ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

ДАР БОРАИ ҲИЗБҲОИ СИЁСӢ

(Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 1998, № 22, мод.300; с. 2015, №7-9, мод.699)

БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ

Моддаи 1. Ҳуқуқи шаҳрвандон барои муттаҳид шудан ба ҳизбҳои сиёси

Ҳуқуқи шаҳрвандон барои муттаҳид шудан ба ҳизбҳои сиёси ба тариқи зайл ба амал бароварда мешавад:

- таъсис кардани ҳизбҳои сиёси мувофиқи эътиқоди худ;

- ихтиёран дохил шудан ба ҳизбҳои сиёси бо шарти эътироф намудани оинномаҳои онҳо аз ҷониби дохилшавандагон;

- иштирок кардан дар фаъолияти ҳизбҳои сиёси мувофиқи мақсадҳои муайянкардаи барномаҳои онҳо ва тибқи шаклҳои муқарраркардаи оинномаҳои онҳо;

- озодона баромадан аз ҳизбҳои сиёси.

Моддаи 2. Ҳизби сиёси

Зери мафҳуми ҳизби сиёси чунин идтиҳодяи ҷамъиятие фаҳмида мешавад, ки вазифаи асосиаш иштирок дар ҳаёти сиёсии ҷомеа ба воситаи ташаккул додани иродаи сиёсии шаҳрвандон ва инчунин ба амал баровардани ҳокимият ба воситаи намояндагони худ мебошад.

Мақсад ва вазифаҳои ҳизби сиёси дар Оиннома ва Барномаи он, ки барои маълумоти умум интишор мешаванд, инъикос меёбанд.

БОБИ 2. ТАЪСИС ВА ФАЪОЛИЯТИ ҲИЗБҲОИ СИЁСИ

Моддаи 3. Таъсиси ҳизбҳои сиёси

Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон танҳо ҳизбҳои сиёсии ҷумхурияви таъсис дода шуда метавонанд.

Ҳизбҳои сиёси аз тарафи шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон озодона, бидуни ҳеч як иҷозат дар анҷумани (конференсия, маҷлис) муассисон таъсис дода шуда, дар он оиннома қабул мегардад ва мақомоти роҳбарикунандаи ҳизб ташкил карда мешавад.

Ҳизби сиёси барои аз қайди давлати гузаштан руйхати на камтар аз ҳазор нафар шаҳрвандони тарафдорашро, ки сокини аксарияти шаҳру ноҳияҳои Ҷумҳурии Тоҷикистонанд, пешниҳод менамояд.

Ҳизб аз рӯзи ба қайди давлати гирифта шуданаш шахси ҳуқуқи ҳисоб мешавад.

Баъди аз қайди давлати гузаштан ҳизби сиёси дар муддати 3 моҳ бояд дар аксарияти вилоятҳо, шаҳрҳо ва ноҳияҳо ташкилотҳои ибтидои дошта бошад.

Дар бораи шаҳр, ноҳия ва санаи гузаронидани анҷумани (конференсияи, маҷлиси) муассисон, инчунин муқаррароти асосии Оинномаи ҳизб гуруҳи ташаббускор оид ба таъсиси ҳизби сиёси дар воситаи ахбори омма на дертар аз як моҳ пеш аз даъват карда шудани анчумани (конференсияи, маҷлиси) муассисон хабар медиҳад (Қонуни ҶТ аз 8.08.2015 № 1209).

Дар ҳудуди Тоҷикистон фаъолияти ҳизбҳои сиёсии дигар давлатҳо, аз он ҷумла сохторҳои он манъ аст.

Моддаи 4. Маҳдудиятҳои таъсис ва фаъолияти ҳизбҳои сиёси

Таъсис ва фаъолияти ҳизбҳои сиёсӣ, ки мақсад ё амалашон ба фаъолияти экстремистию террористӣ, бо роҳи зӯроварӣ тағйир додани сохти конститутсионӣ ва ташкил намудани гурӯҳҳои мусаллаҳ равона гардидааст ва ё низои нажодӣ, миллӣ, иҷтимоӣ, маҳалгароӣ ва диниро тарғибу ташвиқ менамоянд, манъ аст (Қонуни ҶТ аз 8.08.2015 № 1209).

Ҳизбҳои сиёси ва аъзои он дар фаъолияти сиёсиашон ҳуқуқ надоранд, ки аз ташкилотҳои дини истифода намоянд (Қонуни ҶТ аз 8.08.2015 № 1209).

