Барномаи давлатии рушди санъати шашмақом, фалак ва мактаби суннатии "устод-шогирд" дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2024-2028 аз 28 октябри соли 2023, № 504

Санаи амалкуни:

Ҳолати ҳуҷҷат: Амалкунанда

Замимаи 1

ба қарори Ҳукумати

Ҷумҳурии Тоҷикистон

аз 28 октябри соли 2023, № 504

Барномаи давлатии рушди санъати шашмақом, фалак ва мактаби суннатии "устод-шогирд" дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2024-2028

1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ

1. Барномаи давлатии рушди санъати шашмақом, фалак ва мактаби суннатии "устод-шогирд" дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2024-2028 (минбаъд - Барнома) бо мақсади ҳифз намудани мероси гаронбаҳои мусиқии миллии халқи тоҷик ва рушду тарғиби минбаъдаи шашмақом ва фалак дар ҷомеаи муосири Тоҷикистони соҳибистиқлол таҳия гардидааст.

2. Барнома барои амалисозии ҳадафҳои Стратегияи миллии рушди Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2030 дар самти фарҳанг таҳия гардида, ба анҷом додани ислоҳот дар рушди шашмақом, инчунин намунаҳои мақомсароӣ дар минтақаҳои гуногуни Тоҷикистон ва эҳёи мактаби суннатии "устод-шогирд" баҳри тақвияти худшиносии воқеии наслҳои ҷавон, баланд бардоштани нақш ва аҳҳамияти мусиқии суннатии тоҷик дар ҷомеаи муосир, рушди ҳамаҷонибаи тафаккури бадеиву маънавии тоҷикон равона шудааст.

3. Барномаи мазкур бо мақсади ҳифзи мероси мусиқии суннатии тоҷик ва асолати намунаҳои он, аз ҷумла санъати классикии шашмақом, фалак, ки аз ҷониби ЮНЕСКО ҳамчун дастоварди башарият пазируфта шудаанд, инчунин санъати хосси мақомсароии тоҷикӣ ва анъанаи меросии таълими санъати мусиқии касбии тоҷик-мактаби суннатии "устод-шогирд" дар шароити ҷараёни ҷаҳонишавӣ, якрангшавӣ ва оммавишавии фарҳангу санъат амалӣ карда мешавад.

4. Ҷашнгирии давлатии Рӯзи Шашмақом ва Рӯзи Фалак маънои дар сиёсати фарҳангии Ҷумҳурии Тоҷикистони соҳибистиқлол мақоми афзалиятнок пайдо кардани рушди шаклҳои санъати мусиқии ирфониро дорад. Нақши ин ду ҷашн дар устуворгардонии санъати мақомхониву фалакхонӣ хеле бузург аст.

5. Дар баробари тақвияти ҷараёни худшиносӣ дар ҷомеаи муосири Тоҷикистон ва зарурати тарбияи инсони дорои тафаккури нав дар амалияи мусиқӣ ва таълимоти махсуси касбиву иловагии бадеӣ эҳтиёҷот ба омӯзиши амиқ ва таҳқиқоти усулҳои тадрис ва фаннии мусиқии классикиву касбии суннатӣ афзуда истодааст.

6. Барномаи мазкур ба устуворгардонӣ ва мушаххасгардонии шаклҳои мухталифи омӯзишу фаҳмиш, тарбияи мутахассисон, донишҷӯён ва шунавандагони санъати волои шашмақому фалак равона гардидааст.

7. Барнома муқаррароти Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи фарҳанг" ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқиро татбиқ намуда, ҳадафҳо, афзалият ва тадбирҳоро оид ба рушди санъати шашмақому фалак ва мактаби суннатии "устод-шогирд" муайян менамояд.

2. ҲАДАФ ВА ВАЗИФАҲОИ БАРНОМА

8. Мақсади асосии Барнома ҳифз намудани мероси гаронбаҳои мусиқии ҳирфаии миллати тоҷик ва рушду тарғиби он дар ҷомеаи муосири Тоҷикистони соҳибистиқлол мебошад.

