Замимаи 1
ба қарори Ҳукумати
Ҷумҳурии Тоҷикистон
аз "29" ноябри соли 2017, № 544
БАРНОМАИ ДАВЛАТИИ ТАЪМИНИ МУАССИСАҲОИ ТАҲСИЛОТИ УМУМИИ ҶУМҲУРӢ БО КАБИНЕТҲОИ ФАННӢ ВА ОЗМОИШГОҲҲОИ МУҶАҲҲАЗИ ТАЪЛИМӢ БАРОИ СОЛҲОИ 2018-2020
1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ
1. Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон соҳаи маорифро яке аз самтҳои афзалиятноки сиёсати иҷтимоии давлат шуморида, барои таълиму тарбияи насли бомаърифату соҳибҳунар ва ворисони сазовори халқу давлат пайваста кӯшишу талош менамояд. Тоҷикистон дар давоми солҳои охир ба марҳилаи нави рушди устувори иқтисодӣ ворид шуда, дар самти беҳтар намудани сатҳ ва сифати зиндагии аҳолӣ, бахусус дар соҳаи маориф, ки ҳамчун омили муҳимтарини инкишофи миллат ва таҳкими асосҳои давлатдорӣ муайян шудааст, ба дастовардҳои назаррас ноил гардид.
2. Дар марҳилаи кунунии раванди ислоҳоти соҳаи маориф ба мукаммалгардонии он қабули як силсила санадҳои муҳими давлатӣ бо мақсади танзими раванди идоракунӣ ва навгонии муттасил мусоидат хоҳад кард, ки ин низоми таълими моро ба меъёрҳои ҷаҳонии таълим ва аз худ намудани илмҳои муосир наздик месозад.
3. Навсозӣ ва рушди иқтисодиёти кишварро бе ноилшавии пешравиҳо дар илму маориф таъмин кардан ғайриимкон аст. Ҷавҳари сиёсати давлатиро дар соҳаи маориф масъалаҳои дар низоми таҳсил ҷорӣ кардани меъёрҳои ҷаҳонӣ, тайёр намудани мутахассисони соҳибкасби ҷавобгӯи талаботи бозори меҳнат ташкил медиҳад. Сатҳи тараққиёти ин ё он давлат, пеш аз ҳама аз фаъолияти босамари кадрҳои баландихтисоси соҳаҳои гуногун вобаста буда, заминагузори он соҳаи маориф ҳисоб меёбад.
4. Ҳадафи асосии қабули Барномаи давлатии таъмини муассисаҳои таҳсилоти умумии ҷумҳурӣ бо кабинетҳои фаннӣ ва озмоишгоҳҳои муҷаҳҳази таълимӣ барои солҳои 2018-2020 (минбаъд - Барнома) чунин аст:
- донистан ва пешниҳод намудани маълумоти фарогир оид ба олами органикӣ ва ғайриорганикӣ бо истифода аз асбобҳои айёнӣ;
- маълумоти муосир оид ба сохти олами зинда, системаи офтобӣ бо ёрии асбобҳои айёнӣ;
- донистан ва пайдо кардани тасаввурот оид ба олами атроф, сохти илмҳои табиатшиносӣ бо роҳи технологияҳои иттилоотӣ ва озмоишгоҳҳои таълимӣ;
- мушкилоти умдаи инсоният дар шароити ҷаҳонишавӣ;
- алоқамандии инсон ва системаи экологӣ дар миқёси масъалаҳои ҷаҳонишавии инсоният;
- мавқеи илмҳои табиатшиносӣ дар ҷамъияти инсонӣ;
- тарбияи эстетикӣ ва маънавии хонандагон.
5. Қабул ва амалӣ гаштани Барнома, ки асоси онро ташаккули тафаккури техникию табиии хонандагони муассисаҳои таҳсилоти умумӣ ташкил менамоянд, ба тараққиёти илму техника мусоидат хоҳад кард.
6. Барнома муҳимтарин ҷанбаҳои такмил ва омӯзиши фанҳои табиӣриёзиро дар марҳилаи кунунии инкишофи тамаддуни ҷаҳонӣ фаро гирифта, ҳадаф, вазифа ва амалӣ гардонидани онро дар ҷараёни босифати таълим, таҳкими пояи моддию техникии муассисаҳои таълимӣ, инчунин кафолатҳои иҷтимоиро барои омӯзгорон ва кормандони муассисаҳои таҳсилоти умумӣ ва дигар муассисаҳои соҳаи маориф муайян менамояд.