Дар мақомоти амнияти миллӣ, корҳои дохили, прокуратура, гумрук ва мақомоти андоз, адлия, судҳо ва Кувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон, дигар кушунҳо ва воҳидҳои ҳарби, инчунин дар мақомоти ҳокимияти давлати, муассисаҳои таълимии таҳсилоти миёнаи умумӣ ва олии касбӣ таъсис додан ва фаъолият кардани ташкилоти ҳизбҳои сиёси мумкин нест (Қонуни ҶТ аз 8.08.2015 № 1209).

Моддаи 5. Узвият дар ҳизби сиёси

Узвият дар ҳизби сиёси танҳо дар асоси майли ихтиёрии шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон мумкин аст.

Судьяҳо, прокурор, хизматчиёни ҳарби, коркунони мақомоти корҳои дохили, амният, полиси андоз, гумрук ва адлия, инчунин шаҳрвандони хориҷи ва шахсони бешаҳрванд аъзои ҳизби сиёси шуда наметавонанд (Қонуни ҶТ аз 8.08.2015 № 1209).

Ҳизбҳои сиёси фақат узвияти шахсии сабтшуда доранд. Шаҳрвандони синнашон ба 18 расида аъзои ҳизб шуда метавонанд. Узви ҳизб бояд шаҳодатномаи ҳизбӣ дошта бошад (Қонуни ҶТ аз 8.08.2015 № 1209).

Моддаи 6. Оинномаи ҳизби сиёси

Оинномаи ҳизб бояд қоидаҳои зеринро дар бар гирад:

- дар бораи ном, мақсад ва вазифаҳои ҳизби сиёси;

- дар бораи сохтори ҳизби сиёси ва мақомоти он;

- дар бораи шартҳо ва тартиби пайдо ва гум кардани узвияти ҳизб, дар бораи ҳуқуқ ва ӯҳдадориҳои аъзои ҳизби сиёси;

- дар бораи баробарҳуқуқии аъзои ҳизби сиёси;

- дар бораи мувофиқати фаъолият ва мақсади ҳизби сиёси бо Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- дар бораи тартиби интихоб ва салоҳиятҳои мақомоти роҳбарикунандаи ҳизби сиёси, мӯҳлати ваколати онҳо ва ҷоивоқеияти он;

- дар бораи ошкоро будани тамоми фаъолияти ҳизб ва мақомоти он;

- дар бораи тартиби қабул ва дохил намудани тағйирот ба Оинномаи ҳизб;

- дар бораи амвол ва воситаҳои моддии ҳизби сиёси, сарчашмаҳои бо пул таъминкуни ва фаъолияти хоҷагии вай;

- дар бораи рамзи ҳизб (агар он бошад);

- дар бораи тартиби қатъи фаъолияти ҳизб, азнавташкилкунии фаъолияти ҳизб;

- дар бораи ҳаллу фасли баҳсҳои оид ба молу мулк, ки бо қатъ гардидани фаъолияти ҳизб алоқаманданд;

- дар бораи интихоби ва ҳисоботдиҳанда будани мақомоти ҳизби сиёси.

Дар оиннома мумкин дигар қоидаҳое низ мавҷуд бошанд, ки ба фаъолияти ҳизби сиёси дахл доранд.

Қабули оиннома, барномаи ҳизби сиёси, пешбарии номзадҳо аз ҳамин ҳизби сиёси ба

мақомоти ҳокимияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ҳаллу фасли дигар масъалаҳои бағоят муҳими ҳаёти ҳизби сиёси аз рӯи қарори анҷуман, конференсия ва пленум, маҷлис ва ё аз рӯи натиҷаҳои раъйпурсии (пурсиши) аъзои ҳизб сурат мегирад.

Моддаи 7. Бақайдгирии давлатии ҳизби сиёси

Бақайдгирии давлатии ҳизби сиёсиро Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ба амал мебарорад. Барои қайди давлатии ҳизби сиёси ба мақоми бақайдгиранда дар муҳлати як моҳ ариза дода мешавад, ки онро бояд шахсе имзо кунад, ки ба ӯ анҷумани (конференсияи, маҷлиси) муассисони ҳизби таъсис додашаванда бо нишон додани суроғаи ҳуқуқии мақоми роҳбарикунанда ваколат додааст. Ба ариза ғайр аз оиннома иқтибос аз протоколи анҷумани (конференсияи, маҷлиси) муассисоне, ки оинномаро қабул кардааст, руйхати камаш даҳ нафар иштирокчиёни маҷлиси муассисон бо нишон додани маълумоти шиносномаҳо ва маҳалли зисташон бо замимаи як нусха нашрияи васоити ахбори омма, ки дар он дар бораи ҷой ва санаи гузаронидани анҷумани (конференсияи, маҷлиси) муассисон, инчунин дар бораи қоидаҳои асосии Оинномаи ҳизби сиёси хабар чоп гардидааст, ҳуҷҷати бонкие, ки супоридани боҷи давлатиро оиди бақайдгирии хизб тасдиқ мекунад ва руйхати ҳазор нафар аъзоёни ҳизб мувофиқи банди 3 моддаи 3-юми ҳамин қонун низ ҳамроҳ, карда мешаванд (Қонуни ҶТ аз 8.08.2015 № 1209).

