаи 71. Бартараф кардани норасоӣ дар санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Дар ҳолати пайдо кардани норасоӣ дар санади меъёрии ҳуқуқӣ мақомоти ҳуқуқэҷодкунанда, ки онро қабул кардааст, вазифадор аст ба он тағйиру иловаҳои дахлдоре ворид намояд, ки норасоиро бартараф месозанд.
2. То ворид кардани тағйиру иловаҳои дахлдор норасоиҳо бо роҳи истифодаи қиёси қонун ва қиёси ҳуқуқ бартараф карда мешаванд.
3. Истифодаи қиёси қонун ва қиёси ҳуқуқ дар мавриди маҳдуд кардани ҳуқуқҳои шаҳрвандон, инчунин муқаррар намудани ҷавобгарӣ манъ аст.
Боби 10. Баҳисобгирӣ, бақайдгирии давлатӣ ва мураттабсозии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ
Моддаи 72. Баҳисобгирии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ
Санадҳои қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон, фармонҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, санадҳои меъёрии ҳуқуқии умумиҳатмии вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, дигар мақомоти давлатӣ, санадҳои меъёрии ҳуқуқии мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, санадҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофнамудаи Тоҷикистон ба Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон барои баҳисобгирӣ, қайди давлатӣ ва дохил намудан ба Феҳристи ягонаи давлатии санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ирсол мегарданд.
Моддаи 73. Санҷиш ва бақайдгирии санадҳои меъёрии ҳуқуқии вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, дигар мақомоти давлатӣ, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот
1. Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон мутобиқати санадҳои меъёрии ҳуқуқии хусусияти умумиҳатмидоштаи вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, дигар мақомоти давлатӣ, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳотро ба санадҳои қонунгузорӣ, фармонҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар мӯҳлати як моҳ месанҷад ва бақайдгирии давлатии онҳоро амалӣ мекунад. Санадҳои меъёрии ҳуқуқии хусусияти умумиҳатмидошта танҳо баъд аз санҷиш, бақайдгирӣ ва интишори расмӣ эътибор пайдо мекунанд.
2. Санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки аз қайди давлатӣ нагузаштаанд, оқибати ҳуқуқӣ надоранд ва ҳамчун эътиборнадошта наметавонанд барои танзими муносибатҳои ҳуқуқии дахлдор ва татбиқи муҷозот барои иҷро накардани муқаррароти онҳо асос гарданд. Ҳангоми ҳалли баҳсҳо ба ин санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ истинод намудан мумкин нест.
3. Дар мавриди аз ҷониби Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон рад карда шудани бақайдгирии санади меъёрии ҳуқуқии вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, дигар мақомоти давлатӣ, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, ки санади меъёрии ҳуқуқиро қабул кардаанд, метавонанд бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон шикоят намоянд.
4. Дар ҳолати мухолифати санади меъёрии ҳуқуқии вазорат, кумитаи давлатӣ, дигар мақомоти давлатӣ, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот ба санадҳои меъёрии ҳуқуқии навқабулшуда Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи аз Феҳристи ягонаи давлатии санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон хориҷ кардани он қарор қабул намуда, онро барои маълумот ва аз эътибор соқит донистани санади меъёрии ҳуқуқӣ ба мақомоти қабулнамудаи он мефиристад. Қарор дар бораи аз Феҳристи ягонаи давлатии санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон хориҷ кардани санади меъёрии ҳуқуқӣ дар Феҳристи ягонаи давлатии санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон қайд мегардад.
Моддаи 74. Назорат ва санҷиши фаъолияти ҳуқуқэҷодкунии вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, дигар мақомоти давлатӣ, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот
1. Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон риояи муқаррароти боби мазкурро аз ҷониби вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, дигар мақомоти давлатӣ, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот ҳангоми амалӣ намудани фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ мунтазам назорат мекунад.
2. Барои амалӣ намудани ваколати мазкур Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ҳар се моҳ нақшаи гузаронидани санҷишҳои вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, дигар мақомоти давлатӣ, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳотро тасдиқ менамояд. Нусхаи нақшаи гузаронидани санҷишҳо ба воситаи почта ба вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, дигар мақомоти давлатӣ, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, ки дар нақша дарҷ гардидаанд, фиристонида мешавад.
3. Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар сурати дастрас намудани маълумот оид ба қабули санади меъёрии ҳуқуқӣ аз ҷониби вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, дигар мақомоти давлатӣ, мақомоти махаллии ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот ва ё бидуни бақайдгирии давлатӣ татбиқшавии амали он ҳуқуқ дорад санҷишҳои ғайринақшавиро гузаронад
4. Дар сурати муайян намудани санади меъёрии ҳуқуқии умумиҳатмие, ки аз ҷониби вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, дигар мақомоти давлатӣ, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот қабул гардида, ба қайди давлатӣ гирифта нашудаанд, Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи беэътибор донистани онҳо протокол тартиб дода, чопи онро дар нашрияи расмӣ таъмин менамояд.
5. Барои вайрон кардани муқаррароти ҳамин боб аз ҷониби вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, дигар мақомоти давлатӣ, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот шахсони мансабдори онҳо ба ҷавобгарии пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон кашида мешаванд.
Моддаи 75. Тартиби баҳисобгирӣ, бақайдгирии давлатӣ ва мураттабсозии санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон
1. Тартиби баҳисобгирӣ ва бақайдгирии давлатии санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистонро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян мекунад.
2. Мақомоти давлатӣ ва шахсони мансабдоре, ки санадҳои меъёрии ҳуқуқиро қабул мекунанд, бо тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон санадҳои меъёрии ҳуқуқии мазкурро мураттаб сохта, нусхаҳои назоратии санадҳои меъёрии ҳуқуқии қабулнамудаашонро пеш мебаранд ва ба онҳо сари вақт тамоми тағйиру иловаҳои мавриди амал қароргирифтаро дохил менамоянд
Моддаи 76. Махзани мутамаркази иттилооти ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон
1. Санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон бояд ба Махзани мутамаркази иттилооти ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дохил карда шаванд.
2. Пешбурди Махзани мутамаркази иттилооти ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистонро Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ менамояд.
3. Санадҳои меъёрии ҳуқуқии ба Феҳристи ягонаи давлатии санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон воридшуда дар мӯҳлати 15 рӯз ба Махзани мутамаркази иттилооти ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дохил карда мешаванд.
4. Санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ба Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон барои дохил намудан ба Махзани мутамаркази иттилооти ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар шакли нусхаи тасдиқшуда ва дар шакли электронӣ пешниҳод мегарданд.
5. Тартиби таъсис ва пешбурди Махзани мутамаркази иттилооти ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистонро Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян менамояд.
Боби 11. Муқаррароти хотимавӣ
Моддаи 77. Дар бораи аз эътибор соқит донистани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ"
Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 8 декабри соли 2003 "Дар бораи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ" (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, соли 2003, №12, мод. 682) аз эътибор соқит дониста шавад.
Моддаи 78. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур
Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.
Президенти
Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон
ш.Душанбе
26 марти соли 2009 № 506
ЗАКОН РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН
О НОРМАТИВНЫХ ПРАВОВЫХ АКТАХ
Глава 1. Общие положения
Статья 1. Предмет регулирования и сфера действия настоящего Закона
1. Настоящий Закон регулирует отношения в сфере правотворческой деятельности и определяет ее основные принципы, понятия и виды нормативных правовых актов, их соотношение между собой, общий порядок их разработки, принятия, опубликования, действия, толкования и систематизации, а также способы разрешения юридических коллизий.
2. Особенности разработки, утверждения, принятия, регистрации, введения в действие, опубликования, изменения, дополнения, прекращения или приостановления действия отдельных видов нормативных правовых актов определяются также Конституцией Республики Таджикистан, другими нормативными правовыми актами, регулирующими деятельность государственных органов (их должностных лиц) в сфере правотворческой деятельности.
3. Настоящий Закон не регулирует отношения, связанные с:
- порядком принятия, изменения, дополнения и прекращения действия Конституции Республики Таджикистан;
- порядком принятия, исполнения, признания недействительными, прекращения, денонсации и приостановления действия международных правовых актов, признанных Таджикистаном;
- другими нормативными правовыми актами, не предусмотренными настоящим Законом.
