ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН
ДАР БОРАИ САНАДҲОИ МЕЪЁРИИ ҲУҚУҚӢ
(Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 2017, №5, қ. 1, мод. 271)
Бо қарори Маҷлиси намояндагони
Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон
аз 12 апрели соли 2017 № 731
қабул карда шуд.
Бо қарори Маҷлиси миллии
Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон
аз 18 майи соли 2017 № 397
ҷонибдорӣ карда шуд.
БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ
Моддаи 1. Мавзӯи танзим ва доираи амали Қонуни мазкур
1. Қонуни мазкур муносибатҳои ҷамъиятиро дар самти фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ танзим намуда, принсипҳои асосӣ, мафҳум, намуд, низом, таносуби байни санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, эътибори ҳуқуқӣ, тартиби умумии таҳия, экспертиза, қабул, интишор, баҳисобгирӣ, бақайдгирии давлатӣ, амал, тафсир, мураттабсозии онҳо ва роҳҳои ҳалли ихтилофоти ҳуқуқиро муайян мекунад.
2. Хусусиятҳои таҳия, тасдиқ, қабул, бақайдгирӣ, мавриди амал қарор додан, интишор, тағйир додан, ворид намудани илова, қатъ кардан ё боздоштани амали намудҳои алоҳидаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, ҳамчунин бо Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки фаъолияти мақомоти давлатӣ (шахсони мансабдори онҳо)-ро дар соҳаи фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ танзим мекунанд, муайян карда мешаванд.
3. Қонуни мазкур муносибатҳои зеринро танзим намекунад:
- тартиби қабул, ворид намудани тағйиру иловаҳо ва қатъ намудани амали Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- тартиби ба имзо расонидан, тасдиқ (ратификатсия), тасдиқ, ҳамроҳшавӣ, бақайдгирӣ, интишор, иҷро намудан, бекор кардан (денонсатсия) ва боздоштани амали шартномаҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- тартиби қабул, ворид намудани тағйиру иловаҳо ва қатъ намудани амали санадҳои меъёрии дохилӣ (локалӣ) ;
- оид ба дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, ки дар Қонуни мазкур пешбинӣ нашудаанд.
Моддаи 2. Мафҳумҳои асосӣ
Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода мешаванд:
- санади меъёрии ҳуқуқӣ - ҳуҷҷати расмии шакли муқарраршудаест, ки бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ ё аз ҷониби мақомоти давлатӣ ё худидоракунии шаҳрак ва деҳот ё шахси мансабдори ваколатдори давлатӣ қабул гардида, хусусияти умумиҳатмӣ дорад ва меъёрҳои ҳуқуқиро муқаррар менамояд, тағйир медиҳад ва ё бекор мекунад;
- умумиҳатмӣ будани санади меъёрии ҳуқуқӣ - иҷрои ҳатмии санади меъёрии ҳуқуқии бо тартиби муқарраршуда қабулгардида ва мавриди амал қарордодашуда аз ҷониби ҳамаи мақомоти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, шахсони мансабдор, шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ;
- қонунгузорӣ - санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки муносибатҳои ҷамъиятиро дар маҷмӯъ ё дар соҳаи муайян танзим мекунанд;
- низоми санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ - маҷмӯи санадҳои қонунгузорӣ, санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст ва санадҳои меъёрии ҳуқуқии зерқонунӣ, ки қувваи ҳуқуқӣ, ягонагӣ, гурӯҳбандӣ ва мутобиқатии онҳоро таъмин мекунад;
- санадҳои қонунгузорӣ - Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, қонунҳои бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ қабулгардида, қонунҳои конститутсионӣ, кодексҳо ва қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- санадҳои меъёрии ҳуқуқии зерқонунӣ - санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки дар асос ва барои иҷрои санадҳои қонунгузорӣ ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии қувваи бештари ҳуқуқидошта қабул мешаванд ;
- ҳуқуқи ташаббуси қонунгузорӣ - аз тарафи мақомот ё шахсони мансабдори муайяннамудаи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон расман ба баррасии мақоми қонунгузор пешниҳод намудани лоиҳаи қонун ё таклифҳои қонунгузорӣ;
- фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ - фаъолияти расмии субъекти ҳуқуқэҷодкунанда оид ба таҳия, қабул, интишор ва қатъи амали санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ;
- субъектҳои ҳуқуқэҷодкунанда - халқи Тоҷикистон, мақомоти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, шахсони мансабдор, ки ҳуқуқи амалӣ намудани фаъолияти ҳуқуқэҷодкуниро тибқи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ доранд ;
- техникаи ҳуқуқэҷодкунӣ - қоидаҳои таҳия, қабул ва ворид намудани тағйиру иловаҳо, тафсир, интишор, мураттабсозӣ, мавриди амал қарор додан, боздоштан ва қатъи амали санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ;
- санади тафсири расмӣ - ҳуҷҷати расмии мақоми ваколатдор, ки дар он мазмуни санади меъёрии ҳуқуқӣ ё муқаррароти меъёрии он шарҳ дода мешавад;
- ихтилофи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ - мухолифат ё номувофиқатии байни меъёрҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки ҳамон як муносибати ҷамъиятиро танзим мекунанд;
- норасоӣ дар қонунгузорӣ - ҷой надоштани меъёри (меъёрҳои) ҳуқуқӣ дар санади меъёрии ҳуқуқӣ ё набудани санади меъёрии ҳуқуқии танзимкунандаи муносибатҳои ҷамъиятии дахлдор, дар ҳолати ошкор гардидани талабот ва зарурати танзими меъёрии ҳуқуқӣ, ки аз шарту моҳияти мазмуни низоми ҷории ҳуқуқии давлат ва принсипу меъёрҳои ҳуқуқи байналмилалӣ бармеоянд;
- мураттабсозии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ - фаъолият оид ба тартиб овардани санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва ба низоми ягонаи таркибан мувофиқашуда даровардани онҳо;
- қувваи ҳуқуқии санади меъёрии ҳуқуқӣ - хусусияти эътибори расмӣ ва умумиҳатмӣ пайдо намудани санади меъёрии ҳуқуқӣ, имконияти танзими меъёрии ҳуқуқии муносибатҳои ҷамъиятӣ, оқибатҳои ҳуқуқии он барои иштирокчиёни муносибатҳои ҳуқуқӣ, инчунин таносуби байниҳамдигарии он бо дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ;
- қиёси қонун - бинобар набудани меъёрҳои қонуни танзимкунандаи муносибатҳои ҷамъиятӣ нисбати онҳо татбиқ намудани меъёрҳои қонуне, ки муносибатҳои ҷамъиятии шабеҳро танзим менамояд;
- қиёси ҳуқуқ - бинобар набудани меъёрҳои қонунгузории танзимкунандаи муносибатҳои ҷамъиятӣ ва меъёрҳои шабеҳи он нисбати муносибатҳои ҷамъиятӣ татбиқ намудани принсипҳои умумиэътирофшудаи ҳуқуқ, мазмуни қонун, талаботи бовиҷдонӣ, хирад ва адолат;
- таҳлили таъсири танзимкунӣ - дар асоси далелҳои воқеӣ муайян намудани оқибатҳои мусбат ва манфии иқтисодию иҷтимоӣ ва бо дарназардошти таъмини риояи ҳуқуқу озодиҳои инсон, манфиатҳои соҳибкорон ва давлат қабул намудани санади меъёрии ҳуқуқӣ.
Моддаи 3. Принсипҳои асосии фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ
Фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ дар асоси принсипҳои зерин амалӣ карда мешавад:
- мутобиқат ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- афзалияти ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд;
- қонуният;
- бартарияти меъёрҳои Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, қонунҳои бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ қабулгардида ва санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, нисбат ба қонунҳо ва санадҳои меъёрии ҳуқуқии зерқонунӣ;
- адолатнокӣ;
- ошкорбаёнӣ ва шаффофият;
- илмият;
- касбият;
- ба назар гирифтани афкори ҷамъиятӣ.
Моддаи 4. Афзалияти ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд дар фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ
1. Фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бо мақсади эътироф, риоя ва ҳифзи ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд ба роҳ монда мешавад. Ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд мақсаду мазмуни қонунҳо ва санадҳои меъёрии ҳуқуқии зерқонунии Ҷумҳурии Тоҷикистон, фаъолияти ҳуқуқэҷодкунии ҳамаи субъектҳои ҳуқуқэҷодкунандаро ташкил медиҳанд .
2. Маҳдуд кардани ҳуқуқ ва озодиҳои инсон ва шаҳрванд дар фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ, тавассути қонун танҳо бо мақсади таъмини ҳуқуқу озодии дигарон, тартиботи ҷамъиятӣ, ҳимояи асосҳои сохтори конститутсионӣ, амнияти давлат, мудофиаи мамлакат, ахлоқи ҷомеа, сиҳатии аҳолӣ ва тамомияти арзии ҷумҳурӣ раво дониста мешавад.
Моддаи 5. Ошкорбаёнӣ ва шаффофият дар фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ
1. Ошкорбаёнӣ ва шаффофият дар фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ бо роҳҳои зерин таъмин карда мешавад:
- пешниҳоди маълумот ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқии манфиатдор оид ба фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ;
- интишори санади меъёрии ҳуқуқии қабулгардида дар нашрияҳои расмӣ, воситаҳои дигари ахбори омма ё бо тарзу воситаҳои дигар расонидани ин санад ба маълумоти омма, аз ҷумла бо воситаҳои электронӣ;
- муҳайё намудани имконият ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқии манфиатдор барои шиносоӣ бо мазмуни санади меъёрии ҳуқуқии қабулгардида.
2. Лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ барои муҳокимаи умум тавассути воситаҳои ахбори омма, инчунин дар сомонаҳои расмии субъектҳои ваколатдори ҳуқуқэҷодкунанда мумкин аст интишор карда шавад. Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқии манфиатдор ҳуқуқ доранд бо мазмуни чунин лоиҳа шинос шаванд. Таклифу пешниҳодҳои воридшуда ҳангоми такмили лоиҳа бояд аз ҷониби субъекти ваколатдори ҳуқуқэҷодкунанда баррасӣ гарданд
3. Муқаррароти қисмҳои 1 ва 2 моддаи мазкур ба санади меъёрии ҳуқуқӣ ё лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқие, ки маълумоти дорои сирри давлатӣ ё сирри дигари бо қонун ҳифзшавандаро дар бар мегиранд, татбиқ намегардад.
Моддаи 6. Истифодаи технологияи иттилоотӣ дар фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ
1. Фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ дар асоси истифодаи васеи технологияи иттилоотӣ ба роҳ монда мешавад.
2. Технологияи иттилоотӣ дар давраҳои банақшагирии таҳияи лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, таҳияи лоиҳа, қабул, интишори санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, дастрас намудани маълумот оид ба санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ истифода мешавад.
3. Истифодаи технологияи иттилоотӣ дар фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ метавонад бо роҳҳои зерин амалӣ карда шавад:
- ҷойгир намудани лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар сомонаҳои расмии мақомоти ҳуқуқэҷодкунанда (ба истиснои лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, ки маълумоти дорои сирри давлатӣ ё сирри дигари бо қонун ҳифзшавандаро дар бар мегиранд);
- истифодаи сомонаҳои расмӣ бо мақсади муҳокимаи пешакии лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ;
- ҷойгир намудани санадҳои меъёрии ҳуқуқии қабулшуда дар сомонаҳои расмии мақомоти ҳуқуқэҷодкунанда (ба истиснои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, ки маълумоти дорои сирри давлатӣ ё сирри дигари бо қонун ҳифзшавандаро дар бар мегиранд) ;
- истифодаи шаклҳои электронии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ;
- истифодаи махзанҳои ҳуқуқии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ;
- истифодаи шакли электронии паҳн намудани иттилооти ҳуқуқӣ оид ба санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ;
- таъмини ошкорбаёнӣ ва шаффофият дар ҳамаи давраҳои ҳуқуқэҷодкунӣ;
- паҳн намудани иттилоот оид ба ҷаласаҳои мақомоти қонунгузор, дигар мақомоти ҳуқуқэҷодкунанда, қабули санадҳои меъёрии ҳуқуқии нав, қатъи амали санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, ворид намудани тағйиру иловаҳо ба санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ;
- паҳн намудани иттилооти дигар оид ба фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ.
Моддаи 7. Субъектҳои ҳуқуқэҷодкунанда ва ваколатҳои онҳо
1. Ба субъектҳои ҳуқуқэҷодкунанда дохил мешаванд: халқи Тоҷикистон, ҷаласаҳои якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, мақомоти назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Бонки миллии Тоҷикистон, Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, Маҷлиси вакилони халқи Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо ва шаҳри Душанбе, раисони Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо ва шаҳри Душанбе, Маҷлиси вакилони халқи шаҳрҳо ва ноҳияҳо, раисони шаҳрҳо ва ноҳияҳо, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот
2. Дигар мақомоти давлатӣ ва шахсони ҳуқуқие, ки ба нақшаи идоракунӣ ва номгӯи ташкилотҳои вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, мақомоти назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва мақомоти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дохил мешаванд, субъекти ҳуқуқэҷодкунанда намебошанд.
3. Ваколатҳои субъектҳои ҳуқуқэҷодкунанда бо Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, санадҳои қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон, қарорҳои якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, қарорҳои Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, қарорҳои Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, фармонҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешаванд
4. Субъектҳои ҳуқуқэҷодкунанда метавонанд якҷоя санади меъёрии ҳуқуқиро таҳия, қабул ва интишор намоянд, агар он бо санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ пешбинӣ шуда бошад. Тағйир додан, боздоштан ва қатъ намудани амали санади меъёрии ҳуқуқии якҷоя қабулгардида аз ҷониби субъектҳои ҳуқуқэҷодкунандаи онро якҷоя қабулнамуда амалӣ мегардад, агар бо қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон тартиби дигар пешбинӣ нашуда бошад
5. Субъектҳои ҳуқуқэҷодкунанда наметавонанд якҷоя санади меъёрии ҳуқуқӣ қабул кунанд, агар як субъекти ҳуқуқэҷодкунанда дар муносибат бо дигар субъекти ҳуқуқэҷодкунанда мақоми болоӣ бошад
Моддаи 8. Талаботи умумӣ нисбат ба санади меъёрии ҳуқуқӣ
Талаботи умумӣ нисбат ба санади меъёрии ҳуқуқӣ аз инҳо иборатанд:
- қабул кардани санади меъёрии ҳуқуқӣ аз ҷониби субъекти ваколатдори ҳуқуқэҷодкунанда;
- қабул кардани санади меъёрии ҳуқуқӣ тибқи тартиб ва шакли муқаррарнамудаи қонунҳо ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- мутобиқати санади меъёрии ҳуқуқӣ ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии эътибори ҳуқуқиашон баландтар;
- таҳия ва қабули санади меъёрии ҳуқуқӣ бо дарназардошти принсипҳои асосии фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ ва техникаи ҳуқуқэҷодкунӣ, ки Қонуни мазкур пешбинӣ намудааст;
- сифатнокии санади меъёрии ҳуқуқӣ ҳамчун заминаи самаранокии танзими ҳуқуқӣ;
- интишор кардан ва ба маълумоти омма расонидани санади меъёрии ҳуқуқӣ.
Моддаи 9. Низоми санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон
1. Санадҳои қонунгузорӣ, санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст ва санадҳои меъёрии ҳуқуқии зерқонунӣ низоми ягонаи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистонро ташкил медиҳанд. Низоми санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо дарназардошти тафовути намудҳои онҳо ва салоҳияти субъектҳои ҳуқуқэҷодкунанда муқаррар карда мешавад
2. Ба низоми санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дохил мешаванд:
- Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- қонунҳои бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ қабулгардида;
- санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст;
- қонунҳои конститутсионӣ;
- кодексҳо, қонунҳо;
- қарорҳои якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- қарорҳои Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- фармонҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- фармоишҳои вазоратҳо, мақомоти назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, инчунин қарорҳои кумитаҳои давлатӣ, Бонки миллии Тоҷикистон ва Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон
- қарорҳои Маҷлисҳои вакилони халқи Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо ва шаҳри Душанбе;
- қарорҳои раисони Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо ва шаҳри Душанбе;
- қарорҳои Маҷлисҳои вакилони халқи шаҳрҳо ва ноҳияҳо;
- қарорҳои раисони шаҳрҳо ва ноҳияҳо;
- қарорҳои мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот.
3. Тартиби ҷойгиршавии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар қисми 2 моддаи мазкур қувваи ҳуқуқии онҳоро муайян менамояд.
4. Қонун ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии собиқ Иттиҳоди Ҷумҳуриҳои Шӯравии Сотсиалистӣ (ИҶШС) ва Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии (ҶШС) Тоҷикистон дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон то қабули қонун ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии дахлдор дар қисмати ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ва санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, мухолифат накарданашон, амал мекунанд.
Моддаи 10. Санадҳои ҳуқуқии байналмилалӣ
1. Санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, қисми таркибии низоми ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон буда, пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор мегиранд ва бевосита амал мекунанд. Агар қонунҳои ҷумҳурӣ ба санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, мутобиқат накунанд, меъёрҳои санадҳои байналмилалӣ амал мекунанд.
2. Тартиби ба имзо расонидан, тасдиқ (ратификатсия), тасдиқ, ҳамроҳшавӣ, бақайдгирӣ, интишор, иҷро намудан, бекор кардан (денонсатсия) ва боздоштани амали шартномаҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистонро қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон танзим менамояд.
Моддаи 11. Қабул кардани санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ бо мақсади иҷрои уҳдадориҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон
1. Агар барои иҷрои уҳдадориҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон ворид намудани (имплементатсияи) меъёрҳои санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, дар сатҳи дохилидавлатӣ зарур бошад, мақомоти ҳуқуқэҷодкунандаи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар доираи салоҳияти худ санадҳои дахлдори меъёрии ҳуқуқӣ қабул мекунанд.
2. Барои иҷрои уҳдадориҳои пешбининамудаи санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар мавридҳои зерин қабул карда мешаванд, агар:
- мавзӯи танзими санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, масъалаҳои мансуб ба доираи танзими қонунгузориро дар бар гирифта, вале бо санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон танзим нашуда бошанд;
- санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, мухолиф бошанд;
- иҷрои уҳдадориҳои пешбининамудаи санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, бе қабули санади меъёрии ҳуқуқии дахлдор дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон ғайриимкон бошад;
- иштироккунандагони шартномаи байналмилалӣ дар бораи қабули санадҳои меъёрии ҳуқуқии дахлдори миллӣ аҳду паймон карда бошанд.
Моддаи 12. Вогузории ваколати ҳуқуқэҷодкунӣ
1. Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳуқуқ доранд қисме аз ваколатҳои ҳуқуқэҷодкунии худро, агар ин мухолифи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон набошад, ба мақомоти давлатии дахлдор вогузор намоянд .
2. Дар санади меъёрии ҳуқуқӣ оид ба вогузории ваколат нишон дода мешавад, ки ба кадом мақомот ва ба кадом муҳлат ваколати мушаххас вогузор мегардад, ҳамчунин доирае, ки дар он мақомот ваколати ба он вогузоршударо татбиқ менамояд, муқаррар карда мешавад.
3. Мақомоте, ки ба он ваколат вогузор карда шудааст, ҳуқуқ надорад онро ба мақомоти дигар вогузор намояд.
4. Мақомоте, ки дар асоси ваколати вогузоршуда санади меъёрии ҳуқуқӣ қабул менамояд, дар санади меъёрии ҳуқуқии худ ба қонун ва дигар санади меъёрии ҳуқуқие, ки мувофиқи он ваколати дахлдор ба он вогузор гардидааст, истинод меорад.
Моддаи 13. Вориси ҳуқуқӣ нисбати санадҳои меъёрии ҳуқуқии қабулшуда
1. Дар сурати азнавташкилдиҳии мақомоти давлатии (ворид намудани тағйирот ба салоҳияти шахси мансабдори ваколатдори давлатии) дорои ҳуқуқи қабули санади меъёрии ҳуқуқӣ ба вориси ҳуқуқии он якҷоя бо салоҳияти қабули санади меъёрии ҳуқуқӣ, салоҳияти тағйир додан, илова кардан ва қатъ намудани амали санади меъёрии ҳуқуқии қаблан қабулшуда мегузарад.
2. Агар ба мақомоти давлатии барҳамдодашуда (мансаби ихтисоргардида) ва ё аз нав ташкил кардашуда, ба вориси ҳуқуқӣ барои қабули санадҳои меъёрии ҳуқуқии дахлдор салоҳият дода нашуда бошад, салоҳияти тағйир додан ё қатъ кардани амали санадҳои меъёрии ҳуқуқии қаблан қабулшуда ба мақомоти болоӣ ё худ ба мақомоти дигари салоҳиятдори давлатӣ ё ин ки ба шахси мансабдори дар санади меъёрии ҳуқуқии барҳамдиҳӣ ё азнавташкилдиҳӣ пешбинишуда мегузарад.
3. Тағйир ёфтани вазъи ҳуқуқии мақомоти давлатӣ (шахси мансабдори ваколатдори давлатӣ), ки санадҳои меъёрии ҳуқуқии дахлдорро қабул мекунад, сабаби қатъи амали санадҳои меъёрии ҳуқуқии қаблан қабулшуда намегардад.
4. Дар мавриди дигар шудани номи мақомоти давлатӣ ва ё азнавташкилдиҳии он бо роҳи муттаҳидсозӣ, ҳамроҳкунӣ, тақсимшавӣ, ҷудошавӣ, табдилдиҳӣ, ки дар натиҷа номи ин мақомот тағйир меёбад, бояд ба санадҳои меъёрии ҳуқуқии дорои номи пешина дар қисмати дигар шудани номашон тағйиру иловаҳо ворид карда шаванд. То ворид намудани чунин тағйиру иловаҳо амали санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки номи пешинаро доранд, пурра ба мақомоте паҳн мегардад, ки номаш дигар шудааст.
5. Агар мақомоти давлатӣ тақсим ё ҷудо шавад, дар қарор оид ба азнавташкилдиҳии он бояд тақсими дақиқи салоҳият пешбинӣ карда шавад. Дар баробари ин мақомоти давлатие, ки дар бораи тақсим ё ҷудо шудани ин мақомот қарор қабул кардааст, уҳдадор аст дар давоми шаш моҳ тамоми тағйиру иловаҳои заруриро ба санадҳои меъёрии ҳуқуқии дахлдор ворид намояд.
Моддаи 14. Амали бевоситаи санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Агар дар худи санади меъёрии ҳуқуқӣ ё дар санади меъёрии ҳуқуқии мавриди амал қарор додани он тартиби дигар пешбинӣ нашуда бошад, санади меъёрии ҳуқуқӣ бевосита амал мекунад.
2. Барои татбиқи санади меъёрии ҳуқуқӣ, ки эътибори ҳуқуқӣ пайдо кардааст, ягон дастури иловагӣ талаб карда намешавад.
3. Агар дар худи санади меъёрии ҳуқуқӣ таъкид шуда бошад, ки ягон меъёри ҳуқуқии он дар асоси санади меъёрии ҳуқуқии иловагӣ татбиқ карда мешавад, пас ин меъёр мутобиқи санади меъёрии ҳуқуқии асосӣ ва иловагӣ татбиқ карда мешавад. То қабул кардани санади меъёрии ҳуқуқии иловагӣ санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки муносибатҳои дахлдорро қаблан ба танзим медароварданд ва беэътибор дониста нашудаанд, дар қисмати ба санади меъёрии ҳуқуқии нав мухолифатнадошта амал мекунанд.
Моддаи 15. Таснифи ягонаи умумиҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон
1. Таснифи ягонаи умумиҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон - номгӯи соҳаҳои қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки барои мураттабсозии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва пешбурди Махзани мутамаркази иттилооти ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон истифода мешавад. Таснифи ягонаи умумиҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бо пешниҳоди Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ мегардад.
2. Пешбурди Таснифи ягонаи умумиҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҷониби Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ мегардад.
3. Мақомоти давлатӣ уҳдадоранд Таснифи ягонаи умумиҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистонро ҳангоми мураттабсозии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ татбиқ намоянд.
БОБИ 2. НАМУДҲОИ САНАДҲОИ МЕЪЁРИИ ҲУҚУҚӢ
Моддаи 16. Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон
1. Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон қонуни асосии Ҷумҳурии Тоҷикистон буда, асосҳои сохтори конститутсионӣ, ҳуқуқ, озодӣ ва вазифаҳои асосии инсон ва шаҳрванд, тартиби ташкил ва таҷзияи ҳокимияти давлатиро муайян мекунад .
2. Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон эътибори олии ҳуқуқӣ дорад ва меъёрҳои он мустақиман амал мекунанд. Дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, аз ҷумла санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, набояд хилофи Конститутсия бошанд. Дар мавриди ба меъёрҳои Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон мухолифат доштани санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, аз ҷумла санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, ё қисмҳои таркибии онҳо, меъёрҳои Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон татбиқ мегарданд.
Моддаи 17. Қонуни бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ қабулгардида
1. Қонуни бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ қабулгардида санади меъёрии ҳуқуқиест, ки аз ҷониби шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон бо овоздиҳии умумихалқӣ қабул гардида, масъалаҳои муҳими ҳаёти давлатию ҷамъиятии ҷумҳуриро танзим мекунад.
2. Ворид намудани тағйиру иловаҳо ба қонуни бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ қабулшуда ва ё бекор кардани он танҳо бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ амалӣ мегардад.
Моддаи 18. Қонуни конститутсионӣ
Қонуни конститутсионӣ санади меъёрии ҳуқуқиест, ки муносибатҳои муҳими ҷамъиятиро ба танзим дароварда, мавзӯи танзим ва тартиби қабули он дар Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ шудааст.
Моддаи 19. Кодекс
Кодекс қонуни ягона ва мураттабгаштаест, ки тавассути он соҳаи муайяни муносибатҳои ҷамъиятӣ пурра, бевосита ва бонизом танзим карда мешавад.
Моддаи 20. Қонун
Қонун санади меъёрии ҳуқуқиест, ки мутобиқи тартиби муқарраршуда аз тарафи мақоми қонунгузор қабул мегардад ва муносибатҳои муҳими ҷамъиятиро танзим мекунад.
Моддаи 21. Қарори якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, қарори Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қарори Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон
1. Қарори якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, қарори Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қарори Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон санадҳои меъёрии ҳуқуқие мебошанд, ки мувофиқан дар ҷаласаҳои якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, дар ҷаласаҳои Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дар ҷаласаҳои Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон мутобиқи салоҳиятҳои пешбининамудаи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дигар санадҳои қонунгузорӣ қабул карда мешаванд.
2. Қарори якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, қарори Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қарори Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки хусусияти фардӣ ва ташкилию амрдиҳӣ доранд, санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ намебошанд.
Моддаи 22. Фармон ва амри Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон
1. Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар асоси Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дигар санадҳои қонунгузорӣ дар доираи салоҳияти худ фармон мебарорад ва амр медиҳад.
2. Санади меъёрии ҳуқуқии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар шакли фармон қабул карда мешавад .
3. Фармонҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки хусусияти фардӣ доранд ва амрҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ намебошанд.
Моддаи 23. Қарор ва фармоиши Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон
1. Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар асос ва барои иҷрои Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, дигар санадҳои қонунгузорӣ ва фармонҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон қарор ва фармоиш қабул мекунад.
2. Санади меъёрии ҳуқуқии Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар шакли қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул карда мешавад.
3. Қарорҳои хусусияти фардидошта ва фармоишҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ намебошанд.
Моддаи 24. Санадҳои меъёрии ҳуқуқии вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, мақомоти назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Бонки миллии Тоҷикистон, Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон
1. Вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, мақомоти назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Бонки миллии Тоҷикистон, Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон дар асос ва барои иҷрои Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, дигар санадҳои қонунгузорӣ, фармонҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар доираи салоҳияташон санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ қабул мекунанд
2. Вазоратҳо, мақомоти назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон санади меъёрии ҳуқуқиро дар шакли фармоиш, кумитаҳои давлатӣ, Бонки миллии Тоҷикистон ва Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон дар шакли қарор қабул мекунанд .
3. Барои ҳалли масъалаҳои таъҷилӣ ва дигар масъалаҳои ҷорӣ роҳбарони вазоратҳо, мақомоти назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон фармоишҳо, кумитаҳои давлатӣ, Бонки миллии Тоҷикистон ва Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон қарорҳои хусусияти меъёрӣ надошта қабул мекунанд
Моддаи 25. Санадҳои меъёрии ҳуқуқии Маҷлисҳои вакилони халқи Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳри Душанбе ва раисони Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо ва шаҳри Душанбе
1. Маҷлисҳои вакилони халқи Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳри Душанбе ва раисони Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо ва шаҳри Душанбе дар асос ва барои иҷрои Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, дигар санадҳои қонунгузорӣ, фармонҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар доираи салоҳияташон санади меъёрии ҳуқуқиро дар шакли қарор қабул мекунанд.
2. Қарорҳои хусусияти фардӣ ва ташкилию амрдиҳӣ доштаи Маҷлисҳои вакилони халқи Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳри Душанбе ва амрҳои раисони Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо ва шаҳри Душанбе санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ намебошанд.
