ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН
ДАР БОРАИ ТУХМИПАРВАРӢ
БОБИ I. ҚОИДАҲОИ УМУМӢ
(Қонуни ҶТ аз 26.12.2005 № 121, аз 13.06.2007 № 283)
Моддаи 1. Мақсади Қонуни мазкур
Қонуни мазкур асоси ҳуқуқии фаъолият оид ба истеҳсол, тайёр кардан, коркард, нигоҳдори, фурӯш, кашонидан ва истифодаи тухмиҳои зироатҳои кишоварзи ва растаниҳои ҷангали, инчунин ташкилу гузаронидани назорати навъи ва назорати тухмиро муқаррар менамояд.
Моддаи 2. Мафҳумҳои асоси
Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои зерин истифода мешаванд:
тухмипарвари - фаъолият оид ба истеҳсол, тайёр кардан, коркард, нигоҳдори, фурӯш, кашонидан ва истифодаи тухмиҳои зироатҳои кишоварзи ва растаниҳои ҷангали, инчунин назорати навъи ва назорати тухми;
тухми - қисми растани (тухми, дона, мева, лӯндамева, бехмева, пиёзак, қаламча, ниҳол, кӯчат ва ғаира), ки барои такрористеҳсолкунии навъҳои зироатҳои кишоварзи ё барои такрористеҳсолкунии намудҳои растаниҳои ҷангали истифода мешавад;
сифати навъии тухми - маҷмуи нишонаҳое, ки ба навъи муайяни зироатҳои кишоварзи ва растаниҳои ҷангали мансуб будани тухмиҳоро ифода мекунад;
сифати киштбобии тухми - маҷмуи нишонаҳое, ки ба кишт мувофиқ будани тухмиро шаҳодат медиҳад;
ҳар як миқдор тухми - миқдори муайяни тухмии аз рӯи пайдоиш ва сифат якҷинса;
назорати навъи - чорабиниҳо оиди муайян кардани тозагии навъ, муқаррар кардани мансубияти зироатҳои кишоварзи ва тухмиҳо ба навъи муайян тавассути гузаронидани апробатсияи киштзор, назорати хоки ва назорати лаборатории навъ;
назорати тухми - чорабиниҳо оид ба муайян кардани сифати киштбобии тухми, назорат ба риояи талаботи стандартҳои давлати ва дигар санадҳои меъёрию ҳуқуқии соҳаи тухмипарвари;
апробатсияи кишт - тадқиқи навъҳои зироати тухми, дурага ва ниҳолҳои мева бо мақсади муайян намудани сифати навъҳо, қобили истифода будани ҳосили онҳо ва риоя намудани қоидаҳои тухмипарвари;
назорати хоки - муқаррар кардани мансубияти зироатҳои кишоварзи ва тухмиҳо ба навъи муайян ва муайян кардани тозагии навъии растани бо роҳи кишти тухмиҳо дар қитъаҳои махсус ва санҷиши минбаъдаи зироатҳои кишоварзи;
назорати лаборатории навъ - муқаррар кардани мансубияти тухми ба навъи муайян ва муайян кардани тозагии тухми бо роҳи гузаронидани таҳлили лаборатори;
бақайдгирии киштҳо - азназаргузаронии киштҳо и навъи бе гирифтани дарза барои апробатсия ҷиҳати барасмиятдарории минбаъда тибқи тартиботи муқарраршудаи натиҷаҳои азназаргузарони;
тухмии навъи ҳифзшаванда - тухмии навъе, ки дар Феҳристи давлатии дастовардҳои селексионии ҳифзшаванда ба қайд гирифта шудааст;
тозагии навъи - таносуби шуморавии бехҳои зироатҳои кишоварзии навъи асоси нисбати ҳама бехҳои инкишофёфтаи зироати мазкур;
умумияти навъи - нишондоди тозагии навъи, ки хоси растаниҳои аз гул ба гул гардолудшаванди мебошад;
зироатҳои кишоварзи - зироатҳои ғаллаги, лубиёги, бехмева, лӯндамева, хӯроки чорво, равғани эфирию равғани, техники, сабзавоти, полези, меваги, буттамеваги, алафи, ситруси, суптропики, ток, доруги, гулҳо ва дигарҳо, ки дар кишоварзи истифода бурда мешаванд;
растаниҳои ҷангали - растаниҳои ҷангалии дарахтшакл, бутташакл ва алафии дар хоҷагии ҷангал истифодашаванда.
Моддаи 3. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи тухмипарвари
ҚонунгузорииҶумҳурии Тоҷикистондар бораи тухмипарвари ба Конститутсияи (СарҚонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз ҳамин Қонун, дигар санадҳои меъёрию ҳуқуқии Ҷyмҳypии Тоҷикистон, инчунин аз санадҳои ҳуқуқии байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон эътироф карда, иборат мебошад.
Моддаи 4. Муносибатҳое, ки бо Қонуни мазкур танзим мешаванд
Қонуни мазкур муносибатҳои марбут ба фаъолияти истеҳсол, тайёр кардан, коркард, нигоҳдори, фурӯш, кашонидан ва истифодаи тухмии зироатҳои кишоварзи, ки навъашон ба Феҳристи давлатии дастовардҳои селексионии ҳифзшаванда дохил гардидаанд ва ба истифодаи онҳо иҷозат дода шудааст, инчунин ҳангоми ташкил ва гузаронидани назорати навъи ва назорати тухми ба амал меоянд, танзим мекунад.
Муносибатҳое, ки дар натиҷаи фаъолияти истеҳсол, тайёр кардан, коркард, нигоҳдори, фурӯш, кашонидан ва истифодаи тухмиҳо и растаниҳои ҷангали, инчунин вобаста ба ташкил ва гузаронидани назорати тухми дар хоҷагии ҷангал пеш меоянд, бо ҳамин Қонун ба танзим дароварда мешавад, агар дар ҚонунгузорииҶумҳурии Тоҷикистон оид ба хоҷагии ҷангал тартиби дигаре нишон дода нашуда бошад.
Муносибатхои амволи ва маъмури дар соҳаи тухмипарвари, ки ба амал меоянд, мутобиқи Қонунгузорииграждани ва маъмурии Ҷумҳурии Тоҷикистонтанзим мегарданд.
БОБИ II. ГУРӯҲҲОИ ТУХМИ
Моддаи 5. Гурӯҳҳои тухмии зироатҳои кишоварзи
Вобаста ба давраи такрористеҳсолкунии навъҳои зироатҳои кишоварзи гурӯҳҳои зерини тухми муайян карда мешаванд:
асли;
элита;
репродуксиони (тухмиҳо и репродуксияи якум ва минбаъда, инчунин дурагаи (гибриди) насли якум.
Усулҳои истеҳсоли тухмиҳои гурӯҳҳои дахлдорро мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии кишоварзии ҷумҳури муқаррар менамояд.
Моддаи 6. Тухмии асли
Тухмии асли тухмие мебошад, ки аз тарафи муаллифи навъи зироати кишоварзи ё шахси ваколатдоршудаи ӯ ба вуҷуд оварда шудааст.
Муаллифи навъи зироати кишоварзи шахси воқеи ё ҳуқуқи мебошад, ки навъи зироати кишоварзиро ба вуҷуд овардааст, нигоҳдории он ва ҳифзи маълумотҳои ба Феҳристи давлатии дастовардҳои селексиони дохил гардидаро, ки барои истифодабари иҷозат дода шудааст, таъмин мекунад.
Низомномаи бақайдгирии муаллифи навъи зироати кишоварзиро мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии кишоварзии ҷумҳури тасдиқ менамояд.
Моддаи 7. Тухмии элита
Тухмии элита тухмии зироати кишоварзие мебошад, ки аз тухмии асли ҳосил шуда, ба талаботи стандартҳои давлати ва дигар санадҳои меъёрию ҳуқуқии соҳаи тухмипарвари мувофиқат мекунад.
Шумораи наслҳои тухмиҳо и элитаро муаллифи навъҳои зироати кишоварзи муайян мекунад.
Тухмии элита барои истеҳсоли тухмии репродуксиони истифода мешавад.
Моддаи 8. Тухмии репродуксиони
Тухмии репродуксиони тухмии зироатҳои кишоварзии наслҳои минбаъдаи тухмии элита мебошад.
Шумораи наслҳои тухмии репродуксиониро мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии кишоварзии ҷумҳури муайян мекунад.