Статья 2. Основные понятия
Основные понятия, применяемые в настоящем Законе:
- нормативный правовой акт - официальный документ установленного образца, принимаемый путем всенародного референдума или государственным органом, или органом самоуправления поселка и села, или государственным уполномоченным должностным лицом, содержащий указания общеобязательного характера и устанавливающий, изменяющий, либо отменяющий правовые нормы;
- общеобязательность нормативного правового акта - обязательное исполнение всеми органами государственной власти, должностными лицами, физическими и юридическими лицами нормативного правового акта, принятого и введенного в действие в установленном порядке;
- законодательство - нормативные правовые акты, регулирующие общественные отношения в целом, либо в определенной области;
- законодательные акты - Конституция Республики Таджикистан, законы Республики Таджикистан, принятые путем всенародного референдума, конституционные законы, кодексы, законы Республики Таджикистан;
- подзаконные акты - нормативные правовые акты, принимаемые на основе и во исполнение законов;
- законодательная инициатива - официальное внесение на рассмотрение законодательного органа проекта закона Республики Таджикистан или законодательных предложений органом, либо должностными лицами, определенными Конституцией Республики Таджикистан;
- правотворческая деятельность - деятельность субъекта правотворчества по разработке, принятию, опубликованию и прекращению действия нормативных правовых актов;
- субъекты правотворчества - народ Республики Таджикистан, государственный орган, должностные лица, в соответствии с нормативными правовыми актами обладающие правом осуществлять правотворческую деятельность;
- правотворческая техника - система правил разработки, принятия, внесения изменений и дополнений, толкования, опубликования, систематизации, введения в действие, приостановления и прекращения действия нормативных правовых актов;
- коллизия нормативных правовых актов - противоречие (несоответствие) норм нормативных правовых актов, регулирующих одни и те же общественные отношения;
- пробелы в законодательстве - отсутствие правовых норм, регулирующих соответствующие общественные отношения, необходимость регулирования которых обусловлена сущностью и содержанием действующей правовой системы государства, принципами и нормами международного права;
- систематизация нормативных правовых актов - деятельность по упорядочению нормативных правовых актов и приведению их в единую внутренне согласованную систему;
- юридическая сила нормативного правового акта - характеристика введенного в действие нормативного правового акта, определяющая обязательность его применения к соответствующим общественным правоотношениям, а также его соподчиненность по отношению к иным нормативным правовым актам;
- аналогия закона - применение к общественным отношениям вследствие отсутствия норм законодательства, регулирующих данные общественные отношения, норм законодательства, регулирующих сходные общественные отношения;
- аналогия права - применение к общественным отношениям вследствие отсутствия норм законодательства, регулирующих общественные отношения и отношения, сходные с ними, общих начал, содержания закона, добросовестного, мудрого и справедливого требования.
Статья 3. Основные принципы правотворческой деятельности
Правотворческая деятельность осуществляется на основе соответствия принципам Конституции Республики Таджикистан, законности, приоритета норм международных правовых актов, признанных Таджикистаном по отношению к законам и подзаконным актам, преимущественного обеспечения защиты прав и свобод человека и гражданина, социальной справедливости, гласности, научности, профессионализма и учета общественного мнения.
Статья 4. Гласность в правотворческой деятельности
1. Гласность в правотворческой деятельности обеспечивается:
- предоставлением информации заинтересованным физическим и юридическим лицам о правотворческой деятельности;
- опубликованием принятого нормативного правового акта в официальных изданиях, других средствах массовой информации или доведением его до всеобщего сведения иными способами, в том числе электронными средствами;
- предоставлением доступа любым заинтересованным лицам для ознакомления с содержанием принятого нормативного правового акта.
2. Проект нормативного правового акта может быть опубликован для общественного обсуждения в средствах массовой информации, в том числе посредством размещения на официальном сайте уполномоченного субъекта правотворчества. Любое заинтересованное лицо вправе ознакомиться с содержанием такого проекта. Поступившие предложения и замечания подлежат рассмотрению уполномоченным субъектом правотворчества при доработке проекта.
3. Положения части 1 и 2 настоящей статьи не распространяются к нормативному правовому акту или к проекту нормативного правового акта, которые содержат государственные тайну или иную охраняемую законом тайну.
Статья 5. Субъекты правотворчества и их полномочия
1. К субъектам правотворчества относятся: народ Республики Таджикистан, совместные заседания Маджлиси милли и Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан, Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, Президент Республики Таджикистан, Правительство Республики Таджикистан, министерства, государственные комитеты и иные государственные органы, Маджлисы народных депутатов Горно-Бадахшанской автономной области, областей и города Душанбе, председатели ГорноБадахшанской автономной области, областей и города Душанбе, Маджлисы народных депутатов городов и районов, председатели городов и районов, органы самоуправления поселков и сёл.
2. Полномочия субъектов правотворчества определяются Конституцией Республики Таджикистан, законодательными актами Республики Таджикистан, совместными постановлениями Маджлиси милли и Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, постановлениями Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан, постановлениями Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, указами Президента Республики Таджикистан и постановлениями Правительства Республики Таджикистан.
3. Несколько субъектов правотворчества могут разрабатывать, принимать и издавать совместный нормативный правовой акт, если это предусмотрено нормативными правовыми актами. Изменение, приостановление и прекращение действия нормативных правовых актов, изданных совместно, осуществляются совместно принявшими их правотворческими органами, если иное не предусмотрено законом.
4. Субъекты правотворчества не могут совместно принимать нормативный правовой акт, в случае, когда один из правотворческих субъектов является вышестоящим по отношению к другому правотворческому субъекту.
Статья 6. Общие требования к нормативным правовым актам
Общими требованиями к нормативным правовым актам являются:
- принятие нормативного правового акта уполномоченным субъектом правотворчества;
- принятие нормативного правового акта в порядке и виде, установленных законами и другими нормативными правовыми актами Республики Таджикистан;
- соответствие нормативного правового акта Конституции Республики Таджикистан и иным нормативным правовым актам, имеющим большую юридическую силу;
- соответствие принципам правотворческой деятельности и правотворческой техники, предусмотренным настоящим Законом;
- опубликование нормативных правовых актов и информирование о них масс.
Статья 7. Система нормативных правовых актов Республики Таджикистан
1. В систему нормативных правовых актов Республики Таджикистан входят:
- Конституция Республики Таджикистан;
- законы Республики Таджикистан, принятые путем всенародного референдума;
- международные правовые акты, признанные Таджикистаном;
- конституционные законы;
- кодексы, законы;
- совместные постановления Маджлиси милли и Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан;
- постановления Маджлиси милли и Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан;
- указы Президента Республики Таджикистан;
- постановления Правительства Республики Таджикистан;
- распоряжения министерств и иных государственных органов, а также постановления государственных комитетов;
- постановления Маджлисов народных депутатов Горно-Бадахшанской автономной области, областей и города Душанбе;
- постановления председателей Горно-Бадахшанской автономной области, областей и города Душанбе;
- постановления Маджлисов народных депутатов городов и районов;
- постановления председателей городов и районов;
- постановления органов самоуправления поселков и сёл.
2. Законы и иные нормативные правовые акты бывшего Союза Советских Социалистических Республик (СССР) и Таджикской Советской Социалистической Республики (Таджикская ССР) действуют на территории Республики Таджикистан до принятия соответствующих законов и иных нормативных правовых актов в части, не противоречащей Конституции Республики Таджикистан, законам Республики Таджикистан и международным правовым актам, признанным Таджикистаном.
Статья 8. Международные правовые акты
1. Признанные Таджикистаном международные правовые акты вводятся в действие после официального опубликования и имеют прямое действие. Порядок признания международных правовых актов устанавливается самими актами, либо законом.
2. Порядок заключения, ратификации, исполнения, признания недействительным, прекращения, денонсации и приостановления действия международных правовых актов Республики Таджикистан регулируется законом.
Статья 9. Основания разработки нормативных правовых актов, направленных на выполнение международных обязательств Республики Таджикистан
1. В случаях, когда для выполнения международных обязательств Республики Таджикистан требуется имплементация норм международных правовых актов, признанных Таджикистаном, вступивших в силу на внутригосударственном уровне, нормотворческими органами Республики Таджикистан принимаются соответствующие нормативные правовые акты в пределах их компетенций.
2. Нормативные правовые акты, направленные на выполнение международных обязательств, предусмотренных международными правовыми актами, признанными Таджикистаном, принимаются в случаях, если:
- предметом регулирования международных правовых актов, признанных Таджикистаном, являются вопросы, относящиеся к сфере нормативного правового регулирования, но не урегулированные нормативными правовыми актами Республики Таджикистан, либо нормативные правовые акты Республики Таджикистан противоречат международным правовым актам, признанным Таджикистаном;
- выполнение международных обязательств, предусмотренных международными правовыми актами, невозможно без принятия соответствующего нормативного правового акта на территории Республики Таджикистан;
- участники международного договора договорились о принятии соответствующих национальных нормативных правовых актов.
Статья 10. Делегирование правотворческих полномочий
1. Президент Республики Таджикистан и Правительство Республики Таджикистан вправе делегировать часть своих правотворческих полномочий подведомственным им органам, если это не противоречит Конституции и законам Республики Таджикистан.
2. В нормативном правовом акте о делегировании указывается, какому органу, и на какой срок делегируется конкретное полномочие, а также устанавливаются рамки, в пределах которых орган реализует делегированное ему полномочие.
3. Орган, которому делегировано полномочие, не имеет права делегировать его другому органу.
4. Орган, издавая нормативный правовой акт в порядке реализации делегированного ему полномочия, ссылается на закон и иной нормативный правовой акт, которым ему делегировано соответствующее полномочие.
Статья 11. Правопреемство в отношении принятых нормативных правовых актов
1. В случае реорганизации государственного органа (внесения изменений в обязанности государственного должностного лица), наделенного правом принимать нормативные правовые акты, к правопреемнику, вместе с правом принимать нормативные правовые акты, переходят полномочия по изменению, дополнению и прекращению действия ранее принятых нормативных правовых актов.
2. В случае ликвидации государственного органа (сокращения соответствующей должности) или такой реорганизации органа, правопреемник не наделяется правом принимать соответствующие нормативные правовые акты, компетенция по изменению и прекращению действия ранее принятых нормативных правовых актов переходит к вышестоящему, либо иному уполномоченному государственному органу или должностному лицу, указанному в нормативном правовом акте о ликвидации или реорганизации.
3. Изменение правового статуса государственного органа (должностного лица), который принимает соответствующие нормативные правовые акты, не влечет прекращения действия ранее принятых нормативных правовых актов
4. В случае переименования государственного органа или его реорганизации путем слияния, присоединения, разделения, выделения, преобразования, которые влекут изменение наименования этого органа, в нормативные правовые акты, содержащие прежнее наименование, должны быть внесены соответствующие изменения и дополнения в части переименования.