Моддаи 26. Санадҳои меъёрии ҳуқуқии Маҷлисҳои вакилони халқи шаҳру ноҳия ва раисони шаҳру ноҳия
1. Маҷлисҳои вакилони халқи шаҳру ноҳия ва раисони шаҳру ноҳия дар асос ва барои иҷрои Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, дигар санадҳои қонунгузорӣ, фармонҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Маҷлисҳои вакилони халқи Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳри Душанбе, раисони Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо ва шаҳри Душанбе дар доираи салоҳияташон санадҳои меъёрии ҳуқуқиро дар шакли қарор қабул мекунанд.
2. Қарорҳои Маҷлисҳои вакилони халқи шаҳру ноҳия, ки хусусияти фардӣ ва ташкилию амрдиҳӣ доранд ва амрҳои раисони шаҳру ноҳияҳо санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ намебошанд.
Моддаи 27. Санадҳои меъёрии ҳуқуқии мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот
1. Мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот дар асос ва барои иҷрои Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, дигар санадҳои қонунгузорӣ, фармонҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар доираи салоҳияташ санадҳои меъёрии ҳуқуқиро дар шакли қарор қабул мекунад.
2. Қарорҳои мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, ки хусусияти фардӣ ва ташкилию амрдиҳӣ доранд, санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ намебошанд.
Моддаи 28. Дастур, низомнома, оиннома
1. Дастур санади меъёрии ҳуқуқиест, ки тартиби фаъолияти ягон мақоми давлатӣ ва ё воҳиди сохтории онро танзим менамояд.
2. Низомнома санади меъёрии ҳуқуқиест, ки ба таври дақиқ вазъи ҳуқуқӣ, сохтор, тартиби фаъолияти мақомоти давлатӣ ё воҳидҳои сохтории онҳо, ҳамчунин муносибатҳои мутақобилаи онҳоро бо дигар мақомот, ташкилот, муассисаҳо ва шаҳрвандон муайян менамояд.
3. Оиннома санади меъёрии ҳуқуқиест, ки вазъи ҳуқуқӣ, сохтор, тартиби фаъолияти ташкилотҳои давлатӣ ё воҳидҳои сохтории онҳо, ҳамчунин муносибати онҳоро бо мақомоти давлатӣ, дигар ташкилоту муассисаҳо ва шаҳрвандон муайян менамояд.
4. Санадҳои меъёрии ҳуқуқии пешбининамудаи моддаи мазкур тавассути санадҳои меъёрии ҳуқуқии дар моддаҳои 21-27 Қонуни мазкур пешбинишуда қабул ё тасдиқ гардида, бо онҳо дар якҷоягӣ воҳиди томро ташкил медиҳанд.
Моддаи 29. Қоида, дастурамал ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ
1. Қоида санади меъёрии ҳуқуқиест, ки меъёрҳои дорои хусусияти умумиро мушаххас мегардонад, тартиби ташкил ва амали намуди фаъолиятро оид ба масъалаҳои ҷорӣ дақиқ муайян менамояд.
2. Дастурамал санади меъёрии ҳуқуқиест, ки мазмун ва масъалаҳои муфассали танзимро дар соҳаи муайяни муносибатҳои ҷамъиятӣ дақиқ муайян менамояд.
3. Дар ҳолатҳои пешбининамудаи санадҳои қонунгузорӣ, фармонҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, бо мақсади таъмини иҷрои меъёрҳои онҳо, мумкин аст тартиб, дастури техникӣ ва дигар намудҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ қабул карда шаванд
4. Санадҳои меъёрии ҳуқуқии пешбининамудаи моддаи мазкур тавассути санадҳои меъёрии ҳуқуқии бо моддаҳои 21-27 Қонуни мазкур пешбинишуда қабул ё тасдиқ мегарданд ва бо онҳо дар якҷоягӣ воҳиди томро ташкил медиҳанд.
БОБИ 3. БАНАҚШАГИРИИ ТАҲИЯИ ЛОИҲАИ САНАДҲОИ МЕЪЁРИИ ҲУҚУҚӢ
Моддаи 30. Мақсади банақшагирии таҳияи лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ
Банақшагирии таҳияи лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ҷузъи фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ буда, бо мақсадҳои зерин амалӣ карда мешавад:
- ташкили низоми ягонаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ;
- таъмини ошкорбаёнӣ ва шаффофият дар фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ;
- паҳн ва дастрас намудани иттилооти ҳуқуқӣ доир ба рушди низоми ҳуқуқии кишвар;
- ҷалби мақомоти дахлдор, муассисаҳои илмӣ, шаҳрвандон ва иттиҳодияҳои онҳо ба фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ;
- такмили раванди таҳияи лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, возеҳ намудани доираи танзими ҳуқуқӣ ва ҳамоҳангсозии фаъолияти субъектҳои ҳуқуқэҷодкунӣ
Моддаи 31. Нақшаи таҳияи лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ
1. Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон метавонанд нақшаҳои таҳияи лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқии худро таҳия ва тасдиқ намоянд.
2. Вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, мақомоти назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Бонки миллии Тоҷикистон, Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон нақшаҳои таҳияи лоиҳаҳои қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистонро, ки таҳияашон ба онҳо супорида шудааст ё нақшаҳои таҳияи лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқиеро, ки онҳо мақсади бо ташаббуси худ таҳия намуданашонро доранд, инчунин, нақшаҳои таҳияи лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқии аз ҷониби ҳамин вазорат, кумитаи давлатӣ, мақомоти назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Бонки миллии Тоҷикистон, Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон қабулшавандаро таҳия ва тасдиқ мекунанд
3. Маҷлисҳои вакилони халқи Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳри Душанбе, шаҳрҳо ва ноҳияҳо, раисони Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳри Душанбе, шаҳрҳо, ноҳияҳо, инчунин, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот нақшаҳои таҳияи лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқиеро, ки қабулашон ба салоҳияти онҳо дохил мешавад, тасдиқ мекунанд.
4. Субъекти дахлдори ҳуқуқэҷодкунанда ҳуқуқ дорад нақшаҳои таҳияи лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқиро дар сомонаи расмии худ ҷойгир намояд.
Моддаи 32. Муҳлати амали нақшаҳо
1. Нақшаҳои таҳияи лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ метавонанд ҷорӣ ва дарозмуҳлат бошанд.
2. Нақшаҳои ҷории таҳияи лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ба муҳлати то як сол таҳия карда мешаванд.
3. Нақшаҳои дарозмуҳлати таҳияи лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ба муҳлати зиёда аз як сол таҳия мегарданд. Дар нақшаҳои дарозмуҳлат мақсадҳо ва афзалиятҳои сиёсати ҳуқуқэҷодкунии Ҷумҳурии Тоҷикистон, барномаҳо, консепсияҳо, дурнамо ва самтҳои инкишофи қонунгузории ҷумҳурӣ ба инобат гирифта шуда, тадбирҳо дар соҳаи мураттабсозии қонунгузорӣ муайян карда мешаванд. Нақшаҳои дарозмуҳлат дар нақшаҳои ҷории фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ мушаххас гардонида мешаванд.
Моддаи 33. Сохтори нақшаҳо
1. Дар нақшаҳои таҳияи лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ нишон дода мешаванд:
- номи лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ, ки намуд ва мавзӯи танзими онро инъикос мекунад;
- муҳлати таҳия;
- субъектҳое, ки барои таҳияи лоиҳа масъуланд
2. Ҳангоми таҳияи нақшаҳои таҳияи лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ пешниҳодҳои мақомоти дахлдор, муассисаҳои илмӣ, инчунин, пешниҳодҳои шаҳрвандон ва иттиҳодияҳои онҳо метавонанд ба инобат гирифта шаванд.
3. Субъектҳои ҳуқуқэҷодкунандае, ки нақшаҳои таҳияи лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқиро тартиб медиҳанд ва тасдиқ менамоянд, метавонанд ба нақшаҳо дигар талаботро, ки таҳияи ин лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқиро инъикос менамояд, дохил намоянд
4. Нақшаҳои таҳияи лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ таҳия намудани лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқии берун аз нақшаро бо пешниҳоди субъекти дорои ҳуқуқи ташаббуси қонунгузорӣ, супориши мақомоти ҳуқуқэҷодкунанда ё бо ташаббуси худи таҳиякунандаи лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ истисно намекунанд.
БОБИ 4. ХУСУСИЯТҲОИ БАНАҚШАГИРӢ, ТАҲИЯ, ТАҲЛИЛИ ТАЪСИРИ ТАНЗИМКУНИИ САНАДИ МЕЪЁРИИ ҲУҚУҚИЕ, КИ БА ФАЪОЛИЯТИ СОҲИБКОРӢ ТАЪСИРИ ИМКОНПАЗИР ДОРАД
Моддаи 34. Банақшагирии таҳияи лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқие, ки ба фаъолияти соҳибкорӣ таъсири имконпазир дорад
1. Ташаббуси узви Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, вакили Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, мақомоти назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Бонки миллии Тоҷикистон, Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ва мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ оид ба таҳияи лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки ба фаъолияти соҳибкорӣ таъсири имконпазир доранд, ба Феҳристи нақшаҳои таҳияи лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ворид карда мешаванд
2. Таҳиякунанда пас аз қабули қарор дар бораи таҳияи лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ ба Феҳристи нақшаҳои таҳияи лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ огоҳиномаи дорои маълумоти зеринро ҷойгир менамояд:
- намуд ва номи санади меъёрии ҳуқуқӣ;
- маълумот дар бораи таҳиякунандаи лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ;
- доираи шахсоне, ки амали санади меъёрии ҳуқуқӣ ба онҳо паҳн мегардад;
- муҳлати таҳияи лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ;
- муҳлати қабули санади меъёрии ҳуқуқӣ;
- муҳлате, ки дар муддати он аз ҷониби таҳиякунанда пешниҳодҳо вобаста ба ҷойгир намудани огоҳинома қабул карда мешаванд ва он наметавонад аз 30 рӯзи тақвимӣ аз рӯзи ҷойгир намудани огоҳинома дар Феҳристи нақшаҳои таҳияи лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ кам бошад.
3. Оид ба лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки барои субъектҳои соҳибкорӣ уҳдадорӣ ва ё маҳдудиятҳоро пешбинӣ менамоянд, инчунин, маълумоти зерин дарҷ карда мешаванд:
- тавсифи мушкилот, ки барои ҳал намудани он қабули санади меъёрии ҳуқуқӣ зарур аст ва оқибатҳои эҳтимолии он дар ҳолате, ки агар ягон амал андешида нашавад;
- баёни мухтасари мақсади дахолати давлат дар робита ба мушкилоти муайяншуда;
- тавсифи чораҳо, ки дар лоиҳаи пешниҳодшудаи санади меъёрии ҳуқуқӣ пешбинӣ карда мешавад;
- тавсифи роҳҳои ҳалли мушкилот ва ноил гардидан ба мақсадҳои гузошташуда, ки таҳиякунанда баррасӣ намуда буд (бидуни таҳияи санади меъёрии ҳуқуқӣ);
- арзёбии мухтасари хароҷоти буҷети давлатӣ ва оқибатҳои иҷтимоию иқтисодӣ дар сурати қабули санади меъёрии ҳуқуқӣ;
- санаи анҷом додани машваратҳои оммавӣ бо тарафҳои манфиатдор.
4. Таҳияи лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқие, ки ба Феҳристи нақшаҳои таҳияи лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ворид карда нашудаанд, танҳо пас аз мувофиқа бо субъекти қабулкунандаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ иҷозат дода мешавад.
5. Мақоми ваколатдор оид ба таҳлили таъсири танзимкунӣ метавонад ба таҳиякунанда огоҳиномаро баргардонад, агар дар огоҳинома маълумоти дар қисмҳои 2 ва 3 ҳамин модда пешбинишуда дарҷ нагардида бошад.
Моддаи 35. Машваратҳои оммавӣ оид ба огоҳинома дар бораи омода намудани лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқие, ки боиси таҳлили таъсири танзимкунӣ мегардад
1. Таҳиякунандаи санади меъёрии ҳуқуқӣ дар муддати на камтар аз 30 рӯзи тақвимӣ аз лаҳзаи дар Феҳристи нақшаҳои таҳияи лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ҷойгиркунии огоҳинома оид ба омода намудани лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқие, ки боиси таҳлили таъсири танзимкунӣ мебошад, машваратҳои оммавӣ мегузаронад.
2. Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ, мақомоти давлатӣ ҳуқуқ доранд, ки то ба итмом расидани муҳлати баргузории машваратҳои оммавӣ пешниҳодҳои худро дар робита бо ҷойгир намудани огоҳинома оид ба омода намудани лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ гузоранд.
3. Аз рӯи натиҷаи баррасии пешниҳодҳои воридшуда, дар робита бо ҷойгир намудани огоҳинома, таҳиякунанда қарори асоснокро оид ба омода намудани лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ ва ё даст кашидан аз омода намудани он қабул менамояд.
4. Дар сурати қабули қарор оид ба рад намудани таҳияи лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ, таҳиякунанда маълумоти заруриро дар Феҳристи нақшаҳои таҳияи лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ҷойгир менамояд ва оид ба қарори қабулгардида мақомот ва шахсони дар қисми 2 ҳамин модда дарҷгардида, дигар шахсони қаблан оид ба ҷойгир намудани огоҳинома хабардодашуда, инчунин, шахсонеро, ки аз ҷониби онҳо дархостҳо пешниҳод гардида буданд, хабардор менамояд.
5. Дар сурати қабули қарор оид ба таҳияи лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ, таҳиякунанда матни он ва таҳлили таъсири танзимкуниро тибқи талаботи моддаи 36 ҳамин Қонун омода менамояд. Ҳангоми таҳияи лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ таҳиякунанда метавонад пешниҳодҳоеро, ки аз рӯи натиҷаи машваратҳои оммавӣ қабул карда шудаанд, ба инобат гирад.
6. Баъди гузаштани муҳлати машваратҳои оммавӣ, мақоми ваколатдор оид ба таҳлили таъсири танзимкунӣ ба таҳиякунанда дар бораи ба охир расидани он хулоса медиҳад.
Моддаи 36. Омода намудани лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ, ки боиси таҳлили таъсири танзимкунӣ мебошад
1. Таҳлили таъсири танзимкунӣ аз ҷониби мақомоти давлатие, ки оид ба таҳияи лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ масъул мебошад, омода карда шуда, аз ҷониби роҳбари он ба имзо расонида мешавад ва маълумоти зеринро бояд дар бар гирад:
- намуд ва номи санади меъёрии ҳуқуқӣ;
- маълумот дар бораи таҳиякунандаи лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ;
- доираи шахсоне, ки амали санади меъёрии ҳуқуқӣ нисбати онҳо татбиқ мегардад;
- муҳлати қабули санади меъёрии ҳуқуқӣ;
- маълумот дар бораи ҷойгир намудани огоҳинома оид ба таҳияи санади меъёрии ҳуқуқӣ;
- маҷмӯи таклифҳои аз рӯи натиҷаи ҷойгиронии огоҳинома оид ба омода намудани лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқии воридгардида ва хулосаи таҳиякунанда оид ба онҳо;
- тавсифи мушкилот, ки барои ҳал намудани он қабули санади меъёрии ҳуқуқӣ зарур аст ва оқибатҳои эҳтимолии он дар ҳолате, ки агар ягон амал андешида нашавад;
- ифодаи мақсадҳои дахолати давлат;
- тавсифи мухтасари лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқии пешниҳодшуда, аз ҷумла чораҳои пешбининамудаи лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқии пешниҳодшуда, уҳдадорӣ ва маҳдудиятҳо барои субъектҳои соҳибкорӣ, асосноккунии интихоби роҳи ҳалли чунин мушкилот;
- тавсифи роҳҳои ҳалли мушкилоти баррасишуда (бидуни таҳияи санади меъёрии ҳуқуқӣ);
- арзёбии муфассали хароҷоти буҷети давлатӣ эҳтимолияти оқибатҳои иҷтимоӣ ва иқтисодӣ дар ҳолати қабули санади меъёрии ҳуқуқӣ ва ё роҳи дигари интихобшудаи ҳалли мушкилот;
- нишондиҳандаҳои арзёбии инкишоф ва даврияти ҷамъоварии он;
- санаи эҳтимолии мавриди амал қарор додани санади меъёрии ҳуқуқӣ дар сурати қабули он.
2. Лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ ва таҳлили таъсири танзимкунӣ дар Феҳристи лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва таҳлили таъсири танзимкунӣ ҷойгир карда мешавад.
3. Дар давоми 30 рӯзи тақвимӣ аз рӯзи ҷойгир намудани лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ ва таҳлили таъсири танзимкунӣ дар Феҳристи лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва таҳлили таъсири танзимкунӣ, машваратҳои оммавӣ гузаронида мешавад.
4. Таҳиякунанда уҳдадор аст, ки таклифҳои дар муҳлати муқарраршуда воридшударо дар робита ба гузаронидани машваратҳои оммавии лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ ва таҳлили таъсири танзимкунӣ баррасӣ намояд.
5. Аз рӯи натиҷаи машваратҳои оммавӣ, таҳиякунанда метавонад қарори асоснокро оид ба рад намудан аз таҳияи лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ ё оид ба омода ва қабули минбаъдаи он қабул намояд. Дар сурати қабули қарор оид ба рад кардани таҳияи лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ таҳиякунанда дар сомонаи расмӣ маълумоти дахлдорро ҷойгир менамояд.
6. Дар сурати қабули қарор дар бораи омодасозии минбаъдаи лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ, таҳиякунанда бо дарназардошти натиҷаҳои машваратҳои оммавӣ, лоиҳаи ниҳоии санади меъёрии ҳуқуқӣ ва таҳлили таъсири танзимкуниро омода месозад.
Моддаи 37. Таҳлили таъсири танзимкунӣ
1. Лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки ба танзими муносибатҳо дар соҳаи соҳибкорӣ равона гардидаанд, мавриди таҳлили таъсири танзимкунӣ қарор дода мешаванд.
2. Лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки меъёри андоз, андозаи пардохтҳои гумрукӣ ва дигар пардохтҳои ҳатмиро ба буҷети давлатӣ муқаррар менамоянд, лоиҳаҳои санадҳои ҳуқуқии байналмилалӣ, инчунин, лоиҳаҳое, ки барои беэътибор донистани санади меъёрии ҳуқуқӣ ва ё қисмҳои алоҳидаи он равона гардидаанд, мавриди таҳлили таъсири танзимкунӣ қарор дода намешаванд.
3. Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон метавонад дар ҳолатҳои истисноӣ лоиҳаи баъзе санадҳои меъёрии ҳуқуқиро аз гузаронидани таҳлили таъсири танзимкунӣ озод намояд.
4. Дастурамал оид ба гузаронидани таҳлили таъсири танзимкунӣ аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешавад.
Моддаи 38. Хулосаи мақоми ваколатдор оид ба таҳлили таъсири танзимкунӣ
1. Лоиҳаи ниҳоии санади меъёрии ҳуқуқӣ ва таҳлили таъсири танзимкунӣ дар Феҳристи лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва таҳлили таъсири танзимкунӣ ҷойгир карда мешавад.
2. Дар давоми 5 рӯзи тақвимӣ аз санаи ҷойгир намудани лоиҳаи ниҳоии санади меъёрии ҳуқуқӣ ва таҳлили таъсири танзимкунӣ дар Феҳристи лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва таҳлили таъсири танзимкунӣ мақоми ваколатдор оид ба таҳлили таъсири танзимкунӣ хулосаро оид ба гузаронидани расмиёти машваратҳои оммавӣ омода менамояд. Ба хулосаи мақоми ваколатдор оид ба таҳлили таъсири танзимкунӣ пешниҳодҳои аз рӯи натиҷаи машварати оммавӣ қабулшуда замима мегарданд.
3. Хулосаи мақоми ваколатдор оид ба таҳлили таъсири танзимкунӣ дар Феҳристи лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва таҳлили таъсири танзимкунӣ ҷойгир карда мешавад.
4. Лоиҳаи ниҳоии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ мумкин аст аз ҷониби мақомоти ҳуқуқэҷодкунанда танҳо дар ҳолати мавҷуд будани таҳлили таъсири танзимкунӣ ва хулосаи мақоми ваколатдор оид ба таҳлили таъсири танзимкуние, ки дар қисми 2 ҳамин модда ва қисми 6 моддаи 35 Қонуни мазкур пешбинӣ карда шудаанд, баррасӣ гардад.
Моддаи 39. Портали интернетии иттилооти ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон
1. Портали интернетии иттилооти ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон (минбаъд - Портали интернетӣ) махзани электронии санадҳои меъёрии ҳуқуқии дорои таъсири имконпазир ба субъектҳои соҳибкорӣ ба ҳисоб рафта, дар шакли электронӣ бо забони давлатӣ ва забони русӣ пеш бурда мешавад.
2. Портали интернетӣ аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи таҳлили таъсири танзимкунӣ таҳия ва пеш бурда шуда, аз фаслҳои зерин иборат мебошад :
- Феҳристи нақшаҳои таҳияи лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ;
- Феҳристи лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва таҳлили таъсири танзимкунӣ;
- Феҳристи санадҳои меъёрии ҳуқуқии қабулшудаи Ҷумҳурии Тоҷикистон.
3. Паҳнкунии иттилоот, санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва дигар ҳуҷҷатҳо аз Портали интернетӣ тавассути шабакаи Интернет сурат мегирад. Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ ҳуқуқ доранд ройгон санадҳои меъёрии ҳуқуқиро ҷустуҷӯ кунанд, аз назар гузаронанд, дастрас ва чоп намоянд.
4. Портали интернетӣ аз ҳисоби маблағҳои буҷети давлатӣ маблағгузорӣ карда мешавад.
5. Тартиби пешбурди Портали интернетӣ ва мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи таҳлили таъсири танзимкуниро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян мекунад.
БОБИ 5. ТЕХНИКАИ ҲУҚУҚЭҶОДКУНӢ
Моддаи 40. Талаботи умумии техникаи ҳуқуқэҷодкунӣ нисбат ба санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Санади меъёрии ҳуқуқӣ бояд мутобиқати дохилӣ дошта, аз рӯи мантиқ тартиб дода шавад ва ба техникаи ҳуқуқэҷодкунӣ ҷавобгӯ бошад.
2. Ҳангоми навиштани матни санади меъёрии ҳуқуқӣ аввал қоидаҳои умумӣ ва сипас қоидаҳои махсус ҷойгир карда мешаванд.
3. Мафҳумҳо ва истилоҳоти дар матни санади меъёрии ҳуқуқӣ истифодашаванда бояд фаҳмо ва ҳаммаъно бошанд.
4. Мазмуни матни моддаҳо, қисмҳо ё бандҳо дар дигар моддаҳо, қисмҳо ё бандҳо дар ҳамон як санади меъёрии ҳуқуқӣ набояд такроран баён карда шаванд.
5. Номи санади меъёрии ҳуқуқӣ ва қисмҳои таркибии он бояд возеҳу мухтасар ва фаҳмо бошад, мазмуни асосии матни онро дақиқ ифода намояд.
6. Меъёрҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ бояд мушаххас ва дар замони ҳозира ифода шуда, бештар дар шакли тасдиқӣ баён карда шаванд.
7. Тартиби мавриди амал қарор додан ва эътибори ҳуқуқӣ пайдо кардани санади меъёрии ҳуқуқӣ дар қоидаҳои хотимавии худи санади меъёрии ҳуқуқӣ ва ё санади меъёрии ҳуқуқии алоҳидаи намуди якхела дар бораи мавриди амал қарор додани он баён мешавад. Дар сурати қабули санади меъёрии ҳуқуқии нав масъалаи беэътибор донистани санади меъёрии ҳуқуқии амалкунанда дар қоидаҳои хотимавии худи санади меъёрии ҳуқуқӣ ва ё санади меъёрии ҳуқуқии алоҳидаи намудашон якхела ифода мешавад.
Моддаи 41. Нишонаҳои санади меъёрии ҳуқуқӣ
Санади меъёрии ҳуқуқӣ дорои нишонаҳои зерин мебошад:
- намуди санади меъёрии ҳуқуқӣ;
- мақоми ҳуқуқэҷодкунанда, ки санади меъёрии ҳуқуқиро қабул кардааст;
- номе, ки мавзӯи танзими онро ифода мекунад;
- рамзи Таснифи ягонаи умумиҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- имзои шахсе (шахсоне), ки расман ваколатдори (ваколатдорони) имзо намудани санади меъёрии ҳуқуқии дахлдор мебошад (ба истиснои Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қонунҳои бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ қабулгардида);
- макон ва санаи қабули санади меъёрии ҳуқуқӣ;
- рақами санади меъёрии ҳуқуқӣ (ба истиснои Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қонунҳои бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ қабулгардида);
- рақам ва санаи бақайдгирии давлатӣ барои санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки бояд дар Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ба қайд гирифта шаванд;
- муҳри дорои нишони давлатии мақомоте, ки санади меъёрии ҳуқуқиро қабул кардааст.
Моддаи 42. Номи санади меъёрии ҳуқуқӣ
Ҳар як санади меъёрии ҳуқуқӣ ном дорад, ки дар маркази қисми болоии матн нишон дода мешавад. Номи санадҳои қонунгузорӣ бо ҳарфҳои калон навишта мешавад. Номи дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ бо ҳарфҳои хурд навишта шуда, бо ҳарфи калон оғоз меёбад. Номи санади меъёрии ҳуқуқӣ мавзӯи танзими ҳуқуқии санади меъёрии ҳуқуқӣ ва мазмуни асосии онро инъикос менамояд. Дар охири номи санади меъёрии ҳуқуқӣ нуқта гузошта намешавад. Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин кодекс, қонун ва санадҳои меъёрии ҳуқуқии қабул ё тасдиқшавандаи мушаххас ҳангоми дар шакли мухтасар ифода ёфтан, ки намуд ва номи онҳоро инъикос менамояд, бо ҳарфҳои хурд навишта шуда, бо ҳарфи калон оғоз меёбанд .
Моддаи 43. Таркиби санади қонунгузорӣ
1. Таркиби санади қонунгузорӣ метавонад аз муқаддима, қисм, фасл, зерфасл, боб, параграф, модда, қисм дар модда, банд, зербанд ва сархат иборат бошад .
2. Муқаддима қисми таркибии санади қонунгузорӣ буда, дар он мақсади қабул кардани санади қонунгузорӣ, мавзӯъ ва вазифаҳои асосии он инъикос карда мешаванд. Ба муқаддима амру дастурҳои меъёрӣ дохил карда намешавад.
3. Қисм ҷузъи таркибии мустақили санади қонунгузорӣ буда, фаслҳои санадҳои қонунгузории ҳаҷман калонро дар бар мегирад. Қисм бо рақами римӣ ишора гардида, баъд аз он нуқта гузошта мешавад. Қисм метавонад ном дошта бошад ва пас аз рақамҳо бо ҳарфҳои калон навишта шуда, дар маркази сатр ҷойгир карда мешавад. Дар охири номи қисм нуқта гузошта намешавад.
4. Фасл қисми таркибии санади қонунгузорӣ буда, бобҳо ё параграфҳои ин санади қонунгузориро дар бар мегирад. Фасл бо рақами римӣ ишора гардида, баъд аз он нуқта гузошта мешавад. Вобаста ба ҳаҷм фасл метавонад ба зерфаслҳо тақсим шавад. Фасл дорои ном буда, бо ҳарфҳои калон навишта мешавад. Номи фасл дар маркази сатр ҷойгир карда мешавад. Дар охири номи фасл нуқта гузошта намешавад.
5. Зерфасл қисми таркибии фасли санади қонунгузорӣ буда, аз бобҳо ё параграфҳои санади қонунгузорӣ иборат аст. Зерфасл бо рақамҳои арабӣ ишора гардида, баъд аз он нуқта гузошта мешавад. Зерфасл дорои ном буда, бо ҳарфҳои калон навишта мешавад. Номи зерфасл дар маркази сатр ҷойгир карда мешавад. Дар охири номи зерфасл нуқта гузошта намешавад.
6. Боб қисми таркибии санади қонунгузорӣ буда, моддаҳои мазмунан ба ҳам наздики ин санади қонунгузориро дар бар мегирад. Боб бо рақами арабӣ ишора гардида, баъд аз он нуқта гузошта мешавад. Боб ном дошта, бо ҳарфҳои калон навишта шуда, дар маркази сатр ҷойгир карда мешавад. Дар охири номи боб нуқта гузошта намешавад. Боби санади қонунгузории ҳаҷмаш калон мумкин аст ба параграфҳо тақсим карда шавад.
7. Параграф қисми матни дохили фасл, зерфасл ё боб мебошад, ки бо аломати параграф "§" ифода мегардад. Параграф бо рақами арабӣ ишора гардида, пас аз он нуқта гузошта мешавад. Параграф дорои ном буда, бо ҳарфҳои хурд навишта мешавад, вале бо ҳарфи калон оғоз ёфта, дар маркази сатр ҷойгир карда мешавад. Дар охири номи параграф нуқта гузошта намешавад.
8. Модда қисми ҳатмии таркибии санади қонунгузорӣ буда, дорои муқаррароти меъёрии мукаммал мебошад. Модда бо фосила оғоз ёфта, бо рақами арабӣ ишора мегардад ва пас аз он нуқта гузошта мешавад. Модда ном дошта, мазмуну моҳияти онро ифода мекунад, ба истиснои моддаи қонуне, ки тавассути он ба қонуни амалкунанда тағйиру иловаҳо ворид карда мешавад. Номи модда пас аз рақамҳо бо ҳарфҳои хурд навишта мешавад, вале бо ҳарфи калон оғоз гардида, дар охири номи модда нуқта гузошта намешавад. Моддаҳо метавонанд дар боб ё параграф муттаҳид гардида, аз қисмҳо иборат бошанд.