Тухмии дурагаи (гибриди) насли якум тухмии репродуксиони ба ҳисоб меравад.
Моддаи 9. Гурӯҳҳои тухмиҳои растаниҳои ҷангали
Вобаста ба хусусиятҳои ирсиашон гурӯҳҳои зерини тухмиҳои растаниҳои ҷангали муайян карда мешаванд: муқаррари, беҳтаршуда ва навъи.
Ба гурӯҳҳои мазкур ҷудо кардани тухмии растаниҳои ҷангалиро мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии хоҷагии ҷангали ҷумҳури муайян мекунад.
БОБИ III. ТАШКИЛИ ТУХМИПАРВАРИ
Моддаи 10. Системаи тухмипарвари
Системаи тухмипарварии зироатҳои кишоварзи маҷмӯи фаъолияти якҷояи шахсони воқеи ва ҳуқуқии аз ҷиҳати кор ба ҳам алоқамандро ифода мекунад, ки фаъолияти истеҳсоли тухмии асли, элита ва репродуксиониро ба ҷо меоранд.
Тартиби амали системаи тухмипарварии зироатҳои кишоварзиро мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии кишоварзии ҷумҳури муайян мекунад.
Системаи тухмипарварии растаниҳои ҷангали маҷмӯи фаъолияти якҷояи шахсони воқеи ва ҳуқуқии аз ҷиҳати кор ба ҳам алоқамандро ифода мекунад, ки фаъолияти истеҳсоли тухмиҳои муқаррари, беҳтаршуда ва навъиро ба ҷо меоранд.
Тартиби амали системаи тухмипарварии растаниҳои ҷангалиро мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракуниии хоҷагии ҷангали ҷумҳури муайян мекунад.
Моддаи 11. Тарҳи тухмипарварии зироатҳои кишоварзи ва растаниҳои ҷангали
Тарҳи тухмипарварии зироатҳои кишоварзи ва растаниҳои ҷангали аз маҷмӯи чорабиниҳо оид ба такрористеҳсолкунии навъҳои онҳо бо истифодаи усулҳои аз ҷиҳати илми асоснокшуда иборат аст.
Тарҳи тухмипарварии зироатҳои кишоварзиро мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии кишоварзи ва тарҳи тухмипарварии растаниҳои ҷангалиро мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии хоҷагии ҷангали Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян мекунанд.
Моддаи 12. Мақомоти ҷумҳурияви оиди идоракунии давлати дар соҳаи тухмипарвари
Идоракунии давлатиро дар соҳаи тухмипарвари Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бевосита ё ба воситаи мақоми махсуси аз тарафи он ваколатдоршудаи ҳокимияти иҷроия ба амал мебарорад.
Мақомоти ҷумҳурияви, ки идоракунии давлатиро дар соҳаи тухмипарвари ба ҷо меоранд, мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии кишоварзии ҷумҳури, мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии хоҷагии ҷангали ҷумҳури ва макомоти дар маҳалҳо будаи онҳоро дар бар мегирад.
Мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии кишоварзии ҷумҳури дар соҳаи тухмипарварии зироатҳои кишоварзи, мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии хоҷагии ҷангали ҷумҳури дар соҳаи тухмипарварии растаниҳои ҷангали фаъолият мекунанд.
Ваколатхои макомоти ҷумҳурияви, ки идоракунии давлатиро дар соҳаи тухмипарвари ба ҷо меоранд, аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешаванд.
Моддаи 13. Маблағгузори дар соҳаи тухмипарвари
Маблағгузори дар соҳаи тухмипарвари аз ҳисоби буҷети давлати, инчунин аз ҳисоби маблағҳои шахсони воқеи ва ҳуқуқии дар соҳаи тухмипарвари фаъолияткунанда сурат мегирад.
Моддаи 14. Дастгирии давлатии соҳаи тухмипарвари
Дастгирии давлатии соҳаи тухмипарвари тавассути чорабиниҳои зерин сурат мегирад:
ҷудо кардани маблағҳои давлати;
ҷуброни хароҷот барои истеҳсоли тухмиҳои асли ва элита;
додани қарзҳои имтиёзнок;
истифодаи дигар чораҳои ҳавасмандгардонии иқтисоди.
Моддаи 15. Таъминоти илмии тухмипарвари
Таъминоти илмии тухмипарвариро ташкилотҳои илмию тадқиқоти, ташкилотҳои илми ва шахсони воқеии бо тадқиқоти илмии соҳаи тухмипарвари машғулбуда, ба ҷо меоранд.
БОБИ IV. ИСТЕҲСОЛИ ТУХМИ
Моддаи 16. Талабот ба истеҳсоли тухми
Барои истеҳсоли тухми бояд тухмиҳо ё истифода шаванд, ки сифатҳои навъи ва киштбобии онҳо ба талаботи стандартҳои давлати ва дигар санадҳои меъёрию ҳуқуқии соҳаи тухмипарвари ҷавобгӯ бошанд.
Барои кишт (кӯчат) бо мақсади истеҳсоли тухми тухмиҳои бо растаниҳои карантини омехташуда, ба касалиҳои карантини растаниҳо гирифторшуда ва бо зараррасонандахои растани олудашударо истифода бурдан, манъ аст.
Моддаи 17. Хусусиятҳои истеҳсоли тухмиҳои гурӯҳҳои алоҳида
Тухмиҳои асли мутобиқи моддаи 6 Қонуни мазкур истеҳсол карда мешаванд.
Хорич карда шуд .
Хорич карда шуд .
Қисмҳои чоруму панҷум хориҷ карда шуд .
Тухмии гурӯҳҳои алоҳидаи растаниҳои ҷангали мувофиқи тартиби муқарраркардаи мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии хоҷагии ҷангали ҷумҳури истеҳсол карда мешавад.
Моддаи 18. Истеҳсолкунандагони тухми
Истеҳсолкунандагони тухми шахсони воқеи ва ҳуқуқи мебошанд, ки истеҳсоли тухмиро мутобиқи Қонуни мазкур амали мегардонанд.
Дар ҳуҷҷатҳои таъсисии истеҳсолкунандагони тухми мавзуъ ва мақсади фаъолияти онҳо муайян карда мешаванд.
Моддаи 19. Минтакаҳо ва хоҷагиҳои махсуси истеҳсоли тухмиҳои зироатҳои кишоварзи
Бо мақсади бо тухмии баландсифати зироати кишоварзи таъмин намудани истеҳсолот ва қонеъ кардани талаботи хоҷагиҳои ҷумҳури, ба вуҷуд овардани шароити мусоиди фитосанитари ва технологи ҳангоми истеҳсоли тухмиҳои зироатҳои кишоварзии дорои сифатҳои баланди навъи, Ҳукумати Ҷyмҳypии Тоҷикистон бо пешниҳоди мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии кишоварзии ҷумҳури, минтақа ва хоҷагиҳои махсуси тухмипарвариро қатъи назар аз шакли моликияташон муайян мекунад. Дар ин минтақаҳо ва хоҷагиҳо тартиби махсуси истеҳсоли тухмиҳои зироатҳои кишоварзи муқаррар карда мешавад.
БОБИ V. ТАЙЁР КАРДАН, КОРКАРД, НИГОҲДОРИ ВА ИСТИФОДАИ ТУХМИҲО
Моддаи 20. Тайёр кардан, коркард, нигоҳдори ва истифодаи тухмиҳо
Тартиби тайёр кардан, коркард, нигоҳдори ва истифодаи тухмиҳои зироатҳои кишоварзи ва тухмиҳои растаниҳои ҷангали мутобиқан аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии кишоварзии ҷумҳури ва мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии хоҷагии ҷангали ҷумҳури муайян карда мешавад.
Истифодаи тухмиҳое, ки моликияти зеҳни мебошанд, бо тартиби пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат мегирад.
Истифода намудани тухмиҳо ё (кӯчат), ки сифатҳои навъи ва киштии онҳо ба талаботи стандартҳои давлати ва дигар санадҳои меъёрию ҳуқуқи дар бораи тухмипарвари ҷавобгӯ нестанд, манъ аст.