2. МАҚСАД ВА ВАЗИФАҲОИ БАРНОМА
7. Мақсади Барнома аз таҷҳизонидани кабинетҳои таълимӣ ва озмоишгоҳҳо бо ҳама таҷҳизоти зарурӣ, беҳбудӣ бахшидан ба ҷараёни омӯзиши фанҳои таълимӣ дар муассисаҳои таҳсилоти умумии Ҷумҳурии Тоҷикистон иборат мебошад.
8. Вазифаҳои Барнома:
- амалӣ намудани сиёсати давлат дар самти таъмини муассисаҳои таҳсилоти умумии ҷумҳурӣ ва зерсохторҳои онҳо бо кабинетҳои фаннӣ ва озмоишгоҳҳои муҷаҳҳази таълимӣ аз ҷониби Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- аз нав ҷорӣ кардани муттасилии таълими фанҳои табиатшиносӣ дар муассисаҳои таҳсилоти умумӣ ва дар оянда дар ҳама зинаҳои таҳсилот;
- амалигардонии нақшаи чорабиниҳои Барнома дар ҳамкорӣ бо раёсат ва шуъбаҳои маорифи вилоят ва шаҳру ноҳияҳо, инчунин вазорату идораҳо ва мақомоте, ки дар Барнома зикр гардидаанд;
- ҳамоҳангсозии фаъолияти вазорату идораҳо ва мақомоти марбута оид ба амалигардонии чорабиниҳои Барнома;
- таъмин намудани муассисаҳои таҳсилоти умумии ҷумҳурӣ бо кабинетҳои фаннӣ, озмоишгоҳҳо, воситаҳои техникӣ ва асбобҳои аёнии муосир;
- такмил ва омӯзиши фанҳои табиию риёзӣ, суруд ва мусиқӣ, муҳайё намудани шароит ва таҳкими заминаи моддию техникии муассисаҳои таҳсилоти умумӣ;
- таҷҳизонидани кабинетҳои фаннӣ, озмоишгоҳҳои муассисаҳои таҳсилоти умумӣ бо таҷҳизоти нави техникӣ, асбобҳои барқӣ, реактивҳо ва дигар лавозимоти лабораторӣ ҷиҳати гузаронидани таҳқиқоти озмоишӣ тибқи барномаи таълимӣ;
- тарғибу ташвиқи омӯзиши фанҳои табиатшиносӣ тавассути воситаҳои ахбори омма;
- истифодаи технологияҳои муосир дар таълими фанҳои дақиқ ва табиатшиносӣ;
- баланд бардоштани сифати омӯзиши фанҳои табиӣ-риёзӣ дар ҳамаи зинаҳои таҳсилот;
- ташкил ва гузаронидани семинарҳои методӣ ва дастурдиҳӣ дар муасисаҳои таҳсилоти умумӣ оид ба масъалаҳои амалигардонии самтҳои Барнома;
- таҷҳизонидани кабинетҳои технологияи меҳнат барои духтарону писарон дар муассисаҳои таҳсилоти умумӣ бо мақсади омӯзиши қолинбофии дастӣ ва дигар ҳунарҳои мардумӣ.
3. ВАЗЪИ ТАҶҲИЗОНИДАНИ КАБИНЕТҲОИ ТАЪЛИМӢ ВА ОЗМОИШГОҲҲО ДАР МУАССИСАҲОИ ТАҲСИЛОТИ УМУМИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН
9. Соҳаи маориф аз ҷониби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳамчун омили муҳимтарини инкишофи миллат ва таҳкими давлат арзёбӣ гардида, яке аз соҳаҳои афзалиятнок маҳсуб меёбад. Аз ин лиҳоз, таълиму тарбияи насли наврас ҳамчун рукни асосии ғояи давлатдорӣ маҳсуб меёбад.