9. Қисми моддаи санади қонунгузорӣ ҷузъи таркибии он буда, мазмуни ягона дорад. Қисми моддаи санади қонунгузорӣ бо фосила оғоз ёфта, бо рақами арабӣ, ки баъд аз он нуқта гузошта мешавад, ишора мегардад ва метавонад ба бандҳо ё сархатҳо тақсим шавад. Қисми модда наметавонад аз як банд ё як сархат иборат бошад. Агар модда аз як қисм иборат бошад, рақамгузорӣ карда намешавад. Қисми моддаи санади қонунгузорӣ бо ҳарфи калон оғоз гардида, дар охири он нуқта гузошта мешавад
10. Банди қисми моддаи санади қонунгузорӣ ҷузъи таркибии он буда, баъд аз муқаддимаи қисм ва аломати баён ":" бо фосила оғоз меёбад ва бо рақами арабӣ ишора гардида, пас аз он аломати қавси пӯшида ")" гузошта мешавад. Бандҳо метавонанд ба зербандҳо ё сархатҳо тақсим шаванд. Банд бо ҳарфи хурд оғоз гардида, дар охири он нуқтавергул ";" гузошта мешавад, ба истиснои банди охирон, ки дар охири он нуқта гузошта мешавад .
11. Зербанди банди қисми моддаи санади қонунгузорӣ ҷузъи таркибии он буда, баъд аз муқаддимаи банд ва аломати баён ":" бо фосила оғоз меёбад ва бо ҳарфҳои хурди алифбои тоҷикӣ ишора гардида, пас аз он аломати қавси пӯшида ")" гузошта мешавад. Зербандҳо метавонанд ба сархатҳо тақсим шаванд. Зербанд бо ҳарфи хурд оғоз гардида, дар охири он нуқтавергул ";" гузошта мешавад, ба истиснои зербанди охирони қисми модда, ки дар охири он нуқта гузошта мешавад
12. Сархатҳо ҷузъи таркибии қисм, банд ё зербанд буда, пас аз муқаддимаи қисм, банд ё зербанд ва аломати баён ":" бо аломати нимтире "-" ҷудо мегарданд ва бо ҳарфҳои хурд навишта мешаванд. Ҳар як сархат бо нуқтавергул ";" ба охир мерасад, ба истиснои сархати охирони қисми модда, ки дар охири он нуқта гузошта мешавад .
13. Рақамгузории қисм, фасл, боб ва моддаи санади қонунгузорӣ бояд пайдарпай бошад.
14. Рақамгузории қисмҳо ва бандҳо дар моддаҳо, параграфҳои ҳар як боб, зерфасл ва фасл, инчунин, зерфаслҳои ҳар як фасли санади қонунгузорӣ мустақил мебошад .
15. Дар қисмҳои таркибии санади қонунгузорӣ истифодаи аломатҳои дар Қонуни мазкур пешбининашуда манъ аст.
16. Санади қонунгузории калонҳаҷм метавонад мундариҷа дошта бошад .
Моддаи 44. Таркиби санади меъёрии ҳуқуқии зерқонунӣ
1. Таркиби санади меъёрии ҳуқуқии зерқонунӣ метавонад аз муқаддима, боб, параграф, банд, зербанд ва сархат иборат бошад.
2. Санадҳои меъёрии ҳуқуқии зерқонуние, ки дар моддаҳои 21-27 Қонуни мазкур пешбинӣ гардидаанд, бояд муқаддима дошта бошанд ва дар он ишора ба санади меъёрии ҳуқуқӣ (модда, қисм ё банди он), ки дар асос ва барои иҷрои он қабул мегардад, нишон дода шавад. Ба муқаддима амру дастурҳои меъёрӣ дохил карда намешавад.
3. Боб чун қисми таркибии санади меъёрии ҳуқуқии зерқонунӣ бандҳои мазмунан ба ҳам наздики санади меъёрии ҳуқуқии зерқонуниро дар бар мегирад. Боб бо рақами арабӣ ишора гардида, баъд аз он нуқта гузошта мешавад. Боб ном дошта, бо ҳарфҳои калон навишта ва дар маркази сатр ҷойгир карда мешавад. Дар охири номи боб нуқта гузошта намешавад. Боби санади меъёрии ҳуқуқии зерқонунии ҳаҷмаш калон мумкин аст ба параграфҳо тақсим карда шавад.
4. Параграф қисми матни дохили боб мебошад, ки бо аломати параграф "§" ифода мегардад. Параграф бо рақами арабӣ ишора гардида, пас аз он нуқта гузошта мешавад. Параграф дорои ном буда, бо ҳарфҳои хурд навишта мешавад, вале бо ҳарфи калон оғоз ёфта, дар маркази сатр ҷойгир карда мешавад. Дар охири номи параграф нуқта гузошта намешавад.
5. Банд қисми ҳатмии таркибии санади меъёрии ҳуқуқии зерқонунӣ буда, дорои муқаррароти меъёрии мукаммал мебошад. Банд ном надорад ва бо фосила оғоз ёфта, бо рақами арабӣ ишора мегардад, ки баъд аз он нуқта гузошта мешавад. Бандҳо метавонанд дар боб ё параграф муттаҳид гардида, ба зербандҳо ё сархатҳо тақсим шаванд. Банд бо ҳарфи калон оғоз гардида, дар охири он нуқта гузошта мешавад. Агар санади меъёрии ҳуқуқии зерқонунӣ аз як банд иборат бошад, рақамгузорӣ карда намешавад .
6. Зербанди банди санади меъёрии ҳуқуқии зерқонунӣ ҷузъи таркибии он буда, баъд аз муқаддимаи банд ва аломати баён ":" бо фосила оғоз меёбад ва бо рақами арабӣ ишора гардида, пас аз он аломати қавси пӯшида ")" гузошта мешавад. Зербандҳо метавонанд ба сархатҳо тақсим шаванд. Зербанд бо ҳарфи хурд оғоз гардида, дар охири он нуқтавергул ";" гузошта мешавад, ба истиснои зербанди охирон, ки дар охири он нуқта гузошта мешавад .
7. Сархатҳо ҷузъи таркибии банд ё зербанд буда, пас аз муқаддимаи банд ё зербанд ва аломати баён ":" бо аломати нимтире "-" ҷудо гардида, бо ҳарфҳои хурд навишта мешаванд. Ҳар як сархат бо нуқта вергул ";" ба охир мерасад, ба истиснои сархати охирони банд ва ё зербанди охирон, ки дар охири он нуқта гузошта мешавад .
8. Рақамгузории бобҳо ва бандҳои санади меъёрии ҳуқуқии зерқонунӣ пайдарпай мебошад. Рақамгузории параграфҳои ҳар як боби санади меъёрии ҳуқуқии зерқонунӣ мустақил мебошад.
9. Дар қисмҳои таркибии санади меъёрии ҳуқуқии зерқонунӣ истифодаи аломатҳои дар Қонуни мазкур пешбининашуда манъ аст.
Моддаи 45. Таркиби санади меъёрии ҳуқуқии зерқонунии қабул ё тасдиқкунанда ва бо дигар санад қабул ё тасдиқшаванда
1. Таркиби санади меъёрии ҳуқуқии зерқонунии қабул ё тасдиқкунандае, ки дар моддаҳои 21-27 ҳамин Қонун пешбинӣ гардидааст аз муқаддима ва банд иборат мебошад. Муқаддима дорои маълумот дар бораи асосҳои қабул кардани санади меъёрии ҳуқуқии зерқонунӣ, ҳолатҳои воқеӣ ва асосҳое мебошад, ки боиси қабули ҳамин санади меъёрии ҳуқуқии зерқонунӣ гардидаанд. Ба муқаддима амру дастурҳои меъёрӣ ва истифодаи калимаҳои мураккаби ихтисоршуда дохил карда намешаванд. Муқаддима рақамгузорӣ карда намешавад. Банд қисми ҳатмии таркибии санади қабул ё тасдиқкунанда буда, дорои муқаррароти меъёрии мукаммал мебошад. Банд ном надорад ва бо фосила оғоз ёфта, бо рақами арабӣ ишора мегардад, ки баъд аз он нуқта гузошта мешавад. Санади қабул ё тасдиқкунандае, ки аз як банд иборат мебошад, рақамгузорӣ карда намешавад. Бандҳо метавонанд ба сархатҳо тақсим шаванд. Банд бо ҳарфи калон оғоз гардида, дар охири он нуқта гузошта мешавад. Дар банд, ки қабул ё тасдиқи санад пешбинӣ мегардад, номи санади қабул ё тасдиқшаванда дарҷ карда шуда, бо калимаҳои "қабул карда шавад (замима мегардад)" ё "тасдиқ карда шавад (замима мегардад)" ба итмом мерасад. Дар ҳолати қабул ё тасдиқи якчанд санадҳо номи санадҳои қабул ё тасдиқшаванда пайдарпай ё дар шакли алоҳида дарҷ карда шуда, бо калимаҳои "қабул карда шаванд (замимаҳои 1, 2, ...)" ё "тасдиқ карда шаванд (замимаҳои 1, 2, ...)" ба итмом мерасанд.
2. Таркиби санади меъёрии ҳуқуқии зерқонунии қабул ё тасдиқшаванда метавонад аз муқаддима, қисм, фасл, зерфасл, боб, параграф, банд, зербанд ва сархат иборат бошад. Санадҳои меъёрии ҳуқуқии зерқонуние, ки дар моддаҳои 28-29 Қонуни мазкур пешбинӣ гардидаанд, метавонанд муқаддима дошта бошанд. Муқаддима қисми таркибии санади меъёрии ҳуқуқии зерқонунии қабул ё тасдиқшаванда буда, дорои маълумот дар бораи мақсади қабул кардани санади меъёрии ҳуқуқии зерқонунӣ, мавзӯъ ва тарзи танзими ҳуқуқии он мебошад. Ба муқаддима дохил кардани амру дастурҳои меъёрӣ ва истифодаи калимаҳои мураккаби ихтисоршуда манъ аст. Муқаддима рақамгузорӣ карда намешавад. Тартиби ифодаи қисм, фасл ва зерфасли санади меъёрии ҳуқуқии зерқонунии қабул ё тасдиқшаванда мутобиқи талаботе, ки дар моддаи 43 Қонуни мазкур нисбати қисм, фасл ва зерфаслҳо пешбинӣ шудаанд, сурат мегирад. Тартиби ифодаи боб, параграф, банд, зербанд ва сархатҳои санади меъёрии ҳуқуқии зерқонунии қабул ё тасдиқшаванда мутобиқи талаботе, ки дар моддаи 44 Қонуни мазкур нисбати боб, параграф, банд, зербанд ва сархатҳо пешбинӣ шудааст, сурат мегирад.
3. Дар кунҷи рости болои санадҳои дар қисми 2 моддаи мазкур пешбинишуда ба санади қабул ё тасдиқкунанда, сана ва рақами қабул ё тасдиқ ишора карда мешавад. Дар навбати худ санадҳои мазкур низ мутобиқи моддаи 47 ҳамин Қонун метавонанд замима дошта бошанд.
4. Санади меъёрии ҳуқуқии зерқонунии қабул ё тасдиқшавандаи калонҳаҷм метавонад мундариҷа дошта бошад.
Моддаи 46. Хусусиятҳои таркибии кодекс
1. Кодекс дорои ном мебошад ва метавонад мундариҷа, қисми умумӣ ва қисми махсус дошта бошад.
2. Қисми умумии кодекс муқаррароти ҳуқуқии умумиро, ки заминаи татбиқи меъёрҳои қисми махсус мебошанд дар бар гирифта, аз муқаррароти зерин иборат аст:
- муқаррароти умумӣ (принсипҳо, тафсири мафҳумҳо ва институтҳои асосӣ);
- муқаррароти махсуси меъёрӣ;
- дигар ҳолатҳои ибтидоии меъёрӣ, ки барои татбиқи меъёрҳои қисми махсус заминаи ҳуқуқӣ мегузоранд.
3. Қисми махсуси кодекс ба таври мушаххас амали ҳуқуқӣ ё зиддиҳуқуқӣ, оқибатҳои ҳуқуқиро барои иҷро ва риоя накардани онҳо пешбинӣ намуда, метавонад дорои чунин муқаррарот бошад:
- меъёрҳои рафтори имконпазир, ҳатмӣ ва ё манъкунанда;
- қоидаҳои оқибатҳои ҳуқуқӣ барои риоя ва иҷро накардани меъёрҳои ҳуқуқӣ пешбиникунанда.
Моддаи 47. Эзоҳ ва замима
1. Эзоҳ дар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар ҳолатҳои зарурӣ бо мақсади дақиқ намудани моҳияти меъёрҳои ҷудогона истифода бурда мешавад.
2. Эзоҳ дар охири меъёр ё меъёрҳои ҷудогонае, ки нисбати онҳо эзоҳот дода мешавад, дар сатри алоҳида навишта, дар он дақиқ қайд карда мешавад, ки эзоҳот мафҳуми меъёри кадом қисмҳои таркибии санадҳои меъёрии ҳуқуқиро дар бар мегирад .
3. Агар дар санади меъёрии ҳуқуқӣ ҷадвал, сурат, харита, нақша, номгӯй ва дигар маводи шарҳдиҳанда оварда шаванд, пас онҳо метавонанд ҳамчун замима нишон дода шаванд. Дар ин ҳолат моддаҳои (бандҳои) дахлдори он бояд ба ин замимаҳо ишора намоянд. Қисмҳои таркибии ҷадвал, номгӯй ва нақшаҳои замимашаванда вобаста ба ҳаҷм, мақсад, моҳият, гурӯҳбандӣ ва дигар хусусиятҳои онҳо мустақилона рақамгузорӣ карда мешаванд
4. Замимаи шарҳдиҳанда ва ё пурракунандаи муҳтавои санади меъёрии ҳуқуқӣ, қисми таркибии он мебошад, ки барои осон намудани кор дар варақҳои алоҳида оварда мешавад. Дар ин ҳолат истинод ба замима тавассути истилоҳи "мутобиқи" сурат мегирад.
5. Замима бояд сарлавҳа ва рақами тартибӣ дошта бошад, ки робитаи онро бо матни асосии санади меъёрии ҳуқуқӣ нишон медиҳад. Нишонаҳои номбурда дар кунҷи рости болои замима навишта мешаванд.
6. Санади меъёрии ҳуқуқӣ бо замимаҳо бояд рақамҳои пайдарпайи саҳифаҳоро дошта бошад.
Моддаи 48. Истифодаи истинод дар санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Истинод ба қисмҳои таркибии санади меъёрии ҳуқуқӣ, инчунин ба дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар ҳолате истифода мешавад, ки нишон додани робитаи мутақобилаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ё худ пешгирии такрори онҳо зарур бошад.
2. Дар мавриди истинод намудан ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, қонунҳои бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ қабулгардида, қонунҳои конститутсионӣ, кодексҳо ва қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон (қисмҳои таркибии онҳо) инҳо зикр карда мешаванд :
- ишора ба меъёри дақиқ (дар мавриди зарурӣ то сархат), ки ба он истинод карда мешавад (ҳангоми истинод кардан ба қисми таркибии алоҳидаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ);
- намуди санади меъёрии ҳуқуқӣ;
- номи санади меъёрии ҳуқуқӣ.
3. Дар мавриди истинод намудан ба санади меъёрии ҳуқуқии зерқонунӣ илова ба нишонаҳои дар қисми 2 моддаи мазкур пешбинишуда рақам ва санаи қабули санади меъёрии ҳуқуқӣ низ зикр карда мешаванд.
4. Дар ҳолатҳои якчанд маротиба ба санади меъёрии ҳуқуқии зерқонунӣ истинод кардан танҳо намуди санад, рақам ва санаи қабули он ва ё шакли мухтасари он зикр карда мешаванд .
5. Ба санади меъёрии ҳуқуқӣ ё худ ба қисми таркибии он дар ҳамин санади меъёрии ҳуқуқӣ танҳо бо истифодаи калимаҳои "мазкур" ва ё "ҳамин" истинод карда мешавад .
Моддаи 49. Талаботи забонӣ ба матни санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Матни санади меъёрии ҳуқуқӣ ба забони давлатӣ қабул карда мешавад.
2. Матни санади меъёрии ҳуқуқӣ бояд бо риояи услуби расмии забони адабӣ, сода ва равону фаҳмо баён карда шавад, ки тафсири ҳархелаи меъёрҳоро истисно намояд.
Моддаи 50. Истилоҳоти санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Истилоҳоти санади меъёрии ҳуқуқӣ бояд бо истифода аз калима ва ибораҳои оммафаҳм тартиб дода шавад.
2. Ҳамон як истилоҳ дар санади меъёрии ҳуқуқӣ бояд як маъноро ифода намуда, мазмуни ягона дошта бошад.
3. Дар ҳолати зарурати дақиқ намудани истилоҳот ва мафҳумҳои дар санади меъёрии ҳуқуқӣ истифодашуда дар санад моддае (қисме, банде) оварда мешавад, ки дар он моҳияти ин истилоҳоту мафҳумҳо шарҳ дода мешавад.
4. Истилоҳоти махсус мумкин аст дар санади меъёрии ҳуқуқӣ танҳо бо ҳамон маъное истифода гардад, ки он дар соҳаи махсуси дахлдор истифода мешавад. Истилоҳоти махсус бояд дар санади меъёрии ҳуқуқӣ шарҳ дода шавад.
Моддаи 51. Талабот ба сабку услуби санади меъёрии ҳуқуқӣ
Дар матни санади меъёрии ҳуқуқӣ истифодаи чунин калимаву ибораҳо манъ аст:
- забони гуфтугӯи халқӣ (лаҳҷавӣ ва шевагӣ), ифодаҳои маҷозӣ ва пуробуранг;
- мафҳумҳои (истилоҳоти) гуногуни ҳаммаъно;
- истифодаи калима ва истилоҳоти бегонаи ғайримаъмул дар сурати дар забони давлатӣ мавҷуд будани чунин калима ва истилоҳот;
- ибора ва таркибҳои норавшан, мулоҳизот, хитобу даъватҳои умумӣ;
- калимаҳои мураккаби ихтисоршуда (аббревиатура), ба истиснои ҳолатҳои зарурӣ ва бо нишон додани шакли пурраи онҳо ;
- истилоҳоти ғайримеъёрӣ.
Моддаи 52. Тартиби нишон додани номи мақомоти давлатӣ ва мафҳумҳо дар санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Номи мақомоти давлатӣ, ки дар санади меъёрии ҳуқуқӣ зикр меёбад, дақиқ ва айнан мутобиқи номи пурраи расмиашон, ки дар оиннома ва низомномаи онҳо, дар қарор оид ба таъсис, номгузорӣ ва тағйири номи онҳо пешбинӣ шудаанд, навишта мешаванд.
2. Мафҳумҳои умумӣ (калимаву ибораҳо), ки мақомоти давлатиро ифода менамоянд, дар санади меъёрии ҳуқуқӣ дар ҳолатҳое истифода мешаванд, ки ин мафҳуми умумӣ ҳар кадом мақомоти дахлдори давлатиро дар назар дошта бошад.
3. Агар дар матни санади меъёрии ҳуқуқӣ чандин бор зикр кардани номи мақоми давлатӣ, ҳамчунин мафҳуми бо чанд калима ифодашавандаро чандин маротиба такрор кардан зарур бошад, номи мақомоти давлатӣ ё мафҳум дар муқаррароти меъёрӣ, ки он бори аввал истифода шудааст, пурра зикр меёбад, зимни ин дар қавсайн ифодаи шартии он, ки дар муқаррароти минбаъда ишора мегардад, навишта мешавад. Ҳамин қоида нисбати номи санади меъёрии ҳуқуқӣ татбиқ карда мешавад, агар пурра зикр кардани номи он мақсаднок набошад.
Моддаи 53. Тартиби пешбинӣ намудани ҷавобгарии ҳуқуқӣ дар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ
Дар санади меъёрии ҳуқуқие, ки уҳдадории мақомоти давлатӣ, шахсони мансабдор, шахсони воқеӣ ва ҳуқуқиро муқаррар менамояд, кирдорҳое муайян карда мешаванд, ки барои онҳо қонунгузорӣ метавонад ҷавобгарии дахлдорро муқаррар намояд .
Моддаи 54. Тартиби пешбинӣ намудани муқаррароти интиқолӣ дар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ
Санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ метавонанд муқаррароти интиқолӣ дошта бошанд. Дар муқаррароти интиқолӣ ҳолати муносибатҳои ҳуқуқие, ки дар натиҷаи амали муқаррароти санадҳои меъёрии ҳуқуқии қаблан қабулгардида ба вуҷуд омадаанд, инъикос гардида, муҳлат ва тарзҳои гузариш ба муносибатҳои нав муқаррар карда мешаванд.
Моддаи 55. Зарурати ворид намудани тағйиру иловаҳо ба санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ
1. Дар мавриди қабули санади меъёрии ҳуқуқии нав, агар санади меъёрии ҳуқуқии қаблан қабулгардида қисман ба меъёрҳои ба санади меъёрии ҳуқуқии нав воридшуда мухолиф бошад, ба он тағйиру иловаҳои дахлдор ворид карда мешаванд. Матни чунин тағйиру иловаҳо дар шакли таҳрири нави моддаҳои дахлдор ва қисмҳои таркибии онҳо, ҳамчунин ворид намудани тағйиру иловаҳои зарурӣ ба ин моддаҳо ва қисмҳои таркибии онҳо ифода карда мешавад.
2. Тағйиру иловаҳо ба санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ инчунин метавонанд бо мақсади бартараф намудани ихтилофоти байни санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, норасоӣ дар санади меъёрии ҳуқуқӣ ва ҳалли дигар масъалаҳои дахлдор ворид карда шаванд .
3. Дар сурати таҳияи лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ зарурати таҳияи лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқии баробардараҷа оид ба ворид намудани тағйиру иловаҳо ё аз эътибор соқит намудани дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ба вуҷуд ояд, ин лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ бояд дар маҷмӯъ таҳия ва пешниҳод карда шаванд. Агар ҳангоми таҳияи лоиҳаи фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон зарурати таҳияи лоиҳаи қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ба вуҷуд ояд, ин лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ бояд дар маҷмуъ таҳия ва пешниҳод карда шаванд, агар дар лоиҳаи фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон тартиби дигар пешбинӣ нашуда бошад. Таҳияи лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ оид ба ворид намудани тағйиру иловаҳо ё аз эътибор соқит намудани дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ баъди қабули санади меъёрии ҳуқуқии асосӣ ба таври истисно дар мавридҳое иҷозат дода мешавад, ки таҳияи онҳо муҳлати тӯлониро талаб намояд. Дар ин маврид супориши мақомоти (шахси мансабдори) ҳуқуқэҷодкунандаи дахлдор дар бораи таҳияи лоиҳаи номгӯи мазкур тайёр карда, дар он мақомоти давлатии таҳиякунандаи ҳамин номгӯй ва муҳлати пешниҳоди он ба мақомоти ҳуқуқэҷодкунанда муқаррар карда мешавад .
Моддаи 56. Техникаи ба санади меъёрии ҳуқуқӣ ворид намудани тағйиру иловаҳо
1. Агар тағйиру иловаҳои ба санади меъёрии ҳуқуқӣ воридшаванда аз нисфи матни санади меъёрии ҳуқуқӣ (қисми таркибии он) зиёд бошанд ва ё онро душворфаҳм гардонанд, санади меъёрии ҳуқуқӣ (қисми таркибии он) дар таҳрири нав баён карда мешавад.
2. Агар тағйири меъёрҳоро дар таҳрири нав пурра баён кардан зарур набошад, матни онҳо бо роҳи хориҷ, илова ва иваз намудани баъзе калима, ибора, ҷумла ва рақамҳо ислоҳ карда мешавад. Ҳангоми илова, иваз ва хориҷ намудани калима, ибора ва рақамҳо дар матни санади меъёрии ҳуқуқӣ, тағйиру иловаҳо бо роҳи дар ҳар як қисми таркибӣ илова, иваз ва хориҷ намудани калима, ибора ва рақамҳо сурат мегирад. Дар сурати ҷой доштани зарурати чандин маротиба илова, иваз ва хориҷ намудани ҳамон як калима, ибора ва рақам дар матни санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, қоидаи мазкур метавонад истифода нашавад .
3. Дар сурати аз санади қонунгузорӣ хориҷ намудани фасл, зерфасл, боб, параграф, модда ва аз дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ хориҷ кардани фасл, зерфасл, боб, параграф, банд рақами тартибии онҳо мувофиқан тағйир дода намешавад. Агар қисми таркибии модда ва ё банди санади меъёрии ҳуқуқӣ хориҷ карда шавад, дар ин сурат қисмҳои таркибии боқимондаи модда ва ё банд ба тартиб дароварда мешаванд, ба истиснои сархатҳо, ки онҳо мустақилона ҷобаҷогузорӣ мегарданд
4. Дар сурати ба санади меъёрии ҳуқуқӣ илова намудани фасл, зерфасл, боб, параграф, модда ва ё банд ба онҳо рақамҳои тартибии фасл, зерфасл, боб, параграф, модда ва ё банди пешинаи санади меъёрии ҳуқуқӣ гузошта, дар тарафи рости қисми болои ин рақамҳо бо рақамҳои арабӣ аз рақами як сар карда рақамгузорӣ карда мешавад, ки ин намуд рақамгузорӣ (ишора) номида мешавад.
5. Агар ба қисми таркибии модда ва ё банди санади меъёрии ҳуқуқӣ қисми таркибии нав илова карда шавад, рақамгузории қисмҳои боқимондаи таркибии модда ва ё банд ба тартиб оварда мешавад, ба истиснои сархатҳо, ки онҳо мустақилона ҷобаҷогузорӣ мегарданд .
6. Ворид намудани тағйиру иловаҳо ба санади меъёрии ҳуқуқӣ аз ҷониби мақомоти (шахси мансабдори) ҳуқуқэҷодкунанда, ки онро қабул намудааст, бо роҳи қабул намудани ҳамон намуд санади меъёрии ҳуқуқие, ки ин тағйиру иловаҳо ба он ворид карда мешаванд, сурат мегирад .
7. Тағйиру иловаҳо ба кодекс бо роҳи қабул намудани Қонун ворид карда мешаванд.
8. Тағйиру иловаҳоро ба санади меъёрии ҳуқуқии қабул ё тасдиқшуда мақомоти (шахси мансабдори) ҳуқуқэҷодкунанда, ки онро қабул ё тасдиқ намудааст, бо роҳи қабул кардани ҳамон намуди санади меъёрии ҳуқуқие, ки ин санади меъёрии ҳуқуқӣ бо чунин санади меъёрии ҳуқуқӣ қабул ё тасдиқ шудааст, ворид менамояд.
9. Дар сурати якчанд маротиба ворид намудани тағйиру иловаҳо ба санади меъёрии ҳуқуқӣ, ки онро душворфаҳм мегардонанд, мақоми (шахси мансабдори) ҳуқуқэҷодкунандае, ки санади меъёрии ҳуқуқиро қабул ё тасдиқ намудааст, метавонад онро бо дарназардошти тағйиру иловаҳои воридгардида ва воридшаванда дар таҳрири нав қабул ё тасдиқ намояд.
10. Санади меъёрии ҳуқуқие, ки тавассути он тағйиру иловаҳо ворид карда мешавад, вобаста ба матни тағйир ё илова метавонад дар алоҳидагӣ, якҷоя дар шаклҳои танҳо ва ё ҷамъ номгузорӣ карда шавад.
Моддаи 57. Тартиби аз эътибор соқит донистан ва боздоштани амали санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Агар санади меъёрии ҳуқуқии амалкунанда ё қисми таркибии он ба меъёрҳои ба санади нав дохилшуда мухолиф ё худ ба воситаи он бекор шуда бошад, бояд аз эътибор соқит дониста шавад. Дар ҳолати аз эътибор соқит надонистани чунин санади меъёрии ҳуқуқӣ он дар қисме амал мекунад, ки ба санади меъёрии ҳуқуқии нав қабулгардида мухолифат надошта бошад.
2. Ҳангоми аз эътибор соқит намудани санади меъёрии ҳуқуқии асосӣ, дар як вақт санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ё қисми онҳо, ки тибқи онҳо ба ҳамин санади меъёрии ҳуқуқӣ тағйиру иловаҳо ворид гардидаанд, аз эътибор соқит дониста мешаванд.
3. Амали санади меъёрии ҳуқуқӣ (қисми таркибии он) дар ҳолатҳои зарурӣ мумкин аст ба муҳлати муайян боздошта шавад.
4. Санади боздошт қабул мегардад:
- бо қарори якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои қарорҳои якҷояи онҳо;
- бо қарори Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои қарорҳои Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, санадҳои меъёрии ҳуқуқии мақомоти намояндагии маҳаллии ҳокимияти давлатӣ;
- бо қарори Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои қонунҳои конститутсионӣ, кодексҳо, қонунҳо ва қарорҳои Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- бо Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон барои санадҳои меъёрии ҳуқуқии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, мақомоти назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Бонки миллии Тоҷикистон, Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ва мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ
- бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон барои санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ ва мақомоти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- бо фармоиш ва қарорҳои вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, мақомоти назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Бонки миллии Тоҷикистон, Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон барои санадҳои меъёрии ҳуқуқии онҳо
- бо қарорҳои мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ барои санадҳои меъёрии ҳуқуқии онҳо ва қарорҳои мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот;
- бо қарорҳои мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот барои санадҳои меъёрии ҳуқуқии онҳо.