Моддаи 21. Фонди давлатии тухми
Фондхои давлатии тухми аз захираҳои тухмии зироатҳои кишоварзи ва растаниҳои ҷангали иборат буда, барои минтақа хое пешбини шудаанд, ки дар он ҷо истеҳсоли тухми ба роҳ монда нашудааст ё дар истеҳсоли он имконият маҳдуд аст, инчунин барои кӯмак расонидан ба шахсони воқеи ва ҳуқуқии ба истеҳсоли маҳсулоти кишоварзи машғулбуда, ё дар хоҷагии ҷангал коркунанда, ҳангоми ҳолатҳои офати табии, ё дигар ҳолатҳои фавқулодда ташкил дода мешаванд.
Барои фондхои давлатии тухми тухмиҳо ё тайёр карда мешаванд, ки дорои сертификати сифатҳои навъи ва киштбобии тухмиҳо мебошанд.
Фондхои давлатии тухмиҳо аз ҳисоби маблағҳои буҷети ҷумҳурияви ва дигар манбаъхои Қонун манънакарда ташкил меебанд.
Фондхои давлатии тухми моликияти ҷумҳурияви мебошанд.
Фондхои давлатии тухмии зироатҳои кишоварзи ва фондхои давлатии тухмии растаниҳои ҷангали мутобиқан аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии кишоварзии ҷумҳури ва мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии хоҷагии ҷангали ҷумҳури ташкил дода мешаванд.
Тартиби ташкилдиҳи ва истифодаи фондхои давлатии тухми аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян мегардад.
Моддаи 22. Фондхои суғуртавии тухми
Фондхои суғуртавии тухми аз захираҳои тухмии зироатҳои кишоварзи ва растаниҳои ҷангали иборат буда, барои дар ҳолатҳои беҳосили ва дигар ҳолатҳои фавқулодда истифода намудан, ташкил дода мешаванд.
Тартиби ташкилдиҳи ва истифодаи фондхои суғуртавии тухмии зироатҳои кишоварзиро мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии кишоварзии ҷумҳури муайян мекунад.
Тартиби ташкилдиҳи ва истифодаи фондхои суғуртавии тухмии растаниҳои ҷангалиро мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии хоҷагии ҷангали ҷумҳури муайян менамояд.
БОБИ VI. ТАРТИБИ МУАЙЯН КАРДАНИ СИФАТҲОИ НАВЪИ ВА КИШТБОБИИ ТУХМИ
Моддаи 23. Талаботи умуми ба муайян кардани сифатҳои навъи ва киштбобии тухми
Тухмии барои кишт (кӯчат) пешбини шуда, бояд аз ҷиҳати сифатҳои навъи ва киштбобиаш санҷида шавад.
Барои муайян кардани сифатҳои навъи ва киштбобии тухми усулҳо, мафҳумҳо ва санадҳои меъёрию ҳуқуқи оид ба тухмипарвари, инчунин намунахои ягонаи воситаҳои техники истифода мешаванд.
Сифатхои киштбобии тухми дар асоси талаботи стандартҳои давлати ва дигар санадҳои меъёрию ҳуқуқии соҳаи тухмипарвари муайян карда мешаванд.
Моддаи 24. Муайян кардани сифатҳои навъии тухмии зироатҳои кишоварзи
Муайян кардани сифатҳои навъии тухмии зироатҳои кишоварзи бо роҳи апробатсияи киштҳо, назорати хоки ва лаборатории навъ сурат мегирад.
Киштҳои зироатҳои кишоварзие, ки тухмии онҳо барои фурӯш муайян шудааст, ҳатман бояд аз апробатсия гузаранд.
Тартиби гузаронидани апробатсияи киштҳо и зироатҳои кишоварзи, назорати хоки ва лаборатории навъи, инчунин бақайдгирии киштҳои зироатҳои кишоварзи аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии кишоварзии ҷумҳури муайян карда мешавад.
Моддаи 25. Муайян кардани сифатҳои киштбобии тухми
Муайян кардани сифатҳои киштбобии тухми бо роҳи интихоб карда гирифтани тухми ва таҳлили он гузаронида мешавад.
Интихоб карда гирифтани тухми аз тарафи мақоми ваколатдор дар соҳаи тухмипарварӣ аз миқдори тухмии барои фурӯш пешбинишуда сурат мегирад .
Таҳлили тухми аз тарафи мақоми ваколатдор дар соҳаи тухмипарварӣ, инчунин аз тарафи шахсони вокъи ва ҳуқуқии ваколатдошта сурат мегирад .
Тартиби додани ваколатро ба шахсони воқеи ва ҳуқуқи барои муайян кардани сифатҳои киштбобии тухмиҳои зироатҳои кишоварзи ва тухмии растаниҳои ҷангали мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии кишоварзии ҷумҳури ва мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии хоҷагии ҷангали ҷумҳури муқаррар мекунанд.
Санҷиши тухми аз миқдори тухмии барои аз Ҷумҳурии Тоҷикистон содиршаванда ва таҳлили он тибқи санадҳои ҳуқуқии байналмилали ба ҷо оварда мешавад.
Моддаи 26. Сертификатсияи тухми
Ҳар як миқдори тухми, ки барои фурӯш пешбини шудааст, бояд сертификати сифати навъи ва киштбобиро дошта бошад.
Аз рӯи хоҳиши истеҳсолкунандагони тухми чунин сертификат ҳамчунин барои ҳар як миқдори тухмие, ки барои эҳтиёҷоти худии истеҳсолкунандагон пешбини шудааст, дода мешавад.
Ҳар як миқдори тухмие, ки барои аз Ҷумҳурии Тоҷикистон баровардан пешбини шудааст, бояд тибқи санадҳои ҳуқуқии байналмилали дорои сертификати сифати навъи ва киштбоби, сертификати фитосанитари ва иҷозати карантинии содирот бошад.
Сертификати сифати навъӣ ва киштбобии тухмӣ, сертификати фитосанитарӣ ва иҷозати карантинии содирот аз ҷониби мақоми ваколатдори соҳаи тухмипарварӣ дода мешавад .
Тартиби сертификатсиякунони ва тартиби додани иҷозати карантинии содироти тухмиро мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии кишоварзии ҷумҳури муайян мекунад.
Моддаи 27. Шаҳодатномаи сифати тухми
Ба тухмии барои эҳтиёҷоти худии истеҳсолкунандагон пешбини шуда, инчунин ба тухмии ба талаботи стандартҳои давлати ва дигар санадҳои меъёрию ҳуқуқии соҳаи тухмипарвари мувофиқнабуда, шаҳодатномаи сифати тухми дода мешавад.
Шаҳодатномаи сифати тухмиро мақоми ваколатдор дар соҳаи тухмипарварӣ тибқи тартиботи муқарраркардаи мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии кишоварзии ҷумҳури медиҳад .
БОБИ VII. ГАРДИШИ ҲАР ЯК МИҚДОРИ ТУХМИ
Моддаи 28. Қобили гардиш будани ҳар як миқдори тухми
Ҳар як миқдори тухмии зироатҳои кишоварзие, ки навъи онҳо ба Феҳристи давлатии дастовардҳои селексиони дохил шудаанду ба истифодаи онҳо иҷозат дода шудааст, ҳангоми мавҷудияти сертификати сифатҳои навъи ва киштбобии ин гуна тухми, инчунин сертификати фитосанитари, ба гардиш иҷозат дода мешавад.
Баъди аз Феҳристи давлатии дастовардҳои селексиони хориҷ намудани навъҳои зироатҳои кишоварзи тухмиҳои ин навъҳо боз ду соли минбаъда дар гардиш буда метавонанд. Навъҳои мазкур ба гурӯҳҳои тухмиҳо и репродуксиони мансуб дониста мешаванд.
Гардиши ҳар як миқдори тухмии растаниҳои ҷангали ҳангоми мавҷуд будани сертификати сифатҳои навъи ва киштбобии онҳо, инчунин бо риояи талаботи муқарраркардаи мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии хоҷагии ҷангали ҷумҳури иҷозат дода мешавад.
Моддаи 29. Фурӯш ва кашонидани ҳар як миқдори тухми
Фурӯш ва кашонидани ҳар як миқдори тухми мутобиқи ҚонунгузорииҶумҳурии Тоҷикистон дар бораи тухмипарвари сурат мегирад.
Ҳар як миқдори тухми ҳангоми фурӯш ва кашонидани он метавонад дар борҷома ё дар ҳолати рехта бошад.
Ҳангоми фурӯш ва кашонидани ҳар як миқдори тухми борҷома ё воситаҳои борбандии он бояд дорои тамғаи муқарраркардашуда бошанд.