9. Баҳри ноил шудан ба мақсадҳои Барнома ҳалли вазифаҳои зерин зарур мебошад:

- эҳё, барқарорсозӣ ва ҳамаҷониба ҷорӣ намудани услуби суннатии шашмақом ва фалак;

- таҳияи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва ҳуҷҷатҳои таълимию методии мактаби суннатии "устод-шогирд";

- омода кардани мутахассисони сатҳи олӣ - иҷрокунандагони шашмақому фалак тибқи талаботи мактаби суннатии "устодшогирд";

- таҳияи роҳу усулҳои навини замонавӣ тибқи талаботи мактаби суннатии "устод-шогирд";

- таҳияи барномаҳои таълимӣ, маводди методӣ ва китобҳои дарсӣ оид ба шашмақом ва фалак тибқи талаботи мактаби суннатии "устод-шогирд";

- таҳия ва нашри нави "Донишномаи Шашмақом" бо тағйиру иловаҳо;

- ҷамъоварӣ, омода ва нашр намудани намунаҳои маъруфи мақомсароии минтақаҳои гуногуни Тоҷикистон;

- омода ва нашр намудани силсилаи маҷмуаҳои оҳангҳои фалаксароӣ дар сабти нотавӣ;

- таҳияи силсилаи филмҳои мустанад бахшида ба фаолияти эҷодии устодони шашмақом ва фалак;

- таҳия ва баргузор намудани чорабиниҳои гуногун баҳри тарғиби шашмақому фалак;

- ташкил намудани экспедитсияҳои махсуси фарҳангшиносӣ ба минтақаҳои ҷумҳурӣ бо мақсади ҷамъоварии намунаҳои гуногуни мақомхонӣ ва фалаксароӣ;

- мусоидат намудан ба фаъолгардонӣ ва ба роҳи дурусти илмию эҷодӣ равона кардани ҳунари тайёр кардани асбобҳои мусиқӣ дар Тоҷикистон;

- таҳкими асосҳои таълимию методӣ ва илмии мусиқии суннатии тоҷик тавассути таҳияи феҳристу луғатномаҳо;

- мусоидат намудан ба рушди шашмақом ва фалак дар таҳсилоти касбии сезинагӣ ва бадеии соҳаи фарҳанг ва санъат;

- доир намудани мизҳои мудаввар дар барномаҳои телевизионӣ ва радиоӣ бахшида ба шашмақому фалак ва мактаби суннатии "устод-шогирд";

- дар услубҳои суннативу композиторӣ эҷод намудани асарҳои нав бо истифода аз мақому фалак.

3. САМТҲО ВА МЕХАНИЗМИ АМАЛИСОЗИИ БАРНОМА

10. Бо мақсади таҳкими мақоми зарурии шашмақому фалак дар ҷомеаи муосир, дар Барнома самтҳои асосии зерин муайян карда шудаанд:

- аз нав дида баромадани истилоҳоти шашмақом ва фалак бо истифода аз вижагиҳои суннативу таърихии забони тоҷикӣ;

- ташаккули заминаи асосии таълимию методии шашмақому фалак дар системаи таълимоти касбӣ ва бадеӣ;

- тарғибу ташвиқи хусусиятҳои бадеӣ, таърихӣ, фалсафӣ ва эстетикии шашмақому фалак тавассути воситаҳои ахбори омма;

- баргузор намудани мизҳои мудаввар, конференсия ва симпозиумҳо, инчунин чорабиниҳои гуногун ҷиҳати рушди минбаъдаи санъати шашмақому фалак;

- нашри матнҳои асосии шеъриву мусиқии шашмақому фалак;

- фаро гирифтани ҳамаи муассисаҳои таълимиву эҷодӣ дар ҳудуди Тоҷикистон буда ҷиҳати тарғибу ташвиқи шашмақом ва фалак.

11. Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамоҳангсоз ва масъули амалисозии Барнома буда, онро якҷо бо Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон, Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, Кумитаи телевизион ва радиои назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, иттифоқҳои нависандагон ва композиторон амалӣ менамояд.