БОБИ 6. ТАҲИЯ ВА БА РАСМИЯТ ДАРОВАРДАНИ ЛОИҲАИ САНАДИ МЕЪЁРИИ ҲУҚУҚӢ
Моддаи 58. Таҳияи лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ аз ҷониби худи мақоми ҳуқуқэҷодкунанда ё бо супориши он аз ҷониби мақомот, муассиса ва ташкилоти тобеъ таҳия карда мешавад. Вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, мақомоти назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва мақомоти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Прокуратураи генералии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Бонки миллии Тоҷикистон, Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон, Суди Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Суди Олии иқтисодии Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва худидоракунӣ, дигар мақомоти давлатӣ, ташкилотҳои давлатӣ ва ҷамъиятӣ дар ҳолатҳои пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон метавонанд дар мувофиқа бо мақомоти давлатии манфиатдор лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқии дахлдорро ба баррасии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ё Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод намоянд. Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқии дигар метавонанд таклифҳои худро оид ба таҳияи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ба мақомоти ҳуқуқэҷодкунанда пешниҳод намоянд
2. Мақоми ҳуқуқэҷодкунанда метавонад дар асоси шартнома ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ таҳияи лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқиро супориш диҳад.
3. Мақоми ҳуқуқэҷодкунанда метавонад таҳияи лоиҳаи алтернативии санади меъёрии ҳуқуқиро ба якчанд мақомот, муассиса, ташкилот ва шахсон супорад ё бо онҳо шартнома бандад, инчунин барои лоиҳаи беҳтарин озмун эълон намояд.
Моддаи 59. Таъсиси гурӯҳи корӣ оид ба таҳияи лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Бо қарори мақомоти ҳуқуқэҷодкунанда ё мақомоти дорои ҳуқуқи ташаббуси қонунгузорӣ барои таҳия ё такмили лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ мумкин аст аз ҳисоби намояндагони мақомоти давлатӣ, иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ, муассисаҳои илмӣ, ташкилотҳои дигар ва олимони алоҳида гурӯҳи корӣ таъсис дода шавад.
2. Гурӯҳи корӣ лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқиро мутобиқи нақшаи тасдиқгардида таҳия менамояд.
Моддаи 60. Мукаммал ва мушаххас намудани лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ
Агар барои мукаммал ва мушаххас намудани муқаррароти лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ қабули дигар санади меъёрии ҳуқуқӣ зарур бошад, дар лоиҳаи асосӣ ё лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ оид ба мавриди амал қарор додани он ба мақомоти дахлдор дар муҳлати муқарраркардаи мақомоти ҳуқуқэҷодкунанда таҳия ва қабул намудани чунин санади меъёрии ҳуқуқӣ супориш дода мешавад.
Моддаи 61. Ҷалб намудани мақомоти давлатӣ ба таҳияи лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ
Ҷиҳати таҳияи лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ оид ба соҳаҳои ҷудогонаи иқтисодиёт ва соҳаҳои дигари идораи давлатӣ вазорату идораҳо, мақомоти дигари давлатӣ, ки барои ҳолат ва рушди ин соҳаҳо масъуланд, ҷалб карда мешаванд.
Моддаи 62. Тартиби мувофиқа кардани лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ то қабул ё тасдиқи он бо мақомот ва идораҳои манфиатдор мувофиқа карда мешавад.
2. Лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки аз ҷониби субъектҳои ҳуқуқи ташаббуси қонунгузорӣ - узви Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, вакили Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Маҷлиси вакилони халқи Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон ба Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод мегарданд, бо тартиби муқаррарнамудаи Дастури Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои мувофиқа ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон фиристода мешаванд. Лоиҳаҳои санадҳои қонунгузорие, ки аз ҷониби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бо истифода аз ҳуқуқи ташаббуси қонунгузорӣ ба Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод мегарданд, бо тартиби муқаррарнамудаи онҳо бо мақомоти манфиатдор мувофиқа карда мешаванд
3. Тартиби мувофиқа кардани лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқии дигарро, ки аз ҷониби ҷаласаҳои якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул мегарданд, Дастури ин мақомоти ҳуқуқэҷодкунанда муайян мекунад.
4. Лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон бо тартиби муқаррарнамудаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон мувофиқа карда мешаванд.
5. Лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқии умумиҳатмии вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, мақомоти назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Бонки миллии Тоҷикистон, Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот бо мақомоту идораҳо, корхона, муассисаю ташкилотҳои манфиатдор мувофиқа карда мешаванд
Моддаи 63. Ирсоли лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ барои қабули минбаъдаи он
1. Лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ ба мақомоти ҳуқуқэҷодкунандаи ваколатдори дахлдор бо замимаи чунин ҳуҷҷатҳо ирсол мегардад:
- мактуби ирсолӣ;
- маълумотномаи асосноккунандаи зарурати қабул намудани лоиҳаи дахлдор, номгӯи мақомот ва ташкилоте, ки лоиҳа бо онҳо мувофиқа гардидааст, дар ҳолатҳои муқаррарнамудаи Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- хулосаи коршиносон, ки дар натиҷаи экспертизаи мустақил тайёр шудаанд - ҳангоми зарурат ;
- асоснокгардонии молиявию иқтисодии лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ, ки амалисозии он хароҷоти молиявиро талаб мекунад;
- ҳуҷҷатҳои дигар, ки ба асосноккунии муқаррароти лоиҳа ё ба лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ дахл доранд - бо хоҳиши мақоми ҳуқуқэҷодкунандае, ки лоиҳаро пешниҳод намудааст.
2. Лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ ба мақоми ҳуқуқэҷодкунандаи дахлдор дар як вақт ҳам дар ҳомили коғазӣ ва ҳам дар ҳомили электронӣ бо забони давлатӣ ва забони русӣ пешниҳод карда мешавад.
3. Масъалаҳои дигари тартиби пешниҳоди лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ аз ҷониби мақоми ҳуқуқэҷодкунандаи дахлдор муайян карда мешаванд.
4. Лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ, ки бо риоя накардани талаботи моддаи мазкур ба баррасии мақомоти ҳуқуқэҷодкунанда пешниҳод мегардад, бидуни баррасӣ баргардонида мешавад. Баъди бартараф кардани норасоиҳо лоиҳа бо тартиби муқарраргардида барои баррасӣ пешниҳод карда мешавад.
Моддаи 64. Экспертизаи лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ бо қарори мақомоти ҳуқуқэҷодкунанда метавонад мавриди экспертизаи ҳуқуқӣ, забонӣ, зиддикоррупсионӣ, зиддитабъизӣ, таҳлили таъсири танзимкунӣ, молиявию иқтисодӣ, экологӣ, илмию техникӣ ва ё махсуси илмӣ қарор дода шавад .
2. Ба сифати коршинос ташкилот ва шахсоне ҷалб карда мешаванд, ки дар таҳияи ҳамин лоиҳа бевосита иштирок накарда бошанд .
3. Дар баҳодиҳии лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ коршиносон мустақил буда, ба мавқеи мақоми ҳуқуқэҷодкунандаи санади меъёрии ҳуқуқӣ, ки бо супориши он экспертиза гузаронида мешавад, вобаста нестанд .
4. Лоиҳаи санади қонунгузорӣ, ки ба экспертизаи мустақили илмӣ пешниҳод карда шудааст, дар ҷаласаи мақомоти қонунгузор танҳо дар мавриди мавҷуд будани хулосаи коршинос баррасӣ мегардад.
5. Экспертизаи зиддикоррупсионии лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ бо тартиби пешбининамудаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи экспертизаи зиддикоррупсионии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ" гузаронида мешавад.
6. Экспертизаи зиддитабъизии лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ бо тартиби пешбининамудаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз" гузаронида мешавад .
БОБИ 7. ИНТИШОРИ САНАДҲОИ МЕЪЁРИИ ҲУҚУҚӢ
Моддаи 65. Интишори расмии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ
1. Санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, ба ғайр аз санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки маълумоти дорои сирри давлатӣ ё сирри дигари бо қонун ҳифзшавандаро дар бар мегиранд, дар нашрияҳои расмӣ ройгон интишор карда мешаванд.
2. Ҳангоми интишори санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар дигар воситаҳои ахбори омма истинод ба сарчашмаи нашри расмӣ ҳатмӣ мебошад.
3. Интишори расмии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ба забони давлатӣ ва тарҷумаи онҳо ба забони русӣ сурат мегирад ва ҳангоми зарурат тарҷумаи онҳо ба дигар забонҳо аз тарафи Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад.
4. Интишори расмии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар шакли нопурра ё иқтибос аз онҳо мумкин нест, ба истиснои ҳолатҳои интишори санадҳои меъёрии ҳуқуқии дорои муқаррароти алоҳидае, ки набояд интишор шаванд.
Моддаи 66. Сарчашмаҳо ва тартиби интишори расмии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ
1. Сарчашмаи расмии интишори санадҳои қонунгузорӣ, санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, қарорҳои якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, қарорҳои Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, қарорҳои Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, санадҳои меъёрии ҳуқуқии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, мақомоти назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Бонки миллии Тоҷикистон, Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон рӯзномаҳои "Ҷумҳурият", "Садои мардум", "Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон" ва "Феҳристи ягонаи давлатии санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон" мебошанд. Санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки аз мақомоти ваколатдори давлатӣ (шахсони мансабдор) ба нашрияҳои расмӣ ворид шудаанд, бояд дар муҳлати на дертар аз 10 рӯз аз лаҳзаи воридшавӣ интишор гарданд
2. Сарчашмаи расмии интишори санадҳои меъёрии ҳуқуқии Маҷлисҳои вакилони халқи Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳри Душанбе ва раисони Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо ва шаҳри Душанбе рӯзномаҳои вилоятӣ ва шаҳрии дахлдор мебошанд. Сарчашмаи расмии интишори санадҳои меъёрии ҳуқуқии Маҷлисҳои вакилони халқи шаҳру ноҳия, раисони шаҳру ноҳия ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот рӯзномаҳои шаҳрӣ ва ноҳиявии дахлдор мебошанд.
3. Тартиби интишори расмии санадҳои меъёрии ҳуқуқии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот аз ҷониби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва тартиби интишори расмии санадҳои меъёрии ҳуқуқии вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ ва мақомоти назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Бонки миллии Тоҷикистон, Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешаванд
Моддаи 67. Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон
1. "Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон" нашрияи расмии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад, ки ҳар моҳ як маротиба бо забони давлатӣ ва забони русӣ чоп мешавад.
2. "Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон" дар намуди шумораҳои алоҳида дар ҳаҷми бемаҳдуд (дар мавридҳои алоҳида дар чанд қисм) чоп мешавад ва аз се фасл иборат аст.
3. Дар фасли аввал санадҳои қонунгузорӣ ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии ҷаласаҳои якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷой дода мешаванд.
4. Дар фасли дуюм санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, қарорҳои Суди конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон, санадҳои тафсири расмии ҷаласаҳои якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷой дода мешаванд.
5. Дар фасли сеюм санадҳои хусусияти меъёринадоштаи Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва маводи иттилоотӣ чоп карда мешаванд.
6. Интишори расмӣ дар "Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон" тавассути нусхабардории матни пурра ва дақиқи санади меъёрии ҳуқуқии нашршаванда, инчунин замимаҳо ба санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ бо тартиби хронологӣ бо тамоми нишонаҳои он, ки моддаи 41 Қонуни мазкур пешбинӣ намудааст, сурат мегирад .
7. Қонунҳо ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, ки дар "Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон" нашр шудаанд, чун асоси маҷмӯи хронологии қонунгузории ҷории Ҷумҳурии Тоҷикистон эътироф мешаванд.
Моддаи 68. хориҷ карда шуд
Моддаи 69. Феҳристи ягонаи давлатии санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон
1. "Феҳристи ягонаи давлатии санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон" нашрияи расмӣ мебошад, ки ҳар моҳ як маротиба бо забони давлатӣ ва забони русӣ аз ҷониби Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон чоп ва шакли электронии он, ки аз соли 2011 бо шакли коғазӣ эътибори якхела дорад, дар сомонаи расмии Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷойгир карда мешавад .
2. "Феҳристи ягонаи давлатии санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон" дар намуди шумораҳои алоҳида дар ҳаҷми бемаҳдуд (дар мавридҳои алоҳида дар чанд қисм) чоп мешавад ва аз чор фасл иборат аст.
3. Дар фасли якум санадҳои қонунгузорӣ, санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, санадҳои меъёрии ҳуқуқии ҷаласаҳои якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, санадҳои меъёрии ҳуқуқии Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷой дода мешаванд. Дар фасли дуюм фармонҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дар фасли сеюм қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон чоп карда мешаванд. Фасли чорум санадҳои меъёрии ҳуқуқии хусусияти умумиҳатмидоштаи вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, мақомоти назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Бонки миллии Тоҷикистон, Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, ки дар Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ба қайди давлатӣ гирифта шудаанд, инчунин маводи иттилоотиро дар бар мегирад
4. Интишори расмӣ дар "Феҳристи ягонаи давлатии санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон" тавассути нусхабардории матни пурра ва дақиқи санади меъёрии ҳуқуқии нашршаванда, инчунин замимаҳо ба санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ бо тартиби хронологӣ бо тамоми нишонаҳои он, ки моддаи 41 Қонуни мазкур пешбинӣ намудааст, сурат мегирад .
5. Мақомоти марказии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ бо "Феҳристи ягонаи давлатии санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон" таъмин карда мешаванд .
Моддаи 70. Интишори ғайрирасмии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ
1. Санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ метавонанд дар нашрияҳои чопӣ ва электронии ғайрирасмӣ низ интишор гарданд.
2. Интишори ғайрирасмии санади меъёрии ҳуқуқӣ баъди интишори расмии он амалӣ мегардад. Дар ин маврид сарчашмаи нашри расмӣ ҳатман нишон дода мешавад.
Моддаи 71. Санаи интишори расмии санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Санаи интишори расмии санади меъёрии ҳуқуқӣ рӯзи аз чоп баромадани матни пурраи расмии санади меъёрии ҳуқуқӣ дар нашрияи расмӣ ҳисобида мешавад.
2. Дар ҳолати дар вақтҳои гуногун дар якчанд нашрияҳои расмӣ интишор гардидани санади меъёрии ҳуқуқӣ, рӯзи интишори расмӣ ва муҳлати эътибор пайдо кардани он аз рӯзи аввали интишори санади меъёрии ҳуқуқӣ ба забони давлатӣ муайян карда мешавад.
Моддаи 72. Интишори санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар таҳрири нав
Санади меъёрии ҳуқуқие, ки ба он якчанд маротиба тағйиру иловаҳо ворид карда шуда, истифодабарии онро душвор мегардонад, бо қарори мақоми ҳуқуқэҷодкунандае, ки санади мазкурро қабул кардааст, метавонад дар нашрияи расмӣ бо дарназардошти тағйиру иловаҳо дар таҳрири нав интишор шавад.
Моддаи 73. Шартҳои амалӣ гардонидани санади меъёрии ҳуқуқӣ
Баъд аз қабул ё тасдиқ кардани санади меъёрии ҳуқуқӣ ва мавриди амал қарор додани он, бояд тарзи дурусти амалӣ гардонидани санади меъёрии ҳуқуқии аз ҷониби субъектҳои ҳуқуқэҷодкунандае, ки санади меъёрии ҳуқуқиро қабул ё тасдиқ кардаанд, бо риояи талаботи зерин ба роҳ монда шавад :
- сари вақт ба маълумоти иҷрокунандагон расонидани санади меъёрии ҳуқуқии қабулшуда;
- таъмини молиявӣ, моддиву техникӣ, ҳуқуқӣ ва ташкилию техникии амалисозии санади меъёрии ҳуқуқӣ;
- таъмини риояи муҳлати дар амал татбиқ намудани санади меъёрии ҳуқуқӣ.
Моддаи 74. Дастрасии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ
1. Дастрасии санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ғайр аз санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки маълумоти дорои сирри давлатӣ ё сирри дигари бо қонун ҳифзшавандаро дар бар мегиранд, озод мебошад.
2. Мақомоти давлатӣ ва шахсони мансабдор уҳдадоранд:
- ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ дастрасии васеъро барои гирифтани маълумот оид ба санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, инчунин нусхаҳои онҳо аз матни расмӣ таъмин намоянд;
- санадҳои меъёрии ҳуқуқиро дар сомонаҳои Интернет ҷой диҳанд, дигар роҳҳои ба маълумоти шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ расонидани маълумотро оид ба санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки ба онҳо дахл доранд, таъмин созанд;
- давра ба давра маҷмӯи санадҳои меъёрии ҳуқуқии қабулнамудаашонро нашр кунанд.
БОБИ 8. АМАЛИ САНАДИ МЕЪЁРИИ ҲУҚУҚӢ ДАР ЗАМОН, МАКОН ВА НИСБАТ БА ШАХСОН
Моддаи 75. Тартиби мавриди амал қарор додани санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Тартиби мавриди амал қарор додани санади меъёрии ҳуқуқиро Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Қонуни мазкур, худи санади меъёрии ҳуқуқӣ ё санади меъёрии ҳуқуқӣ оид ба тартиби мавриди амал қарор додани он муқаррар менамоянд.
2. Агар дар худи санади меъёрии ҳуқуқӣ муҳлати мавриди амал қарор додан муқаррар нашуда бошад, пас ин санад аз рӯзи интишори расмӣ мавриди амал қарор дода мешавад.
3. Агар дар худи санади меъёрии ҳуқуқие, ки маълумоти дорои сирри давлатӣ ё сирри дигари бо қонун ҳифзшавандаро дар бар мегирад, муҳлати мавриди амал қарор додан муқаррар нашуда бошад, пас ин санад аз рӯзи имзо, бақайдгирӣ, қабул ё тасдиқ мавриди амал қарор дода мешавад.
4. Санади меъёрии ҳуқуқие, ки ҷавобгарии ҳуқуқиро муқаррар ё пурзӯр менамояд, андози навро муқаррар мекунад ва ё шароити андозсупорандагонро вазнин менамояд, на кам аз як моҳ баъди интишори расмӣ мавриди амал қарор мегирад.
Моддаи 76. Қувваи бозгашти санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Санади меъёрии ҳуқуқӣ қувваи бозгашт надорад, ба истиснои ҳолатҳои муқаррарнамудаи қонунҳо.
2. Ба санади меъёрии ҳуқуқӣ мумкин аст қувваи бозгашт дода шавад. Меъёр дар бораи додани қувваи бозгашт дар худи санади меъёрии ҳуқуқӣ ё дар санади меъёрии ҳуқуқӣ оид ба мавриди амал қарор додани он пешбинӣ мегардад.
3. Агар санади меъёрии ҳуқуқӣ муқаррар намудан ё вазнин кардани ҷавобгарии ҳуқуқиро пешбинӣ намояд, инчунин андози навро муқаррар кунад ё шароити андозсупорандагонро вазнин намояд, ба он додани қувваи бозгашт манъ аст.
Моддаи 77. Муҳлати амали санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Санади меъёрии ҳуқуқӣ амали бемуҳлат дорад, агар дар он ё дар санади меъёрии ҳуқуқӣ дар бораи мавриди амал қарор додани он муҳлати дигари амал нишон дода нашуда бошад.
2. Муҳлати муваққатии амали санади меъёрии ҳуқуқӣ мумкин аст барои тамоми санад ё қисмҳои таркибии алоҳидаи он муқаррар гардад. Дар ин ҳолат дар санади меъёрии ҳуқуқӣ ё қисми таркибии дахлдори он ё дар санади меъёрии ҳуқуқӣ дар бораи мавриди амал қарор дода шуданаш бояд муҳлати амали он нишон дода шавад. Бо гузаштани муҳлати нишондодашуда амали санади меъёрии ҳуқуқӣ ва ё қисми таркибии он қатъ мегардад.
3. То ба охир расидани муҳлати амали санади меъёрии ҳуқуқии муваққатӣ (қисми таркибии он) мақоме (шахси мансабдоре), ки санади меъёрии ҳуқуқиро қабул намудааст, метавонад дар бораи ба муҳлати нав тамдид намудани муҳлати амали санади меъёрии ҳуқуқӣ ё оид ба додани хусусияти бемуҳлат ба он қарор қабул кунад.
Моддаи 78. Қатъи амали санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Амали санади меъёрии ҳуқуқӣ (қисми таркибии он) дар мавридҳои зерин қатъ мегардад:
- ба охир расидани муҳлати амали санади меъёрии ҳуқуқӣ (қисми таркибии он);
- бо тартиби муқарраршуда тибқи қарори Суди конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон ғайриконститутсионӣ донистани санади меъёрии ҳуқуқӣ (қисми таркибии он);
- аз эътибор соқит донистани санади меъёрии ҳуқуқӣ (қисми таркибии он) ё боздошти амали санади меъёрии ҳуқуқӣ (қисми таркибии он) аз ҷониби мақомоте (шахси мансабдоре), ки санади мазкурро қабул намудааст ё дигар мақомоти (шахси мансабдори) барои ин амал ваколатдор.
2. Амали санади меъёрии ҳуқуқӣ тибқи санади меъёрии ҳуқуқии ҳамон дараҷа ё дараҷаи болоӣ ва дар ҳолатҳои пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон бо санади суд қатъ мегардад.
Моддаи 79. Доираи амали санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар тамоми ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон амал мекунанд, агар дар онҳо ё дар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар бораи мавриди амал қарор додани онҳо тартиби дигар муқаррар нашуда бошад.
2. Санадҳои меъёрии ҳуқуқии қабулкардаи мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот дар ҳудуди дахлдор амал мекунанд.
Моддаи 80. Амали санади меъёрии ҳуқуқӣ нисбат ба шахсон
1. Амали санади меъёрии ҳуқуқӣ ба шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки дар ҳудуди он қарор доранд ва дар ҳолатҳои пешбининамудаи санади меъёрии ҳуқуқӣ, ба шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки берун аз Ҷумҳурии Тоҷикистон қарор доранд, инчунин ба шаҳрвандони хориҷӣ ва шахсони бешаҳрванди дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон қарордошта (ба истиснои шахсоне, ки санадҳои меъёрии ҳуқуқии амалкунанда муқаррар кардаанд) татбиқ мегардад.
2. Амали санади меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон нисбат ба намояндагони дипломатӣ ва кормандони ташкилотҳои ҳориҷӣ тибқи санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, муқаррар карда мешавад.
Моддаи 81. Мониторинги татбиқи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ
1. Мониторинги татбиқи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ аз тарафи мақомоти ҳуқуқэҷодкунанда бо мақсади пурракунӣ ва таҳлили иттилоот оид ба ҷараёни татбиқи санадҳои меъёрии ҳуқуқии мушаххас гузаронида мешавад. Дар мониторинги татбиқи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ мақомоти дигари давлатӣ, ки вазифаҳои назоратӣ ва тафтиширо иҷро мекунанд, ширкат меварзанд. Мақомоти татбиқи ҳуқуқ барои мониторинги татбиқи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ фаъолона мусоидат мекунанд, мақомоти ҳуқуқэҷодкунандаро бо иттилооти кофӣ оид ба ҷараёни татбиқи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ таъмин менамояд.
2. Натиҷаи мониторинги татбиқи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ҳангоми банақшагирии таҳияи лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, таҳияи лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, такмили ҳуқуқэҷодкунӣ, таъмини сифати санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва самаранокии онҳо ба инобат гирифта мешавад.
3. Мониторинги татбиқи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ҷузъи мониторинги ҳуқуқӣ буда, барои иҷрои вазифаҳои умумии таҳлили мунтазам ва ҳаматарафаи рушди қонунгузории ҷумҳурӣ, ташаккули соҳаю институтҳои нави ҳуқуқӣ ва қонунгузорӣ, тағйири мавзӯъ ва усулҳои танзими ҳуқуқӣ, таъсири омилҳои объективӣ ва субъективӣ ба қонунгузорӣ мусоидат мекунад.
БОБИ 9. ТАФСИРИ РАСМИИ САНАДИ МЕЪЁРИИ ҲУҚУҚӢ
Моддаи 82. Зарурат ва тартиби тафсири расмии санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Дар сурати ошкор намудани носаҳеҳӣ ва гуногунфаҳмии санади меъёрии ҳуқуқӣ, амалияи ихтилофноки истифодаи он, мақомоти (шахси мансабдори) санади меъёрии ҳуқуқии дахлдорро қабулнамуда дар санади тафсир, ки хусусияти расмӣ ва ҳатмӣ дорад, тафсири меъёри онро пешниҳод менамояд.
2. Санади тафсирии расмӣ метавонад аз тарафи дигар мақомоте низ қабул шавад, ки онҳо мувофиқи қонунгузорӣ барои тафсири ин ё он санади меъёрии ҳуқуқӣ ваколатдор карда шудаанд.
3. Санадҳои тафсири расмии мақомоти дигар, ки ваколатдоранд ин ё он санади меъёрии ҳуқуқиро тафсир кунанд, дар он шакле қабул мегарданд, ки бо Қонуни мазкур қабули санадҳои меъёрии ҳуқуқии дахлдор аз ҷониби онҳо пешбинӣ шудааст.
4. Санади тафсири расмӣ бо санадҳои зерин қабул мегардад:
- бо қонуни конститутсионӣ барои Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- бо қонун барои қонунҳои бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ қабулгардида;
- бо қарорҳои якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои қарорҳои якҷояи онҳо;
- бо қарори Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои санадҳои меъёрии ҳуқуқии Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- бо қарори Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои қонунҳои конститутсионӣ, кодексҳо, қонунҳо ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон барои санадҳои меъёрии ҳуқуқии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон барои санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- бо фармоишу қарорҳои вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, мақомоти назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Бонки миллии Тоҷикистон, Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот мутобиқан барои санадҳои меъёрии ҳуқуқии онҳо
5. Пленуми Суди Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Пленуми Суди Олии иқтисодии Ҷумҳурии Тоҷикистон таҷрибаи судиро оид ба амалияи татбиқи қонунгузорӣ ҷамъбаст намуда, тавзеҳоти дастурӣ медиҳанд ва онҳо барои судҳо, мақомоту шахсони мансабдоре, ки қонуни тавзеҳшударо татбиқ менамоянд, ҳатмӣ мебошанд.
6. Ҳангоми тафсири санади меъёрии ҳуқуқӣ ба он ворид намудани тағйиру иловаҳо мумкин нест.
7. Маънои санади меъёрии ҳуқуқии зерқонунӣ дар мавриди тафсир пурра мутобиқи қонун фаҳмонида ва дақиқ карда мешавад.
БОБИ 10. ТАРТИБИ ҲАЛЛИ ИХТИЛОФОТИ ҲУҚУҚӢ ВА РОҲҲОИ БАРТАРАФСОЗИИ ОНҲО
Моддаи 83. Мутобиқати байни санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ
Қонунҳои бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ қабулгардида, санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, қонунҳои конститутсионӣ, кодексҳо ва қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон бояд ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва санадҳои қонунгузории дигари Ҷумҳурии Тоҷикистон мутобиқат кунанд ва аз ҷониби субъекти ҳуқуқэҷодкунанда дар доираи салоҳияти муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон бо риояи қоидаҳои таҳия ва қабули санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ қабул гарданд .
Моддаи 84. Тартиби ҳалли ихтилофи байни санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ
1. Ихтилофи байни санадҳои меъёрии ҳуқуқии гуногундараҷа тибқи низоми санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки дар моддаи 9 Қонуни мазкур пешбинӣ гардидааст, ҳал карда мешавад.
2. Санади меъёрии ҳуқуқии баробардараҷа нисбат ба дигар санади меъёрии ҳуқуқии ҳамин дараҷа ҳангоми мавҷуд будани ихтилофҳо дар ҳолатҳои зерин қувваи бештари ҳуқуқӣ дорад, агар:
- ин санади меъёрии ҳуқуқӣ аз рӯи ҳамон як мавзӯи танзим нисбат ба дигар санади меъёрии ҳуқуқӣ баъдтар қабул шуда бошад;
- мавзӯи танзими ин санади меъёрии ҳуқуқӣ нисбат ба дигар санади меъёрии ҳуқуқие, ки умумӣ мебошад, махсус бошад.
3. Дар сурати ба меъёрҳои қонунҳо ихтилоф доштани меъёрҳои қарори якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, қарори Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, қарори Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, санадҳои меъёрии ҳуқуқии вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, мақомоти назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Бонки миллии Тоҷикистон, Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот меъёрҳои қонунҳо амал мекунанд
Моддаи 85. Роҳҳои бартараф намудани ихтилофоти байни санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ
Ихтилофоти байни санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ бо роҳҳои зерин бартараф карда мешаванд:
- бо ҳам мутобиқ намудани санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар ҷараёни таҳияи лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ;
- ворид намудани тағйиру иловаҳо ба санадҳои меъёрии ҳуқуқии амалкунанда;
- қатъи амали санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ё боздоштани амали онҳо;
- қабули санадҳои меъёрии ҳуқуқии нав;
- тафсири расмии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ;
- мутобиқ намудани санадҳои меъёрии ҳуқуқии дохилидавлатӣ (ба истиснои Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон) ба санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст.