Ҳангоми фурӯш ва кашонидани ҳар як миқдори тухми дар ҳолати рехта ҳуҷҷатҳои бо тухми ҳамроҳ фиристодашаванда бояд бо нишон додани маълумоти навъи зироати ҳар як миқдори тухми, пайдоиш ва сифати тухми тартиб дода шаванд.
Ҳар як миқдори тухмиҳое, ки бо доруҳои кимиёви ё биологи коркард шудаанд, бояд дар борҷома ҷои карда шаванд. Борҷома ва воситаҳои борбандии ин гуна тухмиҳо бояд навиштаҷоти дахлдор ва ҳуҷҷатҳои бо он ҳамроҳ фиристодашаванда дошта бошанд, ки дар онҳо тартиби истифодаи чунин ҳар як миқдори тухми ва маълумот дар бораи эҳтимоли таъсири манфи ба саломатии инсон ва муҳити зист зикр карда шаванд.
Ҳангоми фурӯш ва кашонидани ҳар як миқдори тухми дар борҷома ва воситаҳои борбандии он, тамға, ҳуҷҷатҳои бо он ҳамроҳ фиристодашаванда зикр кардани маълумоти аслан ба навъи зироат мутобиқнабуда, пайдоиш ва сифати тухми, инчунин паҳн кардани маълумоти бардуруғ дар бораи тухми дар воситаҳои ахбори умум, манъ аст.
Тартиби фурӯш ва кашонидани ҳар як миқдори тухмии зироати кишоварзи ва ҳар як миқдори тухмии растаниҳои ҷангали мутобиқан аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии кишоварзии ҷумҳури ва мақоми идоракунии хоҷагии ҷангали ҷумҳури муқаррар карда мешавад.
Моддаи 30. хориҷ карда шуд
Моддаи 31. Воридот ва содироти ҳар як миқдори тухми
Ба Ҷумҳурии Тоҷикистон ворид кардани ҳар як миқдори тухмии дорои сертификати сифатҳои навъию киштбоби ва ҳар як миқдори тухмии мазкур, ки ҷавобгӯи талаботи Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва санадҳои ҳуқуқии байналмилали аст, иҷозат дода мешавад.
Ба Ҷумҳурии Тоҷикистон ворид намудани ҳар як миқдори тухми дар ҳолати рехта, бо доруҳои кимиёви ва ё биологи коркардшуда, инчунин ҳар як миқдори тухмиҳо и зироат, ки ба Феҳристи дастовардҳои селексионии барои истифода иҷозатдодашуда дохил нашудаанд, ба истиснои ҳар як миқдори тухмиҳо ё, ки барои тадқиқоти илми, санҷишҳои давлати, истеҳсоли тухмиҳои аз Ҷумҳурии Тоҷикистон содиршаванда пешбинишуда, манъ аст.
Ҳар як миқдори тухмии ба Ҷумҳурии Тоҷикистон воридшуда, бояд таҳти назорати тухми ва назорати фитосанитари қарор гирад.
Воридот ва содироти ҳар як миқдори тухмии навъҳои аз тарафи давлат ҳифзшавандаи зироатҳо дар мавридхои риоя нашудани ҚонунгузорииҶумҳурии Точикистон, манъ аст. Назорати воридот ва содироти ҳар як миқдори тухми дар Ҷумҳурии Тоҷикистон аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии кишоварзии ҷумҳури ва мақоми махсуси, ваколатдори давлати оид ба идоракунии хоҷагии ҷангали ҷумҳури амали карда мешавад.
Тартиби воридот ва содироти ҳар як миқдори тухмиро дар ҷумҳури, ҚонунгузорииҶумҳурии Тоҷикистон муқаррар мекунад.
Моддаи 32. Кафолати сифати тухми
Шахсони воқеи ё ҳуқуқии фурӯшандаи ҳар як миқдори тухми кафолат медиханд, ки сифати навъи ва киштбобии ҳар як миқдори тухмии фурӯхташаванда мутобиқи маълумоти дар сертификати дахлдор нишон дода шуда мебошад.
Дар сурати ба сертификати дахлдор мувофиқат накардани сифатҳои навъи ва киштбобии ҳар як миқдори тухмии фурӯхташаванда, шахсони воқеи ё ҳуқуқи, ки бо фурӯши чунин тухми машғуланд, тибқи ҚонунгузорииҶумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгари кашида мешаванд.
БОБИ VIII. ТАШКИЛОТҲОЕ, КИ НАЗОРАТИ НАВЪИ ВА НАЗОРАТИ ТУХМИ МЕБАРАНД
Моддаи 33. Талаботи умуми ба гузаронидани назорати навъи ва назорати тухми
Назорати навъи ва назорати тухми бо мақсади таъмини риояи Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи тухмипарвари, санадҳои дар асоси онҳо қабулкардаи мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии кишоварзии ҷумҳури ва мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии хоҷагии ҷангали ҷумҳури, инчунин талаботи стандартҳои давлати ва дигар санадҳои меъёрию ҳуқуқии соҳаи тухмипарвари сурат мегирад.
Назорати навъи ва назорати тухми нисбати киштҳо ва тухмии мансуби шахсони воқеи ва ҳуқуқи гузаронида мешаванд, ки дар соҳаи тухмипарвари фаъолият доранд.
Назорати давлатии фаъолияти субъектҳои хоҷагидор новобаста аз шаклҳои моликият ва тобеъияти идоравии онҳо бо роҳи гузаронидани санҷиши риояи қонунгузории соҳаи тухмииарварӣ, мутобиқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор дар Ҷумҳурии Тоҷикистон" ба амал бароварда мешавад .
Моддаи 34. Ташкилотҳое, ки назорати навъи ва назорати тухми мебаранд
Назорати навъи ва назорати тухмиро нисбати киштҳо ва тухмии зироатҳои кишоварзи, инчунин растаниҳои ҷангали мақоми ваколатдор дар соҳаи тухмипарварӣ бо тартиби муқарраркардаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон мегузаронад .
Моддаи 35. Нозирони мақоми ваколатдор дар соҳаи тухмипарвари
Нозирони мақоми ваколатдор дар соҳаи тухмипарвари дар доираи салоҳияти худ ҳуқуқ доранд :
тибқи тартиби муқаррарнамудаи қонун ба назди шахсони воқеи ва ҳуқуқи, ки бо фаъолияти тухмипарвари машғуланд раванд ва аз онҳо ба таври ройгон маълумоти заруриро гиранд ;
дар ҳолатҳои ошкор кардани вайронкунии қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи тухмипарварӣ ба суд оид ба манъи фурӯш ё истифодаи тухмӣ даъво пешниҳод намоянд ;
Хорич карда шуд .
ба шахсони воқеи ва ҳуқуқи, ки дар соҳаи тухмипарвари фаъолият доранд, оиди бартараф намудани вайроншавии қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи тухмипарвари пешниҳодот диҳанд;
дигар ваколатҳои муқарраркардаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистонро амали гардонанд.
Тартиби фаъолияти нозирони мақоми ваколатдор дар соҳаи тухмипарвариро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар менамояд .
БОБИ IХ. ҲАЛЛИ БАҲСҲО ҲАНГОМИ ФАЪОЛИЯТ ДАР СОҲАИ ТУХМИПАРВАРИ
Моддаи 36. Ҳалли баҳсҳо ҳангоми фаъолият дар соҳаи тухмипарвари
Баҳсҳое, ки ҳангоми фаъолият дар соҳаи тухмипарвари ба амал меоянд, аз тарафи суд мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳал карда мешаванд.
БОБИ Х. ҶАВОБГАРИ БАРОИ ВАЙРОН КАРДАНИ ҚОНУНГУЗОРИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ТУХМИПАРВАРИ
Моддаи 37. Ҷавобгари барои вайрон кардани қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи тухмипарвари
Вайрон кардани қонунгузори дар бораи тухмипарвари мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон боиси ҷавобгари мешавад.
Моддаи 38. Тартиби мавриди амал қарор додани қонуни мазкур
Қонуни мазкур пас аз интишори расмиаш мавриди амал қарор дода шавад.