10. Ҷумҳурии Тоҷикистон дар марҳилаи рушди устувори иқтисодӣ қарор дошта, тӯли солҳои замони истиқлолият дар соҳаҳои гуногун, бахусус дар соҳаи маориф ба дастовардҳои назаррас ноил гардид. Дар марҳилаи муосири инкишофи ҷомеа ислоҳоти соҳаи маориф идома дорад.
11. Солҳои охир бо мақсади ҷорӣ намудани навгонии муттасил ва идоракунӣ вобаста ба ворид шудан ба фазои ягонаи таҳсилоти ҷаҳонӣ ва аз худ намудани илми муосир як силсила санадҳои муҳими давлатӣ қабул гардидаанд. Асоси сиёсати давлатро дар соҳаи маориф масъалаҳои ба раванди таҳсилот ворид намудани меъёрҳои ҷаҳонӣ ва тайёр намудани мутахассисони ҷавобгӯи талаботи бозори меҳнат ташкил медиҳад, зеро пешрафти ҳар як давлат, дар навбати аввал аз фаъолияти самараноки кадрҳои соҳаҳои гуногуни иқтисодиёт вобаста аст.
12. Ворид гардидан ба фазои ягонаи таҳсилот ва ба меъёрҳои байналмилалӣ ҷавобгӯ будани он, зарурати дар таҳрири нав омода намудани Барномаи мазкур ба миён омадааст.
13. Айни замон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷиҳати такмили омӯзиши фанҳои дақиқ ва табиатшиносӣ заминаҳои воқеӣ ба вуҷуд омадаанд. Дар низоми маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон омӯзиши фанҳои табиатшиносӣ дар муассисаҳои томактабӣ, таҳсилоти ибтидоӣ, умумии асосӣ, миёна ва олии касбӣ ба роҳ монда шудааст.
14. Дар соли таҳсили 2015-2016 дар ҷумҳурӣ 3846 муассисаи таҳсилоти умумӣ фаъолият карда, дар онҳо 1784437 нафар хонанда таҳсил мекарданд, ки ба таълиму тарбияи онҳо 110317 нафар омӯзгор машғул буд.
15. Тибқи ҳисоботи омории Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон соли таҳсили 2015-2016 дар муассисаҳои таҳсилоти умумии ҷумҳурӣ аз рӯи ихтисос 6713 нафар омӯзгори фанни математика, 1554 нафар омӯзгори фанҳои математика-информатика, 2174 нафар омӯзгори фанҳои математика - физика, 1284 нафар омӯзгори фанни информатика, 2037 нафар омӯзгори фанни физика, 1282 нафар омӯзгори фанни химия, 2743 нафар омӯзгори фанни биология, 2810 нафар омӯзгори фанни география ва 446 нафар омӯзгори фанҳои биология-экология кору фаъолият менамуданд.
16. Мутобиқи нақшаи таълимии муассисаҳои таҳсилоти умумии Ҷумҳурии Тоҷиистон барои солҳои 2015-2020 барои омӯзиши фанҳои табиатшиносӣ дар синфҳои I-III 1 соат, дар синфи IV 2 соат, дар синфҳои VIX 28 соат ва дар синфҳои X-XI 17 соат дар як ҳафта ҷудо карда шудааст.
17. Дар нақшаи таълимии мазкур омӯзиши фанҳо аз рӯи равияҳо ва зерравияҳои соҳавӣ пешбинӣ шудааст, ки баъди хатми таҳсилоти умумии асосӣ амалӣ карда мешавад. Дар муассисаҳои таҳсилоти умумӣ гурӯҳбандӣ ба равияҳо аз синфи X иҷозат дода мешавад. Ҳангоми гурӯҳбандӣ ба равияҳо сатҳи дониш, малака, истеъдод ва ҳолати равонии хонанда бояд ба инобат гирифта шавад. Гурӯҳбандии синфҳо ба равияҳо ба миқдори синф ва шумораи хонандагон вобаста аст.
18. Дар муассисаҳои таълимии намуди гимназия, литсей ва хусусию ғайридавлатӣ, ки заминаҳои хуби таълимӣ, моддию техникӣ ва кадрӣ доранд, хонандагон аз синфҳои V ва VII ба равияҳо гурӯҳбандӣ карда мешаванд.