Моддаи 86. Бартараф кардани норасоӣ дар санади меъёрии ҳуқуқӣ
1. Дар ҳолати пайдо кардани норасоӣ дар санади меъёрии ҳуқуқӣ мақоми ҳуқуқэҷодкунанда, ки онро қабул кардааст, вазифадор аст ба он тағйиру иловаҳои дахлдоре ворид намояд, ки норасоиро бартараф месозанд.
2. То ворид кардани тағйиру иловаҳои дахлдор норасоиҳо бо роҳи истифодаи қиёси қонун ва қиёси ҳуқуқ бартараф карда мешаванд.
3. Истифодаи қиёси қонун ва қиёси ҳуқуқ дар мавриди маҳдуд кардани ҳуқуқҳои шаҳрвандон, инчунин муқаррар намудани ҷавобгарӣ манъ аст.
БОБИ 11. БАҲИСОБГИРӢ, БАҚАЙДГИРИИ ДАВЛАТӢ ВА МУРАТТАБСОЗИИ САНАДҲОИ МЕЪЁРИИ ҲУҚУҚӢ
Моддаи 87. Баҳисобгирии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ
1. Санадҳои қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон, санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, санадҳои меъёрии ҳуқуқии ҷаласаҳои якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, санадҳои меъёрии ҳуқуқии Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, фармонҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳисоб гирифта мешаванд.
2. Санадҳои меъёрии ҳуқуқии умумиҳатмии вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, мақомоти назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Бонки миллии Тоҷикистон, Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот дар Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон баъди бақайдгирии давлатӣ, ба ҳисоб гирифта мешаванд
3. Санадҳои меъёрии ҳуқуқии дар қисмҳои 1 ва 2 ҳамин модда пешбинигардида аз ҷониби мақоми (шахси мансабдори) онро қабул ё тасдиқнамуда ва қонунҳо пас аз имзои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон бояд дар муҳлати на дертар аз 10 рӯз пас аз қабул ё тасдиқ дар шакли нусхаҳои қабул ё тасдиқшуда ва дар шакли электронӣ ба Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон барои баҳисобгирӣ, қайди давлатӣ ва дохил намудан ба Феҳристи ягонаи давлатии санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ирсол карда шаванд.
Моддаи 88. Феҳристи баҳисобгирии давлатии санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон
1. Феҳристи баҳисобгирии давлатии санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон низоми ягонаи баҳисобгирӣ ва бақайдгирии давлатии санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон буда, ба он санадҳои меъёрии ҳуқуқии дар қисми 2 моддаи 9 Қонуни мазкур номбаршуда, ворид карда мешаванд.
2. Феҳристи баҳисобгирии давлатии санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дорои чунин маълумот мебошад:
- номи мақоми қабул ё тасдиқнамудаи санади меъёрии ҳуқуқӣ;
- намуди санади меъёрии ҳуқуқӣ;
- санаи қабул ва рақами санади меъёрии ҳуқуқӣ;
- номи санади меъёрии ҳуқуқӣ;
- рамзи Таснифи ягонаи умумиҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- маълумот дар хусуси бақайдгирии давлатӣ барои санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки бояд дар Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ба қайд гирифта шаванд;
- маълумот оид ба интишори расмии санади меъёрии ҳуқуқӣ;
- маълумот оид ба ворид намудани тағйиру иловаҳо, боздошти амал ё беэътибор донистани санади меъёрии ҳуқуқӣ.
3. Санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ба Феҳристи баҳисобгирии давлатии санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо тартиби хронологӣ ворид карда мешаванд.
4. Тартиби пешбурди Феҳристи баҳисобгирии давлатии санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҷониби Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад.
Моддаи 89. Санҷиш ва бақайдгирии давлатии санадҳои меъёрии ҳуқуқии вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, мақомоти назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Бонки миллии Тоҷикистон, Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот
1. Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон мутобиқати санадҳои меъёрии ҳуқуқии хусусияти умумиҳатмидоштаи вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, мақомоти назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Бонки миллии Тоҷикистон, Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳотро ба санадҳои қонунгузорӣ, фармонҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар муҳлати як моҳ месанҷад ва бақайдгирии давлатии онҳоро амалӣ мекунад. Санадҳои меъёрии ҳуқуқии хусусияти умумиҳатмидоштаи мазкур танҳо баъд аз санҷиш, бақайдгирӣ ва интишори расмӣ эътибор пайдо менамоянд
2. Санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки аз қайди давлатӣ нагузаштаанд, оқибати ҳуқуқӣ надоранд ва ҳамчун эътиборнадошта наметавонанд барои танзими муносибатҳои ҳуқуқии дахлдор ва татбиқи муҷозот барои иҷро накардани муқаррароти онҳо асос гарданд. Ҳангоми ҳалли баҳсҳо ба ин санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ истинод овардан мумкин нест.
3. Дар мавриди аз ҷониби Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон рад карда шудани бақайдгирии санади меъёрии ҳуқуқӣ вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, мақомоти назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Бонки миллии Тоҷикистон, Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, ки санади меъёрии ҳуқуқиро қабул кардаанд, метавонанд бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон шикоят намоянд
4. Дар сурати ошкор гардидани мухолифати санади меъёрии ҳуқуқии вазорат, кумитаи давлатӣ, мақомоти назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Бонки миллии Тоҷикистон, Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот ба санадҳои меъёрии ҳуқуқии навқабулшуда Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ба субъектҳои ҳуқуқэҷодкунандаи дахлдор дар бораи бартараф кардани мухолифати ҷойдошта хабарнома ирсол менамояд. Субъектҳои ҳуқуқэҷодкунанда уҳдадоранд дар муҳлати як моҳ аз санаи қабули хабарномаи Вазорати адлия мухолифатро бо роҳи ворид намудани тағйиру иловаҳои дахлдор ва ё аз эътибор соқит кардани санади меъёрии ҳуқуқӣ бартараф карда, санади меъёрии ҳуқуқиро барои бақайдгирии давлатӣ ба Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод намоянд. Дар сурати аз ҷониби субъектҳои ҳуқуқэҷодкунандаи дахлдор дар давоми як моҳ пешниҳод нагардидани санади меъёрии ҳуқуқӣ ҷиҳати бартараф кардани мухолифат Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи аз Феҳристи баҳисобгирии давлатии санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон хориҷ кардани он қарор қабул намуда, онро барои маълумот ва аз эътибор соқит намудани санади меъёрии ҳуқуқӣ ба мақомоти дахлдор мефиристад. Қарор дар бораи аз Феҳристи баҳисобгирии давлатии санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон хориҷ кардани санади меъёрии ҳуқуқӣ дар Феҳристи баҳисобгирии давлатии санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон қайд мегардад .
Моддаи 90. Тартиби баҳисобгирӣ ва бақайдгирии давлатии санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон
Тартиби баҳисобгирӣ ва бақайдгирии давлатии санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистонро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян мекунад.
Моддаи 91. Назорат ва санҷиши фаъолияти ҳуқуқэҷодкунии вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, мақомоти назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Бонки миллии Тоҷикистон, Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот
1. Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон риояи муқаррароти боби мазкурро аз ҷониби вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, мақомоти назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Бонки миллии Тоҷикистон, Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот ҳангоми амалӣ намудани фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ мунтазам санҷиш ва назорат мекунад .
2. Барои амалӣ намудани ваколати мазкур Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳар се моҳ нақшаи гузаронидани санҷиши фаъолияти ҳуқуқэҷодкунии вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, мақомоти назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Бонки миллии Тоҷикистон, Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳотро тасдиқ менамояд. Нусхаи нақшаи гузаронидани санҷишҳо ба воситаи почта ба вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, мақомоти назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Бонки миллии Тоҷикистон, Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, ки дар нақша дарҷ гардидаанд, фиристода мешавад
3. Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар сурати дастрас намудани маълумот оид ба қабули санади меъёрии ҳуқуқӣ бе риояи тартиби муқарраршуда ва ё бидуни бақайдгирии давлатӣ дар амал татбиқ намудани ин санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ аз ҷониби вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, мақомоти назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Бонки миллии Тоҷикистон, Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, ҳуқуқ дорад санҷиши ғайринақшавиро гузаронад .
4. Дар сурати муайян намудани санади меъёрии ҳуқуқии умумиҳатмие, ки аз ҷониби вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, мақомоти назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Бонки миллии Тоҷикистон, Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот қабул гардида, ба қайди давлатӣ гирифта нашудаанд, Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи беэътибор донистани онҳо протокол тартиб дода, чопи онро дар нашрияи расмӣ таъмин менамояд .
5. Барои риоя накардани тартиби бақайдгирии давлатӣ ва мавриди амал қарор додани санадҳои меъёрии ҳуқуқии хусусияти умумиҳатмидошта аз ҷониби вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, мақомоти назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Бонки миллии Тоҷикистон, Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот шахсони мансабдори онҳо ба ҷавобгарии пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон кашида мешаванд
Моддаи 92. Мураттабсозии санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон
1. Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Дастгоҳи иҷроияи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Суди конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Суди Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Суди Олии иқтисодии Ҷумҳурии Тоҷикистон, судҳои вилоят ва шаҳру ноҳияҳо, инчунин Прокуратураи генералии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии назорати давлатии молиявӣ ва мубориза бо коррупсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии назорати маводи нашъаовари назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати корҳои дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи давлатии амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва сохторҳои онҳо дар маҳалҳо уҳдадоранд мураттабсозии санадҳои меъёрии ҳуқуқиро тибқи Таснифи ягонаи умумиҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба роҳ монанд. Мақомоти мазкур нусхаҳои назоратии санадҳои меъёрии ҳуқуқии дар қисми 2 моддаи 9 Қонуни мазкур пешбинишударо пеш мебаранд ва саривақт ворид намудани тағйиру иловаҳоро ба онҳо таъмин менамоянд.
2. Мақомоти давлатии дигар ва шахсони мансабдор уҳдадоранд мураттабсозии санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки ба соҳаи фаъолияти онҳо дахл доранд, аз ҷумла санадҳои меъёрии ҳуқуқии қабулнамудаи худро тибқи Таснифи ягонаи умумиҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба роҳ монда, сари вақт ворид намудани тағйиру иловаҳоро ба онҳо таъмин намоянд.
3. Ҳангоми мураттабсозӣ тағйиру иловаҳои қабулгардида ба санади меъёрии ҳуқуқии амалкунанда бо роҳҳои зерин ворид карда мешаванд:
- ҳангоми ворид намудани тағйиру иловаҳо ба қисми таркибии санади меъёрии ҳуқуқӣ, тағйиру иловаҳо бо ҳарфҳои сиёҳ навишта шуда, дар охири он дар қавсайн намуди санади меъёрии ҳуқуқӣ, санаи қабул ва рақами он нишон дода мешаванд;
- ҳангоми дар таҳрири нав ифода намудани қисми таркибии санади меъёрии ҳуқуқӣ, он бо ҳарфҳои сиёҳ навишта шуда, дар охири он дар қавсайн намуди санади меъёрии ҳуқуқӣ, санаи қабул ва рақами он нишон дода мешавад;
- ҳангоми хориҷ намудани қисми таркибии санади меъёрии ҳуқуқӣ, дар тарафи рости он ба ҳарфҳои сиёҳ калимаҳои "хориҷ карда шуд" навишта шуда, дар қавсайн намуди санади меъёрии ҳуқуқӣ, санаи қабул ва рақами он нишон дода мешавад.
4. Мақомоти давлатӣ ва шахсони мансабдор уҳдадоранд, ки дастрасии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва тағйиру иловаҳои ба онҳо воридшударо ба воҳидҳои сохтории худ таъмин намоянд.
Моддаи 93. Махзани мутамаркази иттилооти ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон
1. Махзани мутамаркази иттилооти ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон низоми электронии мутамаркази иттилооти ҳуқуқӣ мебошад.
2. Санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон бояд ба Махзани мутамаркази иттилооти ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дохил карда шаванд.
3. Пешбурди Махзани мутамаркази иттилооти ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистонро Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ менамояд.
4. Санадҳои меъёрии ҳуқуқии ба Феҳристи баҳисобгирии давлатии санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон воридшуда дар муҳлати 15 рӯз ба Махзани мутамаркази иттилооти ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дохил карда мешаванд.
5. Тартиби таъсис, пешбурд ва ворид кардани иттилооти ҳуқуқии дигар ба Махзани мутамаркази иттилооти ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистонро Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян менамояд .
БОБИ 12. МУҚАРРАРОТИ ИНТИҚОЛӢ ВА ХОТИМАВӢ
Моддаи 94. Муқаррароти интиқолӣ
1. Сохтори таркибии санади меъёрии ҳуқуқие, ки то мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур қабул ё тасдиқ карда шудааст, дар шакли аввала то қабул ё тасдиқ намудани он дар таҳрири нав нигоҳ дошта мешавад.
2. Дар мавриди ворид намудани тағйиру иловаҳо ба санади меъёрии ҳуқуқие, ки то мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур қабул ё тасдиқ карда шудааст, сохтори таркибии он мумкин аст тағйир дода нашуда, дар шакле ифода ёбад, ки ҳангоми қабул ё тасдиқи санади меъёрии ҳуқуқии мазкур амал мекард .
Моддаи 95. Дар бораи аз эътибор соқит донистани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ"
Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 26 марти соли 2009 "Дар бораи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ" (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 2009, № 3, мод. 99; с. 2010, № 3, мод. 152; с. 2011, № 6, мод. 442) аз эътибор соқит дониста шавад.
Моддаи 96. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур
Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.
Президенти
Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон
ш. Душанбе
30 майи соли 2017, № 1414
ЗАКОН РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН
О НОРМАТИВНЫХ ПРАВОВЫХ АКТАХ
(в редакции Закона РТ 19.07.2019г.№1632, от 23.12.2021г.№1820, от 03.01.2024 №2024)
Принят Постановлением МН МОРТ
от 12 апреля 2017 года, №731
Одобрен Постановлением ММ МОРТ
от 18 мая 2017 года, №397
ГЛАВА 1. ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ
Статья 1. Предмет регулирования и сфера действия настоящего Закона
1. Настоящий Закон, регулируя общественные отношения в сфере правотворческой деятельности, определяет ее основные принципы, понятия, виды, систему, соотношение между нормативными правовыми актами, юридическую силу, общий порядок их разработки, экспертизы, принятия, опубликования, учёта, государственной регистрации, действия, толкования и систематизации, а также способы разрешения юридических коллизий.
2. Особенности разработки, утверждения, принятия, регистрации, введения в действие, опубликования, изменения, дополнения, прекращения или приостановления действия отдельных видов нормативных правовых актов определяются также Конституцией Республики Таджикистан, другими нормативными правовыми актами, регулирующими деятельность государственных органов (их должностных лиц) в сфере правотворческой деятельности.
3. Настоящий Закон не регулирует отношения, связанные с:
- порядком принятия, внесением изменений и дополнений и прекращения действия Конституции Республики Таджикистан;
- порядком заключения, ратификации, утверждения, присоединения, регистрации, опубликования, выполнения, денонсации и приостановления действия международных договоров Республики Таджикистан;
- порядком принятия, внесением изменений и дополнений и прекращения действия локальных нормативных актов
- другими нормативными правовыми актами, которые не предусмотрены настоящим Законом.
Статья 2. Основные понятия
В настоящем Законе применяются следующие основные понятия:
- нормативный правовой акт - официальный документ установленного образца, принимаемый путем всенародного референдума или государственным органом, или органами самоуправления посёлков и сел, или государственным уполномоченным должностным лицом, содержащий указания общеобязательного характера и устанавливающий, изменяющий, либо отменяющий правовые нормы;
- общеобязательность нормативного правового акта - обязательное исполнение всеми органами государственной власти, органами самоуправления поселков и сел должностными лицами, физическими и юридическими лицами нормативного правового акта, принятого и введенного в действие в установленном порядке;
- законодательство - нормативные правовые акты, регулирующие общественные отношения в целом, либо в определенной области;
- система нормативных правовых актов - совокупность законодательных актов, международных правовых актов, признанных Таджикистаном, и подзаконных нормативных правовых актов, обеспечивающих законную силу, единство, иерархию и их соответствие;
- законодательные акты - Конституция Республики Таджикистан, законы, принятые путем всенародного референдума, конституционные законы, кодексы и законы Республики Таджикистан;
- подзаконные нормативные правовые акты - нормативные правовые акты, принимаемые на основе и во исполнение законодательных актов и других нормативных правовых актов, обладающих юридическим преимуществом
- право законодательной инициативы - официальное внесение на рассмотрение законодательного органа проекта закона или законодательных предложений органом, либо должностными лицами, определенными Конституцией Республики Таджикистан;
- правотворческая деятельность - деятельность субъекта правотворчества по разработке, принятию, опубликованию и прекращению действия нормативных правовых актов;
- субъекты правотворчества - народ Таджикистана, государственные органы, органы местного самоуправления поселков и сел, должностные лица, в соответствии с нормативными правовыми актами обладающие правом осуществлять правотворческую деятельность;
- правотворческая техника - правила подготовки, принятия и внесения изменений и дополнений, толкования, публикации, систематизации, применения, приостановления и прекращения нормативных правовых актов;
- акт официального толкования - официальный документ уполномоченного органа, в котором разъясняется содержание нормативного правового акта или его нормативные положения;
- коллизия нормативных правовых актов - противоречие или несоответствие норм нормативных правовых актов, регулирующих одни и те же общественные отношения;
- пробелы в законодательстве - отсутствие правовой нормы (норм) в нормативном правовом акте или отсутствие нормативного правового акта, регулирующего соответствующие общественные отношения в случае выявления требования и необходимости регулирования правовых норм, которые обусловлены сущностью и содержанием действующей правовой системы государства, принципами и нормами международного права;
- систематизация нормативных правовых актов - деятельность по упорядочению нормативных правовых актов и приведению их в единую внутренне согласованную систему;
- юридическая сила нормативного правового акта - характеристика введенного в действие общеобязательного и официального нормативного правового акта, возможности правового регулирования общественных отношений, их правовых последствий для участников правовых отношений, а также его соподчиненность по отношению к иным нормативным правовым актам;
- аналогия закона - вследствие отсутствия норм закона, регулирующих общественные отношения, применение к ним законных норм, регулирующих сходные общественные отношения;
- аналогия права - вследствие отсутствия норм законодательства, регулирующих общественные отношения и отношения, сходные с ними, применение общепринятых принципов права, содержания закона, добросовестного, мудрого и справедливого требования;
- анализ влияния регулирования - принятие нормативного правового акта на основе реальных доказательств определения положительных и отрицательных социально - экономических последствий, с учетом обеспечения соблюдения прав и свобод человека, интересов предпринимателей и государства.
Статья 3. Основные принципы правотворческой деятельности
Правотворческая деятельность осуществляется на основе следующих принципов:
- соответствие Конституции Республики Таджикистан;
- приоритет прав и свобод человека и гражданина;
- законность;
- преимущество норм Конституции Республики Таджикистан, законов, принятых путем всенародного референдума и международных правовых актов, признанных Таджикистаном по отношению к законам и подзаконным нормативным правовым актам;
- справедливость;
- гласность и прозрачность;
- научность;
- профессионализм;
- учет общественного мнения.
Статья 4. Приоритет прав и свобод человека и гражданина в правотворческой деятельности
1. Правотворческая деятельность в Республике Таджикистан осуществляется с целью признания, соблюдения и защиты прав и свобод человека и гражданина. Права и свободы человека и гражданина составляют цель и содержание законов и подзаконных нормативных правовых актов Республики Таджикистан, правотворческую деятельность всех субъектов правотворчества.
2. Ограничение прав и свобод человека и гражданина в правотворческой деятельности осуществляется посредством закона только с целью обеспечения защиты прав и свобод других, общественного порядка, защиты основ конституционного строя, безопасности государства, обороны страны, общественной морали, здоровья населения и территориальной целостности.
Статья 5. Гласность и прозрачность в правотворческой деятельности
1. Гласность и прозрачность в правотворческой деятельности обеспечиваются следующими путями:
- предоставлением информации заинтересованным физическим и юридическим лицам о правотворческой деятельности;
- опубликованием принятого нормативного правового акта, в официальных изданиях, других средствах массовой информации или доведением этого акта до всеобщего сведения иными способами, в том числе электронными средствами;
- предоставлением возможности заинтересованным физическим и юридическим лицам для ознакомления с содержанием принятого нормативного правового акта.
2. Проект нормативного правового акта может быть опубликован для общественного обсуждения в средствах массовой информации, а также посредством размещения на официальных сайтах уполномоченных субъектов правотворчества. Заинтересованные физические и юридические лица вправе ознакомиться с содержанием такого проекта. Поступившие предложения и замечания подлежат рассмотрению уполномоченным субъектом правотворчества при доработке проекта
3. Положения частей 1 и 2 настоящей статьи не распространяются на нормативный правовой акт или проект нормативного правового акта, обладающий информацией, содержащей государственную тайну или иную, охраняемую законом, тайну.
Статья 6. Использование информационной технологии в правотворческой деятельности
1. Правотворческая деятельность осуществляется на основе широкого использования информационной технологии.
2. Информационная технология используется в период планирования разработки проекта нормативных правовых актов, разработки проекта, принятия, опубликования нормативных правовых актов, приобретения сведения о нормативных правовых актах.
3. Использование информационной технологии в правотворческой деятельности может осуществляться следующими путями:
- размещение проекта нормативных правовых актов на официальных сайтах органа правотворчества (за исключением проекта нормативных правовых актов, обладающих информацией содержащей государственную тайну или иную, охраняемую законом, тайну);
- использование официальных сайтов с целью предварительного обсуждения проекта нормативных правовых актов;
- размещение принятых нормативных правовых актов на официальных сайтах органов правотворчества (за исключением нормативных правовых актов, обладающих информацией, содержащей государственную тайну или иную, охраняемую законом, тайну)
- использование электронных форм нормативных правовых актов;
- использование банка данных нормативных правовых актов;
- использование электронных форм распространения правовой информации о нормативных правовых актах;
- обеспечение гласности и прозрачности на всех стадиях правотворчества;
- распространение информации о заседаниях законодательного органа, других органов правотворчества, принятии новых нормативных правовых актов, прекращении действия нормативных правовых актов, внесении изменений и дополнений в нормативные правовые акты;
- распространении другой информации о правотворческой деятельности.
Статья 7. Субъекты правотворчества и их полномочия
1. К субъектам правотворчества относятся: народ Таджикистана, совместные заседания Маджлиси милли и Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан, Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, Президент Республики Таджикистан, Правительство Республики Таджикистан, министерства, государственные комитеты, органы при Президенте Республики Таджикистан, органы при Правительстве Республики Таджикистан, Национального банка Таджикистана и Счетной палаты Республики Таджикистан, Агентства по химической, биологической, радиационной и ядерной безопасности Национальной академии наук Таджикистана, Маджлисы народных депутатов Горно-Бадахшанской автономной области, областей и города Душанбе, председатели Горно-Бадахшанской автономной области, областей и города Душанбе, Маджлисы народных депутатов городов и районов, председатели городов и районов, органы самоуправления поселков и сел
2. Другие государственные органы и юридические лица, входящие в схему управления и перечень организаций министерств, государственных комитетов, органов при Президенте Республики Таджикистан и органов при Правительстве Республики Таджикистан не являются субъектом правотворчества.
3. Полномочия субъектов правотворчества определяются Конституцией Республики Таджикистан, законодательными актами Республики Таджикистан, совместными постановлениями Маджлиси милли и Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, постановлениями Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан, постановлениями Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, указами Президента Республики Таджикистан и постановлениями Правительства Республики Таджикистан.
4. Субъекты правотворчества могут разрабатывать, принимать и издавать совместный нормативный правовой, акт, если это предусмотрено нормативными правовыми актами. Изменение, приостановление и прекращение действия нормативных правовых актов, принятых совместно с субъектами правотворчества, осуществляются совместно с субъектами правотворчества, принявшими их, если законодательством Республики Таджикистан не предусмотрен иной порядок.
5. Субъекты правотворчества не могут совместно принимать нормативный правовой акт в случае, если один из правотворческих субъектов является вышестоящим по отношению к другому правотворческому субъекту.
Статья 8. Общие требования к нормативным правовым актам
Общими требованиями к нормативным правовым актам являются:
- принятие нормативного правового акта уполномоченным субъектом правотворчества;
- принятие нормативного правового акта в порядке и виде, установленными законами и другими нормативными правовыми актами Республики Таджикистан;
- соответствие нормативного правового акта Конституции Республики Таджикистан и иным нормативным правовым актам, имеющим большую юридическую силу;
- разработка и принятие нормативных правовых актов с учетом основных принципов правотворческой деятельности и правотворческой техники, предусмотренных настоящим Законом;
- качество нормативного правового акта, как основа эффективного правового регулирования;
- опубликование нормативных правовых актов и информирование о них масс.
Статья 9. Система нормативных правовых актов Республики Таджикистан
1. Законодательные акты, международные правовые акты, признанные Таджикистаном и подзаконные нормативные правовые акты составляют единую систему нормативных правовых актов Республики Таджикистан. Система нормативных правовых актов Республики Таджикистан устанавливается с учетом различия их видов и полномочий различных субъектов правотворчества.
2. В систему нормативных правовых актов Республики Таджикистан входят:
- Конституция Республики Таджикистан;
- законы, принятые путем всенародного референдума;
- международные правовые акты, признанные Таджикистаном;
- конституционные законы;
- кодексы, законы;
- совместные постановления Маджлиси милли и Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан;
- постановления Маджлиси милли и Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан;
- указы Президента Республики Таджикистан;
- постановления Правительства Республики Таджикистан;
- распоряжения министерств, органов при Президенте Республики Таджикистан, органов при Правительстве Республики Таджикистан, Агентства по химической, биологической, радиационной и ядерной безопасности Национальной академии наук Таджикистана а также решения государственных комитетов и Национального банка Таджикистана, Национального банка Таджикистана и Счетной палаты Республики Таджикистан
- постановления Маджлисов народных депутатов Горно-Бадахшанской автономной области, областей и города Душанбе;
- постановления председателей Горно-Бадахшанской автономной области, областей и города Душанбе;
- постановления Маджлисов народных депутатов городов и районов;
- постановления председателей городов и районов;
- постановления органов самоуправления поселков и сел.
3. Порядок размещения нормативных правовых актов в части 2 настоящей статьи определяет их юридическую силу.
4. Законы и иные нормативные правовые акты бывшего Союза Советских Социалистических Республик (СССР) и Таджикской Советской Социалистической Республики (Таджикская ССР) действуют на территории Республики Таджикистан до принятия соответствующих законов и иных нормативных правовых актов в части, не противоречащей Конституции Республики Таджикистан, законам Республики Таджикистан и международным правовым актам, признанным Таджикистаном.
Статья 10. Международные правовые акты
1. Международные правовые акты, признанные Таджикистаном, являясь составной частью правовой системы Республики Таджикистан, вступают в силу после их официального опубликования и имеют непосредственное действие. Если законы республики противоречат признанным Таджикистаном международным правовым актам, применяются нормы международных правовых актов.
2. Порядок заключения, ратификации, утверждения, присоединения, регистрации, опубликования, выполнения, денонсации и приостановления действия международных договоров Республики Таджикистан регулируется законодательством Республики Таджикистан.
Статья 11. Принятие нормативных правовых актов с целью, выполнения международных обязательств Республики Таджикистан
1. Если для выполнения международных обязательств Республики Таджикистан требуется имплементация норм международных правовых актов, признанных Таджикистаном, вступивших в силу на внутригосударственном уровне, правотворческими органами Республики Таджикистан принимаются соответствующие нормативные правовые акты в пределах их компетенций.
2. Для выполнения обязательств, предусмотренных международными правовыми актами, признанными Таджикистаном, нормативные правовые акты, принимаются в случаях, если:
- предметом регулирования международных правовых актов, признанных Таджикистаном, являются вопросы, относящиеся к сфере законодательного регулирования, но не урегулированные нормативными правовыми актами Республики Таджикистан;
- нормативные правовые акты Республики Таджикистан противоречат международным правовым актам, признанным Таджикистаном;
- выполнение обязательств, предусмотренных международными правовыми актами, признанными Таджикистаном, невозможно без принятия соответствующего нормативного правового акта на территории Республики Таджикистан;
- участники международного договора договорились о принятии соответствующих национальных нормативных правовых актов.
Статья 12. Делегирование правотворческих полномочий
1. Президент Республики Таджикистан и Правительство Республики Таджикистан вправе делегировать часть своих правотворческих полномочий соответствующим государственным органам, если это не противоречит Конституции и законам Республики Таджикистан
2. В нормативном правовом акте о делегировании полномочий указывается, какому органу, и на какой срок делегируется конкретное полномочие, а также устанавливаются рамки, в пределах которых орган реализует делегированное ему полномочие.
3. Орган, которому делегировано полномочие, не имеет права делегировать его другому органу.
4. Орган, издавая нормативный правовой акт в порядке реализации делегированного ему полномочия, ссылается на закон и иной нормативный правовой акт, которым ему делегировано соответствующее полномочие.
Статья 13. Правопреемство в отношении принятых нормативных правовых актов
1. В случае реорганизации государственного органа (внесения изменений в полномочия государственного уполномоченного должностного лица), наделенного правом принимать нормативные правовые акты, к правопреемнику вместе с правом принимать нормативные правовые акты переходят полномочия по изменению, дополнению и прекращению действия ранее принятых нормативных правовых актов.