Ба мақоми бақайдгиранда манъ карда мешавад, ки аз ҳизб пешниҳод кардани дигар ҳуҷҷатҳоеро, ки дар қисми дуюми ҳамин банд зикр нашудааст, талаб намояд.

Мақоми бақайдгиранда ҳизби сиёсиро дар давоми як моҳи пешниҳод карда шудани ҳуҷҷатҳо ба қайди давлати мегирад. Вайрон кардани мӯҳлати нишон додашуда мумкин нест.

Тағйирот ва иловаҳое, ки дар Оинномаи ҳизби сиёси дохил карда мешаванд, бояд аз тарафи худи ҳамон мақом ва дар худи ҳамон муҳлатҳои бақайдгирии давлатии худи ҳизб ба қайди давлати гирифта шаванд.

Барои ба қайдгирии давлатии ҳизби сиёси, тағйирот ва иловаҳое,ки ба оинномаи вай дохил карда мешаванд, тибқи тартиб ва андозаҳое, ки аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешаванд, боҷи бақайдгири ситонда мешавад.

Ҳуҷҷате, ки воқеияти бақайдгирии давлатии ҳизби сиёси, инчунин ба феҳристи давлатии идтиҳодияҳои ҷамъияти дохил намудани онро тасдиқ менамояд, шаҳодатнома дар бораи бақайдгирии давлатии он мебошад.

Аз ҳизби сиёси талаб кардани кадом як ҳуҷҷатҳои дигаре, ки воқеияти бақайдгирии давлатии онро тасдиқ менамоянд, манъ аст.

Ҳизби сиёси аз рӯзи бақайдгирии давлатии он ҳуқуқи шахси ҳуқуқиро пайдо мекунад.

Моддаи 8. Сохторҳои ҳизби сиёси

Сохторҳои маҳаллии ҳизби сиёси тибқи тартибе, ки Оинномаи ҳизби сиёси муқаррар менамояд, таъсис дода мешаванд.

Мақоми роҳбарикунандаи ҳизби сиёси баъди таъсиси сохтори ҳизб дар ноҳия, шаҳр ва вилоятҳо мақомоти ҳокимияти маҳаллиро ба таври хатти хабардор менамояд.

Сохторҳои маҳаллии ҳизби сиёсӣ дар ноҳия, шаҳр ва вилоятҳо ҳар сол то 20 март ба мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ оид ба идомаи фаъолияти худ, суроға, роҳбари сохтор ва шумораи аъзои ҳизб дар маҳал маълумот пешниҳод менамоянд (Қонуни ҶТ аз 8.08.2015 № 1209).

Моддаи 9. Асосҳо барои рад кардани бақа йдгирии давлатии ҳизби сиёси

Бақайдгирии давлатии ҳизби сиёси дар асосҳои зайл мумкин рад карда шавад:

- агар муқаррароти оинномаи вай ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, ҳамин Қонун ва қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон мухолиф бошад;

- агар оинномаи ҳизб ба талабҳои моддаи 6 ҳамин Қонун мувофиқат накунад;

- агар талабҳои қисми дуюми моддаи 3 ва қисми панҷуми моддаи 7 ҳамин Қонун иҷро карда нашуда бошанд;

- агар бо худи ҳамин унвон ва ё бо худи ҳамин рамз оинномаи ҳизби дигар пештар ба қайд гирифта шуда бошад;

- агар суроғаи ҳуқуқии мақоми роҳбарикунандаи ҳизб берун аз ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон бошад.

Раддияи асосноки бақайдгирии Оинномаи ҳизби сиёси дар шакли хатти дода мешавад ва аз он ба суд шикоят кардан мумкин аст.