Президенти
Ҷумҳурии Тоҷикистон Э. Раҳмонов
ш. Душанбе
2 декабри соли 2002 № 70
ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН
ДАР БОРАИ ТУХМИПАРВАРӢ
БОБИ I. ҚОИДАҲОИ УМУМӢ
(Қонуни ҶТ аз 26.12.2005 № 121, аз 13.06.2007 № 283)
Моддаи 1. Мақсади Қонуни мазкур
Қонуни мазкур асоси ҳуқуқии фаъолият оид ба истеҳсол, тайёр кардан, коркард, нигоҳдори, фурӯш, кашонидан ва истифодаи тухмиҳои зироатҳои кишоварзи ва растаниҳои ҷангали, инчунин ташкилу гузаронидани назорати навъи ва назорати тухмиро муқаррар менамояд.
Моддаи 2. Мафҳумҳои асоси
Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои зерин истифода мешаванд:
тухмипарвари - фаъолият оид ба истеҳсол, тайёр кардан, коркард, нигоҳдори, фурӯш, кашонидан ва истифодаи тухмиҳои зироатҳои кишоварзи ва растаниҳои ҷангали, инчунин назорати навъи ва назорати тухми;
тухми - қисми растани (тухми, дона, мева, лӯндамева, бехмева, пиёзак, қаламча, ниҳол, кӯчат ва ғаира), ки барои такрористеҳсолкунии навъҳои зироатҳои кишоварзи ё барои такрористеҳсолкунии намудҳои растаниҳои ҷангали истифода мешавад;
сифати навъии тухми - маҷмуи нишонаҳое, ки ба навъи муайяни зироатҳои кишоварзи ва растаниҳои ҷангали мансуб будани тухмиҳоро ифода мекунад;
сифати киштбобии тухми - маҷмуи нишонаҳое, ки ба кишт мувофиқ будани тухмиро шаҳодат медиҳад;
ҳар як миқдор тухми - миқдори муайяни тухмии аз рӯи пайдоиш ва сифат якҷинса;
назорати навъи - чорабиниҳо оиди муайян кардани тозагии навъ, муқаррар кардани мансубияти зироатҳои кишоварзи ва тухмиҳо ба навъи муайян тавассути гузаронидани апробатсияи киштзор, назорати хоки ва назорати лаборатории навъ;
назорати тухми - чорабиниҳо оид ба муайян кардани сифати киштбобии тухми, назорат ба риояи талаботи стандартҳои давлати ва дигар санадҳои меъёрию ҳуқуқии соҳаи тухмипарвари;
апробатсияи кишт - тадқиқи навъҳои зироати тухми, дурага ва ниҳолҳои мева бо мақсади муайян намудани сифати навъҳо, қобили истифода будани ҳосили онҳо ва риоя намудани қоидаҳои тухмипарвари;
назорати хоки - муқаррар кардани мансубияти зироатҳои кишоварзи ва тухмиҳо ба навъи муайян ва муайян кардани тозагии навъии растани бо роҳи кишти тухмиҳо дар қитъаҳои махсус ва санҷиши минбаъдаи зироатҳои кишоварзи;
назорати лаборатории навъ - муқаррар кардани мансубияти тухми ба навъи муайян ва муайян кардани тозагии тухми бо роҳи гузаронидани таҳлили лаборатори;
бақайдгирии киштҳо - азназаргузаронии киштҳо и навъи бе гирифтани дарза барои апробатсия ҷиҳати барасмиятдарории минбаъда тибқи тартиботи муқарраршудаи натиҷаҳои азназаргузарони;
тухмии навъи ҳифзшаванда - тухмии навъе, ки дар Феҳристи давлатии дастовардҳои селексионии ҳифзшаванда ба қайд гирифта шудааст;
тозагии навъи - таносуби шуморавии бехҳои зироатҳои кишоварзии навъи асоси нисбати ҳама бехҳои инкишофёфтаи зироати мазкур;
умумияти навъи - нишондоди тозагии навъи, ки хоси растаниҳои аз гул ба гул гардолудшаванди мебошад;
зироатҳои кишоварзи - зироатҳои ғаллаги, лубиёги, бехмева, лӯндамева, хӯроки чорво, равғани эфирию равғани, техники, сабзавоти, полези, меваги, буттамеваги, алафи, ситруси, суптропики, ток, доруги, гулҳо ва дигарҳо, ки дар кишоварзи истифода бурда мешаванд;
растаниҳои ҷангали - растаниҳои ҷангалии дарахтшакл, бутташакл ва алафии дар хоҷагии ҷангал истифодашаванда.
Моддаи 3. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи тухмипарвари
ҚонунгузорииҶумҳурии Тоҷикистондар бораи тухмипарвари ба Конститутсияи (СарҚонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз ҳамин Қонун, дигар санадҳои меъёрию ҳуқуқии Ҷyмҳypии Тоҷикистон, инчунин аз санадҳои ҳуқуқии байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон эътироф карда, иборат мебошад.
Моддаи 4. Муносибатҳое, ки бо Қонуни мазкур танзим мешаванд
Қонуни мазкур муносибатҳои марбут ба фаъолияти истеҳсол, тайёр кардан, коркард, нигоҳдори, фурӯш, кашонидан ва истифодаи тухмии зироатҳои кишоварзи, ки навъашон ба Феҳристи давлатии дастовардҳои селексионии ҳифзшаванда дохил гардидаанд ва ба истифодаи онҳо иҷозат дода шудааст, инчунин ҳангоми ташкил ва гузаронидани назорати навъи ва назорати тухми ба амал меоянд, танзим мекунад.
Муносибатҳое, ки дар натиҷаи фаъолияти истеҳсол, тайёр кардан, коркард, нигоҳдори, фурӯш, кашонидан ва истифодаи тухмиҳо и растаниҳои ҷангали, инчунин вобаста ба ташкил ва гузаронидани назорати тухми дар хоҷагии ҷангал пеш меоянд, бо ҳамин Қонун ба танзим дароварда мешавад, агар дар ҚонунгузорииҶумҳурии Тоҷикистон оид ба хоҷагии ҷангал тартиби дигаре нишон дода нашуда бошад.
Муносибатхои амволи ва маъмури дар соҳаи тухмипарвари, ки ба амал меоянд, мутобиқи Қонунгузорииграждани ва маъмурии Ҷумҳурии Тоҷикистонтанзим мегарданд.
БОБИ II. ГУРӯҲҲОИ ТУХМИ
Моддаи 5. Гурӯҳҳои тухмии зироатҳои кишоварзи
Вобаста ба давраи такрористеҳсолкунии навъҳои зироатҳои кишоварзи гурӯҳҳои зерини тухми муайян карда мешаванд:
асли;
элита;
репродуксиони (тухмиҳо и репродуксияи якум ва минбаъда, инчунин дурагаи (гибриди) насли якум.
Усулҳои истеҳсоли тухмиҳои гурӯҳҳои дахлдорро мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии кишоварзии ҷумҳури муқаррар менамояд.
Моддаи 6. Тухмии асли
Тухмии асли тухмие мебошад, ки аз тарафи муаллифи навъи зироати кишоварзи ё шахси ваколатдоршудаи ӯ ба вуҷуд оварда шудааст.
Муаллифи навъи зироати кишоварзи шахси воқеи ё ҳуқуқи мебошад, ки навъи зироати кишоварзиро ба вуҷуд овардааст, нигоҳдории он ва ҳифзи маълумотҳои ба Феҳристи давлатии дастовардҳои селексиони дохил гардидаро, ки барои истифодабари иҷозат дода шудааст, таъмин мекунад.
Низомномаи бақайдгирии муаллифи навъи зироати кишоварзиро мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии кишоварзии ҷумҳури тасдиқ менамояд.
Моддаи 7. Тухмии элита
Тухмии элита тухмии зироати кишоварзие мебошад, ки аз тухмии асли ҳосил шуда, ба талаботи стандартҳои давлати ва дигар санадҳои меъёрию ҳуқуқии соҳаи тухмипарвари мувофиқат мекунад.
Шумораи наслҳои тухмиҳо и элитаро муаллифи навъҳои зироати кишоварзи муайян мекунад.
Тухмии элита барои истеҳсоли тухмии репродуксиони истифода мешавад.
Моддаи 8. Тухмии репродуксиони
Тухмии репродуксиони тухмии зироатҳои кишоварзии наслҳои минбаъдаи тухмии элита мебошад.
Шумораи наслҳои тухмии репродуксиониро мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии кишоварзии ҷумҳури муайян мекунад.