5. В случае разделения или выделения государственного органа, в решении о его реорганизации должно предусматриваться четкое разделение полномочий. При этом государственный орган, принявший решение о разделении или выделении, обязан в шестимесячный срок внести все необходимые изменения и дополнения в соответствующие нормативные правовые акты.
Статья 12. Прямое действие нормативных правовых актов
1. Нормативные правовые акты имеют прямое действие, если иное не оговорено в самих нормативных правовых актах или нормативных правовых актах о введении их в действие.
2. Для применения нормативных правовых актов, вступивших в силу, не требуется каких-либо дополнительных указаний.
3. Если в самом нормативном правовом акте указано, что какаялибо его правовая норма применяется на основе дополнительного нормативного правового акта, то эта норма применяется в соответствии с основным и дополнительным нормативным правовым актом. До принятия дополнительного нормативного правового акта в части, не противоречащей новому нормативному акту действуют нормативные правовые акты, ранее регулировавшие соответствующие отношения и не признанные недействительным.
Статья 13. Единый общеправовой классификатор Республики Таджикистан
1. Единый общеправовой классификатор Республики Таджикистанперечень отраслей законодательства Республики Таджикистан, используемый для систематизации нормативных правовых актов Республики Таджикистан, ведения Централизованного банка правовой информации Республики Таджикистан. Единый общеправовой классификатор Республики Таджикистан утверждается Правительством Республики Таджикистан по предложению Министерства юстиции Республики Таджикистан.
2. Ведение Единого общеправового классификатора Республики Таджикистан осуществляется Министерством юстиции Республики Таджикистан.
3. Государственные органы обязаны применять Единый общеправовой классификатор Республики Таджикистан при систематизации нормативных правовых актов.
Глава 2. Виды нормативных правовых актов
Статья 14. Конституция Республики Таджикистан
1. Конституция Республики Таджикистан - основной Закон Республики Таджикистан, определяет основы конституционного строя, основных прав и свобод человека и гражданина, организацию государственной власти.
2. Конституция Республики Таджикистан обладает высшей юридической силой и ее нормы имеют прямое действие. Другие нормативные правовые акты не должны противоречить Конституции Республики Таджикистан. В случае противоречия нормативных правовых актов или их частей нормам Конституции Республики Таджикистан, применяются нормы Конституции Республики Таджикистан.
Статья 15. Закон, принятый путем всенародного референдума
1. Законом, принятым путем всенародного референдума, является нормативный правовой акт, принятый гражданами Республики Таджикистан путем всенародного голосования, регулирующий важные вопросы государственной и общественной жизни республики.
2. Внесение изменений и дополнений в законы, либо отмена законов, принятых путем всенародного референдума, осуществляется только путем всенародного референдума.
Статья 16. Конституционный закон
Конституционный закон - нормативный правовой акт, регулирующий важные общественные отношения, предмет регулирования и порядок принятия которого предусмотрены Конституцией Республики Таджикистан.
Статья 17. Кодекс
Кодекс - единый и упорядоченный закон, через который регулируется в полном объеме, непосредственно и системно определенная сфера общественных отношений.
Статья 18. Закон
Закон - нормативный правовой акт, принимаемый законодательным органом в соответствии с установленной процедурой и регулирующий важные общественные отношения.
Статья 19. Совместное постановление Маджлиси милли и Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, постановление Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан и Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан
1. Совместное постановление Маджлиси милли и Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, постановление Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан и постановление Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан являются нормативными правовыми актами, принимаемыми соответственно на совместном заседании Маджлиси милли и Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, на заседаниях Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан и заседаниях Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан в соответствии с их компетенциями, предусмотренными Конституцией Республики Таджикистан и другими законодательными актами .
2. Совместные постановления Маджлиси милли и Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, постановления Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан и постановления Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, имеющие индивидуальный и организационно-распорядительный характер, не являются нормативными актами.
Статья 20. Указ и распоряжение Президента Республики Таджикистан
1. Президент Республики Таджикистан принимает указы и издает распоряжения на основании Конституции Республики Таджикистан и других законодательных актов в пределах своей компетенции.
2.Нормативный правовой акт Президента Республики Таджикистан принимается в виде указа.
3. Указы Президента Республики Таджикистан, имеющие индивидуальный характер, и распоряжения Президента Республики Таджикистан не являются нормативными актами.
Статья 21. Постановления и распоряжения Правительства Республики Таджикистан
1. Правительство Республики Таджикистан принимает постановления и распоряжения на основании и во исполнение Конституции Республики Таджикистан, других законодательных актов и указов Президента Республики Таджикистан.
2. Нормативный правовой акт Правительства Республики Таджикистан принимается в виде постановления Правительства Республики Таджикистан.
3. Постановления Правительства Республики Таджикистан, имеющие индивидуальный характер, и распоряжения Правительства Республики Таджикистан не являются нормативными актами.
Статья 22. Нормативные правовые акты министерств, государственных комитетов, иных государственных органов
1. Министерства, государственные комитеты и иные государственные органы принимают нормативные правовые акты на основании и во исполнение Конституции Республики Таджикистан, законодательных актов, указов Президента Республики Таджикистан и постановлений Правительства Республики Таджикистан в пределах своей компетенции.
2. Министерства и иные государственные органы принимают нормативные правовые акты в виде распоряжений, а государственные комитеты и Национальный банк Таджикистана принимают нормативные правовые акты в виде постановлений.
3. Для решения оперативных и иных текущих вопросов руководители министерств, государственных комитетов и иных государственных органов принимают распоряжения, не имеющие нормативный характер.
Статья 23. Нормативные правовые акты Маджлисов народных депутатов Горно-Бадахшанской автономной области, областей, города Душанбе и председателей Горно-Бадахшанской автономной области, областей и города Душанбе
1. Маджлисы народных депутатов Горно-Бадахшанской автономной области, областей, города Душанбе и председатели Горно-Бадахшанской автономной области, областей и города Душанбе принимают нормативные правовые акты в виде постановления на основании и во исполнение Конституции Республики Таджикистан, законодательных актов, указов Президента Республики Таджикистан и постановлений Правительства Республики Таджикистан в пределах своей компетенции.
2. Постановления Маджлисов народных депутатов ГорноБадахшанской автономной области, областей и города Душанбе, имеющие индивидуальный и организационно-распорядительный характер, и распоряжения председателей Горно-Бадахшанской автономной области, областей и города Душанбе не являются нормативными актами.
Статья 24. Нормативные правовые акты Маджлисов народных депутатов городов, районов и их председателей
1. Маджлисы народных депутатов городов, районов и их председатели принимают нормативные правовые акты на основании и во исполнение Конституции Республики Таджикистан, законодательных актов, указов Президента Республики Таджикистан, постановлений Правительства Республики Таджикистан и Маджлисов народных депутатов Горно-Бадахшанской автономной области, областей, города Душанбе и их председателей в пределах своей компетенции.
2. Маджлисы народных депутатов городов, районов и председатели городов и районов принимают нормативные правовые акты в виде постановлений.
3. Постановления Маджлисов народных депутатов городов и районов, имеющие индивидуальный и организационнораспорядительный характер, и распоряжения председателей городов и районов не являются нормативными актами.
Статья 25. Нормативные правовые акты органов самоуправления поселков и сёл
1. Органы самоуправления поселков и сёл принимают нормативные правовые акты на основании и во исполнение Конституции Республики Таджикистан, законодательных актов, указов Президента Республики Таджикистан, постановлений Правительства Республики Таджикистан и местных органов государственной власти в пределах своей компетенции.
2. Органы самоуправления поселков и сёл принимают нормативный правовой акт в виде постановления.
3. Постановления органа самоуправления в поселке и селе, имеющие индивидуальный и организационно-распорядительный характер, не являются нормативными актами.
Статья 26. Регламент, положение, устав
1. Регламент - нормативный правовой акт, регулирующий порядок деятельности какого-либо государственного органа или его структурного подразделения.
2. Положение - нормативный правовой акт, детально определяющий правовой статус, структуру, порядок деятельности государственных органов или их структурных подразделений, а также определяющий их взаимоотношения с другими органами, организациями, учреждениями и гражданами.
3. Устав - нормативный правовой акт, определяющий правовой статус, структуру, порядок деятельности организаций или их структурных подразделений, а также определяющий их взаимоотношение с государственными органами, другими организациями, учреждениями и гражданами.
4. Нормативные правовые акты, предусмотренные настоящей статьей, принимаются или утверждаются посредством нормативных правовых актов, предусмотренных статьями 19-25 настоящего Закона, и составляют с ними единое целое.
Статья 27. Правила, инструкции и другие нормативные правовые акты
1. Правила - нормативный правовой акт, конкретизирующий нормы общего характера и детально регламентирующий порядок организации и осуществления какого-либо вида деятельности по текущим вопросам.
2. Инструкция - нормативный правовой акт, детально определяющий содержание и вопросы регулирования в определенной области общественных отношений.
3. В случаях, предусмотренных законодательными актами, в целях обеспечения исполнения их норм, могут быть приняты другие виды нормативных правовых актов.
4. Нормативные правовые акты, предусмотренные настоящей статьей, принимаются или утверждаются посредством нормативных правовых актов, предусмотренных статьями 19-25 настоящего Закона и составляют с ними единое целое.
Глава 3. Планирование разработки проектов нормативных правовых актов
Статья 28. План разработки проектов нормативных правовых актов
1. Президент Республики Таджикистан, Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан, Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан и Правительство Республики Таджикистан могут разрабатывать и утверждать планы разработки проектов своих нормативных правовых актов.