19. Таҳлили вазъи омӯзиши фанҳои табиатшиносӣ (физика, химия, биология, экология, математика, география, технологияи иттилоотӣ) дар муассисаҳои таҳсилоти умумӣ чунин мушкилотро, аз қабили ҳолати номувофиқу ҷавобгӯ набудани кабинетҳои фаннӣ ва озмоишгоҳҳои таълимии фанҳои мазкур, китобҳои дарсӣ, дастурҳои методӣ ва маводи дидактикиро дар таълими фанҳои мазкур муайян намуд.
20. Бояд зикр кард, ки болоравии сифати таълим дар муассисаҳои таҳсилоти умумӣ, пеш аз ҳама ба ташкил кардан ва таҷҳизонидани кабинетҳои фаннӣ ва озмоишгоҳҳои фанҳои физика, химия, математика, биология, экология, география, технологияи иттилоотӣ ва ғайра вобастагӣ дорад.
21. Ҳоло дар муассисаҳои таҳсилоти умумӣ вазъи таҷҳизонидани кабинетҳои фанни физика, химия, география, биология, экология ва дигар фанҳои таълимӣ ҷавобгӯи талаботи замон нест.
22. Дар 25 соли охир ба муассисаҳои таҳсилоти умумӣ реактивҳои химиявӣ, ашёи озмоишгоҳҳо ва маводи намоишдиҳӣ қариб ворид нагардидаанд. То ҳол, дар ҷумҳурӣ маркази фурӯши ашё барои озмоишгоҳҳо, таҷҳизоти намоишдиҳӣ ва реактивҳои химиявӣ вуҷуд надорад. Бинобар ин, фанҳои мазкур дар аксарияти муассисаҳои таълимӣ танҳо аз ҷиҳати назариявӣ таълим дода шуда, ҳалли масъалаҳои таҷрибавӣ танҳо дар ҳолатҳои алоҳида мавриди омӯзиш қарор дода мешаванд. Аз ин лиҳоз, бе таҳкими заминаи моддӣ-техникии кабинетҳои фаннии фанҳои табиатшиносӣ ва ба роҳ мондани корҳои озмоишӣ (амалигардонии назария дар амал) сатҳи дониши хонандагонро боло бурдан имконнопазир аст.
23. Таҳлили вазъи таълими фанҳои табиатшиносӣ (физика, химия, биология, экология, математика, география, технологияи иттилоотӣ) дар марҳилаи аввали амалишавии Барномаи давлатии таъмини муассисаҳои таълимию илмии ҷумҳурӣ бо кабинетҳои фаннӣ, озмоишгоҳҳои муҷаҳҳази таълимӣ ва илмию тадқиқотӣ барои солҳои 2011-2015 нишон дод, ки гарчанде корҳои зиёде дар ин самт иҷро гардида бошанд ҳам, вале рафти иҷрои Барномаи мазкур дар бархе аз муассисаҳои таҳсилоти умумӣ ташвишовар боқӣ мондааст. Ҷиҳати харидорӣ, ташкилу таҷҳизонидани кабинетҳои фаннӣ ва озмоишгоҳҳои муҷаҳҳази таълимӣ дар муассисаҳои таҳсилоти умумӣ аз ҷониби мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатии шаҳру ноҳияҳо маблағи зарурӣ ҷудо намегардид, ки дар самти иҷрои Барномаи мазкур монеаи ҷиддӣ эҷод намуд.
24. Дар Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон масъалаи ташкил ва таҷҳизонидани кабинетҳои фаннӣ дар муассисаҳои таълимии вилоят тибқи нишондоди Барномаи давлатии таъмини муассисаҳои таълимию илмии ҷумҳурӣ бо кабинетҳои фаннӣ, озмоишгоҳҳои муҷаҳҳази таълимӣ ва илмию тадқиқотӣ барои солҳои 2011-2015 амалӣ нагардид. Аз ин лиҳоз, аз 292 кабинете, ки тибқи нақшаи марҳилаи аввали амалигардонии Барномаи давлатии таъмини муассисаҳои таълимию илмии ҷумҳурӣ бо кабинетҳои фаннӣ, озмоишгоҳҳои муҷаҳҳази таълимӣ ва илмию тадқиқотӣ бояд дар зарфи панҷ сол дар муассисаҳои таҳсилоти умумии вилоят ташкил мегардид, ҳамагӣ 62 кабинет, ки 21,2 фоизи иҷрои Барнома аст, ташкил шуд. Ҷиҳати муҷаҳҳаз гардонидани кабинетҳои фаннӣ, хариди таҷҳизот ва маводи лозима дар муассисаҳои таълимии вилоят маблағи ҷудогардида нокифоя буд.