2. В случае ликвидации государственного органа (сокращенной должности) или реорганизации органа, правопреемник не наделяется правом принимать соответствующие нормативные правовые акты, а компетенция по изменению и прекращению действия ранее принятых нормативных правовых актов переходит к вышестоящему, либо иному уполномоченному государственному органу или должностному лицу, указанному в нормативном правовом акте о ликвидации или реорганизации.
3. Изменение правового статуса государственного органа (государственного уполномоченного должностного лица), который принимает соответствующие нормативные правовые акты, не является причиной прекращения действия ранее принятых нормативных правовых актов.
4. В случае переименования государственного органа или его реорганизации путем слияния, присоединения, разделения, выделения, преобразования, вследствие чего изменяется наименования этого органа, в нормативные правовые акты, содержащие прежнее наименование, должны быть внесены соответствующие изменения и дополнения в части переименования. До внесения таких изменений и дополнений, действие нормативных правовых актов имеющих прежние названия, полностью распространяются на орган, изменивший название.
5. В случае разделения или выделения государственного органа, в решении о его реорганизации должно быть предусмотрено четкое разделение полномочий. При этом государственный орган, принявший решение о разделении или выделении, обязан в шестимесячный срок внести все необходимые изменения и дополнения в соответствующие нормативные правовые акты.
Статья 14. Прямое действие нормативных правовых актов
1. Нормативные правовые акты имеют прямое действие, если иное не оговорено в самих нормативных правовых актах или нормативных правовых актах о введении их в действие.
2. Для применения нормативных правовых актов, вступивших в силу, не требуется каких-либо дополнительных указаний.
3. Если в самом нормативном правовом акте указано, что какая-либо его правовая норма применяется на основе дополнительного нормативного правового акта, то эта норма применяется в соответствии с основным и дополнительным нормативным правовым актом. До принятия дополнительного нормативного правового акта в части, не противоречащей новому нормативному акту действуют нормативные правовые акты, ранее регулировавшие соответствующие отношения и не признанные недействительным.
Статья 15. Единый общеправовой классификатор Республики Таджикистан
1. Единый общеправовой классификатор Республики Таджикистан - перечень отраслей законодательства Республики Таджикистан, используемый для систематизации нормативных правовых актов Республики Таджикистан, ведения Централизованного банка правовой информации Республики Таджикистан. Единый общеправовой классификатор Республики Таджикистан утверждается Правительством Республики Таджикистан по предложению Министерства юстиции Республики Таджикистан.
2. Ведение Единого общеправового классификатора Республики Таджикистан осуществляется Министерством юстиции Республики Таджикистан.
3. Государственные органы обязаны применять Единый общеправовой классификатор Республики Таджикистан при систематизации нормативных правовых актов.
ГЛАВА 2. ВИДЫ НОРМАТИВНЫХ ПРАВОВЫХ АКТОВ
Статья 16. Конституция Республики Таджикистан
1. Конституция Республики Таджикистан - основной закон Республики Таджикистан определяет основы конституционного строя, основные права и свободы человека и гражданина, порядок организации и разделения государственной власти
2. Конституция Республики Таджикистан обладает высшей юридической силой и ее нормы имеют прямое действие. Другие нормативные правовые акты, в том числе международные правовые акты, признанные Таджикистаном, не должны противоречить Конституции. В случае противоречия нормам Конституции Республики Таджикистан нормативных правовых актов, в том числе международных правовых актов, признанных Таджикистаном, или их составных частей, применяются нормы Конституции Республики Таджикистан.
Статья 17. Закон, принятый путем всенародного референдума
1. Законом, принятым путем всенародного референдума, является нормативный правовой акт, принятый гражданами Республики Таджикистан путем всенародного голосования, регулирующий важные вопросы государственной и общественной жизни республики.
2. Внесение изменений и дополнений в законы либо отмена законов, принятых путем всенародного референдума, осуществляется только путем всенародного референдума.
Статья 18. Конституционный закон
Конституционный закон - нормативный правовой акт, регулирующий важные общественные отношения, предмет регулирования и порядок принятия которого предусмотрены Конституцией Республики Таджикистан.
Статья 19. Кодекс
Кодекс - единый и упорядоченный закон, посредством которого в полном объеме непосредственно и системно регулируется определенная сфера общественных отношений.
Статья 20. Закон
Закон - нормативный правовой акт, принимаемый законодательным органом в соответствии с установленной процедурой и регулирующий важные общественные отношения.
Статья 21. Совместное постановление Маджлиси милли и Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, постановление Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан и постановление Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан
1. Совместное постановление Маджлиси милли и Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, постановление Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан и постановление Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан являются нормативными правовыми актами, принимаемыми соответственно на совместных заседаниях Маджлиси милли и Маджлиси намояндагои Маджлиси Оли Республики Таджикистан, на заседаниях Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан и заседаниях Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан в соответствии с компетенциями, предусмотренными Конституцией Республики Таджикистан и другими законодательными актами.
2. Совместное постановление Маджлиси милли и Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, постановление Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан и постановление Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, имеющие индивидуальный и организационно-распорядительный характер, не являются нормативными правовыми актами.
Статья 22. Указ и распоряжение Президента Республики Таджикистан
1. Президент Республики Таджикистан принимает указы и издает распоряжения на основании Конституции Республики Таджикистан и других законодательных актов в пределах своей компетенции.
2. Нормативный правовой акт Президента Республики Таджикистан принимается в виде указа.
3. Указы Президента Республики Таджикистан, имеющие индивидуальный характер, и распоряжения Президента Республики Таджикистан не являются нормативными правовыми актами.
Статья 23. Постановления и распоряжения Правительства Республики Таджикистан
1. Правительство Республики Таджикистан принимает постановления и распоряжения на основании и во исполнение Конституции Республики Таджикистан, других законодательных актов и указов Президента Республики Таджикистан.
2. Нормативный правовой акт Правительства Республики Таджикистан принимается в виде постановления Правительства Республики Таджикистан.
3. Постановления Правительства Республики Таджикистан, имеющие индивидуальный характер, и распоряжения Правительства Республики Таджикистан не являются нормативными правовыми актами.
Статья 24. Нормативные правовые акты министерств, государственных комитетов, органов при Президенте Республики Таджикистан, органов при Правительстве Республики Таджикистан, Национального банка Таджикистана, Счетной палаты Республики Таджикистан и Агентства по химической, биологической, радиационной и ядерной безопасности Национальной академии наук Таджикистана
(в редакции Закона РТ от 03.01.2024 №2024);
1. Министерства, государственные комитеты, органы при Президенте Республики Таджикистан, органы при Правительстве Республики Таджикистан, Национального банка Таджикистана, Счетная палата Республики Таджикистан и Агентство по химической, биологической, радиационной и ядерной безопасности Национальной академии наук Таджикистана принимают нормативные правовые акты на основании и во исполнение Конституции Республики Таджикистан, иных законодательных актов, указов Президента Республики Таджикистан и постановлений Правительства Республики Таджикистан в пределах своей компетенции
2. Министерства, органы при Президенте Республики Таджикистан, органы при Правительстве Республики Таджикистан, Агентство по химической, биологической, радиационной и ядерной безопасности Национальной академии наук Таджикистана принимают нормативный правовой акт в виде распоряжения, а государственные комитеты, Национальный банк Таджикистана и Счетная палата Республики Таджикистан в форме постановления
3. Для решения оперативных и иных текущих вопросов руководители министерств, органов при Президенте Республики Таджикистан, органов при Правительстве Республики Таджикистан, Агентства по химической, биологической, радиационной и ядерной безопасности Национальной академии наук Таджикистана принимают распоряжения, государственные комитеты, Национальный банк Таджикистана и Счетная палата Республики Таджикистан принимают постановления не имеющие нормативный характер
Статья 25. Нормативные правовые акты Маджлисов народных депутатов Горно-Бадахшанской автономной области, областей, города Душанбе и председателей Горно - Бадахшанской автономной области, областей и города Душанбе
1. Маджлисы народных депутатов Горно-Бадахшанской автономной области, областей, города Душанбе и председатели Горно-Бадахшанской автономной области, областей и города Душанбе принимают нормативные правовые акты в виде постановления на основании и во исполнение Конституции Республики Таджикистан, иных законодательных актов, указов Президента Республики Таджикистан и постановлений Правительства Республики Таджикистан в пределах своей компетенции.
2. Постановления Маджлисов народных депутатов Горно-Бадахшанской автономной области, областей и города Душанбе, имеющие индивидуальный и организационно-распорядительный характер, и распоряжения председателей Горно-Бадахшанской автономной области, областей и города Душанбе не являются нормативными правовыми актами.
Статья 26. Нормативные правовые акты Маджлисов народных депутатов городов, районов и их председателей
1. Маджлисы народных депутатов городов, районов и их председатели принимают нормативные правовые акты на основании и во исполнение Конституции Республики Таджикистан, иных законодательных актов, указов Президента Республики Таджикистан, постановлений Правительства Республики Таджикистан и Маджлисов народных депутатов Горно-Бадахшанской автономной области, областей, города Душанбе и их председателей в пределах своей компетенции в виде постановлений.
3. Постановления Маджлисов народных депутатов городов и районов, имеющие индивидуальный и организационно-распорядительный характер, и распоряжения председателей городов и районов не являются нормативными правовыми актами.
Статья 27. Нормативные правовые акты органов самоуправления поселков и сел
1. Органы самоуправления поселков и сел принимают нормативные правовые акты на основании и во исполнение Конституции Республики Таджикистан, иных законодательных актов, указов Президента Республики Таджикистан, постановлений Правительства Республики Таджикистан и местных органов государственной власти в пределах своей компетенции в виде постановления.
2. Постановления органов самоуправления поселков и сел, имеющие индивидуальный и организационно-распорядительный характер, не являются нормативными правовыми актами.
Статья 28. Регламент, положение, устав
1. Регламент - нормативный правовой акт, регулирующий порядок деятельности какого-либо государственного органа или его структурного подразделения.
2. Положение - нормативный правовой акт, детально определяющий правовой статус, структуру, порядок деятельности государственных органов или их структурных подразделений, а также определяющий их взаимоотношения с другими органами, организациями, учреждениями и гражданами.
3. Устав - нормативный правовой акт, определяющий правовой статус, структуру, порядок деятельности государственных организаций или их структурных подразделений, а также определяющий их взаимоотношение с государственными органами, другими организациями, учреждениями и гражданами.
4. Нормативные правовые акты, предусмотренные настоящей статьей, принимаются или утверждаются посредством нормативных правовых актов, предусмотренных статьями 21-27 настоящего Закона, и составляют с ними единое целое.
Статья 29. Правила, инструкции и другие нормативные правовые акты
1. Правила - нормативный правовой акт, который конкретизирует норму общего характера и детально регламентирующий порядок организации и осуществления деятельности по текущим вопросам.
2. Инструкция - нормативный правовой акт, детально определяющий содержание и вопросы регулирования в определенной области общественных отношений.
3. В случаях, предусмотренных законодательными актами, указами Президента Республики Таджикистан и постановлениями Правительства Республики Таджикистан, в целях обеспечения исполнения их норм, могут быть приняты порядок, технический регламент и другие виды нормативных правовых актов
4. Нормативные правовые акты, предусмотренные настоящей статьей, принимаются или утверждаются посредством нормативных правовых актов, предусмотренных статьями 21-27 настоящего Закона и составляют с ними единое целое.
ГЛАВА 3. ПЛАНИРОВАНИЕ РАЗРАБОТКИ ПРОЕКТОВ НОРМАТИВНЫХ ПРАВОВЫХ АКТОВ
Статья 30. Цель планирования разработки проекта нормативных правовых актов
Планирование разработки проекта нормативных правовых актов является частью правотворческой деятельности и осуществляется с целью:
- организации единой системы нормативных правовых актов;
- обеспечения гласности и прозрачности в правотворческой деятельности;
- распространения и доступа правовой информации о развитии правовой системы страны;
- привлечения соответствующих органов, научных учреждений, граждан и их объединений к правотворческой деятельности;
- совершенствования процесса разработки проектов нормативных правовых актов, разъяснения сферы правового регулирования и координации деятельности субъектов правотворчества.
Статья 31. План разработки проектов нормативных правовых актов
1. Президент Республики Таджикистан, Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан, Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан и Правительство Республики Таджикистан могут разрабатывать и утверждать планы разработки проектов своих нормативных правовых актов.
2. Министерства, государственные комитеты, органы при Президенте Республики Таджикистан, органы при Правительстве Республики Таджикистан, Национальный банк Таджикистана, Счетная палата Республики Таджикистан и Агентство по химической, биологической, радиационной и ядерной безопасности Национальной академии наук Таджикистана разрабатывают и утверждают планы разработки проектов законов Республики Таджикистан и постановлений Правительства Республики Таджикистан, разработка которых поручена им, или они разрабатывают проекты нормативных правовых актов по своей инициативе, а также планы разработки проекта нормативных правовых актов, данными министерствами, государственными комитетами, органами при Президенте Республики Таджикистан, органами при Правительстве Республики Таджикистан, Национальным банком Таджикистана, Счетной палатой Республики Таджикистан и Агентством по химической, биологической, радиационной и ядерной безопасности Национальной академии наук Таджикистана
3. Маджлисы народных депутатов Горно-Бадахшанской автономной области, областей, города Душанбе, городов и районов, председатели Горно-Бадахшанской автономной области, областей, города Душанбе, городов и районов, а также органы самоуправления поселков и сел утверждают планы разработки проектов нормативных правовых актов, принятие которых входит в их компетенцию.
4. Соответствующий субъект правотворчества вправе размещать планы разработки проектов нормативных правовых актов на своем официальном сайте.
Статья 32. Сроки действия планов
1. Планы разработки проектов нормативных правовых актов могут быть текущими и долгосрочными.
2. Текущие планы разработки проектов нормативных правовых актов разрабатываются сроком до одного года.
3. Долгосрочные планы разработки проекта нормативных правовых актов разрабатываются сроком более одного года. В долгосрочных планах учитываются цели и приоритеты правотворческой политики Республики Таджикистан, программы, концепции, перспективы и направления развития законодательства республики и определяются меры в сфере систематизации законодательства. Долгосрочные планы конкретизируются в текущих планах правотворческой деятельности.
Статья 33. Структура планов
1. В планах разработки проектов нормативных правовых актов указываются:
- наименование проекта нормативного правового акта, отражающего его вид и предмет регулирования;
- сроки разработки;
- субъекты, ответственные за разработку проекта.
2. При разработке проектов планов нормативных правовых актов могут быть приняты во внимание предложения соответствующих органов, научных учреждений, а также предложения граждан и их объединений.
3. Субъекты правотворчества, составляющие и утверждающие планы разработки проектов нормативных правовых актов, могут включать в планы другие требования, отражающие разработку проектов этих нормативных правовых актов.
4. Планы разработки проектов нормативных правовых актов не исключают разработки проектов нормативных правовых актов вне планов по предложению субъекта, обладающего правом законодательной инициативы, поручениям правотворческих органов или по собственной инициативе разработчика проекта нормативного правового акта.
ГЛАВА 4. ОСОБЕННОСТИ ПЛАНИРОВАНИЯ, РАЗРАБОТКИ, АНАЛИЗА РЕГУЛЯТОРНОГО ВОЗДЕЙСТВИЯ НОРМАТИВНЫХ ПРАВОВЫХ АКТОВ, ИМЕЮЩИХ ПОТЕНЦИАЛЬНОЕ ВОЗДЕЙСТВИЕ НА ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСКУЮ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ
Статья 34. Планирование разработки нормативных правовых актов, имеющих потенциальное воздействие на предпринимательскую деятельность
1. Инициативы члена Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан и депутата Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, Президента Республики Таджикистан, Правительства Республики Таджикистан, министерств, государственных комитетов, органов при Президенте Республики Таджикистан, органов при Правительстве Республики Таджикистан, Национального банка Таджикистана и Счетной палаты Республики Таджикистан, Агентства по химической, биологической, радиационной и ядерной безопасности Национальной академии наук Таджикистана и местных исполнительных органов государственной власти по разработке проектов нормативных правовых актов, имеющих потенциальное воздействие на предпринимательскую деятельность, вносятся в Реестр планов по разработке проектов нормативных правовых актов
2. Разработчик после принятия решения о разработке проекта нормативного правового акта размещает в Реестре планов по разработке проектов нормативных правовых актов уведомление, которое содержит:
- вид и наименование нормативного правового акта;
- сведения о разработчике проекта нормативного правового акта;
- круг лиц, на которых будет распространено действие нормативного правового акта;
- ожидаемые сроки разработки проекта нормативного правового акта;
- ожидаемые сроки принятия нормативного правового акта;
- срок, в течение которого разработчиком принимаются предложения в связи с размещением уведомления и который не может быть менее 30 календарных дней со дня размещения уведомления в Реестре планов по разработке проектов нормативных правовых актов.
3. По проектам нормативных правовых актов, которыми для субъектов предпринимательства предусматриваются обязанности или ограничения, указывается следующая информация:
- описание проблем, для решения которых необходимо принятие нормативного правового акта, и возможные их последствия в случае, если не будут предприняты никакие действия;
- краткое изложение целей государственного вмешательства относительно выявленной проблемы;
- описание мер, предусматриваемых, предлагаемым проектом нормативного правового акта;
- описание путей решения проблемы и достижения поставленных целей, рассмотренных разработчиком (помимо разработки нормативного правого акта);
- краткая оценка расходов государственного бюджета и социально-экономических последствий в случае принятия нормативного правового акта;
- дата завершения публичных консультаций с заинтересованными сторонами.
4. Разработка проектов нормативных правовых актов, не включенных в Реестр планов разработки проектов нормативных правовых актов, допускается только по согласованию с субъектом, принимающим нормативный правовой акт.
5. Уполномоченный орган по анализу регуляторного воздействия может вернуть разработчику уведомление, если информация, предусмотренная частью 2 и 3 настоящей статьи, не отражена в уведомлении.
Статья 35. Публичные консультации по уведомлению о подготовке проекта нормативного правового акта, подлежащего анализу регуляторного воздействия
1. Разработчик нормативного правого акта на протяжении не менее 30 календарных дней с момента размещения уведомления о разработке проекта нормативного правового акта, подлежащего анализу регуляторного воздействия в Реестре планов разработки проектов нормативных правовых актов, проводит публичные консультации.
2. Физические и юридические лица, государственные органы вправе оставлять свои предложения в связи с размещением уведомления о подготовке проекта нормативного правового акта до истечения срока проведения публичных консультаций.
3. По результатам рассмотрения предложений, поступивших в связи с размещением уведомления, разработчик принимает обоснованное решение о разработке проекта нормативного правового акта либо об отказе в его подготовке.
4. В случае принятия решения об отказе в разработке проекта нормативного правового акта, разработчик размещает в Реестре планов разработки проектов нормативных правовых актов необходимую информацию и оповещает о принятом решении органы и лиц, указанных в части 2 настоящей статьи, других лиц, которым ранее сообщалась о размещении уведомления, а также лиц, от которых были получены заявки.
5. В случае принятия решения о разработке проекта нормативного правового акта, разработчик подготавливает его текст и анализ регуляторного воздействия в соответствии с требованиями статьи 36 настоящего Закона. При разработке проекта нормативного правового акта разработчик может учитывать предложения, полученные по результатам публичных консультаций.
6. По истечении срока публичных консультаций, уполномоченный орган по анализу регуляторного воздействия выдает разработчику заключение о его завершении.
Статья 36. Подготовка проекта нормативного правового акта, подлежащего анализу регуляторного воздействия
1. Анализ регуляторного воздействия подготавливается государственным органом, ответственным за подготовку проекта нормативного правового акта, подписывается его руководителем, и должен содержать следующие сведения:
- вид и наименование нормативного правового акта;
- сведения о разработчике проекта нормативного правового акта;
- круг лиц, на которых будет распространено действие нормативного правового акта;
- сроки принятия нормативного правового акта;
- сведения о размещении уведомления о разработке нормативного правового акта;
- свод предложений, полученных по результатам размещения уведомления о подготовке проекта нормативного правового акта и заключение разработчика по ним;
- описание проблем для решения которых необходимо принятие нормативного правового акта и возможные их последствия в случае, если не будут предприняты никакие действия;
- изложение целей государственного вмешательства;
- краткое описание предлагаемого нормативного правового акта, в том числе мер, предусмотренных предлагаемым проектом нормативного правового акта, обязанностей и ограничений для субъектов предпринимательства, обоснование выбора данного варианта решения проблемы;
- описание рассмотренных вариантов решения проблемы (помимо разработки нормативного правого акта);
- детальная оценка расходов государственного бюджета вероятных социальных и экономических последствий в случае принятия нормативного правового акта либо для другого выбранного варианта решения проблемы;
- показатели оценки прогресса и периодичность их сбора;
- предполагаемая дата вступления в силу нормативного правового акта в случае его принятия.
2. Проект нормативного правового акта и анализ регуляторного воздействия размещаются в Реестре проектов нормативных правовых актов и анализов регуляторного воздействия.
3. В течение 30 календарных дней с момента размещения проекта нормативного правового акта и анализа регуляторного воздействия в Реестре проектов нормативных правовых актов и анализов регуляторного воздействия, проводятся публичные консультации.
4. Разработчик обязан рассмотреть все предложения, поступившие в установленный срок в связи с проведением публичного обсуждения проекта нормативного правового акта и анализа регуляторного воздействия.
5. По результатам публичных консультаций разработчик может принять мотивированное решение об отказе от проекта нормативного правового акта или предложить его дальнейшую подготовку и принятие. В случае принятия решения об отказе в разработке проекта нормативного правового акта, разработчик размещает на официальном сайте соответствующее сообщение.
6. В случае принятия решения о дальнейшей подготовке проекта нормативного правового акта, разработчик, с учётом результатов публичных консультаций, готовит окончательный проект нормативного правового акта и анализа регуляторного воздействия.
Статья 37. Анализ регуляторного воздействия
1. Проекты нормативных правовых актов, направленные на регулирование отношений в сфере предпринимательства, подлежат анализу регуляторного воздействия.
2. Не подлежат анализу регуляторного воздействия проекты нормативных правовых актов, устанавливающие размеры налоговых, таможенных и иных обязательных платежей в государственный бюджет, проекты международных правовых актов, а также проекты, направленные на отмену действующих нормативных правовых актов или их отдельных положений.
3. Правительство Республики Таджикистан в исключительных случаях, предусмотренных законодательством, может освобождать некоторые нормативные правовые акты от проведения анализа регуляторного воздействия.
4. Инструкция об анализе регуляторного воздействия утверждается Правительством Республики Таджикистан.
Статья 38. Заключение уполномоченного органа по анализу регуляторного воздействия
1. Окончательный проект нормативного правового акта и анализ регуляторного воздействия размещаются в Реестре проектов нормативных правовых актов и анализов регуляторного воздействия.
2. В течение пяти календарных дней с даты размещения окончательного проекта нормативного правового акта и анализа регуляторного воздействия в Реестре проектов нормативных правовых актов и анализов регуляторного воздействия уполномоченный орган по анализу регуляторного воздействия готовит заключение о прохождении процедуры публичных консультаций. К заключению уполномоченного органа по анализу регуляторного воздействия прилагаются предложения, принятые по результатам публичных консультаций.
3. Заключение уполномоченного органа по анализу регуляторного воздействия размещается в Реестре проектов нормативных правовых актов и анализов регуляторного воздействия.
4. Окончательный проект нормативного правового акта может быть рассмотрен в дальнейшем правотворческим органом только при наличии анализа регуляторного воздействия и заключений уполномоченного органа по анализу регуляторного воздействия, предусмотренных частью 2 настоящей статьи и частью 6 статьи 35 настоящего Закона.
Статья 39. Информационный правовой интернет-портал Республики Таджикистан
1. Информационный правовой интернет-портал Республики Таджикистан (далее - Интернет-портал) - электронный банк нормативных правовых актов, имеющий потенциальное воздействие на субъектов предпринимательства, который ведется в электронной форме на государственном и русском языках.
2. Интернет портал разрабатывается и ведется уполномоченным государственным органом в области анализа регуляторного воздействия и состоит из следующих разделов
- Реестр планов по разработке проектов нормативных правовых актов;
- Реестр проектов нормативных правовых актов и анализов регуляторного воздействия;
- Реестр принятых нормативных правовых актов Республики Таджикистан.
3. Распространение информации, нормативных правовых актов и других документов из Интернет - портала осуществляется посредством сети Интернет. Физические и юридические лица имеют право безвозмездно осуществлять поиск, просматривать, извлекать и распечатывать нормативные правовые акты.
4. Интернет-портал финансируется за счет бюджетных средств.
5. Порядок ведения Интернет-портала и уполномоченный государственный орган в области анализа регуляторного воздействия определяются Правительством Республики Таджикистан
ГЛАВА 5. ПРАВОТВОРЧЕСКАЯ ТЕХНИКА
Статья 40. Общие требования правотворческой техники к нормативному правовому акту
1. Нормативные правовые акты должны быть внутренне согласованными, логично выстроенными и соответствовать правотворческой технике.
2. При изложении текста нормативных правовых актов сначала размещаются общие, а затем специальные положения.
3. Понятия и термины, используемые в тексте нормативных правовых актов, должны быть понятными и однозначными.
4. Содержание текста статьи, части или пункта не должны излагаться повторно в других статьях, частях или пунктах одного и того же нормативного правового акта.
5. Название нормативных правовых актов и его структурных элементов должны быть лаконичными, четко сформулированными и отражать их основное текстовое содержание.
6. Нормы нормативных правовых актов должны излагаться лаконично, в настоящем времени и должны быть преимущественно утверждающими.
7. Порядок введения в действие и вступления нормативных правовых актов в силу излагается в самом нормативном правовом акте , в виде заключительных положений или отдельным нормативным правовым актом аналогичного вида о введении его в действие. О признании действующего нормативного правового акта недействительным в случае принятия нового нормативного правового акта, указывается в законодательных положениях этого нового нормативного правового акта или в отдельном нормативном правовом акте аналогичного вида.
Статья 41. Реквизиты нормативного правового акта
Нормативный правовой акт имеет следующие реквизиты:
- вид нормативного правового акта;
- правотворческий орган, принявший нормативный правовой акт;
- название, обозначающее предмет его регулирования;
- единый Общеправовой классификатор Республики Таджикистан;
- подпись лица (лиц), официально уполномоченного (уполномоченных) подписывать соответствующий нормативный правовой акт (за исключением Конституции Республики Таджикистан и законов, принимаемых путем всенародного референдума);
- место и дата принятия нормативного правового акта;
- номер нормативного правового акта (за исключением Конституции Республики Таджикистан и законов, принимаемых путем всенародного референдума);
- номер и дата государственной регистрации для нормативных правовых актов, подлежащих такой регистрации в Министерстве юстиции Республики Таджикистан;
- гербовая печать государственного органа, который принял нормативный правовой акт.
Статья 42. Название нормативного правового акта
Каждый нормативный правовой акт имеет название, которое указывается в центре верхней части текста. Название законодательных актов пишется прописными буквами. Название иных нормативных правовых актов пишется строчными буквами, но начинается с прописной буквы. Название нормативного правового акта отражает предмет правового регулирования нормативного правового акта и его основное содержание. В конце названия нормативных правовых актов точка не ставится. Конституция Республики Таджикистан, а также конкретные кодексы, законы и принимаемые или утверждаемые нормативные правовые акты при изложении в сокращенной форме, которая отражает их вид и название, пишутся строчными буквами, но начинаются с прописной буквы
Статья 43. Структура законодательного акта
1. Законодательный акт может состоять из преамбулы, части, раздела, подраздела, главы, параграфа, статьи, части в статье, пункта, подпункта и абзаца
2. Преамбула является структурным элементом законодательного акта, где отражается цель принятия законодательного акта, предмет и его основные задачи. Включение нормативных предписаний в преамбулу не допускается.
3. Часть, являясь самостоятельным составным элементом законодательного акта, объединяет разделы законодательных актов больших объемов. Часть обозначается римскими цифрами, после которых ставится точка. Часть может иметь название, которое пишется после цифр прописными буквами и размещается в центре строки. В конце названия части точка не ставится.
4. Раздел является структурным элементом законодательного акта, объединяющим в себе главы и параграфы этого законодательного акта. Раздел обозначается римскими цифрами, после которых ставится точка. В зависимости от объема раздел может подразделяться на подразделы. Раздел имеет название, которое пишется прописными (заглавными) буквами. Название раздела размещается в центре строки. В конце названия раздела точка не ставится.
5. Подраздел является структурным элементом раздела законодательного акта, объединяющим в себе главы и параграфы законодательного акта. Подраздел обозначается арабскими цифрами, после которых ставится точка. Подраздел имеет название, которое пишется прописными (заглавными) буквами. Название подраздела размещается в центре строки. В конце названия подраздела точка не ставится.
6. Глава является структурным элементом законодательного акта, объединяющая в себе несколько близких по содержанию статей этого законодательного акта. Глава обозначается арабскими цифрами, после которых ставится точка. Глава имеет название, которое пишется прописными (заглавными) буквами и размещается в центре строки. В конце названия главы точка не ставится. Глава законодательного акта большого объема может быть разделена на параграфы.