12. Барномаи мазкур бо қабули Нақшаи амал дар се марҳила дар солҳои 2024-2026, 2027 ва 2028 амалӣ карда мешавад.

4. МАНБАЪҲОИ МАБЛАҒГУЗОРИИ БАРНОМА

13. Манбаъҳои асосии маблағгузории амалисозии Барнома маблағҳои ҳамасола барои рушди соҳаи фарҳанг ҷудошавандаи буҷети давлатӣ, инчунин маблағҳои ғайрибуҷетӣ ва грантҳои фондҳои байналмилалӣ мебошанд.

14. Хароҷот барои амалисозии Барнома аз ҳисоби маблағҳои ҳамасола аз буҷети давлатӣ барои рушди соҳаи фарҳанг ҷудошаванда ва ҷалби маблағҳои грантӣ 4170,0 ҳазор сомониро ташкил медиҳад, аз ҷумла аз ҳисоби Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон 3495,0 ҳазор сомонӣ, Кумитаи телевизион ва радиои назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон 225,0 ҳазор сомонӣ ва Иттифоқи композиторони Тоҷикистон 80,0 ҳазор сомонӣ, инчунин аз ҳисоби ҷалби маблағҳои грантӣ 370,0 ҳазор сомонӣ.

5. НАТИҶАҲОИ ЧАШМДОШТИ БАРНОМА

15. Амалисозии Нақшаи амали Барнома имкон медиҳад, ки натиҷаҳои зерин ба даст оварда шаванд:

- баҳри таҳким намудани асолати миллии шашмақому фалак ва дар тафаккури ҷомеа устувор намудани эҳсоси худшиносии фарҳангӣ шароити мусоид муҳайё мегардад;

- меъёрҳои тарҳрезишудаи таълимию методӣ, илмию эҷодии мусиқии суннатии тоҷик дар системаи таълимии махсуси мусиқӣ ва иловагии бадеии кишвар заминаи асосии раҳнамоиро ташкил медиҳад;

- дар шуури ҷомеаи муосири кишвар дарки бадеият ва моҳияти эстетикии шашмақом, фалак ва мактаби суннатии "устодшогирд" ба сатҳи арзанда мерасад;

- масъулияти насли ҷавон дар нигоҳдошти мероси маънавии аҷдодӣ фаъол мегардад;

- инфрасохтори системаи таълими мусиқии касбӣ ва иловагии бадеӣ таҳким меёбад.

6. МОНИТОРИНГ ВА АРЗЁБИИ БАРНОМА

16. Низоми мониторинг ва арзёбӣ унсури муҳимми амалисозии Барнома буда, дар асоси талаботи қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 29 декабри соли 2018, № 615 "Дар бораи Қоидаҳои гузаронидани мониторинг ва арзёбии амалишавии ҳуҷҷатҳои стратегии сатҳи миллӣ, барномаҳои соҳавӣ ва минтақавии рушд дар Ҷумҳурии Тоҷикистон" гузаронида мешавад ва иҷрои воқеии корҳо, мушкилоти ҷойдошта ва натиҷаҳои бадастомадаро муайян менамояд.

17. Мониторинги натиҷавӣ аз рӯйи нишондиҳандаҳо гузаронида шуда, тавассути он то кадом андоза ноил гардидан ба ҳадафҳои гузошташуда муайян карда мешавад (як маротиба дар охири сол гузаронида мешавад) ва пас аз мониторинг маълумоти муфассал омода ва ба мақомоти дахлдор пешниҳод карда мешавад.

 

Замимаи 2

ба қарори Ҳукумати

Ҷумҳурии Тоҷикистон

аз 28 октябри соли 2023, № 504

Нақшаи амали солҳои 2024-2026 Барномаи давлатии рушди санъати шашмақом, фалак ва мактаби суннатии "устод-шогирд" дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2024-2028

 

Ниг. ба Замима

Приложение 1 к постановлению Правительства Республики Таджикистан от "28" октября 2023 года, №504

Государственная программа развития искусства шашмаком, фалак и традиционной школы "устод-шогирд" в Республике Таджикистан на 2024-2028 годы

1. ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ

1. Государственная программа развития искусства шашмаком, фалак и традиционной школы "устод-шогирд" в Республике Таджикистан на 2024-2028 годы (далее - Программа) разработана с целью защиты богатого национального музыкального наследия таджикского народа и дальнейшего развития и пропаганды шашмакома и фалака в современном обществе независимого Таджикистана.