Тухмии дурагаи (гибриди) насли якум тухмии репродуксиони ба ҳисоб меравад.
Моддаи 9. Гурӯҳҳои тухмиҳои растаниҳои ҷангали
Вобаста ба хусусиятҳои ирсиашон гурӯҳҳои зерини тухмиҳои растаниҳои ҷангали муайян карда мешаванд: муқаррари, беҳтаршуда ва навъи.
Ба гурӯҳҳои мазкур ҷудо кардани тухмии растаниҳои ҷангалиро мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии хоҷагии ҷангали ҷумҳури муайян мекунад.
БОБИ III. ТАШКИЛИ ТУХМИПАРВАРИ
Моддаи 10. Системаи тухмипарвари
Системаи тухмипарварии зироатҳои кишоварзи маҷмӯи фаъолияти якҷояи шахсони воқеи ва ҳуқуқии аз ҷиҳати кор ба ҳам алоқамандро ифода мекунад, ки фаъолияти истеҳсоли тухмии асли, элита ва репродуксиониро ба ҷо меоранд.
Тартиби амали системаи тухмипарварии зироатҳои кишоварзиро мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии кишоварзии ҷумҳури муайян мекунад.
Системаи тухмипарварии растаниҳои ҷангали маҷмӯи фаъолияти якҷояи шахсони воқеи ва ҳуқуқии аз ҷиҳати кор ба ҳам алоқамандро ифода мекунад, ки фаъолияти истеҳсоли тухмиҳои муқаррари, беҳтаршуда ва навъиро ба ҷо меоранд.
Тартиби амали системаи тухмипарварии растаниҳои ҷангалиро мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракуниии хоҷагии ҷангали ҷумҳури муайян мекунад.
Моддаи 11. Тарҳи тухмипарварии зироатҳои кишоварзи ва растаниҳои ҷангали
Тарҳи тухмипарварии зироатҳои кишоварзи ва растаниҳои ҷангали аз маҷмӯи чорабиниҳо оид ба такрористеҳсолкунии навъҳои онҳо бо истифодаи усулҳои аз ҷиҳати илми асоснокшуда иборат аст.
Тарҳи тухмипарварии зироатҳои кишоварзиро мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии кишоварзи ва тарҳи тухмипарварии растаниҳои ҷангалиро мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии хоҷагии ҷангали Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян мекунанд.
Моддаи 12. Мақомоти ҷумҳурияви оиди идоракунии давлати дар соҳаи тухмипарвари
Идоракунии давлатиро дар соҳаи тухмипарвари Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бевосита ё ба воситаи мақоми махсуси аз тарафи он ваколатдоршудаи ҳокимияти иҷроия ба амал мебарорад.
Мақомоти ҷумҳурияви, ки идоракунии давлатиро дар соҳаи тухмипарвари ба ҷо меоранд, мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии кишоварзии ҷумҳури, мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии хоҷагии ҷангали ҷумҳури ва макомоти дар маҳалҳо будаи онҳоро дар бар мегирад.
Мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии кишоварзии ҷумҳури дар соҳаи тухмипарварии зироатҳои кишоварзи, мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии хоҷагии ҷангали ҷумҳури дар соҳаи тухмипарварии растаниҳои ҷангали фаъолият мекунанд.
Ваколатхои макомоти ҷумҳурияви, ки идоракунии давлатиро дар соҳаи тухмипарвари ба ҷо меоранд, аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешаванд.
Моддаи 13. Маблағгузори дар соҳаи тухмипарвари
Маблағгузори дар соҳаи тухмипарвари аз ҳисоби буҷети давлати, инчунин аз ҳисоби маблағҳои шахсони воқеи ва ҳуқуқии дар соҳаи тухмипарвари фаъолияткунанда сурат мегирад.
Моддаи 14. Дастгирии давлатии соҳаи тухмипарвари
Дастгирии давлатии соҳаи тухмипарвари тавассути чорабиниҳои зерин сурат мегирад:
ҷудо кардани маблағҳои давлати;
ҷуброни хароҷот барои истеҳсоли тухмиҳои асли ва элита;
додани қарзҳои имтиёзнок;
истифодаи дигар чораҳои ҳавасмандгардонии иқтисоди.
Моддаи 15. Таъминоти илмии тухмипарвари
Таъминоти илмии тухмипарвариро ташкилотҳои илмию тадқиқоти, ташкилотҳои илми ва шахсони воқеии бо тадқиқоти илмии соҳаи тухмипарвари машғулбуда, ба ҷо меоранд.
БОБИ IV. ИСТЕҲСОЛИ ТУХМИ
Моддаи 16. Талабот ба истеҳсоли тухми
Барои истеҳсоли тухми бояд тухмиҳо ё истифода шаванд, ки сифатҳои навъи ва киштбобии онҳо ба талаботи стандартҳои давлати ва дигар санадҳои меъёрию ҳуқуқии соҳаи тухмипарвари ҷавобгӯ бошанд.
Барои кишт (кӯчат) бо мақсади истеҳсоли тухми тухмиҳои бо растаниҳои карантини омехташуда, ба касалиҳои карантини растаниҳо гирифторшуда ва бо зараррасонандахои растани олудашударо истифода бурдан, манъ аст.
Моддаи 17. Хусусиятҳои истеҳсоли тухмиҳои гурӯҳҳои алоҳида
Тухмиҳои асли мутобиқи моддаи 6 Қонуни мазкур истеҳсол карда мешаванд.
Хорич карда шуд .
Хорич карда шуд .
Қисмҳои чоруму панҷум хориҷ карда шуд .
Тухмии гурӯҳҳои алоҳидаи растаниҳои ҷангали мувофиқи тартиби муқарраркардаи мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии хоҷагии ҷангали ҷумҳури истеҳсол карда мешавад.
Моддаи 18. Истеҳсолкунандагони тухми
Истеҳсолкунандагони тухми шахсони воқеи ва ҳуқуқи мебошанд, ки истеҳсоли тухмиро мутобиқи Қонуни мазкур амали мегардонанд.
Дар ҳуҷҷатҳои таъсисии истеҳсолкунандагони тухми мавзуъ ва мақсади фаъолияти онҳо муайян карда мешаванд.
Моддаи 19. Минтакаҳо ва хоҷагиҳои махсуси истеҳсоли тухмиҳои зироатҳои кишоварзи
Бо мақсади бо тухмии баландсифати зироати кишоварзи таъмин намудани истеҳсолот ва қонеъ кардани талаботи хоҷагиҳои ҷумҳури, ба вуҷуд овардани шароити мусоиди фитосанитари ва технологи ҳангоми истеҳсоли тухмиҳои зироатҳои кишоварзии дорои сифатҳои баланди навъи, Ҳукумати Ҷyмҳypии Тоҷикистон бо пешниҳоди мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии кишоварзии ҷумҳури, минтақа ва хоҷагиҳои махсуси тухмипарвариро қатъи назар аз шакли моликияташон муайян мекунад. Дар ин минтақаҳо ва хоҷагиҳо тартиби махсуси истеҳсоли тухмиҳои зироатҳои кишоварзи муқаррар карда мешавад.
БОБИ V. ТАЙЁР КАРДАН, КОРКАРД, НИГОҲДОРИ ВА ИСТИФОДАИ ТУХМИҲО
Моддаи 20. Тайёр кардан, коркард, нигоҳдори ва истифодаи тухмиҳо
Тартиби тайёр кардан, коркард, нигоҳдори ва истифодаи тухмиҳои зироатҳои кишоварзи ва тухмиҳои растаниҳои ҷангали мутобиқан аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии кишоварзии ҷумҳури ва мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии хоҷагии ҷангали ҷумҳури муайян карда мешавад.
Истифодаи тухмиҳое, ки моликияти зеҳни мебошанд, бо тартиби пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат мегирад.
Истифода намудани тухмиҳо ё (кӯчат), ки сифатҳои навъи ва киштии онҳо ба талаботи стандартҳои давлати ва дигар санадҳои меъёрию ҳуқуқи дар бораи тухмипарвари ҷавобгӯ нестанд, манъ аст.