БОБИ 3. ҲУҚУҚИ ҲИЗБҲОИ СИЁСИ ВА ШАКЛҲОИ НАЗОРАТ БА ФАЪОЛИЯТИ ОНҲО

Моддаи 10. Ҳуқуқ ва ӯҳдадориҳои ҳизбҳои сиёси

Ҳар ҳизб бо тартиби пешбиникардаи қонун ҳуқуқ дорад (Қонуни ҶТ аз 8.08.2015 № 1209):

- номзадҳоро ба интихоботи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ба мақомоти интихобии ҳокимияти давлати пешбари намояд;

- дар тайёри ва гузаронидани раъйпурсиҳо ва интихоботи мақомоти ҳокимияти давлати иштирок намояд;

- дар гурӯҳҳои доими ё муваққатии вакилон муттаҳид шавад ва дар мақомоти намояндаги дигар идтиҳодияҳо барпо намояд:

- маълумотро дар бораи фаъолияти худ ба таври шифоҳи, хатти ва дар шаклҳои дигар озодона интишор намояд, мақсад ва вазифаҳои худро тартибу ташвик кунад, ҳуҷҷатҳои барномавии худро дошта бошад;

- нашриётҳо ва васоити ахбори оммаи худро таъсис диҳад (Қонуни ҶТ аз 8.08.2015 № 1209);

- аз васоити давлатии ахбори омма, аз он ҷумла матбуот, радио ва телевизион истифода намояд (Қонуни ҶТ аз 8.08.2015 № 1209);

- маҷлисҳо, митингҳо, намоишҳо ва дигар чорабиниҳои оммавиро мувофиқи қонунҳои ҷории Ҷумҳурии Тоҷикистон гузаронад;

- бо ҳизбҳои сиёси ва идтиҳодияҳои сиёсии хориҷи робита ва алоқаҳои байналхалқи муқаррар намояд ва онҳоро дастгири кунад;

- ба иттифоқҳои байналхалқи ва ассосиатсияҳо дохил шавад;

- мувофиқи мақсад ва вазифаҳои оинномавии худ шуъбаҳо ва намояндагиҳо ташкил намояд;

- мувофиқи қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Оинномаи худ фаъолияти хоҷаги, молияви ва дигар фаъолиятро ба амал барорад;

- бо дигар хизбхои сиёси ва идтиҳодияҳои ҷамъиятии Ҷумҳурии Тоҷикистон иттифоқ бандад, муносибатҳои шартномави барқарор кунад;

- дар ташкилотҳои қарзии Ҷумҳурии Тоҷикистон суратҳисобҳо кушояд (Қонуни ҶТ аз 8.08.2015 № 1209).

Ҳизби сиёсӣ бо тартиби пешбиникардаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ӯҳдадор аст:

- талаботи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, санадҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофнамудаи Тоҷикистонро риоя намояд(Қонуни ҶТ аз 20.06.2024 №2080);

- ҳар сол то 20 март ба мақоми бақайдгиранда оид ба фаъолияти худ аз рӯи шакл ва тартиби муқаррарнамудаи Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон маълумот пешниҳод намояд;

- ба мақомоти андоз бо тартиби муқарраргардида ҳисобот пешниҳод намояд (Қонуни ҶТ аз 8.08.2015 № 1209).

Моддаи 11. Амволи ҳизби сиёси

Амволи зерин моликияти ҳизби сиёси шуда метавонанд: биноҳо ва иншоотҳо, фонди манзил, таҷҳизот ва асбобу анҷом, матбаа, маблағҳо ва инчунин дигар амволе, ки барои таъмини фаъолияти вай зарур буда, онро оинномаҳо ва қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбини кардаанд.

Амволи ҳизби сиёси фақат барои ба амал баровардани мақсад ва вазифаҳои ҳизб истифода мешавад.

Ҳизби сиёси ҳар сол дар бораи вазъияти моддии ҳизб маълумот чоп мекунад.

Моддаи 12. Маблағҳои ҳизби сиёси

Маблағҳои ҳизби сиёси аз инҳо ба вуҷуд меоянд:

- ҳаққи дохилшави ва ҳаққи узвият, агар онҳоро оинномаи ҳизб пешбини карда бошад;

- хайрияҳои ихтиёри;

- мадохил аз гузаронидани лексияҳо, намоишгоҳҳо ва дигар чорабиниҳо (мувофиқи оинномаҳо);

- даромад аз фаъолияти ношири ва дигар фаъолияте, ки ба мақсад ва вазифаҳои оинномави мувофиқ аст;

- дигар воридоте, ки қонунҳо манъ накардаанд.

Моддаи 13. Кумаки модди барои эҳтиёҷоти ҳизби сиёси

Ҳизби сиёси ҳуқуқ, дорад дар шакли амвол ва маблағ аз шахси воқеи, корхона ва ташкилотҳо, идтиҳодияҳои ҷамъияти, бунёдҳо ва дигар шахси ҳуқуқии ғайридавлати кумаки модди қабул намояд", агар ин кумаки моддӣ бо ҳуҷҷат тасдиқ ва манбаи он нишон дода шуда бошад (Қонуни ҶТ аз 8.08.2015 № 1209).