2. Программа разработана для реализации целей Национальной стратегии развития Республики Таджикистан на период до 2030 года в сфере культуры и направлена на осуществление реформы в развитии шашмакома, а также образцов исполнения макома в различных регионах Таджикистана и возрождение традиционной школы "устод-шогирд" для усиления самосознания молодежи, повышения роли и значимости традиционной таджикской музыки в современном обществе, всестороннего развития художественного и духовного сознания таджиков.

3. Настоящая Программа будет реализовываться с целью защиты таджикской традиционной музыки и ее идентичности, в частности классического искусства шашмаком, фалак, признанных ЮНЕСКО достоянием человечества, а также специфического таджикского искусства исполнения макома и унаследованной традиции обучения профессиональному музыкальному искусствутрадиционной школы "устод-шогирд" в условиях глобализации, гомогенизации и популяризации культуры и искусства.

4. Государственное празднование Дня Шашмакома и Дня Фалака означает, что в культурной политике независимой Республики Таджикистан они приобретают привилегированное положение в развитии форм духовного музыкального искусства. Значение этих двух праздников очень велико в укреплении искусства исполнения макома и фалака.

5. Наряду с усилением процесса самосознания в современном таджикском обществе и необходимостью воспитания обладающей новым профессиональным музыкальным мышлением и дополнительными музыкальными профессиональными навыками молодежи растет потребность в углубленном изучении и исследовании методов обучения и технической методики профессиональной классической и традиционной музыки.

6. Настоящая Программа направлена на стабилизацию и конкретизацию различных форм обучения и постижения, подготовку специалистов, студентов и слушателей высокого искусства шашмаком и фалак.

7. Программа осуществляет положения Конституции Республики Таджикистан, Закона Республики Таджикистан "О культуре" и других нормативных правовых актов и определяет цели, приоритеты и меры по развитию искусства шашмакома, фалака и традиционной школы "устод-шогирд".

2. ЦЕЛИ И ЗАДАЧИ ПРОГРАММЫ

8. Главной целью Программы является защита ценного профессионального музыкального наследия таджикской нации, его развитие и пропаганда в современном обществе независимого Таджикистана.

9. Для достижения целей Программы необходимо решение следующих задач:

- возрождение, восстановление и комплексное внедрение традиционного стиля искусства шашмаком и фалак;

- разработка нормативных правовых актов и учебнометодических документов традиционной школы "устод-шогирд";

- подготовка специалистов высокого уровня - исполнителей шашмакома и фалака в соответствии с требованиями традиционной школы "устод-шогирд";

- разработка новых современных способов и методов в соответствии с требованиями традиционной школы "устод-шогирд";

- разработка образовательных программ, методических материалов и учебников по шашмакому и фалаку в соответствии с требованиями традиционной школы "устод-шогирд";

- подготовка и издание новой редакции "Энциклопедии Шашмакома" с изменениями и дополнениями;

- сбор, подготовка и публикация известных образцов из разных регионов Таджикистана;

- подготовка и издание серии сборников фалака в нотных записях;

- разработка серии документальных фильмов, посвященных творческой деятельности мастеров шашмакома и фалака;

- разработка и проведение различных мероприятий по популяризации шашмакома и фалака;

- организация специальных культурологических экспедиций в регионы республики с целью сбора различных образцов исполнения шашмакома и фалака;

- способствование активизации и направление искусства изготовления музыкальных инструментов в правильное научнотворческое русло в Таджикистане;

- укрепление учебно-методических и научных основ традиционной таджикской музыки путем разработки каталогов и словарей;

- способствование развитию шашмакома и фалака путем трехступенчатого профессионально-художественного образования в сфере культуры и искусства;

- проведение круглых столов в теле- и радиопрограммах, посвященных шашмакому, фалаку и традиционной школе "устод и шогирд";

- создание новых произведений в традиционном и композиторском стилях с использованием шашмакома и фалака.