Моддаи 21. Фонди давлатии тухми
Фондхои давлатии тухми аз захираҳои тухмии зироатҳои кишоварзи ва растаниҳои ҷангали иборат буда, барои минтақа хое пешбини шудаанд, ки дар он ҷо истеҳсоли тухми ба роҳ монда нашудааст ё дар истеҳсоли он имконият маҳдуд аст, инчунин барои кӯмак расонидан ба шахсони воқеи ва ҳуқуқии ба истеҳсоли маҳсулоти кишоварзи машғулбуда, ё дар хоҷагии ҷангал коркунанда, ҳангоми ҳолатҳои офати табии, ё дигар ҳолатҳои фавқулодда ташкил дода мешаванд.
Барои фондхои давлатии тухми тухмиҳо ё тайёр карда мешаванд, ки дорои сертификати сифатҳои навъи ва киштбобии тухмиҳо мебошанд.
Фондхои давлатии тухмиҳо аз ҳисоби маблағҳои буҷети ҷумҳурияви ва дигар манбаъхои Қонун манънакарда ташкил меебанд.
Фондхои давлатии тухми моликияти ҷумҳурияви мебошанд.
Фондхои давлатии тухмии зироатҳои кишоварзи ва фондхои давлатии тухмии растаниҳои ҷангали мутобиқан аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии кишоварзии ҷумҳури ва мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии хоҷагии ҷангали ҷумҳури ташкил дода мешаванд.
Тартиби ташкилдиҳи ва истифодаи фондхои давлатии тухми аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян мегардад.
Моддаи 22. Фондхои суғуртавии тухми
Фондхои суғуртавии тухми аз захираҳои тухмии зироатҳои кишоварзи ва растаниҳои ҷангали иборат буда, барои дар ҳолатҳои беҳосили ва дигар ҳолатҳои фавқулодда истифода намудан, ташкил дода мешаванд.
Тартиби ташкилдиҳи ва истифодаи фондхои суғуртавии тухмии зироатҳои кишоварзиро мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии кишоварзии ҷумҳури муайян мекунад.
Тартиби ташкилдиҳи ва истифодаи фондхои суғуртавии тухмии растаниҳои ҷангалиро мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии хоҷагии ҷангали ҷумҳури муайян менамояд.
БОБИ VI. ТАРТИБИ МУАЙЯН КАРДАНИ СИФАТҲОИ НАВЪИ ВА КИШТБОБИИ ТУХМИ
Моддаи 23. Талаботи умуми ба муайян кардани сифатҳои навъи ва киштбобии тухми
Тухмии барои кишт (кӯчат) пешбини шуда, бояд аз ҷиҳати сифатҳои навъи ва киштбобиаш санҷида шавад.
Барои муайян кардани сифатҳои навъи ва киштбобии тухми усулҳо, мафҳумҳо ва санадҳои меъёрию ҳуқуқи оид ба тухмипарвари, инчунин намунахои ягонаи воситаҳои техники истифода мешаванд.
Сифатхои киштбобии тухми дар асоси талаботи стандартҳои давлати ва дигар санадҳои меъёрию ҳуқуқии соҳаи тухмипарвари муайян карда мешаванд.
Моддаи 24. Муайян кардани сифатҳои навъии тухмии зироатҳои кишоварзи
Муайян кардани сифатҳои навъии тухмии зироатҳои кишоварзи бо роҳи апробатсияи киштҳо, назорати хоки ва лаборатории навъ сурат мегирад.
Киштҳои зироатҳои кишоварзие, ки тухмии онҳо барои фурӯш муайян шудааст, ҳатман бояд аз апробатсия гузаранд.
Тартиби гузаронидани апробатсияи киштҳо и зироатҳои кишоварзи, назорати хоки ва лаборатории навъи, инчунин бақайдгирии киштҳои зироатҳои кишоварзи аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии кишоварзии ҷумҳури муайян карда мешавад.
Моддаи 25. Муайян кардани сифатҳои киштбобии тухми
Муайян кардани сифатҳои киштбобии тухми бо роҳи интихоб карда гирифтани тухми ва таҳлили он гузаронида мешавад.
Интихоб карда гирифтани тухми аз тарафи мақоми ваколатдор дар соҳаи тухмипарварӣ аз миқдори тухмии барои фурӯш пешбинишуда сурат мегирад .
Таҳлили тухми аз тарафи мақоми ваколатдор дар соҳаи тухмипарварӣ, инчунин аз тарафи шахсони вокъи ва ҳуқуқии ваколатдошта сурат мегирад .
Тартиби додани ваколатро ба шахсони воқеи ва ҳуқуқи барои муайян кардани сифатҳои киштбобии тухмиҳои зироатҳои кишоварзи ва тухмии растаниҳои ҷангали мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии кишоварзии ҷумҳури ва мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии хоҷагии ҷангали ҷумҳури муқаррар мекунанд.
Санҷиши тухми аз миқдори тухмии барои аз Ҷумҳурии Тоҷикистон содиршаванда ва таҳлили он тибқи санадҳои ҳуқуқии байналмилали ба ҷо оварда мешавад.
Моддаи 26. Сертификатсияи тухми
Ҳар як миқдори тухми, ки барои фурӯш пешбини шудааст, бояд сертификати сифати навъи ва киштбобиро дошта бошад.
Аз рӯи хоҳиши истеҳсолкунандагони тухми чунин сертификат ҳамчунин барои ҳар як миқдори тухмие, ки барои эҳтиёҷоти худии истеҳсолкунандагон пешбини шудааст, дода мешавад.
Ҳар як миқдори тухмие, ки барои аз Ҷумҳурии Тоҷикистон баровардан пешбини шудааст, бояд тибқи санадҳои ҳуқуқии байналмилали дорои сертификати сифати навъи ва киштбоби, сертификати фитосанитари ва иҷозати карантинии содирот бошад.
Сертификати сифати навъӣ ва киштбобии тухмӣ, сертификати фитосанитарӣ ва иҷозати карантинии содирот аз ҷониби мақоми ваколатдори соҳаи тухмипарварӣ дода мешавад .
Тартиби сертификатсиякунони ва тартиби додани иҷозати карантинии содироти тухмиро мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии кишоварзии ҷумҳури муайян мекунад.
Моддаи 27. Шаҳодатномаи сифати тухми
Ба тухмии барои эҳтиёҷоти худии истеҳсолкунандагон пешбини шуда, инчунин ба тухмии ба талаботи стандартҳои давлати ва дигар санадҳои меъёрию ҳуқуқии соҳаи тухмипарвари мувофиқнабуда, шаҳодатномаи сифати тухми дода мешавад.
Шаҳодатномаи сифати тухмиро мақоми ваколатдор дар соҳаи тухмипарварӣ тибқи тартиботи муқарраркардаи мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии кишоварзии ҷумҳури медиҳад .
БОБИ VII. ГАРДИШИ ҲАР ЯК МИҚДОРИ ТУХМИ
Моддаи 28. Қобили гардиш будани ҳар як миқдори тухми
Ҳар як миқдори тухмии зироатҳои кишоварзие, ки навъи онҳо ба Феҳристи давлатии дастовардҳои селексиони дохил шудаанду ба истифодаи онҳо иҷозат дода шудааст, ҳангоми мавҷудияти сертификати сифатҳои навъи ва киштбобии ин гуна тухми, инчунин сертификати фитосанитари, ба гардиш иҷозат дода мешавад.
Баъди аз Феҳристи давлатии дастовардҳои селексиони хориҷ намудани навъҳои зироатҳои кишоварзи тухмиҳои ин навъҳо боз ду соли минбаъда дар гардиш буда метавонанд. Навъҳои мазкур ба гурӯҳҳои тухмиҳо и репродуксиони мансуб дониста мешаванд.
Гардиши ҳар як миқдори тухмии растаниҳои ҷангали ҳангоми мавҷуд будани сертификати сифатҳои навъи ва киштбобии онҳо, инчунин бо риояи талаботи муқарраркардаи мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии хоҷагии ҷангали ҷумҳури иҷозат дода мешавад.
Моддаи 29. Фурӯш ва кашонидани ҳар як миқдори тухми
Фурӯш ва кашонидани ҳар як миқдори тухми мутобиқи ҚонунгузорииҶумҳурии Тоҷикистон дар бораи тухмипарвари сурат мегирад.
Ҳар як миқдори тухми ҳангоми фурӯш ва кашонидани он метавонад дар борҷома ё дар ҳолати рехта бошад.
Ҳангоми фурӯш ва кашонидани ҳар як миқдори тухми борҷома ё воситаҳои борбандии он бояд дорои тамғаи муқарраркардашуда бошанд.