2. Министерства, государственные комитеты и иные государственные органы разрабатывают и утверждают планы разработки проектов законов Республики Таджикистан и постановлений Правительства Республики Таджикистан, разработка которых им поручена, или, планы нормативных правовых актов которых они намерены разработать по собственной инициативе, а также планы проектов нормативных правовых актов данного министерства, государственного комитета и, иного государственного органа.
3. Маджлисы народных депутатов Горно-Бадахшанской автономной области, областей, города Душанбе, городов и районов, председатели Горно-Бадахшанской автономной области, областей, города Душанбе, городов и районов, а также органы самоуправления поселков и сёл утверждают планы разработки проектов нормативных правовых актов, принятие которых входит в их компетенцию.
Статья 29. Сроки действия планов
1. Текущие планы разработки проектов нормативных правовых актов разрабатываются сроком на шесть месяцев или один год.
2. При необходимости разрабатываются долгосрочные планы разработки проектов нормативных правовых актов сроком более одного года, которые учитываются и конкретизируются в текущих планах правотворческой деятельности.
Статья 30. Структура планов
1. В планах разработки проектов нормативных правовых актов указываются:
- наименование проекта нормативного правового акта, отражающего его уровень, вид и предмет регулирования;
- сроки разработки;
- государственные органы, ответственные за разработку проекта.
2. При разработке проектов планов разработки нормативных правовых актов могут быть приняты во внимание предложения соответствующих органов, научных учреждений, а также предложения граждан и их объединений.
3. Государственные органы, составляющие и утверждающие планы разработки проектов нормативных правовых актов, могут включать в планы другие требования, отражающие разработку проектов этих нормативных правовых актов.
4. Планы разработки проектов нормативных правовых актов не исключают разработки проектов нормативных правовых актов вне планов по предложению субъекта, обладающего правом законодательной инициативы, поручениям правотворческих органов или по собственной инициативе разработчика проекта нормативного правового акта.
Глава 4. Правотворческая техника
Статья 31. Общие требования к правотворческой технике
1. Нормативные правовые акты должны быть внутренне согласованными, логично выстроенными и соответствовать правотворческой технике.
2. При изложении текста нормативных правовых актов сначала размещаются общие, а затем специальные положения.
3. Понятия и термины, используемые в тексте нормативных правовых актов, должны быть понятными и однозначными.
4. Содержание текста статьи, части или пункта не излагается повторно в других статьях, частях или пунктах.
5. Название нормативных правовых актов и его структурных элементов должны быть лаконичными, четко сформулированными и отражать их основное содержание.
6. Нормы нормативных правовых актов излагаются лаконично, в настоящем времени и должны быть преимущественно утверждающими.
7. Порядок введения в действие и вступления нормативных правовых актов в силу излагается в самом нормативном правовом акте в виде заключительных положений или отдельным нормативным правовым актом аналогичного вида о введении его в действие. О признании действующего нормативного правового акта недействительным в случае принятия нового нормативного правового акта указывается в законодательных положениях этого нового нормативного правового акта или в отдельном нормативном правовом акте аналогичного вида.
Статья 32. Реквизиты нормативного правового акта
Нормативный правовой акт имеет следующие реквизиты:
- вид нормативного правового акта;
- правотворческий орган, принявший нормативный правовой акт;
- название, обозначающее предмет его регулирования;
- подпись лица (лиц), официально уполномоченного (уполномоченных) подписывать соответствующий нормативный правовой акт ( за исключением Конституции Республики Таджикистан и законов, принимаемых путем всенародного референдума);
- место и дата принятия нормативного правового акта;
- номер нормативного правового акта (за исключением Конституции Республики Таджикистан и законов, принимаемых путем всенародного референдума);
- регистрационный номер нормативного правового акта;
- данные о государственной регистрации для нормативных правовых актов, подлежащих такой регистрации в Министерстве юстиции Республики Таджикистан;
- гербовая печать органа, который принял нормативный правовой акт.
Статья 33. Название нормативного правового акта
1. Каждый нормативный правовой акт имеет название, которое указывается в верхней части текста. Название законодательных актов пишется прописными буквами. Название иных нормативных правовых актов пишется строчными буквами, но начинается с прописной буквы. Название нормативного правового акта отражает предмет правового регулирования нормативного правового акта и его основное содержание (
2. В конце названия нормативных правовых актов точка не ставится.
Статья 34. Структура нормативного правового акта
1. Нормативный правовой акт может состоять из; преамбулы, части, раздела, подраздела, главы, параграфа, статьи, части в статье, пункта, подпункта, абзаца.
2. Нормативные правовые акты, указанные в статьях 19-25 настоящего Закона, должны иметь преамбулу с указанием на нормативный правовой акт (статью, часть или её пункт), на основании и во исполнение которого он принят. Преамбула является структурным элементом нормативного правового акта, содержащим информацию о целях принятия нормативного правового акта, предмете и методе его правового регулирования. Включение нормативных предписаний в преамбулу не допускается.
3. Часть нормативного правового акта является самостоятельным структурным элементом, объединяющим разделы кодекса или объёмных нормативных правовых актов, значительных по объему. Часть обозначается римскими цифрами, после которых ставится точка. Часть состоит из нескольких разделов и может иметь название, которое пишется после цифр прописными буквами и размещается в центре строки. В конце названия части точка не ставится.
4. Раздел является структурным элементом нормативного правового акта, объединяющим в себе главы и параграфы нормативных правовых актов. Раздел обозначается римскими цифрами, после которых ставится точка. В зависимости от объема раздел может подразделяться на подразделы. Раздел имеет название, которое пишется прописными (заглавными) буквами. Название раздела размещается в центре строки. В конце названия раздела точка не ставится.
5. Подраздел является структурным элементом раздела нормативного правового акта, объединяющим в себе главы и параграфы нормативного правового акта. Подраздел обозначается арабскими цифрами, после которых ставится точка. Подраздел имеет название, которое пишется прописными (заглавными) буквами. Название подраздела размещается в центре строки. В конце названия подраздела точка не ставится.
6. Глава является структурным элементом нормативного правового акта, объединяющий в себе несколько близких по содержанию статей (пунктов) этого нормативного правового акта. Глава обозначается арабскими цифрами, после которых ставится точка. Глава имеет название, которое пишется прописными (заглавными) буквами и размещается в центре строки. В конце названия главы точка не ставится. Глава нормативного правового акта большого объема может быть разделена на параграфы.
7. Параграф является частью раздела или главы и выделяется знаком "," (параграф). Параграф обозначается арабскими цифрами, после которых ставится точка. Параграф должен иметь название, которое пишется строчными буквами, но начинается с прописной буквы и размещается в центре строки. В конце названия параграфа точка не ставится.
8. Текст нормативного правового акта, в зависимости от его вида, может подразделяться на статьи или пункты, которые объединяются в частях, разделах, главах или параграфах.
9. Статья является структурным элементом законодательного акта. Пункт является структурным элементом другого нормативного правового акта и не имеет названия. Статья и пункт нормативного правового акта содержат законченные нормативные положения.
10. Статья имеет название, отражающее его содержание и сущность, за исключением статей закона, вносящего изменения и дополнения в действующий закон.
11. Статья законодательного акта обозначается арабскими цифрами, после которых ставится точка. Название статьи пишется вслед за цифрами строчными буквами, но начинается с прописной буквы, в конце названия статьи точка не ставится.
12. Часть статьи законодательного акта является её структурным элементом и представляет собой смысловое единство. Часть статьи законодательного акта начинается с отступа, обозначается арабскими цифрами, после которых ставится точка, и может подразделяться на пункты или абзацы. Если статья состоит из одной части, то цифрой не обозначается. Часть статьи законодательного акта начинается с прописной буквы, и в конце части ставится точка (.
13.Пункт части статьи законодательного акта является её структурным элементом и начинается с отступа. Пункт части статьи законодательного акта может обозначаться арабскими цифрами, после которых ставится знак закрывающейся скобки «)». Пункт иного нормативного правового акта является подразделом текста, начинается с отступа и обозначается арабскими цифрами, после которых ставится точка. Пункты могут подразделяться на подпункты или абзацы. Пункт начинается с прописной буквы, и в конце пункта ставится точка, за исключением случаев, когда пункт подразделяется на подпункты или абзацы ")". Пункты могут подразделяться на подпункты или абзацы .
14. Подпункт статьи законодательного акта или иного нормативного правового акта является составной частью пункта, обозначаемый после знака двоеточия ":" строчными буквами, после которых ставится знак закрывающейся скобки ")". После каждого подпункта, за исключением последнего подпункта, ставится точка с запятой ";".Подпункты могут подразделяться на абзацы (.
15. Абзацы могут выделяться знаком дефис "-" после знака двоеточия ":" и пишутся со строчной буквы. Каждый такой абзац заканчивается точкой с запятой ";", за исключением последнего абзаца, в конце которого ставится точка.
16. Нумерация всех структурных элементов нормативного правового акта должна быть сквозной за исключением случаев, установленных настоящей статьей.
17. Нумерация частей в статьях, параграфов в каждой главе и подразделов в каждом разделе нормативного правового акта является самостоятельной, а не сквозной.
18. Нумерация пунктов и подпунктов статьи самостоятельна для каждой статьи.
19. Нумерация пунктов является сквозной для всего, нормативного правового акта, в которых основным структурным элементом является пункт. Буквенное обозначение подпунктов таких нормативных правовых актов самостоятельна для каждого пункта.