Кумаки модди аз корхонаю ташкилотҳои зайл манъ аст:

- ташкилотҳои хайрия ва дини;

- корхонаю ташкилотҳои давлати, инчунин корхонаю ташкилотҳое, ки дар онҳо давлат саҳм дорад;

- давлат, шаҳрвандон, корхонаҳо ва ташкилотҳои хориҷи, инчунин корхонаҳое,ки дар онҳо кишварҳои хориҷи саҳм дорад;

- шахси беном (Қонуни ҶТ аз 8.08.2015 № 1209);

- ташкилотҳои тиҷоратие, ки камтар аз як сол фаъолияти молиявӣ доранд (Қонуни ҶТ аз 8.08.2015 № 1209);

- ҳизбҳои сиёсие, ки бо ҳизби ёрии молияви расондашаванда муттаҳид нестанд.

Кумаки моддӣ ба ҳизбҳои сиёсӣ дар шакли маблағ бо роҳи ба суратҳисоби ҳизби сиёсӣ гузаронидани он амалӣ карда мешавад. Дар сурати аз шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ ворид гардидани маблағи нақд, бо тартиби муқарраркардаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон, он пас аз таҳияи ҳатмии ҳуҷҷатҳои расмӣ ба суратҳисоби ҳизби сиёсӣ гузаронида мешавад (Қонуни ҶТ аз 8.08.2015 № 1209).

Дар ҳуҷҷати пардохт ё интиқоли маблағ маълумот дар бораи шахси ҳуқуқӣ, рақами мушаххаси андозсупоранда, ном ва реквизитҳои бонкии шахси ҳуқуқӣ нишон дода мешаванд (Қонуни ҶТ аз 8.08.2015 № 1209).

Шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳуқуқ дорад кумаки моддиро дар шакли маблағ аз ҳисоби маблағҳои худӣ ба суратҳисоби ҳизби сиёсӣ ё бевосита ба ҳисобдории мақомоти ноҳиявӣ, шаҳрӣ, вилоятӣ ва марказии ҳизби сиёсӣ гузаронад. Ҳангоми гузаронидани маблағ ҳуҷҷати тасдиқкунандаи шахсияти шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон ва пардохти андозҳо дар се моҳи охир пешниҳод карда шуда, дар ҳуҷҷати пардохт ё интиқоли маблағ насаб, ном, номи падар ва рақами мушаххаси андозсупоранда нишон дода мешаванд (Қонуни ҶТ аз 8.08.2015 № 1209).

Маблағи умумии кумаки моддии ҳарсолаи як шахси воқеӣ ба ҳизбҳои сиёсӣ аз 300 (сесад) нишондиҳанда барои ҳисобҳо аз як шахси ҳуқуқӣ аз 1500 (як ҳазору панҷсад) нишондиҳанда барои ҳисобҳо зиёд буда наметавонад (Қонуни ҶТ аз 8.08.2015 № 1209).

Кумаки моддие, ки аз ҷониби субъектҳои дар қисми дуюми ҳамин модда пешбинигардида ба ҳизби сиёсӣ расонида шудааст, ҳамчунин маблағи ҳарсолаи зиёда аз меъёри дар қисми шашуми ҳамин модда нишондодашуда ворид гардидааст, дар муҳлати як моҳ ба пардохткунандаи он баргардонида мешавад. Дар сурати ғайриимкон будани баргардонидани маблағи ба суратҳисоби ҳизби сиёсӣ воридшуда, он ба буҷети давлатӣ гузаронида (супорида) мешавад (Қонуни ҶТ аз 8.08.2015 № 1209).

Истифодаи маблағе, ки бо Қонуни мазкур пешбинӣ нашудааст, инчунин интиқоли маблағҳо ба ҳизби сиёсӣ тавассути миёнаравҳо манъ аст (Қонуни ҶТ аз 8.08.2015 № 1209).

Дар мавридҳое, ки кумаки моддӣ ё ҳадя дар шакли молу мулк расонида мешавад, ҳизби сиёсӣ онро мувофиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон бо воҳиди пули нарх гузошта, маълумоти дахлдорро дар ҳисоботи молиявии ҳизби сиёсӣ ворид месозад (Қонуни ҶТ аз 8.08.2015 № 1209).

Қабули кумаки моддии шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ ба ҳизбҳои сиёсӣ аз ҷониби мақомоти ноҳиявӣ, шаҳрӣ, вилоятӣ ва марказии ҳизбҳои сиёсӣ сурат мегирад (Қонуни ҶТ аз 8.08.2015 № 1209).