Ҳангоми фурӯш ва кашонидани ҳар як миқдори тухми дар ҳолати рехта ҳуҷҷатҳои бо тухми ҳамроҳ фиристодашаванда бояд бо нишон додани маълумоти навъи зироати ҳар як миқдори тухми, пайдоиш ва сифати тухми тартиб дода шаванд.
Ҳар як миқдори тухмиҳое, ки бо доруҳои кимиёви ё биологи коркард шудаанд, бояд дар борҷома ҷои карда шаванд. Борҷома ва воситаҳои борбандии ин гуна тухмиҳо бояд навиштаҷоти дахлдор ва ҳуҷҷатҳои бо он ҳамроҳ фиристодашаванда дошта бошанд, ки дар онҳо тартиби истифодаи чунин ҳар як миқдори тухми ва маълумот дар бораи эҳтимоли таъсири манфи ба саломатии инсон ва муҳити зист зикр карда шаванд.
Ҳангоми фурӯш ва кашонидани ҳар як миқдори тухми дар борҷома ва воситаҳои борбандии он, тамға, ҳуҷҷатҳои бо он ҳамроҳ фиристодашаванда зикр кардани маълумоти аслан ба навъи зироат мутобиқнабуда, пайдоиш ва сифати тухми, инчунин паҳн кардани маълумоти бардуруғ дар бораи тухми дар воситаҳои ахбори умум, манъ аст.
Тартиби фурӯш ва кашонидани ҳар як миқдори тухмии зироати кишоварзи ва ҳар як миқдори тухмии растаниҳои ҷангали мутобиқан аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии кишоварзии ҷумҳури ва мақоми идоракунии хоҷагии ҷангали ҷумҳури муқаррар карда мешавад.
Моддаи 30. хориҷ карда шуд
Моддаи 31. Воридот ва содироти ҳар як миқдори тухми
Ба Ҷумҳурии Тоҷикистон ворид кардани ҳар як миқдори тухмии дорои сертификати сифатҳои навъию киштбоби ва ҳар як миқдори тухмии мазкур, ки ҷавобгӯи талаботи Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва санадҳои ҳуқуқии байналмилали аст, иҷозат дода мешавад.
Ба Ҷумҳурии Тоҷикистон ворид намудани ҳар як миқдори тухми дар ҳолати рехта, бо доруҳои кимиёви ва ё биологи коркардшуда, инчунин ҳар як миқдори тухмиҳо и зироат, ки ба Феҳристи дастовардҳои селексионии барои истифода иҷозатдодашуда дохил нашудаанд, ба истиснои ҳар як миқдори тухмиҳо ё, ки барои тадқиқоти илми, санҷишҳои давлати, истеҳсоли тухмиҳои аз Ҷумҳурии Тоҷикистон содиршаванда пешбинишуда, манъ аст.
Ҳар як миқдори тухмии ба Ҷумҳурии Тоҷикистон воридшуда, бояд таҳти назорати тухми ва назорати фитосанитари қарор гирад.
Воридот ва содироти ҳар як миқдори тухмии навъҳои аз тарафи давлат ҳифзшавандаи зироатҳо дар мавридхои риоя нашудани ҚонунгузорииҶумҳурии Точикистон, манъ аст. Назорати воридот ва содироти ҳар як миқдори тухми дар Ҷумҳурии Тоҷикистон аз тарафи мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии кишоварзии ҷумҳури ва мақоми махсуси, ваколатдори давлати оид ба идоракунии хоҷагии ҷангали ҷумҳури амали карда мешавад.
Тартиби воридот ва содироти ҳар як миқдори тухмиро дар ҷумҳури, ҚонунгузорииҶумҳурии Тоҷикистон муқаррар мекунад.
Моддаи 32. Кафолати сифати тухми
Шахсони воқеи ё ҳуқуқии фурӯшандаи ҳар як миқдори тухми кафолат медиханд, ки сифати навъи ва киштбобии ҳар як миқдори тухмии фурӯхташаванда мутобиқи маълумоти дар сертификати дахлдор нишон дода шуда мебошад.
Дар сурати ба сертификати дахлдор мувофиқат накардани сифатҳои навъи ва киштбобии ҳар як миқдори тухмии фурӯхташаванда, шахсони воқеи ё ҳуқуқи, ки бо фурӯши чунин тухми машғуланд, тибқи ҚонунгузорииҶумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгари кашида мешаванд.
БОБИ VIII. ТАШКИЛОТҲОЕ, КИ НАЗОРАТИ НАВЪИ ВА НАЗОРАТИ ТУХМИ МЕБАРАНД
Моддаи 33. Талаботи умуми ба гузаронидани назорати навъи ва назорати тухми
Назорати навъи ва назорати тухми бо мақсади таъмини риояи Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи тухмипарвари, санадҳои дар асоси онҳо қабулкардаи мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии кишоварзии ҷумҳури ва мақоми махсуси ваколатдори давлати оид ба идоракунии хоҷагии ҷангали ҷумҳури, инчунин талаботи стандартҳои давлати ва дигар санадҳои меъёрию ҳуқуқии соҳаи тухмипарвари сурат мегирад.
Назорати навъи ва назорати тухми нисбати киштҳо ва тухмии мансуби шахсони воқеи ва ҳуқуқи гузаронида мешаванд, ки дар соҳаи тухмипарвари фаъолият доранд.
Назорати давлатии фаъолияти субъектҳои хоҷагидор новобаста аз шаклҳои моликият ва тобеъияти идоравии онҳо бо роҳи гузаронидани санҷиши риояи қонунгузории соҳаи тухмииарварӣ, мутобиқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор дар Ҷумҳурии Тоҷикистон" ба амал бароварда мешавад .
Моддаи 34. Ташкилотҳое, ки назорати навъи ва назорати тухми мебаранд
Назорати навъи ва назорати тухмиро нисбати киштҳо ва тухмии зироатҳои кишоварзи, инчунин растаниҳои ҷангали мақоми ваколатдор дар соҳаи тухмипарварӣ бо тартиби муқарраркардаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон мегузаронад .
Моддаи 35. Нозирони мақоми ваколатдор дар соҳаи тухмипарвари
Нозирони мақоми ваколатдор дар соҳаи тухмипарвари дар доираи салоҳияти худ ҳуқуқ доранд :
тибқи тартиби муқаррарнамудаи қонун ба назди шахсони воқеи ва ҳуқуқи, ки бо фаъолияти тухмипарвари машғуланд раванд ва аз онҳо ба таври ройгон маълумоти заруриро гиранд ;
дар ҳолатҳои ошкор кардани вайронкунии қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи тухмипарварӣ ба суд оид ба манъи фурӯш ё истифодаи тухмӣ даъво пешниҳод намоянд ;
Хорич карда шуд .
ба шахсони воқеи ва ҳуқуқи, ки дар соҳаи тухмипарвари фаъолият доранд, оиди бартараф намудани вайроншавии қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи тухмипарвари пешниҳодот диҳанд;
дигар ваколатҳои муқарраркардаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистонро амали гардонанд.
Тартиби фаъолияти нозирони мақоми ваколатдор дар соҳаи тухмипарвариро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар менамояд .
БОБИ IХ. ҲАЛЛИ БАҲСҲО ҲАНГОМИ ФАЪОЛИЯТ ДАР СОҲАИ ТУХМИПАРВАРИ
Моддаи 36. Ҳалли баҳсҳо ҳангоми фаъолият дар соҳаи тухмипарвари
Баҳсҳое, ки ҳангоми фаъолият дар соҳаи тухмипарвари ба амал меоянд, аз тарафи суд мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳал карда мешаванд.
БОБИ Х. ҶАВОБГАРИ БАРОИ ВАЙРОН КАРДАНИ ҚОНУНГУЗОРИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ТУХМИПАРВАРИ
Моддаи 37. Ҷавобгари барои вайрон кардани қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи тухмипарвари
Вайрон кардани қонунгузори дар бораи тухмипарвари мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон боиси ҷавобгари мешавад.
Моддаи 38. Тартиби мавриди амал қарор додани қонуни мазкур
Қонуни мазкур пас аз интишори расмиаш мавриди амал қарор дода шавад.
Президенти
Ҷумҳурии Тоҷикистон Э. Раҳмонов
ш. Душанбе
2 декабри соли 2002 № 70