25. Дар муассисаҳои таҳсилоти умумии вилояти Хатлон тибқи нақшаи амалигардонии Барномаи давлатии таъмини муассисаҳои таълимию илмии ҷумҳурӣ бо кабинетҳои фаннӣ, озмоишгоҳҳои муҷаҳҳази таълимӣ ва илмию тадқиқотӣ барои солҳои 2011-2015 бояд 2721 кабинети таълимӣ аз фанҳои табиӣ-риёзӣ (физика, химия, биология, география, математика, технологияи информатсионӣ ва экология) ташкил мегардид. Дар зарфи панҷ сол дар муассисаҳои таълимии вилоят 2003 кабинети таълимӣ муҷаҳҳаз гардонида шуд, ки 73,6 фоизи нақшаро ташкил дод. Барои бапуррагӣ иҷро намудани нақшаи Барномаи мазкур бе назардошти муассисаҳои таълимии навтаъсис боз 718 кабинет ташкил намудан зарур аст.
26. Ҳамчунин дар вилояти Суғд аз 797 кабинети тибқи нақшаи Барнома (солҳои 2011-2015) пешбинишуда 341 кабинет дар зарфи панҷ сол ташкил гардид, ки 42,7 фоизи иҷрои нақшаро ташкил додааст.
27. Дар муассисаҳои таҳсилоти умумии шаҳри Душанбе нақшаи иҷрои Барномаи давлатии таъмини муассисаҳои таълимию илмии ҷумҳурӣ бо кабинетҳои фаннӣ, озмоишгоҳҳои муҷаҳҳази таълимӣ ва илмию тадқиқотӣ барои солҳои 2011-2015 ба 64,3 фоиз расид, ки аз 216 кабинети дар нақша буда ҳамагӣ 139 кабинет ташкил гардид.
28. Ҳамагӣ, аз 4641 кабинети тибқи нақшаи Барномаи давлатии таъмини муассисаҳои таълимию илмии ҷумҳурӣ бо кабинетҳои фаннӣ, озмоишгоҳҳои муҷаҳҳази таълимӣ ва илмию тадқиқотӣ барои солҳои 2011-2015 пешбинишуда дар маҷмӯъ 2908 кабинет дар муассисаҳои таҳсилоти умумии ҷумҳурӣ муҷаҳҳаз гардонида шуд, ки 62,6 фоизи иҷрои Барномаи мазкурро ташкил дод.
29. Аз таҳлилҳои гузаронида бармеояд, ки Барномаи давлатии таъмини муассисаҳои таълимию илмии ҷумҳурӣ бо кабинетҳои фаннӣ, озмоишгоҳҳои муҷаҳҳази таълимӣ ва илмию тадқиқотӣ барои солҳои 2011-2015 дар ҳамаи муассисаҳои таҳсилоти умумии ҷумҳурӣ мувофиқи мақсад иҷро нагардид. Тибқи маълумоти дурнамои оморӣ дар панҷ соли оянда муассисаҳои таҳсилоти умумӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бо назардошти зиёдшавии хонандагон (3 фоиз ҳар сол) ба 4334 адад мерасад, ки муҷаҳҳаз гардонидани кабинетҳои фаннӣ дар онҳо дар оянда бояд ба нақша гирифта шавад. Аз ин лиҳоз, дар Барномаи нав нақшаи дар се соли оянда ташкил ва муҷаҳҳазгардонии кабинетҳои фаннии фанҳои табиӣриёзӣ дар назар дошта шудааст.