7. Параграф является частью текста раздела, подраздела или главы и выделяется знаком "§". Параграф обозначается арабскими цифрами, после которых ставится точка. Параграф должен иметь название, которое пишется строчными буквами, но начинается с прописной буквы и размещается в центре строки. В конце названия параграфа точка не ставится.
8. Статья, являясь обязательным структурным элементом законодательного акта, имеет совершенное нормативное требование. Статья начинается с отступа, отмечается арабскими цифрами, и после них ставится точка. Статья имеет название, отражающее его суть и содержание, за исключением статьи закона, посредством которой вносятся изменения и дополнения в действующий закон. Название статьи пишется вслед за цифрами строчными буквами, но начинается с прописной буквы, в конце названия статьи точка не ставится. Статьи могут быть объединены в главах и параграфах и состоять из частей.
9. Часть статьи законодательного акта является её структурным элементом и представляет собой смысловое единство. Часть статьи законодательного акта начинается с отступа, обозначается арабскими цифрами, после которых ставится точка, и может подразделяться на пункты или абзацы. Часть статьи не может состоять из одного пункта или одного абзаца. Если статья состоит из одной части, то цифрой не обозначается. Часть статьи законодательного акта начинается с прописной буквы, и в конце части ставится точка
10. Пункт части законодательного акта является её структурным элементом, начинается после преамбулы части и знака двоеточия ":" с интервала и обозначается арабскими цифрами, по окончании которого ставится знак закрывающейся скобки ")". Пункты могут подразделяться на подпункты и абзацы. Пункт начинается со строчной буквы и заканчивается точкой с запятой ";", за исключением последнего пункта, в конце которого ставится точка
11. Подпункт пункта части статьи законодательного акта является структурным элементом, начинается после преамбулы части и знака двоеточия ":" с интервала и обозначается строчной буквой таджикского алфавита, в конце которого ставится знак закрывающейся скобки ")". Подпункты могут подразделяться на абзацы. Подпункт начинается со строчной буквы и в конце пункта ставится точка с запятой ";", за исключением последнего подпункта части статьи, в конце которого ставится точка
12. Абзацы являются структурным элементом части, пункта или подпункта и после преамбулы части, пункта или подпункта и знака двоеточия ":" выделяются знаком дефис "-" и пишутся со строчной буквы. Каждый такой абзац заканчивается точкой с запятой ";", за исключением последнего абзаца части статьи в конце которого ставится точка
13. Нумерация частей, разделов, глав и статьей законодательного акта должна быть сквозной.
14. Нумерация частей и пункта в статьях, параграфов в каждой главе, подразделов, разделов и подразделов в каждом разделе законодательного акта является самостоятельной
15. Не допускается использование в структурных элементах законодательного акта обозначений, не указанных в настоящем Законе.
16. Значительный по объему законодательный акт может содержать оглавление.
Статья 44. Структура подзаконного нормативного правового акта
1. Структура подзаконного нормативного правового акта может состоять из преамбулы, главы, параграфа, пункта, подпункта и абзаца.
2. Подзаконные нормативные правовые акты, указанные в статьях 21-27 настоящего Закона, должны иметь преамбулу с указанием на нормативный правовой акт (статью, часть или её пункт), на основании и во исполнение которого он принят. Включение нормативных предписаний в преамбулу не допускается.
3. Глава является структурным элементом подзаконного нормативного правового акта, объединяющим в себе несколько близких по содержанию пунктов этого подзаконного нормативного правового акта. Глава обозначается арабскими цифрами, после которых ставится точка. Глава имеет название, которое пишется прописными (заглавными) буквами и размещается в центре строки. В конце названия главы точка не ставится. Глава подзаконного нормативного правового акта большого объема может быть разделена на параграфы.
4. Параграф является частью главы и выделяется знаком "§". Параграф обозначается арабскими цифрами, после которых ставится точка. Параграф должен иметь название, которое пишется строчными буквами, но начинается с прописной буквы и размещается в центре строки. В конце названия параграфа точка не ставится.
5. Пункт является обязательным структурным элементом подзаконного нормативного правового акта и содержит законченные нормативные положения. Пункт не имеет названия, начинается с отступа и обозначается арабскими цифрами, после которых ставится точка. Пункты могут объединяться в главах и параграфах и подразделяться на подпункты и абзацы. Пункт начинается с прописной буквы и в конце пункта ставится точка. Если подзаконный нормативный правовой акт состоит из одного пункта, то он не нумеруется
6. Подпункт пункта подзаконного нормативного правового акта является её структурным элементом, начинается после преамбулы пункта и знака двоеточия ":" с интервала и обозначается арабскими цифрами, в конце которого ставится знак закрывающейся скобки ")". Подпункты могут подразделяться на абзацы. Подпункт начинается со строчной буквы и в конце пункта ставится точка с запятой ";", за исключением последнего подпункта, в конце которого ставится точка
7. Абзацы являются структурным элементом пункта или подпункта и после преамбулы пункта или подпункта и знака двоеточия ":" выделяются знаком дефис "-" и пишутся со строчной буквы. Каждый абзац заканчивается точкой с запятой ";", за исключением последнего абзаца пункта или подпункта, в конце которого ставится точка
8. Нумерация глав и пунктов подзаконного нормативного правового акта является сквозной. Нумерация параграфов в каждой главе подзаконного нормативного правового акта является самостоятельной.
9. Не допускается использование в структурных элементах подзаконного нормативного правового акта обозначений, не указанных в настоящем Законе.
Статья 45. Структура подзаконного акта принимающего или утверждающего, принимаемого или утверждаемого другим актом
1. Структура принимающего или утверждающего подзаконного акта, предусмотренного статьями 21-27 настоящего Закона, состоит из преамбулы и пункта. Преамбула содержит информацию об основах принятия подзаконного нормативного правового акта, реальные положения и причины, послужившие поводом принятия подзаконного нормативного правового акта. Включение нормативных предписаний и использование аббревиатур в преамбуле не допускается. Преамбула не нумеруется. Пункт является обязательным структурным элементом принятого или утвержденного акта и содержит законченные нормативные положения. Пункт не имеет названия, начинается с отступа и обозначается арабскими цифрами, после которых ставится точка. Принимающий или утверждающий акт, который состоит из одного пункта, не нумеруется. Пункты могут подразделяться на абзацы. Пункт начинается с прописной буквы и в конце пункта ставится точка. Пункт, в котором предусмотрено принятие или утверждение акта, отражает название принимаемого или утверждаемого акта, заканчивается словами "принять ("прилагается")" или "утвердить". В случае принятия или утверждения нескольких актов названия принимаемых или утверждаемых актов излагаются последовательно или в отдельной форме и завершаются словами "принять" или "утвердить" "(приложения 1, 2, ,..)".
2. Структура принимаемого или утверждаемого подзаконного нормативного правового акта может состоять из преамбулы, части, раздела, подраздела, главы, параграфа, пункта, подпункта и абзаца. Подзаконные нормативные правовые акты, указанные в статьях 28-29 настоящего Закона, могут иметь преамбулу. Преамбула является структурным элементом принимаемого или утверждаемого подзаконного нормативного правового акта, содержащего информацию о целях принятия подзаконного нормативного правового акта, предмете и методе его правового регулирования. Включение нормативных предписаний и использование аббревиатур в преамбуле не допускается. Преамбула не нумеруется. Порядок изложения части, раздела и подраздела принимаемого или утверждаемого подзаконного нормативного правового акта осуществляется в соответствие с требованиями, предусмотренными статьей 43 настоящего Закона в отношении частей, разделов и подразделов. Порядок изложения глав, параграфов, пунктов, подпунктов и абзацев, принимаемого или утверждаемого подзаконного нормативного правового акта, осуществляется в соответствие с требованиями, предусмотренными статьей 44 настоящего Закона в отношении глав, параграфов, пунктов, подпунктов и абзацев.
3. В верхней правой части принимаемых или утвержденных актов, предусмотренных в части 2 настоящей статьи, указываются дата и номер принятия или утверждения. В свою очередь данные акты в соответствии со статьей 47 настоящего Закона могут иметь приложения.
4. Принимаемые или утверждаемые объемные подзаконные нормативные правовые акты могут иметь содержание.
Статья 46. Структурные особенности кодекса
1. Кодекс содержит название и может иметь оглавление, общую часть и особенную часть.
2. Общая часть кодекса охватывает общеправовые положения, которые служат основой применения нормы особенной части и состоят из нижеследующих положений:
- общие положения (принципы, комментарии понятий и основные институты);
- особые нормативные положения;
- иные исходные нормативные случаи, которые служат правовой основой применения норм особенной части;
3. Особенная часть кодекса определяет конкретизацию правового или против правового действия, юридического последствия за невыполнение и несоблюдение норм права и которые могут иметь следующие положения:
- нормы возможного поведения, обязывающие или запрещающие;
- правила, предусматривающие юридические последствия за выполнение и неисполнение правовых норм.
Статья 47. Примечания и приложения
1. Примечание в нормативных правовых актах допускается в необходимых случаях с целью уточнения сути отдельных норм.
2. Примечание приводится в конце нормы или отдельных норм, к которым дается пояснение, отдельным отступом, где конкретно указывается, какие понятия каких структурных частей нормативного правового акта содержатся в примечаниях
3. Если в нормативном правовом акте приводятся таблицы, графики, карты, схемы, перечни и другие, разъясняющие материалы, то они могут оформляться в виде приложений. В этом случае его соответствующие статьи (пункты) должны иметь ссылки на них. Структурные части прилагаемых таблиц, перечня и планов в зависимости от объема, цели, сущности, группировки и других его особенностей, нумеруются самостоятельно
4. Приложения, поясняющие или дополняющие содержание нормативного правового акта, являются его составной частью, вынесенной для удобства на отдельные листы. В этих случаях ссылка на приложение делается при помощи термина "согласно".
5. Приложение должно иметь заголовок и порядковый номер, которые указывают на его связь с основным текстом нормативного правового акта. Данные реквизиты помещаются в правом верхнем углу приложения.
6. Нормативный правовой акт с приложениями должен иметь последовательную нумерацию страниц.
Статья 48. Применение ссылок в нормативном правовом акте
1. Ссылки на структурные элементы нормативного правового акта, а также на иные нормативные правовые акты применяются в случаях, если необходимо показать взаимную связь между этими нормативными правовыми актами или избежать дублирования.
2. В случае применения ссылки на Конституцию Республики Таджикистан, законы, принятые путём всенародного референдума, конституционные законы, кодексы и законы Республики Таджикистан (их структурные элементы) указываются
- точная (в необходимом случае до абзаца) норма, на которую делается ссылка (при ее применении на отдельный структурный элемент нормативных правовых актов);
- вид нормативного правового акта;
- название нормативного правового акта.
3. В случае применения ссылки на подзаконный нормативный правовой акт дополнительно к реквизитам, предусмотренным частью 2 настоящей статьи, также указываются номер и дата принятия нормативного правового акта.
4. В случаях неоднократного применения ссылки на подзаконный нормативный правовой акт указываются только вид акта, его номер и дата принятия или их сокращенная форма
5. Ссылка на нормативный правовой акт или его структурный элемент в этом же нормативном правовом акте делается с использованием слов "настоящий" или "данный"
Статья 49. Языковые требования к нормативному правовому акту
1. Текст нормативного правового акта принимается на государственном языке.
2. Текст нормативного правового акта должен излагаться с соблюдением официального стиля литературного языка, простым, лаконичным и ясным языком, исключающим двоякое толкование норм.
Статья 50. Терминология нормативного правового акта
1. Терминология нормативного правового акта должна формироваться с использованием общепонятных слов и словосочетаний.
2. Один и тот же термин в нормативном правовом акте должен употребляться в одном значении и иметь единое содержание.
3. При необходимости уточнения терминов и понятий, используемых в нормативном правовом акте, в нем помещается статья (часть, пункт), разъясняющая их значение.
4. Специальная терминология может использоваться в нормативном правовом акте только в том понимании, в каком она употребляется в соответствующей специальной области. Специальная терминология должна поясняться в нормативном правовом акте.
Статья 51. Требования к стилистике и форме изложения нормативного правового акта
В тексте нормативного правового акта не допускается употребление:
- слов из просторечия (диалектов и наречий), переносного значения и экспрессивных форм разговорной речи;
- разных понятий (терминов) в одном значении;
- иноязычных заимствований при наличии равнозначных слов и терминов в государственном языке;
- нечетких словосочетаний, обобщенных рассуждений, восклицаний и призывов;
- аббревиатур, за исключением необходимых случаев и с указанием их полной формы
- ненормативной терминологии.
Статья 52. Порядок указания наименования государственного органа и понятий в нормативном правовом акте
1. Наименования государственных органов, употребляемые в нормативных правовых актах, указываются в точном соответствии с полным официальным наименованием, предусмотренном в его уставе и положении, решении о его создании, присвоении имени и переименовании.
2. Общие понятия (слова, словосочетания), обозначающие государственный орган, используются в нормативных правовых актах в случаях, когда данное общее понятие подразумевает любой из соответствующих государственных органов.
3. Если в тексте нормативного правового акта требуется неоднократное указание наименования государственного органа, а равно, если неоднократно употребляется то или иное понятие, выражаемое группой слов, наименование этого государственного органа или понятия дается полностью в нормативном положении, где оно использовано в первый раз, при этом в скобках указывается условное обозначение, которым оно обозначается в последующих положениях. Эти правила применяются к названию нормативного правового акта, если указание его полного наименования нецелесообразно.
Статья 53. Порядок предусмотрения юридической ответственности в нормативных правовых актах
В нормативном правовом акте, устанавливающем обязанности государственных органов, должностных лиц, физических и юридических лиц, могут быть определены деяния, за которые законодательством может быть установлена соответствующая ответственность
Статья 54. Порядок предусмотрения переходных положений в нормативном правовом акте
Нормативные правовые акты могут иметь переходные положения. В переходных положениях отражается состояние правовых отношений, возникших в результате действия раннее принятых положений нормативных правовых актов и устанавливаются сроки и способы перехода к новым отношениям.
Статья 55. Необходимость внесения изменений и дополнений в нормативный правовой акт
1. Ранее принятый нормативный правовой акт подлежит изменению и дополнению, в связи с принятием нового нормативного правового акта, если он частично противоречит внесенным в новый нормативный правовой акт нормам. Текст таких изменений и дополнений излагается в виде новой редакции соответствующих статей и их структурных элементов, а также внесением изменений и дополнений в эти статьи и их структурные элементы.
2. Изменения и дополнения в нормативные правовые акты могут вноситься также в целях устранения коллизий между нормативными правовыми актами, недостатков в нормативных правовых актах и решения других соответствующих вопросов
3. Если при разработке проекта нормативного правового акта возникает необходимость разработки проектов нормативных правовых актов одного уровня о внесении изменений и дополнений или о признании утратившими силу других нормативных правовых актов, данные проекты нормативных правовых актов должны разрабатываться и представляться комплексно. Если при разработке проекта указа Президента Республики Таджикистан возникает необходимость разработки проекта постановления Правительства Республики Таджикистан, данные проекты нормативных правовых актов должны разрабатываться и представляться комплексно, если в проекте указа Президента Республики Таджикистан не предусмотрен иной порядок. Разработка проектов нормативных правовых актов о внесении изменений и дополнений или о признании утратившими силу других нормативных правовых актов, разрешается в порядке исключения, если их разработка после принятия основного нормативного правового акта требует длительного времени. В этом случае подготавливается поручение правотворческого органа (должностного лица) о разработке проекта перечня, где указывается какой государственный орган разрабатывает данный перечень и определяется срок его предоставления в правотворческий орган
Статья 56. Техника внесения изменений и дополнений в нормативный правовой акт
1. Если внесенные изменения и дополнения составляют более половины текста нормативного правового акта (его структурной части) или усложняют его восприятие, нормативный правовой акт (его составная часть) излагается в новой редакции.
2. Если нет необходимости излагать изменяемые нормы полностью в новой редакции, в их текст вносятся поправки путем исключения, дополнения или замены отдельных слов, фраз, предложений, цифр. В случае дополнения, изменения и исключения слов, фраз и цифр в тексте нормативного правового акта, изменения и дополнения оформляются путем дополнения, изменения и исключений слов, фраз и цифр в каждой составной части. В случае необходимости дополнения, изменения и исключения одного и того же слова, фразы и цифры несколько раз в тексте нормативного правового акта, настоящее правило может не применяться
3. При исключении из законодательного акта раздела, подраздела, главы, параграфа, статьи и исключения из других нормативных правовых актов раздела, подраздела, главы, параграфа, пункта, их порядковые номера соответственно не изменяются. В случае исключения составной части статьи или пункта нормативного правового акта, нумерация оставшихся составных частей статей или пунктов подлежит приведению в соответствие, за исключением абзацев, которые самостоятельно структурируются
4. В случае дополнения нормативного правового акта разделом, подразделом, главой, параграфом, статьёй или пунктом, им присваиваются порядковые номера предшествующих им разделов, подразделов, глав, параграфов статей и пунктов, а правая верхняя часть этих номеров обозначается арабскими цифрами, начиная с единицы, что называется нумерацией.
5. Если составная часть статьи или пункта нормативного правового акта дополняется новой составной частью, нумерация остальных составных частей статьи или пункта приводится в соответствие, за исключением абзацев, которые самостоятельно структурируются
6. Изменения и дополнения в утвержденный нормативный правовой акт вносятся утвердившим его правотворческим органом (должностным лицом) путем принятия нормативного правового акта того же вида, что и нормативный правовой акт, которым утвержден нормативный правовой акт.
7. Изменения и дополнения в кодекс вносятся путем принятия Закона.
8. Изменения и дополнения в принятый или утвержденный нормативный правовой акт, который принял или утвердил правотворческий орган (должностное лицо), вносятся путем принятия нормативного правового акта того же вида, которым был принят или утвержден этот нормативный правовой акт.
9. В случае неоднократного внесения изменений и дополнений в нормативный правовой акт, усложняющих его восприятие, правотворческий орган (должностное лицо), принявший или утвердивший нормативный правовой акт, может с учетом внесенных и вносимых изменений и дополнений принять или утвердить его в новой редакции.
10. Нормативный правовой акт, посредством которого вносятся изменения и дополнения, согласно тексту изменений и дополнений может быть назван отдельно или вместе в единственной или множественной форме.
Статья 57. Порядок признания утратившим силу и приостановления действия нормативного правового акта
1. Действующий нормативный правовой акт или его составные части подлежат признанию утратившими силу, если они противоречат включенным в новый нормативный правовой акт нормам либо отменены ими. В случае непризнания такого нормативного правового акта утратившим силу, он действует в части, не противоречащей вновь принятому нормативному правовому акту.
2. При признании основного нормативного правового акта утратившим силу, одновременно признаются утратившими силу все нормативные правовые акты либо их части, в соответствии с которыми вносились изменения и дополнения в данный акт.
3. Действие нормативного правового акта (его составной части) в необходимых случаях может быть приостановлено на определенный срок.
4. Акт о приостановлении принимается:
- совместным постановлением Маджлиси милли и Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан для их совместных постановлений;
- постановлением Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан для постановлений Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан, нормативных правовых актов местных представительных органов государственной власти;
- постановлением Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан для конституционных законов, кодексов, законов и постановлений Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан;
- указом Президента Республики Таджикистан для нормативных правовых актов Президента Республики Таджикистан, Правительства Республики Таджикистан, министерств, государственных комитетов, органов при Президенте Республики Таджикистан, органов при Правительстве Республики Таджикистан, Национального банка Таджикистана и Счетной палаты Республики Таджикистан, Агентства по химической, биологической, радиационной и ядерной безопасности Национальной академии наук Таджикистана и местных исполнительных органов государственной власти
- постановлением Правительства Республики Таджикистан для нормативных правовых актов Правительства Республики Таджикистан, министерств, государственных комитетов и органов при Правительстве Республики Таджикистан;
- распоряжениями и постановлениями министерств, государственных комитетов, органов при Президенте Республики Таджикистан, органов при Правительстве Республики Таджикистан и Национального банка Таджикистана, Счетной палаты Республики Таджикистан и Агентства по химической, биологической, радиационной и ядерной безопасности Национальной академии наук Таджикистана для их нормативных правовых актов
- постановлением местных органов государственной власти для их нормативных правовых актов и постановлений органов самоуправления поселков и сел;
- постановлением органов самоуправления поселков и сел для их нормативных правовых актов.
ГЛАВА 5. РАЗРАБОТКА И ОФОРМЛЕНИЕ ПРОЕКТА НОРМАТИВНОГО ПРАВОВОГО АКТА
Статья 58. Разработка проекта нормативного правового акта
1. Проект нормативного правового акта разрабатывается самим правотворческим органом, либо по его поручению другим подчиненным органом, учреждением или организацией. Министерства, государственные комитеты, органы при Президенте Республики Таджикистан и Правительстве Республики Таджикистан, Генеральная прокуратура Республики Таджикистан, Национальный банк Таджикистана, Счетная палата Республики Таджикистан, Уполномоченный по правам человека в Республике Таджикистан, Верховный Суд Республики Таджикистан, Высший экономический суд Республики Таджикистан, местные органы государственной власти и самоуправления, другие государственные органы, государственные и общественные организации в случаях, предусмотренных законодательством Республики Таджикистан, могут по согласованию с заинтересованными государственными органами представить на рассмотрение Президента Республики Таджикистан или Правительства Республики Таджикистан проекты соответствующих нормативных правовых актов. Другие физические и юридические лица могут представить свои предложения правотворческим органам о разработке нормативных правовых актах
2. Правотворческий орган может поручить разработку проекта нормативного правового акта на договорной основе физическим и юридическим лицам.
3. Правотворческий орган может поручать разработку альтернативного проекта нормативного правового акта нескольким органам, учреждениям, организациям и лицам или заключать с ними договоры, а также объявлять конкурсы на лучший проект.
Статья 59. Создание рабочих групп по разработке проекта нормативного правового акта
1. Решением правотворческого органа или органа, имеющего право законодательной инициативы для разработки или усовершенствования проекта нормативного правового акта, может формироваться рабочая группа из числа представителей государственных органов, общественных объединений, научных учреждений, иных организаций и отдельных ученых.
2. Рабочая группа осуществляет разработку проекта нормативного правового акта согласно утвержденному плану.
Статья 60. Совершенствование и конкретизация проекта нормативного правового акта
Если для совершенствования и конкретизации положений проекта, нормативного правового акта необходимо принятие другого нормативного правового акта, в основном проекте или в проекте нормативного правового акта о введении его в действие соответствующим органам поручается подготовить и принять такой нормативный правовой акт в установленные правотворческим органом сроки.
Статья 61. Привлечение государственных органов к разработке проекта нормативного правового акта
К разработке проекта нормативного правового акта по отдельным отраслям экономики и другим сферам государственного управления привлекаются министерства и ведомства, иные государственные органы, ответственные за состояние и развитие этих отраслей.
Статья 62. Порядок согласования проекта нормативного правового акта
1. Проект нормативного правового акта до его принятия и утверждения согласовывается с заинтересованными органами и ведомствами.
2. Проекты нормативных правовых актов, представляемых субъектами права законодательной инициативы - членом Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан, депутатом Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан и Маджлисом народных депутатов Горно-Бадахшанской автономной области представляется Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан и направляются для согласования в Правительство Республики Таджикистан в порядке, установленном Регламентом Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан. Проекты законодательных актов, представляемых Президентом Республики Таджикистан и Правительством Республики Таджикистан с использованием права законодательной инициативы в Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, в установленном ими порядке согласовываются с заинтересованными органами.
3. Порядок согласования проекта других нормативных правовых актов, принимаемых совместным заседанием Маджлиси милли и Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан, Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан и Правительством Республики Таджикистан устанавливается Регламентами этих правотворческих органов.
4. Проекты нормативных правовых актов, представленных Президентом Республики Таджикистан, согласовываются в порядке, установленном Президентом Республики Таджикистан.
5. Проекты общеобязательных нормативных правовых актов министерств, государственных комитетов, органов при Президенте Республики Таджикистан, органов при Правительстве Республики Таджикистан, Национального банка Таджикистана и Счетной палаты Республики Таджикистан, Агентства по химической, биологической, радиационной и ядерной безопасности Национальной академии наук Таджикистана, местных органов государственной власти и органов самоуправления поселков и сел, согласовываются с заинтересованными органами, ведомствами, предприятиями, учреждениями и организациями
Статья 63. Направление проекта нормативного правового акта для его последующего принятия
1. Проект нормативного правового акта направляется в соответствующий уполномоченный правотворческий орган с приложением следующих документов:
- сопроводительное письмо;
- справка - обоснование о необходимости принятия соответствующего проекта, название органов и организаций, с которыми проект согласован, в установленных настоящим Законом и другими правовыми актами Республики Таджикистан случаях;
- экспертные заключения, подготовленные в результате проведенных независимых экспертиз - при необходимости;
- финансово - экономическое обоснование проекта нормативного правового акта, реализация которого требует финансовых затрат;
- иные документы, необходимые для обоснования положений проекта, либо относящиеся к проекту нормативного правового акта - по желанию правотворческого органа, представившего проект.
2. Проект нормативного правового акта направляется соответствующему правотворческому органу одновременно на бумажном и электронном носителях, на государственном и русском языках.
3. Иные вопросы, касающиеся порядка внесения проекта нормативного правового акта, определяются соответствующим правотворческим органом.
4. Проект нормативного правового акта, внесенного на рассмотрение правотворческого органа с нарушением требований настоящей статьи, подлежит возвращению без рассмотрения. После устранения недостатков, проект вносится на рассмотрение в установленном порядке.
Статья 64. Экспертиза проекта нормативного правового акта
1. Проект нормативного правового акта по решению правотворческого органа может подвергаться правовой, лингвистической, антикоррупционной, антидискриминационной, экспертизе, экспертизе анализа влияния регуляторного воздействия, финансово-экономической, экологической, научно-технической или специальной научной экспертизе
2. В качестве экспертов привлекаются организации и лица, не принимавшие непосредственного участия в разработке данного проекта.
3. В оценке проекта нормативного правового акта эксперты независимы и не связаны с позицией правотворческого органа нормативного правового акта, по поручению которого проводится экспертиза.
4. Проект законодательного акта, переданного для независимой научной экспертизы, рассматривается на заседании законодательного органа только при наличии экспертного заключения.
5. Антикоррупционная экспертиза проектов нормативных правовых актов проводится в установленном порядке Законом Республики Таджикистан "Об антикоррупционной экспертизе нормативных правовых актов и проектов нормативных правовых актов".
6. Антидискриминационная экспертиза проектов нормативных правовых актов проводится в порядке, предусмотренном Законом Республики Таджикистан "О равенстве и ликвидации всех форм дискриминации
ГЛАВА 7. ОПУБЛИКОВАНИЕ НОРМАТИВНЫХ ПРАВОВЫХ АКТОВ
Статья 65. Официальное опубликование нормативных правовых актов
1. Нормативные правовые акты, а также международные правовые акты, признанные Таджикистаном, кроме нормативных правовых актов, обладающих информацией, содержащей государственную или иную, охраняемую законом, тайну, публикуются в официальных изданиях бесплатно.
2. При опубликовании нормативных правовых актов Республики Таджикистан в других средствах массовой информации ссылка на официальный источник издания обязательна.
3. Официальное опубликование нормативных правовых актов осуществляется на государственном языке и в переводе на русский язык, и в случае необходимости их перевод на другие языки осуществляется Национальным законодательным центром при Президенте Республики Таджикистан.
4. Официальное опубликование нормативных правовых актов в неполном изложении и выписок из них не допускается, за исключением случаев опубликования нормативных правовых актов, содержащих отдельные положения, не подлежащие опубликованию.
Статья 66. Источники и порядок официального опубликования нормативных правовых актов
1. Официальным источником публикации законодательных актов, международных правовых актов, признанных Таджикистаном, совместных постановлений Маджлиси милли и Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, постановлений Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан, постановлений Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, нормативных правовых актов Президента Республики Таджикистан, Правительства Республики Таджикистан, министерств, государственных комитетов, органов при Президенте Республики Таджикистан, органов при Правительстве Республики Таджикистан, Национального банка Таджикистана, Счетной палаты Республики Таджикистан и Агентства по химической, биологической, радиационной и ядерной безопасности Национальной академии наук Таджикистана, являются газеты "Джумхурият", "Садои мардум", "Ахбори Маджлиси Оли Республики Таджикистан" и "Единый государственный реестр нормативных правовых актов Республики Таджикистан. Нормативные правовые акты, поступившие от уполномоченных государственных, органов (должностных лиц) в официальное издание, должны быть опубликованы в срок не позднее 10 дней со дня поступления
2. Официальными источниками издания нормативных правовых актов Маджлисов народных депутатов Горно-Бадахшанской автономной области, областей и города Душанбе, председателей Горно-Бадахшанской автономной области, областей и города Душанбе являются соответствующие областные и городские газеты. Официальными источниками издания нормативных правовых актов Маджлисов народных депутатов городов и районов, председателей городов и районов, органов самоуправления поселков и сел являются соответствующие городские и районные газеты.