Моддаи 14. Фаъолияти хоҷагии ҳизби сиёси

Ҳизби сиёси мувофиқи қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ва оинномаи худ дар қабули қарорҳо оид ба масъалаҳои хоҷаги, музди меҳнати кормандони ҳизб, истифодаи захираҳои молияви ва модди мустақил мебошад.

Бо мақсади фароҳам овардани шароити молияви ва модди барои ба амал баровардани мақсаду ҳуқуқҳои оинномавие, ки моддаи 10 ҳамин Қонун собит намудааст, ҳизби сиёси ҳуқуқ дорад тибқи тартиби муқаррар кардаи қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон корхона ва ташкилотҳо барпо намояд (Қонуни ҶТ аз 8.08.2015 № 1209).

Ҳизби сиёсӣ ҳуқуқ дорад фаъолияти зерини соҳибкориро амалӣ кунад:

- фаъолияти иттилоотӣ, рекламавӣ ва нашриявӣ барои ташвиқи ақидаву ғояҳо, мақсадҳо, вазифаҳо ва интишори натиҷаҳои фаъолияти худ;

- тайёр кардан ва фурӯши маҳсулоти армуғонии дорои нишон ва (ё) номи ҳизби сиёсӣ;

- ба иҷора додани молу мулки манқул (ба истиснои пул ва коғазҳои қиматнок) ва ғайриманқули худ (Қонуни ҶТ аз 8.08.2015 № 1209).

Ҳизби сиёсӣ ҳуқуқ надорад ба фаъолияти соҳибкорие, ки дар қисми сеюми моддаи мазкур нишон дода нашудааст, машғул шавад (Қонуни ҶТ аз 8.08.2015 № 1209).

Моддаи 15. Дастгирии ҳизби сиёси аз ҷониби давлат

Мақомоти ҳокимияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳизби сиёсиеро, ки ба қайд гирифта шудааст, ба таври зерин дастгири менамоянд:

- маблағгузории ҳизбҳои сиёсӣ аз буҷети давлатӣ дар ҳолатҳои пешбининамудаи Қонуни мазкур (Қонуни ҶТ аз 20.06.2024 №2080);

- таъмини дастрасии баробар ба воситаҳои давлатии ахбори омма (Қонуни ҶТ аз 8.08.2015 № 1209);

- таъмини имкониятҳои баробар барои гузаронидани маъракаҳои интихоботи. Дар сурати боздоштани фаъолияти ҳизб дар асоси муқаррароти моддаи 21 ҳамин Қонун дастгирии давлат муваққатан қатъ карда мешавад.

Дар сурати манъ карда шудани фаъолияти ҳизби сиёси дастгирии давлати аз рӯзи эътибор пайдо кардани қарори Суди Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи манъ карда шудани фаъолияти ҳизб қатъ мегардад.

Моддаи 15(1). Маблағгузории ҳизбҳои сиёсӣ аз буҷети давлатӣ

1. Маблағгузории ҳизбҳои сиёсӣ аз рӯйи натиҷаҳои иштироки ҳизбҳои сиёсӣ дар интихоботи вакилони Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон даъвати нав як маротиба бо мақсади дастгирии молиявии ҳизбҳои сиёсӣ аз буҷети давлатӣ бо тартиби муқаррарнамудаи Қонуни мазкур амалӣ карда мешавад.

2. Маблағҳои буҷети давлатӣ, ки барои маблағгузории ҳизбҳои сиёсӣ ҷудо карда мешаванд, аз рӯйи гурӯҳбандии вазифавии хароҷоти буҷети ҷумҳуриявӣ дар сатри алоҳида пешбинӣ карда мешаванд.

3. Маблағҳои буҷети давлатӣ, ки барои маблағгузории ҳизбҳои сиёсӣ ҷудо карда шудаанд, аз рӯйи натиҷаи интихоботи вакилони Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон даъвати нав на дертар аз се моҳ аз рӯзи интишори расмии натиҷаҳои интихобот бо тартиби муқарраргардида ба суратҳисоби ҳизби сиёсӣ гузаронда мешаванд.

4. Ҳизбҳои сиёсӣ танҳо дар ҳолате аз буҷети давлатӣ маблағгузорӣ мегарданд, ки агар ҷамъи овозҳои интихобкунандагони ба тарафдории ҳизбҳои сиёсӣ додашуда аз 5 дарсади овозҳои интихобкунандагони дар овоздиҳӣ иштироккарда кам набошад.