20. Нумерация структурных элементов должна быть единообразной для всего нормативного правового акта.
21. Не допускается использование в структурных элементах нормативного правового акта обозначений, не указанных в настоящем Законе.
22. Значительный по объему нормативный правовой акт может содержать оглавление.
Статья 35. Особенности структуры Кодекса
1. Кодекс содержит название и может иметь преамбулу, общую и особенную части.
2. Общая часть Кодекса содержит:
- общие положения (принципы, определение понятий, основные институты);
- специальные нормативные положения;
- иные исходные нормативные положения, характеризующиеся высокой степенью обобщенности и стабильности, закладывающие правовую основу применения норм особенной части.
3. Особенная часть Кодекса может содержать следующие нормы:
- вид и норму (правила) возможного и должного поведения (законные права и обязанности);
- вид и норму возможных последствий нарушений правовых норм (юридическую ответственность).
Статья 36. Примечания и приложения
1. Примечания, в нормативных правовых актах допускаются в необходимых случаях с целью уточнения сути отдельных норм.
2. Примечание приводится в конце нормы или отдельных норм, к которым дается пояснение, отдельным абзацем, где конкретно указывается, какие понятия каких структурных частей нормативного правового акта содержатся в примечаниях.
3. Если в нормативном правовом акте приводятся таблицы, графики, карты, схемы, перечни и другое, то их необходимо оформлять в виде приложений. В этом случае его соответствующие статьи (пункты) должны иметь ссылки на них.
4. Приложения, поясняющие или дополняющие содержание нормативного правового акта, являются по существу его составной частью, вынесенной для удобства на отдельные листы. В этих случаях ссылка на приложение делается при помощи термина "согласно".
5. Приложение должно иметь заголовок и порядковый номер, которые указывают на его связь с основным текстом нормативного правового акта. Данные реквизиты помещаются в правом верхнем углу приложения.
6. Нормативный правовой акт с приложениями должен иметь последовательную нумерацию страниц.
Статья 37. Применение ссылок в нормативном правовом акте
1. Ссылки на структурные элементы нормативного правового акта, а также на иные нормативные правовые акты применяются в случаях, если необходимо показать взаимную связь между этими нормативными правовыми актами или избежать дублирования.
2. При первичном применении ссылки на нормативные правовые акты (их структурные элементы) указываются:
- точная (до абзаца) норма, на которую делается ссылка (при ее применении на отдельный структурный элемент нормативного правового акта);
- вид нормативного правового акта;
- дата принятия нормативного правового акта;
- номер нормативного правового акта (кроме законов Республики Таджикистан, совместных постановлений Маджлиси милли и Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, постановлений Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан и Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан);
- регистрационный номер нормативных правовых актов, имеющих общеобязательный характер, подлежащих регистрации в Министерстве юстиции Республики Таджикистан;
- источник официального опубликования, в том числе изменений и дополнений, касающихся данного структурного элемента или данного вопроса в случае внесения изменения и дополнения в закон.
3. При первичном применении ссылок на нормативный правовой акт в утвержденном акте (его структурный элемент) указываются:
- конкретная (до абзаца) норма, на которую делается ссылка (при применении ссылки на отдельный структурный элемент утвержденного акта);
- вид и название утвержденного акта;
- вид, дата принятия и регистрационный номер нормативного правового акта, которым утвержден данный акт.
4. При применении ссылок на Конституцию Республики Таджикистан и кодексы Республики Таджикистан, за исключением случаев, предусмотренных абзацем первым части 2 настоящей статьи, указываются:
- точная (до абзаца) норма, на которую делается ссылка (при применении ссылки на отдельный структурный элемент);
- название.
5. При неоднократном применении ссылок (кроме первой ссылки) на закон Республики Таджикистан указывается только его название. При неоднократном применении ссылок на иной нормативный правовой акт указываются его наименование, дата принятия, номер или регистрационный номер. При неоднократном применении ссылок на утвержденный акт указываются его вид и название, дата принятия и регистрационный номер нормативного правового акта, которым утвержден данный акт.
6. Ссылка на нормативный правовой акт или его структурный элемент в этом же нормативном правовом акте делается с использованием слов "настоящий" или "данный".
Статья 38. Языковые требования к нормативному правовому акту
1. Текст нормативного правового акта принимается на государственном языке()
2. Текст нормативного правового акта должен излагаться лаконично, простым и ясным языком, исключающим двоякое толкование норм, с соблюдением официального стиля литературного языка и юридической терминологии.
Статья 39. Терминология нормативного правового акта
1. Терминология нормативного правового акта должна формироваться с использованием общепонятных слов и словосочетаний.
2. Один и тот же термин в нормативном правовом акте должен употребляться в одном значении и иметь единое содержание.
3. При необходимости уточнения терминов и понятий, используемых в нормативном правовом акте, в нем помещается статья (часть, пункт), разъясняющая их значение.
4. Специальная терминология может использоваться в нормативном правовом акте только в том понимании, в каком она употребляется в соответствующей специальной области. Специальная терминология должна поясняться в нормативном правовом акте.
Статья 40. Требования к стилистике и форме изложения нормативного правового акта
1. В тексте нормативного правового акта не допускается употребление:
- слов из просторечия (диалектов, наречий), переносного значения и экспрессивных форм разговорной речи;
- разных понятий (терминов), в одном значении;
- иноязычных заимствований при наличии равнозначных слов и терминов в государственном языке;
- нечетких словосочетаний, обобщенных рассуждений, восклицаний и призывов;
- аббревиатур;
- ненормативной терминологии.
2. В тексте нормативного правового акта не допускается использование чрезмерно обобщенных, детализированных формулировок.
Статья 41. Порядок указания наименования государственного органа в нормативном правовом акте
1. Наименования государственных органов, употребляемые в нормативных правовых актах, указываются в точном соответствии с полным официальным наименованием, предусмотренным в его уставе и положением, решением об его создании, наименовании и переименовании и другими актами.
2. Общие понятия (слова, словосочетания), обозначающие государственный орган, используются в нормативных правовых актах только в случаях, когда имеется в виду любой из государственных органов, на которые распространяется соответствующее общее понятие.
3. Если в тексте нормативного правового акта требуется неоднократное указание наименования государственного органа, а равно, если неоднократно употребляется то или иное понятие, выражаемое группой слов, то наименование этого государственного органа или понятия дается полностью в нормативном положении, где оно использовано в первый раз, при этом в скобках указывается сокращение (условное обозначение), которым оно обозначается в последующих положениях. Эти правила применяются к названию нормативного правового акта, если указание его полного наименования нецелесообразно.
Статья 42. Техника внесения изменений и дополнений в нормативный правовой акт
1. Изменения и дополнения, вносимые в нормативный правовой акт, оформляются в виде новой редакции нормативного правового акта (его структурного элемента), если количество внесенных изменений и дополнений составляет более половины текста нормативного правового акта (его структурного элемента) или усложняют его восприятие.
2. Если нет необходимости излагать изменяемые нормы полностью в новой редакции, в их текст вносятся поправки путем исключения, дополнения или замены отдельных слов, фраз, предложений, цифр.
3. При исключении разделов, глав, статей из законов, а из других нормативных правовых актов - разделов, глав, пунктов, их порядковые номера соотносительно не изменяются. В случае исключения части статьи или пункта нормативного правового акта, нумерация оставшихся частей статьей или пунктов подлежит приведению в соответствие.
4. В случае включения в нормативный правовой акт разделов, глав, статей или пунктов, им присваиваются порядковые номера предшествующих им разделов, глав статей и пунктов с добавлением в правой верхней части этих номеров арабской цифры, начиная с единицы.
5. Если в структурный элемент статьи или пункта нормативного правового акта включается новый структурный элемент, то нумерация остальных структурных элементов статьи или пункта приводится в соответствие.
6. Изменения и дополнения в утвержденный нормативный правовой акт вносятся утвердившим его правотворческим органом (должностным лицом) путем принятия нормативного правового акта того же вида, что и нормативный правовой акт, которым утвержден нормативный правовой акт.
7. Изменения и дополнения в Кодекс вносятся путем принятия Закона.
8. В случае неоднократного внесения изменений и дополнений в нормативный правовой акт, усложняющих его восприятие, правотворческий орган, принявший нормативный правовой акт, может с учетом внесенных и вносимых изменений и дополнений принять его в новой редакции.
Глава 5. Разработка и оформление проекта нормативных правовых актов
Статья 43. Разработка проекта нормативного правового акта
1. Разработка проекта нормативного правового акта осуществляется самим правотворческим органом, либо по его поручению другим подчиненным органом, учреждением или организацией.
2. Правотворческий орган может заказать разработку проекта нормативного правового акта на договорной основе физическим и юридическим лицам.
3. Правотворческий орган может поручать разработку альтернативного проекта нескольким органам, учреждениям, организациям и лицам или заключать с ними договоры, а также объявлять конкурсы на лучший проект.
Статья 44. Создание рабочих групп по разработке проекта нормативного правового акта
1. По решению правотворческого органа или органа, имеющего право законодательной инициативы, для разработки или усовершенствования проекта нормативного правового акта может формироваться рабочая группа из представителей государственных органов, общественных объединений, научных учреждений, иных организаций и отдельных ученых.
2. Рабочая группа осуществляет разработку проекта нормативного правового акта согласно утвержденному плану.
Статья 45. Совершенствование и конкретизация нормативного правового акта
Если для совершенствования и конкретизации положений проекта нормативного правового акта необходимо принятие другого нормативного правового акта, в основном проекте или в проекте нормативного правового акта о введении его в действие соответствующим органам поручается подготовить и принять такой нормативный правовой акт в установленные правотворческим органом сроки.