3. Порядок официального опубликования нормативных правовых актов Президента Республики Таджикистан, Правительства Республики Таджикистан, местных органов государственной власти и органов самоуправления поселков и сел устанавливается Президентом Республики Таджикистан, а порядок официального опубликования нормативных правовых актов министерств, государственных комитетов и органов при Президенте Республики Таджикистан, органов при Правительстве Республики Таджикистан, Национального банка Таджикистана, Счетной палаты Республики Таджикистан, Агентства по химической, биологической, радиационной и ядерной безопасности Национальной академии наук Таджикистана устанавливается Правительством Республики Таджикистан
Статья 67. Ахбори Маджлиси Оли Республики Таджикистан
1. "Ахбори Маджлиси Оли Республики Таджикистан" является официальным печатным изданием Маджлиси Оли Республики Таджикистан, издаваемым ежемесячно на государственном и русском языках.
2. "Ахбори Маджлиси Оли Республики Таджикистан" издается в виде отдельных выпусков неограниченного объема (в отдельных случаях в нескольких частях) и состоит из трех разделов.
3. В первый раздел включаются законодательные акты и другие нормативные правовые акты совместных заседаний Маджлиси милли и Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан и Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан.
4. Во второй раздел включаются международные правовые акты, признанные Таджикистаном, постановления Конституционного суда Республики Таджикистан, официальные разъясняющие правовые акты совместных заседаний Маджлиси милли и Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан и Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан.
5. В третьем разделе публикуются ненормативные правовые акты Маджлиси Оли Республики Таджикистан и информационные материалы.
6. Официальное опубликование в "Ахбори Маджлиси Оли Республики Таджикистан" осуществляется путем воспроизведения полного и точного текста публикуемого нормативного правового акта, а также приложений к нормативным правовым актам в хронологическом порядке со всеми присущими ему реквизитами, предусмотренными статьей 41 настоящего Закона.
7. Законы и другие нормативные правовые акты, опубликованные в "Ахбори Маджлиси Оли Республики Таджикистан", признаются основой хронологического собрания действующего законодательства Республики Таджикистан.
Статья 68. Исключен
Статья 69. Единый государственный Реестр нормативных правовых актов Республики Таджикистан
1. "Единый государственный Реестр нормативных правовых актов Республики Таджикистан" является официальным изданием, издаваемым Министерством юстиции Республики Таджикистан ежемесячно на государственном и русском языках и его электронный вариант, который с 2011 года имеет одинаковую с бумажной формой силу, размещается на официальном сайте Министерства юстиции Республики Таджикистан
2. "Единый государственный Реестр нормативных правовых актов Республики Таджикистан" издается в виде отдельных выпусков неограниченного объема (в отдельных случаях в нескольких частях) и состоит из четырёх разделов.
3. В первый раздел включаются законодательные акты, международные правовые акты, признанные Таджикистаном, нормативные правовые акты совместных заседаний Маджлиси милли и Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, нормативные правовые акты Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан, Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан. Во втором разделе публикуются указы Президента Республики Таджикистан и в третьем разделе постановления Правительства Республики Таджикистан. Четвертый раздел состоит из общеобязательных нормативных правовых актов министерств, государственных комитетов, органов при Президенте Республики Таджикистан, органов при Правительстве Республики Таджикистан, Национального банка Таджикистана, Счетной палаты Республики Таджикистан, Агентства по химической, биологической, радиационной и ядерной безопасности Национальной академии наук Таджикистана, местных органов государственной власти, органов самоуправления поселков и сел, которые прошли государственную регистрацию в Министерстве юстиции Республики Таджикистан, а также информационные материалы
4. Официальное опубликование в "Едином государственном Реестре нормативных правовых актов Республики Таджикистан" осуществляется путем воспроизведения полного и точного текста публикуемого нормативного правового акта в хронологическом порядке со всеми приложениями к нему, предусмотренными статьей 41 настоящего Закона.
5. Центральные органы государственной власти и местные органы государственной власти обеспечиваются "Единым государственным реестром нормативных правовых актов Республики Таджикистан
Статья 70. Неофициальное опубликование нормативных правовых актов
1. Нормативные правовые акты могут быть опубликованы в неофициальных печатных и электронных изданиях.
2. Неофициальное опубликование нормативного правового акта осуществляется после его официального опубликования. При этом обязательно указывается источник официального опубликования.
Статья 71. Дата официального опубликования нормативного правового акта
1. Датой официального опубликования нормативного правового акта считается день выхода в свет полного официального текста нормативного правового акта в официальном издании.
2. В случае разновременного опубликования нормативного правового акта в нескольких официальных изданиях, дата официального опубликования нормативного правового акта и срок вступления его в силу определяются по дате опубликования нормативного правового акта на государственном языке.
Статья 72. Опубликование нормативных правовых актов в новой редакции
Нормативный правовой акт, неоднократное внесение изменений и дополнений в который затруднит его использование, по решению правотворческого органа, принявшего данный акт, может быть опубликован в официальном издании в новой редакции с учетом изменений и дополнений.
Статья 73. Условия реализации нормативных правовых актов
После принятия или утверждения нормативного правового акта и его вступления в действие, должна быть осуществлена правильная реализация нормативного правового акта субъектами правотворчества, которые приняли или утвердили нормативный правовой акт, с соблюдением следующих требований:
- своевременное доведение содержания принятых актов до сведения исполнителей;
- финансовое, материально - правовое и организационно-техническое обеспечение реализации нормативного правового акта;
- обеспечение соблюдения сроков реализации нормативного правового акта.
Статья 74. Доступ к нормативным правовым актам
1. Доступ к нормативным правовым актам Республики Таджикистан является открытым, за исключением нормативных правовых актов, обладающих информацией, содержащей государственную или иную, охраняемую законом, тайну.
2. Государственные органы и должностные лица обязаны:
- обеспечивать физическим и юридическим лицам широкий доступ к получению информации о нормативных правовых актах, а также, их копий с официального текста;
- размещать нормативные правовые акты на сайтах в Интернете, обеспечивать иные пути доведения до сведения физических и юридических лиц, касающихся их нормативных правовых актов;
- периодически издавать сборники принятых ими нормативных правовых актов.
ГЛАВА 8. ДЕЙСТВИЕ НОРМАТИВНОГО ПРАВОВОГО АКТА ВО ВРЕМЕНИ, ПРОСТРАНСТВЕ И ПО КРУГУ ЛИЦ
Статья 75. Порядок введения в действие нормативных правовых актов
1. Порядок введения в действие нормативных правовых актов устанавливается Конституцией Республики Таджикистан, настоящим Законом, самим нормативным правовым актом или нормативным правовым актом, определяющим порядок его ввода в действие.
2. Если в самом нормативном правовом акте не установлен срок введения его в действие, данный акт вступает в силу со дня его официального опубликования.
3. Если в самом нормативном правовом акте, обладающем информацией, содержащей государственную или иную, охраняемую законом, тайну не установлен срок введения его в действие, данный акт вступает в силу со дня его подписания, регистрации, принятия или утверждения.
4. Нормативный правовой акт, устанавливающий или усиливающий правовую ответственность, новые налоги или ухудшающий положение налогоплательщика, вступает в силу не раньше одного месяца после его официального опубликования.
Статья 76. Обратная сила нормативных правовых актов
1. Нормативные правовые акты обратной силы не имеют, за исключением случаев, установленных законом Республики Таджикистан.
2. Нормативному правовому акту может быть придана обратная сила. Норма о придании обратной силы предусматривается в самом нормативном правовом акте или в нормативном правовом акте о введении его в действие.
3. Нормативному правовому акту, предусматривающему введение или ужесточение правовой ответственности, а также устанавливающему новые налоги, или ухудшающему положение налогоплательщика, запрещается придавать обратную силу.
Статья 77. Срок действия нормативных правовых актов
1. Нормативные правовые акты действуют бессрочно, если в них или в нормативном правовом акте о введении их в действие не оговорен иной срок действия.
2. Временный срок действия нормативного правового акта может быть установлен для всего акта или его отдельных составных частей. В этом случае в нормативном правовом акте или в соответствующей его составной части, либо в нормативном правовом акте о введении его в действие должен быть указан срок его действия. По истечении указанного срока нормативный правовой акт или его составная часть прекращает свое действие.
3. До истечения срока действия временного нормативного правового акта (его составной части) орган (должностное лицо), принявший нормативный правовой акт, может принять решение о продлении действия нормативного правового акта на новый срок или о придании ему бессрочного характера.
Статья 78. Прекращение действия нормативных правовых актов
1. Нормативный правовой акт (его составная часть) прекращает свое действие в случаях:
- истечения срока действия нормативного правового акта (его составной части);
- признания решением Конституционного суда Республики Таджикистан нормативных правовых актов (их составной части) неконституционными, в установленном порядке;
- признания нормативного правового акта (его составной части) утратившим силу или приостановления действия нормативного правового акта (его составной части) органом (должностным лицом), принявшим данный нормативный правовой акт, либо иным уполномоченным на то органом (должностным лицом).
2. Действие нормативного правового акта прекращается на основании нормативного правового акта того же уровня или вышестоящего уровня, а в случаях, предусмотренных законодательством Республики Таджикистан по решению суда.
Статья 79. Сфера действия нормативных правовых актов
1. Действие нормативного правового акта распространяется на всю территорию Республики Таджикистан, если в нем или в нормативном правовом акте о введении его в действие не оговорен иной порядок.
2. Действие нормативных правовых актов, принятых местными органами государственной власти и органами самоуправления поселков и сел, распространяется на соответствующую территорию.
Статья 80. Действие нормативных правовых актов по кругу лиц
1. Действие нормативных правовых актов распространяется на граждан Республики Таджикистан, находящихся на её территории, а также находящихся за пределами Республики Таджикистан в случаях, предусмотренных нормативными правовыми актами, а также на иностранных граждан и лиц без гражданства, находящихся на территории Республики Таджикистан (за исключением лиц, установленных действующими нормативными правовыми актами).
2. Действие нормативного правового акта Республики Таджикистан относительно дипломатических представителей и сотрудников иностранных организаций устанавливается согласно признанным Таджикистаном международным правовым актам.
Статья 81. Мониторинг применения нормативных правовых актов
1. Мониторинг применения нормативных правовых актов проводится правотворческими органами с целью комплектации и анализа информации о процессе применения конкретных нормативных правовых актов. В мониторинге применения нормативных правовых актов участвуют другие государственные органы, исполняющие обязанности контроля и проверки. Органы применения права активно помогают мониторингу применения нормативных правовых актов, обеспечивают правотворческие органы достаточной информацией о процессе применения нормативных правовых актов.
2. Результат мониторинга применения нормативных правовых актов учитывается при планировании разработки проекта нормативных правовых актов, разработке проекта нормативных правовых актов, усовершенствования правотворчества, обеспечения качества нормативных правовых актов и их эффективности.
3. Мониторинг применения нормативных правовых актов, являясь частью правового мониторинга, содействует исполнению общих задач регулярного анализа и всестороннего развития законодательства республики, развитию сфер и новых правовых и законодательных институтов, изменению предмета и методов правового регулирования, влиянию объективных и субъективных фактов на законодательство.
ГЛАВА 9. ОФИЦИАЛЬНОЕ ТОЛКОВАНИЕ НОРМАТИВНОГО ПРАВОВОГО АКТА
Статья 82. Необходимость и порядок официального толкования нормативного правового акта
1. В случае обнаружения неясностей и разночтения нормативного правового акта, противоречивой практики его применения, орган (должностное лицо), принявший соответствующий нормативный правовой акт, дает необходимое толкование его норм в акте толкования, имеющем официальный и обязательный характер.
2. Акт официального толкования может приниматься также иными органами, уполномоченными в соответствии с законодательством толковать тот или иной нормативный правовой акт.
3. Акт официального толкования иных органов, уполномоченных толковать тот или иной вид нормативного правового акта, принимается в том виде, в котором предусмотрено настоящим Законом принятие ими соответствующих нормативных правовых актов.
4. Акт официального толкования принимается:
- конституционным законом для Конституции Республики Таджикистан;
- законом для законов, принятых путём всенародного референдума;
- совместным постановлением Маджлиси милли и Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан для их совместных постановлений;
- постановлением Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан для нормативных правовых актов Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан;
- постановлением Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан для конституционных законов, кодексов, законов и иных нормативных правовых актов Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан;
- указом Президента Республики Таджикистан для нормативных правовых актов Президента Республики Таджикистан;
- постановлением Правительства Республики Таджикистан для нормативных правовых актов Правительства Республики Таджикистан;
- распоряжениями и постановлениями министерств, государственных комитетов, органов при Президенте Республики Таджикистан и органов при Правительстве Республики Таджикистан, Национального банка Таджикистана, Счетной палаты Республики Таджикистан, Агентства по химической, биологической, радиационной и ядерной безопасности Национальной академии наук Таджикистана, местных органов государственной власти и органов самоуправления поселков и сел соответственно для их нормативных правовых актов
5. Пленум Верховного Суда Республики Таджикистан и Пленум Высшего экономического суда Республики Таджикистан, обобщая судебную практику по применению законодательства, дают руководящие разъяснения, которые являются обязательными для судов, других органов, должностных лиц, применяющих закон, по которому дано разъяснение.
6. При толковании нормативного правового акта не допускается внесение в него изменений и дополнений.
7. Смысл подзаконного нормативного правового акта при толковании объясняется и уточняется в полном соответствии с законом.
ГЛАВА 10. ПОРЯДОК РАЗРЕШЕНИЯ ЮРИДИЧЕСКИХ КОЛЛИЗИЙ И ПУТИ ИХ УСТРАНЕНИЯ
Статья 83. Соответствие между нормативными правовыми актами
Законы, принятые путем всенародного референдума, международные правовые акты, признанные Таджикистаном, конституционные законы, кодексы и законы Республики Таджикистан должны соответствовать Конституции Республики Таджикистан, другие нормативные правовые акты - Конституции Республики Таджикистан и другим законодательным актам Республики Таджикистан и должны приниматься правотворческим субъектом в пределах компетенции, определенной законодательством Республики Таджикистан, с соблюдением правил разработки и принятия нормативных правовых актов
Статья 84. Способы устранения коллизий между нормативными правовыми актами
1. Противоречие между нормативными правовыми актами разных уровней разрешается в соответствии с требованиями статьи 9 настоящего Закона.
2. Нормативный правовой акт одного уровня обладает юридическим преимуществом по отношению к нормативному правовому акту этого же уровня при наличии противоречий в следующих случаях:
- если этот нормативный правовой акт по одной урегулируемой проблеме был принят позже предшествующею нормативного правового акта;
- если предмет регулирования этого нормативного правового акта по отношению к другому нормативному правовому акту является общим, является особенным.
3. В случае противоречия нормам законов совместных постановлений Маджлиси милли и Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, постановлений Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан, постановлений Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, Указа Президента Республики Таджикистан, постановлений Правительства Республики Таджикистан, нормативных правовых актов министерств, государственных комитетов, органов при Президенте Республики Таджикистан и органов при Правительстве Республики Таджикистан, Национального банка Таджикистана, Счетной палаты Республики Таджикистан, Агентства по химической, биологической, радиационной и ядерной безопасности Национальной академии наук Таджикистана, местных органов государственной власти, органов самоуправления поселков и сел, действуют нормы закона
Статья 85. Пути устранения коллизий между нормативными правовыми актами
Коллизии между нормативными правовыми актами устраняются путем:
- приведения в соответствие нормативных правовых актов между собой в процессе разработки проекта нормативных правовых актов;
- внесения изменений и дополнений в действующие нормативные правовые акты;
- прекращения действия нормативных правовых актов или приостановления их действия;
- принятия нового нормативного правового акта;
- официального толкования нормативного правового акта;
- приведения в соответствие внутригосударственных нормативных правовых актов (за исключением Конституции Республики Таджикистан) международным правовым актам, признанным Таджикистаном.
Статья 86. Устранение пробелов в нормативном правовом акте
1. При выявлении пробела в нормативном правовом акте правотворческий орган, принявший его, обязан внести в него соответствующие изменения или дополнения, устраняющие пробел.
2. До внесения соответствующих изменений и дополнений устранение пробела может осуществляться путем использования аналогии закона и аналогии права.
3. Применение аналогии закона и аналогии права запрещается в случаях ограничения гражданских прав, а также установления ответственности.
ГЛАВА 11. ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УЧЕТ, РЕГИСТРАЦИЯ И СИСТЕМАТИЗАЦИЯ НОРМАТИВНЫХ ПРАВОВЫХ АКТОВ
Статья 87. Учет нормативных правовых актов
1. Законодательные акты Республики Таджикистан, международные правовые акты признанные Таджикистаном, нормативные правовые акты совместных заседаний Маджлиси милли и Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, нормативные правовые акты Маджлиси милли Маджлиси Оли Республики Таджикистан и Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан, указы Президента Республики Таджикистан и постановления Правительства Республики Таджикистан берутся на учет в Министерстве юстиции Республики Таджикистан.
2. Общеобязательные нормативные правовые акты министерств, государственных комитетов, органов при Президенте Республики Таджикистан, органов при Правительстве Республики Таджикистан, Национального банка Таджикистана, Счетной палаты Республики Таджикистан, Агентства по химической, биологической, радиационной и ядерной безопасности Национальной академии наук Таджикистана, местных органов государственной власти, органов самоуправления поселков и сел берутся на учет в Министерстве юстиции Республики Таджикистан после государственной регистрации
3. Нормативные правовые акты, предусмотренные частями 1 и 2 настоящей статьи, направляются органом (должностным лицом), принявшим или утвердившим его, и законы, после подписания Президентом Республики Таджикистан, - не позднее 10 - дневного срока после принятия или утверждения, в виде принятых или утвержденных экземпляров и в электронном варианте в Министерство юстиции Республики Таджикистан для учета, государственной регистрации, и включения в единый государственный Реестр нормативных правовых актов Республики Таджикистан.
Статья 88. Реестр государственного учета нормативных правовых актов Республики Таджикистан
1. Реестр государственного учета нормативных правовых актов Республики Таджикистан является единой системой государственного учета и регистрации нормативных правовых актов Республики Таджикистан, в который вносятся нормативные правовые акты, указанные в части 2 статьи 9 настоящего Закона.
2. Реестр государственного учета нормативных правовых актов Республики Таджикистан содержит следующие данные:
- наименование органа, принявшего или утвердившего нормативный правовой акт;
- вид нормативного правового акта;
- дата принятия и номер нормативного правового акта;
- название нормативного правового акта;
- код Единого общеправового классификатора Республики Таджикистан;
- информация о государственной регистрации для нормативных правовых актов, подлежащих регистрации в Министерстве юстиции Республики Таджикистан;
- информация об официальном опубликовании нормативного правового акта;
- информация о внесении изменений и дополнений, приостановлении действия или признании нормативного правового акта утратившим силу.
3. Нормативные правовые акты в Государственный реестр нормативных правовых актов Республики Таджикистан вносятся в хронологическом порядке.
4. Порядок ведения Государственного реестра нормативных правовых актов Республики Таджикистан устанавливается Министерством юстиции Республики Таджикистан.
Статья 89. Проверка и государственная регистрация нормативных правовых актов министерств, государственных комитетов, органов при Президенте Республики Таджикистан и органов при Правительстве Республики Таджикистан, Национального банка Таджикистана, Счетной палаты Республики Таджикистан, Агентства по химической, биологической, радиационной и ядерной безопасности Национальной академии наук Таджикистана, местных органов государственной власти, органов самоуправления поселков и сел
1. Министерство юстиции Республики Таджикистан проверяет соответствие нормативных правовых актов общеобязательного характера министерств, государственных комитетов, органов при Президенте Республики Таджикистан и органов при Правительстве Республики Таджикистан, Национального банка Таджикистана, Счетной палаты Республики Таджикистан, Агентства по химической, биологической, радиационной и ядерной безопасности Национальной академии наук Таджикистана, местных органов государственной власти, органов самоуправления поселков и сел, законодательным актам, указам Президента Республики Таджикистан, постановлениям Правительства Республики Таджикистан и в течении одного месяца осуществляет их государственную регистрацию. Указанные нормативные правовые акты общеобязательного характера вступают в силу после проверки, регистрации и официального опубликования
2. Нормативные правовые акты, не прошедшие государственную регистрацию, не влекут правовые последствия и, как не вступившие в силу, не могут служить основанием для регулирования соответствующих правоотношений и применения санкций за невыполнение содержащихся в них предписаний. На указанные нормативные правовые акты нельзя ссылаться при разрешении споров.
3. В случае отказа Министерством юстиции Республики Таджикистан в регистрации нормативного правового акта министерства, государственные комитеты, органы при Президенте Республики Таджикистан и органы при Правительстве Республики Таджикистан, Национальный банк Таджикистана, Счетной палаты Республики Таджикистан, Агентства по химической, биологической, радиационной и ядерной безопасности Национальной академии наук Таджикистана, местные органы государственной власти, органы самоуправления поселков и сел, принявшие данный нормативный правовой акт, могут обжаловать его в порядке, установленном законодательством Республики Таджикистан
4. В случае обнаружения противоречия нормативного правового акта министерства, государственного комитета, органов при Президенте Республики Таджикистан, органов при Правительстве Республики Таджикистан, Национального банка Таджикистана, Счетной палаты Республики Таджикистан и Агентства по химической, биологической, радиационной и ядерной безопасности Национальной академии наук Таджикистана, местных органов государственной власти, органов самоуправления поселков и сел вновь принятым нормативным правовым актам Министерство юстиции Республики Таджикистан направляет соответствующим субъектам правотворчества уведомление об устранении существующего противоречия. Субъекты правотворчества обязаны в месячный срок с даты принятия уведомления Министерства юстиции устранить противоречия путём внесения изменений и дополнений или признания утратившим силу нормативного правового акта и представить нормативный правовой акт в Министерство юстиции Республики Таджикистан для государственной регистрации. В случае непредоставления заинтересованными субъектами правотворчества в месячный срок нормативного правового акта для устранения противоречий Министерство юстиции Республики Таджикистан принимает решение об его исключении из Реестра государственного учета нормативных правовых актов Республики Таджикистан и отправляет его для сведения и признания утратившим силу в соответствующие органы. Решение об исключении нормативного правового акта из Реестра государственного учета нормативных правовых актов Республики Таджикистан указывается в Реестре государственного учета нормативных правовых актов Республики Таджикистан
Статья 90. Порядок учета и государственной регистрации нормативных правовых актов Республики Таджикистан
Порядок учета и государственной регистрации нормативных правовых актов Республики Таджикистан определяет Правительство Республики Таджикистан.
Статья 91. Контроль и проверка правотворческой деятельности министерств, государственных комитетов, органов при Президенте Республики Таджикистан, органов при Правительстве Республики Таджикистан, Национального банка Таджикистана, Счетной палаты Республики Таджикистан, Агентства по химической, биологической, радиационной и ядерной безопасности Национальной академии наук Таджикистана, местных органов государственной власти, органов самоуправления поселков и сел
1. Министерство юстиции Республики Таджикистан ведет постоянный контроль и проверку соблюдения положений настоящей главы при осуществлении правотворческой деятельности министерствами, государственными комитетами, органами при Президенте Республики Таджикистан, органами при Правительстве Республики Таджикистан, Национальным банком Таджикистана, Счетной палатой Республики Таджикистан, Агентством по химической, биологической, радиационной и ядерной безопасности Национальной академии наук Таджикистана, местным органом государственной власти, органом самоуправления поселков и сел
2. Для осуществления данного полномочия Министерство юстиции Республики Таджикистан ежеквартально утверждает план проведения проверок правотворческой деятельности министерств, государственных комитетов, органов при Президенте Республики Таджикистан, органов при Правительстве Республики Таджикистан, Национального банка Таджикистана, Счетной палаты Республики Таджикистан, Агентства по химической, биологической, радиационной и ядерной безопасности Национальной академии наук Таджикистана, местных органов государственной власти, органов самоуправления поселков и сел. Копия плана проведения проверок отправляется по почте указанным в плане министерствам, государственным комитетам, органам при Президенте Республики Таджикистан, органам при Правительстве Республики Таджикистан, Национальному банку Таджикистана, Счетной палате Республики Таджикистан, Агентству по химической, биологической, радиационной и ядерной безопасности Национальной академии наук Таджикистана, местным органам государственной власти, органам самоуправления поселков и сел, указанным в плане
3. Министерство юстиции Республики Таджикистан в случае получения информации о принятии нормативного правового акта министерством, государственным комитетом, иными государственными органами, местными органами государственной власти, органами самоуправления поселков и сел и его реализации без государственной регистрации, вправе провести внеплановую проверку.
4. В случае установления общеобязательных нормативных правовых актов, принятых министерствами, государственными комитетами, органами при Президенте Республики Таджикистан, органами при Правительстве Республики Таджикистан, Национального банка Таджикистана, Счетной палаты Республики Таджикистан, Агентства по химической, биологической, радиационной и ядерной безопасности Национальной академии наук Таджикистана, местными органом государственной власти, органов самоуправления поселков и сел и не прошедших государственную регистрацию, Министерство юстиции Республики Таджикистан составляет протокол о его аннулировании и обеспечивает его публикацию в официальном издании
5. За нарушение порядка государственной регистрации и введения в действие нормативного правового акта общеобязательного характера министерствами, государственными комитетами, органами при Президенте Республики Таджикистан, органами при Правительстве Республики Таджикистан, Национальным банком Таджикистана, Счетной палаты Республики Таджикистан, Агентства по химической, биологической, радиационной и ядерной безопасности Национальной академии наук Таджикистана, местных органов государственной власти, органов самоуправления поселков и сел их должностные лица к ответственности, предусмотренной законодательством Республики Таджикистан
Статья 92. Систематизация нормативных правовых актов Республики Таджикистан
1. Маджлиси Оли Республики Таджикистан, Правительство Республики Таджикистан, Исполнительный аппарат Президента Республики Таджикистан, Конституционный суд Республики Таджикистан, Верховный суд Республики Таджикистан, Высший экономический суд Республики Таджикистан, суды областей, городов и районов, а также Генеральная прокуратура Республики Таджикистан, Агентство по государственному финансовому контролю и борьбе с коррупцией Республики Таджикистан, Агентство по контролю за наркотиками при Президенте Республики Таджикистан, Министерство юстиции Республики Таджикистан, Министерство внутренних дел Республики Таджикистан, Государственный комитет национальной безопасности Республики Таджикистан и их структуры на местах обязаны систематизировать нормативные правовые акты в соответствии с Единым общеправовым классификатором Республики Таджикистан. Данные органы ведут контрольные экземпляры нормативных правовых актов, указанных в части 2 статьи 9 настоящего Закона, и обеспечивают своевременное внесение изменений и дополнений в них.
2. Иные государственные органы и должностные лица обязаны систематизировать нормативные правовые акты, касающиеся их сфер деятельности, а также нормативные правовые акты, принятые, самими по Единому общеправовому классификатору Республики Таджикистан и обеспечить своевременное внесение изменений и дополнений в них.
3. При систематизации принятые изменения и дополнения в действующие нормативные правовые акты вносятся следующим образом:
- при внесении изменений и дополнений в составные части нормативных правовых актов, изменения и дополнения пишутся жирным шрифтом и в конце в скобке указывается вид нормативного правового акта, дата принятия и его номер;
- при изложении в новой редакции составной части нормативного правового акта, она пишется жирным шрифтом и в конце в скобке указываются вид нормативного правового акта, дата принятия и его номер;
- при исключении составной части нормативного правового акта в правой стороне жирным шрифтом пишется слово "исключено" и в скобке указываются вид нормативного правового акта, дата принятия и его номер.
4. Государственные органы и должностные лица обязаны обеспечить доступ своих структурных подразделений к нормативным правовым актам и внесенным изменениям и дополнениям к ним.
Статья 93. Централизованный банк правовой информации Республики Таджикистан
1. Централизованный банк правовой информации Республики Таджикистан является централизованной электронной системой правовой информации.
2. Нормативные правовые акты Республики Таджикистан подлежат включению в Централизованный банк правовой информации Республики Таджикистан.
3. Ведение Централизованного банка правовой информации Республики Таджикистан осуществляется Министерством юстиции Республики Таджикистан.
4. Нормативные правовые акты, внесенные в Реестр государственного учета нормативных правовых актов Республики Таджикистан, включаются в Централизованный банк правовой информации Республики Таджикистан в течение 15 дней.
5. Порядок создания, ведения и внесения другой правовой информации в Централизованный банкправовой информации Республики Таджикистан определяется Министерством юстиции Республики Таджикистан
ГЛАВА 12. ПЕРЕХОДНЫЕ И ЗАКЛЮЧИТЕЛЬНЫЕ ПОЛОЖЕНИЯ
Статья 94. Переходные положения
1. Составные части нормативных правовых актов, принятых и утвержденных до введения в действие настоящего Закона, сохраняются в первоначальном (исходном) виде до принятия и утверждения их в новой редакции.
2. В процессе внесения изменений и дополнений в нормативные правовые акты, принятые или утвержденные до введения в действие данного Закона, их составные части могут не изменяться и излагаться в форме, которая действовала во время принятия и утверждения данного нормативного правового акта
Статья 95. О признании утратившим силу Закона Республики Таджикистан "О нормативных правовых актах"
Признать утратившим силу Закон Республики Таджикистан от 26 марта 2009 года "О нормативных правовых актах" (Ахбори Маджлиси Оли Республики Таджикистан, 2009 г., № 3, ст.99; 2010 г., №3, ст. 152; 2011 г., №6, ст.442).
Статья 96. Порядок введения в действие настоящего Закона
Настоящий Закон ввести в действие после его официального опубликования.
Президент
Республики Таджикистан Эмомали Рахмон
г.Душанбе,
от 30 мая 2017 года, № 1414