30. Барои бапуррагӣ иҷро намудани нақшаи Барномаи давлатии таъмини муассисаҳои таълимию илмии ҷумҳурӣ бо кабинетҳои фаннӣ, озмоишгоҳҳои муҷаҳҳази таълимӣ ва илмию тадқиқотӣ барои солҳои 2011-2015 зарурияти такмили Барномаи давлатии таъмини муассисаҳои таҳсилоти умумии ҷумҳурӣ бо кабинетҳои фаннӣ ва озмоишгоҳҳои муҷаҳҳази таълимӣ дар марҳилаи нав ба миён омадааст.
31. Мавриди зикр аст, ки кабинетҳои фаннии таълимӣ дар муассисаҳои таҳсилоти умумӣ бояд ба ташаккулёбии фарҳанги шахсии хонандагон, баланд бардоштани сатҳи сифати дониш ва самаранокии хизматрасонии иттилоотии раванди таълиму тарбия мусоидат намояд. Муҷаҳхазгардонӣ ва ороиши кабинетҳо бояд ба талаботи зебоипарастӣ, беҳдоштӣ, таълимию тадқиқотии раванди таълим ҷавобгӯ буда, тибқи талабот истифода бурда шаванд.
32. Ҳамзамон, қобили зикр аст, ки барои тарбияи эстетикӣ ва фарҳангии хонандагон фанни суруд ва мусиқӣ нақши муҳим мебозад. Аз ин лиҳоз, масъалаи таъмини кабинетҳои фанҳои суруд бо асбобҳои мусиқӣ ба Барномаи нав ворид гардидааст.
33. Муҷаҳҳаз гардонидани кабинетҳои таълимӣ бояд ҷавобгӯи талаботи эстетикии биноҳои таълимӣ бошад ва онҳо тибқи тартиби муқарраргардида таҷҳизонида шаванд. Бинобар ин, дар марҳилаи дуюми Барнома ба ороиш ва ҷиҳозонидани кабинетҳои таълимӣ таваҷҷуҳи махсус дода мешавад (замимаи 3) .
4. САМТҲОИ АСОСИИ АМАЛИГАРДОНИИ БАРНОМА
34. Амалигардонии Барномаи мазкур бо роҳҳои зерин ба роҳ монда мешавад:
- ташкил ва ҷиҳозонидани кабинетҳои таълимии фанҳои табиатшиносӣ, суруд ва мусиқӣ ва дигар фанҳои таълимӣ (замимаҳои 1-9);
- фароҳам овардани шароит барои хонандагони болаёқат бо дарназардошти хусусиятҳои фардии онҳо;
- такмил ва таҷҳизонидани синфхонаҳои бахшҳои экологии марказҳои корҳои тарбиявии беруназмактабӣ.
5. МАБЛАҒГУЗОРИИ БАРНОМА
35. Барнома аз ҳисоби сарчашмаҳои зерин маблағгузорӣ мешавад:
- буҷети давлатӣ;
- маблағҳои ғайрибуҷетӣ;
- маблағҳои махсус;
- маблағҳои хайриявӣ.
36. Маблағгузории Барнома дар доираи маблағҳои ҳамасола барои соҳаи маориф ҷудошаванда амалӣ карда мешавад. Масъулин, аз ҷумла мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ҳамасола тибқи талаботи Барномаи мазкур ҷудо намудани маблағҳои заруриро ба нақша мегиранд. Маблағи амалигардонии бандҳои нақшаи чорабиниҳои Барнома аз ҳисоби маблағҳои буҷети мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва аз ҳисоби маблағҳои мақомоти ҷумҳуриявӣ, ғайрибуҷавӣ ва ташкилотҳои байналмилалӣ пардохт карда мешавад.
37. Роҳбарони муассисаҳои таълимӣ бо мақсади ҷалби маблағҳои созмонҳои байналмилалӣ барои ороиш ва таҷҳизонидани кабинету озмоишгоҳҳо бояд лоиҳаҳои худро ба тендерҳои созмонҳои байналмилалӣ пешниҳод намоянд.
6. НАТИҶАҲОИ АМАЛИГАРДОНИИ БАРНОМА
38. Амалигардонии Барномаи мазкур ба ҳалли масъалаҳои зерин мусоидат менамояд:
- иҷрои муқаррароти Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи маориф" ва Консепсияи миллии маълумоти Ҷумҳурии Тоҷикистонро таъмин сохта, ба ташаккули шахсияти дорои тафаккури нав, рушди бемайлони ҷомеаи солим мусоидат намуда, заминаҳои ҳуқуқӣ, иқтисодӣ ва техникии насли наврасро такмил медиҳад.