Статья 46. Привлечение государственных органов к разработке проекта нормативного правового акта
К разработке проекта нормативного правового акта по отдельным отраслям экономики и другим сферам государственного управления привлекаются министерства и ведомства, иные государственные органы, ответственные за состояние и развитие этих отраслей.
Статья 47. Порядок согласования проекта нормативного правового акта
1. Проект нормативного правового акта до его принятия и утверждения согласовывается с заинтересованными органами и ведомствами.
2. Проекты нормативных правовых актов, представляемые субъектами права законодательной инициативы - членом Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан, депутатом Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан и Маджлисом народных депутатов Горно-Бадахшанской автономной области в Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, подлежат направлению для согласования в Правительство Республики Таджикистан, в соответствии с порядком, установленным Регламентом Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан. Проекты законодательных актов, представляемые Президентом Республики Таджикистан и Правительством Республики Таджикистан с использованием права законодательной инициативы в Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, в соответствии с установленным ими порядком подлежат согласованию с заинтересованными органами.
3. Порядок согласования проекта других нормативных правовых актов, принимаемых совместным заседанием Маджлиси милли и Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан, Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан и Правительством Республики Таджикистан устанавливается Регламентами этих правотворческих органов.
4. Проект нормативных правовых актов, представленный Президентом Республики Таджикистан, согласовывается в порядке, установленном Президентом Республики Таджикистан.
5. Проект общеобязательных нормативных правовых актов министерств, государственных комитетов, иных государственных органов, местных органов государственной власти и органов самоуправления поселков и сёл согласовывается с заинтересованными органами, ведомствами, предприятиями, учреждениями и организациями.
Статья 48. Направление проекта нормативного правового акта для его последующего принятия
1. Проект нормативного правового акта направляется в соответствующий уполномоченный правотворческий орган с приложением следующих документов:
- сопроводительное письмо;
- справка - обоснование о необходимости принятия соответствующего проекта, название органов и организаций, с которыми проект согласован, в установленных настоящим Законом и другими правовыми актами Республики Таджикистан случаях;
- экспертные заключения, подготовленные в результате проведенных независимых экспертиз - при необходимости;
- финансово - экономическое обоснование проекта нормативного правового акта, реализация которого требует финансовых затрат;
- иные документы, необходимые для обоснования положений проекта, либо относящиеся к проекту нормативного правового акта - по усмотрению правотворческого органа, вносящего проект.
2. Проект нормативного правового акта направляется соответствующему правотворческому органу одновременно на бумажных и электронных носителях, на государственном языке и на русском языке как языке межнационального общения(.
3. Иные вопросы, касающиеся порядка внесения проекта нормативного правового акта, определяются соответствующим правотворческим органом.
4. Проект нормативного правового акта, внесенный на рассмотрение правотворческому органу с нарушением требований настоящей статьи, подлежит возвращению без рассмотрения. После устранения нарушений проект вносится на рассмотрение в установленном порядке.
Статья 49. Экспертиза проектов нормативных правовых актов
1. Проект нормативных правовых актов по решению правотворческого органа может подвергаться правовой, лингвистической, финансово-экономической или специальной научной экспертизе.
2. В качестве экспертов привлекаются организации и лица, не принимавшие непосредственного участия в разработке данного проекта.
3. В оценке проекта нормативного правового акта эксперты независимы и не связаны с позицией правотворческого органа нормативного правового акта, по поручению которого проводится экспертиза.
4. Проект законодательного акта, переданный на независимую научную экспертизу, рассматривается на заседании законодательного органа только при наличии экспертного заключения.
Статья 50. Требования к установлению мер юридической ответственности
В нормативном правовом акте, устанавливающем обязанности государственных органов, учреждений, ведомств, организаций, должностных лиц, физических и юридических лиц, могут быть определены деяния, за которые законодательством может быть установлена соответствующая ответственность.
Статья 51. Порядок внесения в нормативно - правовой акт изменений и дополнений, приостановления его действия и признания его утратившим силу
1. Нормативный правовой акт или его структурные элементы подлежат признанию утратившими силу в связи с принятием нового нормативного правового акта, если они противоречат включенным в новый нормативный правовой акт нормам, либо отменены ими. В случае непризнания такого нормативного правового акта утратившим силу, он действует в части, не противоречащей вновь принятому нормативному правовому акту.
2. Ранее принятый нормативный правовой акт подлежит изменению и дополнению, в связи с принятием нового нормативного правового акта, если он частично противоречит включенным в новый нормативный правовой акт нормам. Текст таких изменений и дополнений излагается в виде новой редакции соответствующих статей (частей, пунктов) и их структурных элементов, а также внесением изменений и дополнений в эти статьи (части, пункты) и их структурные элементы.
3. После принятия основного нормативного правового акта, акты, подлежащие изменению, дополнению, признанию утратившими силу, могут быть разрешены в порядке исключения, если подготовка их перечня после принятия основного нормативного правового акта требует длительного времени. В этом случае подготавливается проект поручения о подготовке соответствующего проекта перечня, где указывается, какой государственный орган разрабатывает данный перечень и определяется срок его предоставления в правотворческий орган.
4. Действие нормативного правового акта (его структурного элемента) в необходимых случаях может быть приостановлен на определенный срок.
5. Акт о приостановлении принимается:
- совместным постановлением Маджлиси милли и Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан для их совместных постановлений;
- постановлением Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан для постановлений Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан, нормативных правовых актов местных представительных органов государственной власти;
- постановлением Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан для конституционных законов, кодексов, законов и постановлений Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан;
- Указом Президента Республики Таджикистан для нормативных правовых актов Президента Республики Таджикистан, Правительства Республики Таджикистан, министерств, государственных комитетов, иных государственных органов, местных исполнительных органов государственной власти;
- постановлением Правительства Республики Таджикистан для нормативных правовых актов Правительства Республики Таджикистан, министерств, государственных комитетов, иных государственных органов, местных исполнительных органов государственной власти;
- распоряжениями и постановлениями министерств, государственных комитетов, иных государственных органов для их нормативных правовых актов и их подведомственных и местных органов;
- постановлением местных органов государственной власти для их нормативных правовых актов и постановлений органов самоуправления поселков и сёл;
- постановлением органов самоуправления поселков и сёл для их нормативных правовых актов.
Глава 6. Опубликование нормативных правовых актов
Статья 52. Официальное опубликование нормативных правовых актов
1. Нормативные правовые акты, а также международные правовые акты, признанные Таджикистаном, кроме нормативных правовых актов, содержащих государственную или иную охраняемую законом тайну, публикуются в официальных изданиях.
2. При опубликовании нормативных правовых актов Республики Таджикистан в других средствах массовой информации ссылка на официальный источник издания обязательна.
3. Официальное опубликование нормативных правовых актов осуществляется на государственном языке и в переводе на русский язык как язык межнационального общения, в случае необходимости их перевод на другие языки осуществляется Национальным центром законодательства при Президенте Республики Таджикистан .
4. Официальное опубликование нормативных правовых актов в неполном изложении и извлечений из них не допускается, за исключением случаев опубликования нормативных правовых актов, содержащих отдельные положения, не подлежащие опубликованию .
Статья 53. Порядок официального опубликования нормативных правовых актов
1. Официальным источником публикации законодательных актов, международных правовых актов, признанных Таджикистаном, совместных постановлений Маджлиси милли и Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, постановлений Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан, постановлений Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, нормативных правовых актов Президента Республики Таджикистан и Правительства Республики Таджикистан являются газеты "Джумхурият" и "Садои мардум". Нормативные правовые акты, поступившие от уполномоченного государственного органа (должностного лица) в официальное издание, должны быть опубликованы в срок не позднее чем 10 дней со дня поступления.
2. Официальными источниками издания текстов нормативных правовых актов, указанных в части 1 настоящей статьи, также являются Ахбори Маджлиси Оли Республики Таджикистан, Свод законов Республики Таджикистан, Единый государственный реестр нормативных правовых актов Республики Таджикистан.
3. Порядок официального опубликования актов Президента, Правительства Республики Таджикистан, местных органов государственной власти и органов самоуправления поселков и сёл устанавливается Президентом Республики Таджикистан, и порядок официального опубликования актов министерств, государственных комитетов и иных государственных органов устанавливается Правительством Республики Таджикистан.
Статья 54. Ахбори Маджлиси Оли Республики Таджикистан
1. "Ахбори Маджлиси Оли Республики Таджикистан" является официальным печатным органом Маджлиси Оли Республики Таджикистан, издаваемым ежемесячно на государственном языке и на русском языке как языке межнационального общения.
2. "Ахбори Маджлиси Оли Республики Таджикистан" издается в виде отдельных выпусков неограниченного объема (в отдельных случаях в нескольких частях) и состоит из трех разделов.
3. В первый раздел включаются законы и другие нормативные правовые акты совместных заседаний Маджлиси милли и Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан, Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан.
4. Во второй раздел включаются международные правовые акты, признанные Таджикистаном, постановления Конституционного суда Республики Таджикистан, официальные разъясняющие правовые акты совместных заседаний Маджлиси милли и Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, заседаний Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан и Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан.
5. В третьем разделе публикуются ненормативные правовые акты Маджлиси Оли Республики Таджикистан и информационные материалы.