5. Маблағгузории давлатии ҳизбҳои сиёсии дар интихобот иштирокдошта, ки ба талаботи қисми 4 ҳамин модда ҷавобгӯ мебошанд, аз рӯйи натиҷаҳои интихоботи вакилони Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон даъвати нав ба андозаи 7 дарсади нишондиҳанда барои ҳисобҳо зарби шумораи овозҳои гирифтаи ҳизби сиёсӣ амалӣ карда мешавад.

6. Ҳизбҳои сиёсӣ ҳуқуқ доранд аз маблағгузории давлатии дар ҳамин модда пешбинишуда даст кашанд. Агар ҳизби сиёсӣ аз маблағгузории давлатӣ даст кашад, маблағе, ки ба ҳизби сиёсӣ аз буҷети давлатӣ аз рӯйи натиҷаҳои интихобот ҷудо мешавад, дар буҷети давлатӣ боқӣ мемонад (Қонуни ҶТ аз 20.06.2024 №2080).

Моддаи 16. Назорати фаъолияти молиявии ҳизби сиёсӣ

Мақоми роҳбарикунандаи ҳизб ӯҳдадор аст ҳисоботи молиявиро дар бораи манбаъҳо, андоза ва хароҷоти маблағҳое, ки ба хазинаи ҳизб дар давоми соли ҳисоботи ворид гардидаанд, инчунин дар бораи молу мулки ҳизб бо нишон додани арзиш ва маълумоти бақайдгирии давлатии он ва пардохти андозҳо дар воситаҳои ахбори омма интишор намояд.

Санҷиши ҳисоботи молиявии ҳизби сиёсӣ, маълумот дар бораи даромад ва хароҷоти востаҳои ҳизбҳои сиёсӣ, риояи қоидаҳои қонунигардонии дороиҳои молумулкӣ аз ҷониби мақоми дахлдори давлатӣ амалӣ мегардад.

Маълумот дар бораи натиҷаҳои санҷиши ҳисоботи молиявии ҳижзбҳои сиёсӣ ба иттилои ҳизбҳои сиёсии дахлдор расонида шуда, ҳар сол дар воситаҳои ахбори омма, инчунин ба таври илова як моҳ пеш аз маъракаи интихоботӣ чоп карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 8.08.2015 № 1209).

БОБИ 4. ИШТИРОКИ ҲИЗБИ СИЁСИ ДАР ИНТИХОБОТ

Моддаи 17. Шаклҳои иштироки ҳизб дар интихобот

Ҳизб дар интихобот ба таври зайл иштирок менамояд:

- мустақил;

- бо дигар хизби сиёси мувофиқатномаи пеш аз интихоботи мебандад;

- бо дигар ҳизбҳои сиёси ба иттифоқҳои интихоботи дохил мегардад.

Ҳизб тибқи қонунгузори дар бораи интихобот ҳуқуқ дорад (Қонуни ҶТ аз 8.08.2015 № 1209):

- мустақилона ва ё аз номи иттифоқҳои интихоботи номзадҳо пешбари намояд;

- бо риояи шартҳои баробар ташвиқоти пеш аз интихоботи барад;

- ба рафти интихобот назорат кунад ва бо тартиби муқарраркардашуда натиҷаҳои онҳоро муайян намояд;

- хориҷ карда шуд (Қонуни ҶТ аз 19.07.2019 № 1643);

- ба воситаҳои давлатии ахбори умум ва инчунин ба воситаҳои ахбори омма бо иштироки давлат баробар дастрас бошад (Қонуни ҶТ аз 8.08.2015 № 1209).

Моддаи 18. Иштироки ҳизби сиёси дар иттифоқҳои интихоботи

Баъди ба қайд гирифтани иттифоқҳои интихоботи аз тарафи комиссияҳои дахлдори интихоботи ҳизбе, ки номзадҳои худро тибқи руйхати иттифоқи интихоботи пешбари мекунад, ҳуқуқ надорад номзадҳои худро мустақилона ва ё тибқи руйхати дигар иттифоқи интихоботи дар ҳамон сатҳ пешбари намояд, агар дар шартнома шарти дигаре пешбини карда нашуда бошад (Қонуни ҶТ аз 8.08.2015 № 1209).

Моддаи 19. Гурӯҳҳои ҳизби дар мақомоти намояндаги

Гурӯҳҳои ҳизби дар мақомоти намояндаги мувофиқи асноди меъёрие, ки тартиби фаъолияти ин мақомотро муайян менамоянд, ташкил меёбанд ва амал мекунанд.