- ба такмили роҳу усулҳои таълим таъсир расонида, сатҳи дониши хонандагонро боло мебарад;
- ҳамгироии таълиму тарбия, ҳифзи муҳити зист ва интихоби касбу ҳунарро таъмин менамояд;
- тавассути таҳсилоти босифат тафаккури эҷодӣ ва маҳорати баланди касбии кадрҳоро батадриҷ беҳтар мегардонад;
- талаботи шахсияти инсонро ба интихоби таҳсилоти касбӣ, иловагӣ, бозомӯзӣ, омӯзишии техника ва технологияи иттилоотии муосир қонеъ мегардонад.
Замимаҳои 2-9
ГОСУДАРСТВЕННАЯ ПРОГРАММА ПО ОБЕСПЕЧЕНИЮ ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ УЧРЕЖДЕНИЙ РЕСПУБЛИКИ ПРЕДМЕТНЫМИ КАБИНЕТАМИ И ОСНАЩЁННЫМИ УЧЕБНЫМИ ЛАБОРАТОРИЯМИ НА 2018-2020 ГОДЫ
1. ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ
1. Правительство Республики Таджикистан считает сферу образования одним приоритетным направлением социальной политики государства и постоянно прилагает все усилия для воспитания и обучения образованного и талантливого поколения и достойных наследников народа и государства. В течение последних лет Таджикистан вступил в новый период устойчивого экономического развития, достиг заметных результатов в улучшении уровня и качества жизни населения, в особенности в сфере образования, определенной как важнейшим фактором в развитии нации и укреплении основ государственности.
2. На нынешнем этапе процесса реформы сферы образования ее совершенствованию будет содействовать принятие ряда важных государственных документов с целью регулирования процесса управления, постоянного новаторства, что приблизит нашу систему обучения к мировым стандартам обучения и освоению современных наук.
3. Обновление и развитие страны невозможно обеспечить без достижения прогресса в науке и образовании. Суть государственной политики в сфере образования составляют вопросы введения мировых стандартов в системе образования, подготовки квалифицированных специалистов, соответствующих требованиям рынка труда. Уровень развития той или иной страны зависит, прежде всего, от эффективной деятельности высококвалифицированных кадров различных отраслей и её основу составляет сфера образования.
4. Основной целью принятия Государственной программы по обеспечению общеобразовательных учреждений республики предметными кабинетами и оснащёнными учебными лабораториями на 2018-2020 годы (далее - Программа) являются:
- постижение и представление охватывающей информации об органическом и неорганическом мире с использованием наглядных пособий;
- современное представление о структуре живого мира, солнечной системы с помощью наглядных пособий;
- постижение и представление об окружающем мире и природе путём информационных технологий и оснащенных лабораторий;
- важнейшие проблемы человечества в условиях глобализации;
- взаимосвязь человека и экосистемы в масштабе глобальных вопросов человечества;
- место природоведческих наук в человеческом обществе;
- нравственное и эстетическое воспитание учащихся.
5. Принятие и осуществление Программы, основу которой составляет формирование технического и природоведческого мышления учащихся общеобразовательных учреждений, будет способствовать научному и техническому прогрессу.
6. Программа охватывает важнейшие аспекты совершенствования и изучения предметов природоведческих дисциплин на нынешнем этапе развития мировой цивилизации. Она определяет цели, задачи и их осуществление в качественном процессе учебы, укреплении материально - технической базы общеобразовательных учреждений, а также государственную и социальную гарантию для преподавателей и работников учебных заведений и других учреждений сферы образования.
2. ЦЕЛИ И ЗАДАЧИ ПРОГРАММЫ
7. Целью Программы является оснащение кабинетов и лабораторий всем необходимым и улучшение процесса обучения учебных дисциплин в общеобразовательных учреждениях Республики Таджикистан.