6. Официальное опубликование в "Ахбори Маджлиси Оли Республики Таджикистан" осуществляется путем воспроизведения полного и точного текста публикуемого нормативного правового акта в хронологическом порядке со всеми присущими ему реквизитами, предусмотренными статьей 32 настоящего Закона. Также публикуются приложения к нормативным правовым актам.
7. Законы и другие нормативные правовые акты, помещенные и опубликованные в "Ахбори Маджлиси Оли Республики Таджикистан", признаются основой хронологического собрания действующего законодательства Республики Таджикистан.
Статья 55. Свод законов Республики Таджикистан
1. "Свод законов Республики Таджикистан" является официальным изданием Республики Таджикистан и печатается на государственном языке и на русском языке как языке межнационального общения в виде заменяющихся листов с целью обновления его материала по мере дальнейшего развития и усовершенствования законодательства).
2. Текст нормативного правового акта, размещенного в "Своде законов Республики Таджикистан", отражается с изменениями и дополнениями, внесенными в дальнейшем в нормативный правовой акт, и располагается по тематике.
3. "Свод законов Республики Таджикистан" состоит из разделов, разделы из глав, а главы, в зависимости от объема и специфики материала, делятся на параграфы, пункты и подпункты.
4. Извлечения из нормативных правовых актов, включенных в "Свод законов Республики Таджикистан", не размещаются в других его разделах. При необходимости, приводится ссылка на нормативные правовые акты, размещенные в других разделах "Свода законов Республики Таджикистан".
5. В разделах, главах и других структурных элементах "Свода законов Республики Таджикистан", нормативный правовой акт располагается, как правило, в порядке, обеспечивающем последовательность тематики.
6. Для обеспечения правильного использования материалов в "Своде законов Республики Таджикистан" перечень включенных в него нормативных правовых актов помещается в хронологическом порядке.
Статья 56. Единый государственный Реестр нормативных правовых актов Республики Таджикистан
1. В Единый государственный Реестр нормативных правовых актов Республики Таджикистан вносятся нормативные правовые акты, перечисленные в части 1 статьи 7 настоящего Закона.
2. Единый государственный Реестр нормативных правовых актов Республики Таджикистан подлежит обязательному опубликованию на государственном языке и на русском языке как языке межнационального общения .
3. Содержащиеся в Едином государственном Реестре нормативных правовых актов Республики Таджикистан тексты нормативных правовых актов носят официальный характер.
4. Единый государственный Реестр нормативных правовых актов Республики Таджикистан содержит следующие данные:
- наименование органа, принявшего нормативный правовой акт;
- вид нормативного правового акта;
- дата принятия и номер нормативного правового акта;
- наименование нормативного правового акта;
- текст нормативного правового акта;
- дата вступления в силу нормативного правового акта;
- информация о внесении изменений и дополнений в нормативные правовые акты, приостановлении их действия или отмене нормативного правового акта.
5. Порядок ведения Единого государственного Реестра нормативных правовых актов Республики Таджикистан и периодичность его публикаций определяется и осуществляется Министерством юстиции Республики Таджикистан.
Статья 57. Неофициальное опубликование нормативных правовых актов
1. Нормативные правовые акты могут быть опубликованы в печатных и электронных изданиях, не являющихся официальными.
2. Неофициальное опубликование нормативного правового акта осуществляется после его официального опубликования. При этом обязательно указывается источник официального опубликования.
Статья 58. Дата официального опубликования нормативного правового акта
1. Датой официального опубликования нормативного правового акта считается день выхода в свет полного официального текста нормативного правового акта в официальном издании.
2. В случае разновременного опубликования нормативного правового акта в нескольких официальных изданиях, дата официального опубликования нормативного правового акта и срок вступления его в силу определяются по более ранней дате опубликования нормативного правового акта на государственном языке.
3. Исключена .
Статья 59. Опубликование нормативных правовых актов в новой редакции
Нормативный правовой акт, в который внесено большое число изменений и дополнений, по решению правотворческого органа, принявшего данный акт, может быть опубликован в официальном издании в новой редакции с учетом изменений и дополнений .
Статья 60. Условия реализации нормативных правовых актов
После принятия и введения в действие нормативных правовых актов, их надлежащая реализация должна быть осуществлена с соблюдением следующих требований:
- своевременного доведения содержания принятых актов до сведения исполнителей;
- финансового, материально-технического, правового и организационно-технического обеспечения реализации нормативных правовых актов;
- обеспечения соблюдения сроков реализации нормативных правовых актов.
Статья 61. Доступ к нормативным правовым актам
1. Доступ к нормативным правовым актам Республики Таджикистан является открытым.
2. Государственные органы и должностные лица обязаны:
- обеспечивать физическим и юридическим лицам широкий доступ к получению информации о нормативных правовых актах, а также их копий с официального текста;
- размещать нормативные правовые акты на Интернет-ресурсах, обеспечивать иные пути доведения до сведения физических и юридических лиц, касающихся их нормативных правовых актов.
- периодически издавать сборники принятых ими нормативных правовых актов (.
Глава 7. Действие нормативного правового акта во времени, пространстве и по кругу лиц
Статья 62. Порядок введения в действие нормативных правовых актов
1. Порядок введения в действие нормативных правовых актов устанавливается Конституцией Республики Таджикистан, настоящим Законом, самим нормативным правовым актом или нормативным правовым актом, определяющим порядок его ввода в действие.
2. Если в самом нормативном правовом акте не установлен срок введения его в действие, этот акт вступает в силу со дня его подписания, принятия или утверждения.
3. Нормативный правовой акт, устанавливающий или усиливающий правовую ответственность, новые налоги или ухудшающий положение налогоплательщика, вступает в силу через месяц после его официального опубликования, если нормативным правовым актом не предусматривается иное.
Статья 63. Обратная сила нормативных правовых актов
1. Нормативные правовые акты обратной силы не имеют, за исключением случаев, установленных Законом.
2. Нормативному правовому акту может быть придана обратная сила. Норма о придании обратной силы предусматривается в самом нормативном правовом акте или в нормативном правовом акте о введении его в действие.
3. Нормативному правовому акту, предусматривающему введение или ужесточение правовой ответственности, а также устанавливающему новые налоги или ухудшающему положение налогоплательщика, не может быть придана обратная сила.
Статья 64. Срок действия нормативных правовых актов
1. Нормативные правовые акты действуют бессрочно, если в них или в нормативном правовом акте о введении их в действие не оговорен иной срок действия.
2. Временный срок действия может быть установлен для всего нормативного правового акта или его отдельных структурных элементов. В этом случае в нормативном правовом акте или в соответствующем его структурном элементе, либо в нормативном правовом акте о введении его в действие должен быть указан срок его действия. По истечении указанного срока нормативный правовой акт или его структурный элемент прекращает свое действие.
3. До истечения срока действия временного нормативного правового акта (его структурного элемента) орган, принявший нормативный правовой акт, может принять решение о продлении действия нормативного правового акта на новый срок или о придании ему бессрочного характера.
Статья 65. Прекращение действия нормативных правовых актов
1. Нормативный правовой акт (его структурный элемент) прекращает свое действие в случаях:
- истечения срока действия нормативного правового акта (его структурного элемента);
- признания решением Конституционного суда Республики Таджикистан нормативного правового акта (его структурного элемента) неконституционным в установленном порядке;
- признания нормативного правового акта (его структурного элемента) утратившим силу или приостановления действия нормативного правового акта (его структурного элемента) органом (должностным лицом), принявшим данный нормативный правовой акт, либо иным уполномоченным на то органом (должностным лицом).
2. Действие нормативного правового акта приостанавливается или прекращается на основании нормативного правового акта того же уровня или вышестоящего уровня, а в случаях, предусмотренных законом, также по решению суда.
Статья 66. Сфера действия нормативных правовых актов
1. Нормативный правовой акт распространяет свое действие на всю территорию Республики Таджикистан, если в нем или в нормативном правовом акте о введении его в действие не оговорен иной порядок.
2. Нормативный правовой акт, принятый местными органами государственной власти и органами самоуправления поселков и сёл распространяет свое действие на соответствующей территории.
Статья 67. Действие нормативных правовых актов по кругу лиц
Действие нормативных правовых актов распространяется на граждан Республики Таджикистан, находящихся на её территории, а также находящихся за пределами Республики Таджикистан, а также на иностранных граждан и лиц без гражданства, находящихся на территории Республики Таджикистан (за исключением лиц, установленных действующими нормативными правовыми актами).
Глава 8. Официальное толкование нормативного правового акта
Статья 68. Необходимость и порядок официального толкования нормативного правового акта
1. В случае обнаружения неясностей и разного понимания нормативного правового акта, противоречивой практики его применения, орган (должностное лицо), принявший соответствующий нормативный правовой акт, дает необходимое толкование его норм в акте толкования, имеющем официальный и обязательный характер.
2. Акт официального толкования может приниматься также иными органами, уполномоченными в соответствии с законодательством толковать тот или иной нормативный правовой акт.
3. Акт официального толкования иных органов, уполномоченных толковать тот или иной вид нормативного правового акта принимается в том виде, в котором предусмотрено настоящим Законом принятие ими соответствующих нормативных правовых актов.
4. Акт официального толкования принимается:
- совместным постановлением Маджлиси милли и Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан для их совместных постановлений;
- постановлением Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан для постановлений Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан;
- постановлением Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан для конституционных законов, кодексов, законов и постановлений Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан;
- Указом Президента Республики Таджикистан для нормативных правовых актов Президента Республики Таджикистан;
- постановлением Правительства Республики Таджикистан для нормативных правовых актов Правительства Республики Таджикистан;
- распоряжениями и постановлениями министерств, государственных комитетов, иных государственных органов, местных органов государственной власти и органами самоуправления поселков и сёл соответственно для их нормативных правовых актов.