БОБИ 5. БОЗДОШТАН, ҚАТЪ КАРДАН ВА МАНЪ НАМУДАНИ ФАЪОЛИЯТИ ҲИЗБИ СИЁСИ

Моддаи 20. Боздоштани фаъолияти ҳизби сиёси

Дар сурати аз тарафи ҳизби сиёси вайрон карда шудани Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, қонунҳои конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон, қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ва инчунин гирифтани кумаки иқтисодию сиёси аз кишварҳои хориҷи, Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон огоҳинома ва ё Прокурори генералии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи қатъ намудани фаъолияти ғайриқонуни амрномаи хаттӣ мебарорад. Агар ҳизб дар муҳлати даҳ рӯз талабҳоро дар бораи қатъ намудани фаъолияти ғайриқонуни иҷро накунад, фаъолияти вай мумкин аст бо қарори Суди Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба муҳлати то шаш моҳ боздошта шавад (Қонуни ҶТ аз 8.08.2015 № 1209).

Моддаи 21. Окибатҳои боздошта шудани фаъолияти ҳизби сиёси

Дар сурати боздошта шудани фаъолияти ҳизб ба муҳлати муқарраркардаи моддаи 20 ҳамин қонун ҳуқуқаш, ҳамчун муассиси васоити ахбори омма боздошташуда, ба вай манъ карда мешавад, ки аз мақоми (статуси) шахси ҳуқуқи истифода барад, митингу намоишҳо ва дигар чорабиниҳои оммави ташкил намояд, дар интихобот иштирок кунад, аз маблағҳои бонк истифода барад, ба истиснои ҳисобу китоб оид ба фаъолияти хоҷаги ва шартномаҳои (қарордодҳои) меҳнати, пардохти товони зарарҳое, ки аз амалиётҳои вай расидааст ва пардохти ҷаримаҳо (Қонуни ҶТ аз 8.08.2015 № 1209).

Моддаи 22. Қатъ кардани фаъолияти ҳизби сиёси

Фаъолияти ҳизби сиёси мумкин бо қарори Суди Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи манъи фаъолияти он, инчунин ба тариқи аз нав ташкил намудан ва ё барҳамдихи қатъ карда шавад.

Моддаи 23. Асосҳои манъ кардани фаъолияти ҳизби сиёси

Асосҳои аз тарафи Суди Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон манъ карда шудани фаъолияти ҳизби сиёси чунинанд:

- фаъолияти ҳизби сиёси, ки қисми якуми моддаи 4 ҳамин қонун манъ кардааст;

- фаъолияти ғайриқонунии ҳизби сиёси баъди бо қарори Суди Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон мувофиқи моддаи 20 ҳамин қонун манъ намудани фаъолияти он.

Моддаи 24. Қарор дар бораи манъ намудани фаъолияти ҳизби сиёси

Дар бораи манъ намудани фаъолияти ҳизби сиёси дар асоси қарори Суди Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва танҳо дар заминаи пешбиникардаи моддаи 23 ҳамин Қонун қарор қабул кардан мумкин.

Моддаи 25. Қатъ намудани фаъолияти ҳизб ба тариқи аз нав ташкилкуни ва ё барҳамдиҳи

Фаъолияти ҳизби сиёси мумкин бо роҳи аз нав ташкилкуни (якҷоякуни, ҳамроҳқуни, тақсимкуни) ва ё барҳамдиҳи қатъ карда шавад. Қарорро дар бораи аз нав ташкилкунии ҳизб мақоми олии роҳбарикунандаи ҳизб қабул менамояд.

Оинномаи ҳизби сиёсие, ки баъди аз нав ташкилкуни таъсис дода шудааст, бо тартиби муқараркардаи моддаи 7 ҳамин Қонун ба қайд гирифта мешавад.

Ҳизби сиёси мувофиқи оинномаи он бо роҳи худпарокандакуни барҳам дода мешавад.

Моддаи 26. Оқибатҳои қатъ карда шудани фаъолияти ҳизб

Амволи ҳизби сиёсие, ки фаъолияти худро қатъ кардааст, баъд аз қонеъ гардонда шудани даъвоҳои амволи ба мақсадҳои зерин равона карда мешавад:

- дар сурати барҳам дода шудан - ба мақсадҳои пешбини кардаи оинномаи ваи;

- дар сурати манъ карда шудан - аз рӯи қарори Суди Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- дар сурати азнавташкилкуни - ба моликияти идтиҳодияи ҷамъиятие дода мешавад, ки вориси ҳуқуқи ҳизби сиёсие мебошад, ки фаъолияти худро қатъ кардааст.

Қатъ гардидани фаъолияти ҳизби сиёси боиси аз феҳристи давлатии дахлдори идтиҳодияҳои ҷамъияти хориҷ намудани ҳизб, бекор кардани шаҳодатномаи бақайдгирии давлатии ҳизби сиёси ва гум кардани ҳуқуқи шахси ҳуқуқи мегардад.