3. НАПРАВЛЕНИЯ И МЕХАНИЗМЫ РЕАЛИЗАЦИИ ПРОГРАММЫ

10. В целях укрепления должного статуса шашмакома и фалака в современном обществе, в Программе определены следующие основные направления:

- пересмотр терминов шашмакома и фалака с использованием традиционных и исторических особенностей таджикского языка;

- формирование основной учебно-методической базы шашмакома и фалака в системе профессионального и художественного образования;

- популяризация художественных, исторических, философских и эстетических особенностей шашмакома и фалака через средства массовой информации;

- проведение круглых столов, конференций и симпозиумов, а также различных мероприятий для дальнейшего развития искусства шашмаком и фалак;

- издание основных поэтических и музыкальных текстов шашмакома и фалака;

- охват всех образовательных и творческих учреждений на территории Таджикистана для продвижения шашмакома и фалака.

11. Министерство культуры Республики Таджикистан является координатором и ответственным за реализацию Программы и реализует ее совместно с Министерством образования и науки Республики Таджикистан, Национальной академией наук Таджикистана, Комитетом по телевидению и радио при Правительстве Республики Таджикистан, союзами писателей и композиторов Таджикистана.

12. Настоящая Программа будет реализована с принятием Плана действий в три этапа в 2024-2026, 2027 и 2028 годах.

4. ИСТОЧНИКИ ФИНАНСИРОВАНИЯ ПРОГРАММЫ

13. Основными источниками финансирования реализации Программы являются средства, ежегодно выделяемые из государственного бюджета на развитие сферы культуры, а также внебюджетные средства и гранты международных фондов.

14. Расходы на реализацию Программы за счет ежегодных средств, выделяемых из государственного бюджета на развитие сферы культуры и привлечения грантовых средств составляют 4170,0 тысяч сомони, в том числе за счёт Министерства культуры Республики Таджикистан - 3495,0 тысяч сомони, Комитета по телевидению и радио при Правительстве Республики Таджикистан 225,0 тысяч сомони, Союза композиторов Таджикистана - 80,0 а также за счёт привлечения грантовых средств - 370,0 тысяч сомони.

5. ОЖИДАЕМЫЕ РЕЗУЛЬТАТЫ ПРОГРАММЫ

15. Реализация Плана мероприятий Программы позволит достигнуть следующих результатов:

- будут созданы благоприятные условия для укрепления национальной идентичности шашмакома и фалака и упрочения чувства культурного самопознания в общественном сознании;

- главной руководящей основой в системе специального музыкального и дополнительного художественного образования страны станут разработанные учебно-методические, научнотворческие стандарты традиционной таджикской музыки;

- в сознании современного общества страны достигнет достойного уровня понимание художественно-эстетической сущности шашмакома, фалака и традиционной школы "устод-шогирд";

- активизируется ответственность молодого поколения за сохранение духовного наследия предков;

- будет укреплена инфраструктура системы профессионального музыкального и дополнительного художественного образования.

6. МОНИТОРИНГ И ОЦЕНКА ПРОГРАММЫ

16. Система мониторинга и оценка является важным аспектом реализации Программы и будет проводиться на основании требований постановления Правительства Республики Таджикистан от 29 декабря 2018 года, №615 "О Правилах проведения мониторинга и оценки реализации стратегических документов национального уровня, отраслевых и региональных программ развития в Республике Таджикистан" и определит реальное выполнение работ, существующие проблемы и достигнутые результаты.

17. Итоговый мониторинг проводится по индикаторам, посредством которых определяются, до какой степени достигнута цель (проводится один раз в конце года) и после мониторинга соответствующим органам будет подгодовлена и предоставлена подробная информация.

Приложение 2 к

постановлению Правительства

Республики Таджикистан

от "28" октября 2023 года, №504

План действий 2024-2026 годов Государственной программы развития искусства шашмаком, фалак и традиционной школы "устод-шогирд" в Республике Таджикистан на 2024-2028 годы

Приложение