5. Пленум Верховного Суда Республики Таджикистан и Пленум Высшего экономического суда Республики Таджикистан, обобщая судебную практику по применению законодательства, дают руководящие разъяснения, которые являются обязательными для судов, других органов, должностных лиц, применяющих закон, по которому дано разъяснение.
6. При толковании нормативного правового акта не допускается внесение в него изменений и дополнений.
7. Смысл подзаконного нормативного правового акта при толковании объясняется и уточняется в полном соответствии с законом.
Глава 9. Способы разрешения юридических коллизий
Статья 69. Соответствие нормативных правовых актов Конституции и другим законам Республики Таджикистан
Законы Республики Таджикистан должны соответствовать Конституции Республики Таджикистан, а другие нормативные правовые актыКонституции Республики Таджикистан и законам Республики Таджикистан и должны приниматься правотворческим субъектом в пределах определенной законом компетенции, с соблюдением правил разработки и принятия нормативных правовых актов.
Статья 70. Способы устранения коллизий между нормативными правовыми актами
1. Нормативный правовой акт одного уровня обладает большей юридической силой по отношению к нормативному правовому акту этого же уровня при наличии противоречий в случаях:
- если этот нормативный правовой акт по одному предмету регулирования принят позднее по отношению к другому нормативному правовому акту;
- если предмет регулирования этого нормативного правового акта является специальным по отношению к другому нормативному правовому акту, являющемуся общим.
2. В случае противоречия нормам законов совместных постановлений Маджлиси милли и Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, постановлений Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан, постановлений Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, Указа Президента Республики Таджикистан, постановления Правительства Республики Таджикистан, нормативных правовых актов министерств, государственных комитетов, иных государственных органов, местных органов государственной власти, органов самоуправления поселков и сёл, действуют нормы закона.
Статья 71. Устранение пробелов в нормативном правовом акте
1. При выявлении пробела в нормативном правовом акте правотворческий орган, принявший его, обязан внести в этот нормативный правовой акт соответствующие дополнения или изменения, устраняющие пробел.
2. До внесения соответствующих изменений и дополнений устранение пробела может осуществляться путем использования аналогии закона и аналогии права.
3. Применение аналогии закона и аналогии права запрещается в случаях ограничения гражданских прав, а также установления ответственности.
Глава 10. Государственный учет, регистрация и систематизация нормативных правовых актов
Статья 72. Учет нормативных правовых актов
Законодательные акты Республики Таджикистан, указы Президента Республики Таджикистан, постановления Правительства Республики Таджикистан, общеобязательные нормативные правовые акты министерств, государственных комитетов, иных государственных органов, нормативные правовые акты местных органов государственной власти, органов самоуправления поселков и сёл и международные правовые акты, признанные Таджикистаном, направляются в Министерство юстиции Республики Таджикистан для государственного учета, регистрации и включения в Единый государственный Реестр нормативных правовых актов Республики Таджикистан.
Статья 73. Проверка и регистрация нормативных правовых актов министерств, государственных комитетов, иных государственных органов, местных органов государственной власти, органов самоуправления поселков и сёл
1. Министерство юстиции Республики Таджикистан проверяет соответствие нормативных правовых актов министерств, государственных комитетов, иных государственных органов, местных органов государственной власти, органов самоуправления поселков и сёл, носящих общеобязательный характер, законодательным актам, указам Президента Республики Таджикистан, постановлениям Правительства Республики Таджикистан и в месячный срок осуществляет их государственную регистрацию. Нормативные правовые акты общеобязательного характера вступают в силу после проверки, регистрации и официального опубликования.
2. Нормативные правовые акты, не прошедшие государственную регистрацию, не влекут правовых последствий и, как не вступившие в силу, не могут служить основанием для регулирования соответствующих правоотношений и применения санкций за невыполнение содержащихся в них предписаний. На указанные нормативные правовые акты нельзя ссылаться при разрешении споров.
3. В случае отказа Министерством юстиции Республики Таджикистан в регистрации нормативного правового акта министерства, государственные комитеты, иных государственных органов, местные органы государственной власти, органы самоуправления поселков и сёл, принявшие данный нормативный правовой акт, могут обжаловать его в порядке, установленном законодательством Республики Таджикистан.
4. В случае противоречия нормативного правового акта министерства, государственного комитета, иных государственных органов, местных органов государственной власти, органов самоуправления поселков и сёл вновь принятому нормативному правовому акту Министерство юстиции Республики Таджикистан принимает решение об исключении его из Единого государственного Реестра нормативных правовых актов Республики Таджикистан, и отправляет для сведения и аннулирования нормативного правового акта в орган, принявший его. Решение об исключении нормативного правового акта из Единого государственного Реестра нормативных правовых актов Республики Таджикистан указывается в Едином государственном Реестре нормативных правовых актов Республики Таджикистан.
Статья 74. Контроль и проверка правотворческой деятельности министерства, государственного комитета, иных государственных органов, местных органов государственной власти, органов самоуправления поселка и села
1. Министерство юстиции Республики Таджикистан ведет постоянный контроль соблюдения положений настоящей главы при осуществлении правотворческой деятельности министерствами, государственными комитетами, иными государственными органами, местным органом государственной власти, органом самоуправления поселка и села.
2. Для осуществления данного полномочия каждый квартал Министерство юстиции Республики Таджикистан утверждает план проведения проверок министерства, государственного комитета, иных государственных органов, местных органов государственной власти, органов самоуправления поселков и сёл. Копия плана проведения проверок отправляется министерствам, государственным комитетам, иным государственным органам, местным органам государственной власти, органам самоуправления поселков и сёл, указанным в плане.
3. Министерство юстиции Республики Таджикистан в случае получения информации о принятии нормативного правового акта министерством, государственным комитетом, иными государственными органами, местными органами государственной власти, органами самоуправления поселков и сёл и его реализации без государственной регистрации имеет право провести внеплановую проверку.
4. В случае установления общеобязательных нормативных правовых актов, принятых министерствами, государственными комитетами, иными государственными органами, местными органами государственной власти, органами самоуправления поселков и сёл и не прошедших государственную регистрацию, Министерство юстиции Республики Таджикистан составляет протокол о его аннулировании и обеспечивает его публикацию в официальном издании.
5. За нарушение положений настоящей главы министерствами, государственными комитетами, иными государственными органами, местными органами государственной власти, органами самоуправления поселков и сёл его должностные лица несут ответственность, предусмотренную законодательством Республики Таджикистан.
Статья 75. Порядок государственного учета, регистрации и систематизации нормативных правовых актов Республики Таджикистан
1. Порядок государственного учета и регистрации нормативных правовых актов Республики Таджикистан определяется Правительством Республики Таджикистан.
2. Государственные органы и должностные лица, принимающие нормативные правовые акты, в порядке, установленном Правительством Республики Таджикистан, проводят систематизацию этих нормативных правовых актов, ведут контрольные экземпляры принятых ими нормативных правовых актов, в которые своевременно вносят все введенные в действие изменения и дополнения .
Статья 76. Централизованный банк правовой информации Республики Таджикистан
1. Нормативные правовые акты Республики Таджикистан подлежат включению в Централизованный банк правовой информации Республики Таджикистан.
2. Ведение Централизованного банка правовой информации Республики Таджикистан осуществляется Министерством юстиции Республики Таджикистан.
3. Нормативные правовые, акты, внесенные в Единый государственный Реестр нормативных правовых актов Республики Таджикистан, включаются в Централизованный банк правовой информации Республики Таджикистан в течение 15 дней.
4. Нормативные правовые акты представляются в Министерство юстиции Республики Таджикистан для включения их в Централизованный банк правовой информации Республики Таджикистан в виде утвержденного экземпляра на бумажных носителях и в виде текстовых файлов в электронном виде.
5. Порядок создания и ведения Централизованного банка правовой информации Республики Таджикистан определяется Министерством юстиции Республики Таджикистан.
Глава 11. Заключительные положения
Статья 77. О признании утратившим силу Закона Республики Таджикистан "О нормативных правовых актах"
Признать утратившим силу Закон Республики Таджикистан от 8 декабря 2003 года "О нормативных правовых актах" (Ахбори Маджлиси Оли Республики Таджикистан, 2003г., № 12, ст.682).
Статья 78. Введение в действие настоящего Закона
Настоящий Закон ввести в действие после его официального опубликования.
Президент
Республики Таджикистан Эмомали Рахмон
г.Душанбе,
26 марта 2009 года №506
ПОСТАНОВЛЕНИЕ МАДЖЛИСИ НАМОЯНДАГОН МАДЖЛИСИ ОЛИ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН
О Принятии Закона Республики Таджикистан "О нормативных правовых актах"
Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан постановляет:
Принять Закон Республики Таджикистан "О нормативных правовых актах".
Председатель
Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли
Республики Таджикистан С.Хайруллоев
город Душанбе,25 февраля 2009 №1246
ПОСТАНОВЛЕНИЕ МАДЖЛИСИ МИЛЛИ МАДЖЛИСИ ОЛИ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН
О Законе Республики Таджикистан "О нормативных правовых актах"
Рассмотрев Закон Республики Таджикистан "О нормативных правовых актах", Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан постановляет:
Одобрить Закон Республики Таджикистан "О нормативных правовых актах".
Председатель
Маджлиси милли Маджлиси Оли
Республики Таджикистан М.Убайдуллоев
г. Душанбе,12 марта 2009 года №599