8. Задачи Программы:
- осуществление государственной политики в сфере обеспечения общеобразовательных учреждений республики и их подведомственных структур предметными кабинетами и оснащенными учебными лабораториями Министерством образования и науки Республики Таджикистан;
- возобновление систематичности обучения предметов естествознания в общеобразовательных учреждениях и в дальнейшем во всех ступенях обучения;
- реализация Программы в сотрудничестве с управлениями и отделами образования областей, городов и районов, а также министерствами, ведомствами и другими органами;
- координирование деятельности соответствующих министерств, ведомств и органов по осуществлению мероприятий Программы;
- укрепление материально-технической базы общеобразовательных учреждений;
- обеспечение общеобразовательных учреждений республики предметными кабинетами, лабораториями, техническими средствами и современными наглядными пособиями;
- совершенствование и изучение природоведческих предметов, пения и музыки, создание условий;
- оснащение предметных кабинетов, лабораторий общеобразовательных учреждений новыми техническими оборудованиями, электрическими приборами, реактивами и другими лабораторными принадлежностями для проведения лабораторных исследований согласно учебной программе;
- пропаганда и поощрение изучения предметов природоведения посредством средств массовой информации;
- использование современных технологий в обучении точных наук и природоведения;
- повышение качества обучения естественных дисциплин и точных наук во всех ступенях образования;
- организация и проведение руководствующих и методических семинаров в общеобразовательных учреждениях по вопросам реализации направлений Программы;
- оснащение кабинетов технологии труда для мальчиков и девушек в общеобразовательных учреждениях с целью обучения ручного ковроизделия и других народных промыслов.
3. СОСТОЯНИЕ ОБЕСПЕЧЕНИЯ ПРЕДМЕТНЫМИ КАБИНЕТАМИ И ОСНАЩЁННЫМИ УЧЕБНЫМИ ЛАБОРАТОРИЯМИ В ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ УЧРЕЖДЕНИЯХ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН
9. Президент Республики Таджикистан, Лидер нации, уважаемый Эмомали Рахмон оценивает сферу образования как важнейший фактор развития нации и укрепления государства, считая ее одной из приоритетных областей. Исходя из этого, обучение и воспитание молодого поколения считается главной и основной идеей государственности.
10. Республика Таджикистан, находясь в состоянии устойчивого экономического развития, в годы независимости добилась значительных успехов в различных сферах, в особенности в сфере образования. На современном этапе развития общества продолжается реформирование сферы образования.
11. В последние годы с целью внедрения постоянных новшеств и управления относительно вхождения в единое мировое образовательное пространство и усвоения современных достижений науки был принят ряд важных государственных нормативно-правовых документов. Основу государственной политики в сфере образования составляет внедрение в образовательный процесс мировых стандартов и подготовка специалистов, соответствующих требованиям рынка труда, так как прогресс того или иного государства, в первую очередь, зависит от эффективной деятельности кадров различных сфер экономики.
12. Вхождение в единое образовательное пространство и соответствие международным стандартам появилась необходимость разработки новой редакции данной Программы.
13. В настоящее время в Республике Таджикистан возникли реальные предпосылки для совершенствования изучения естественнонаучных дисциплин. В системе образования Республики Таджикистан предусмотрено изучение природоведческих дисциплин в дошкольных, общеобразовательных, средних и высших профессиональных учебных заведениях.
14. В 2015-2016 учебном году в республике действовало 3846 общеобразовательных учреждений и в них обучалось 1784437 учащихся, обучением и воспитанием которых было занято 110317 учителей.
15. Согласно статистическому отчету Министерства образования и науки Республики Таджикистан в 2015-2016 учебном году в общеобразовательных учреждениях республики осуществляли деятельность 6713 учителей математики, 1554 учителя математики-информатики, 2174 учителя математики-физики, 1284 учителя информатики, 2037 учителей физики, 1282 учителя химии, 2743 учителя биологии, 2810 учителей географии и 446 учителей биологии-экологии.
16. В соответствии с учебным планом общеобразовательных учреждений Республики Таджикистан на 2015-2020 годы на изучение естественных наук в I-II классах выделен один час, в IV классе - 2 часа, в V-IX классах - 28 часов, X-XI классах - 17 часов в неделю.
17. В данном учебном плане изучение предметов предусмотрено по профильным направлениям и по направлениям, которые реализуются после окончания среднего основного образования. В общеобразовательных учреждениях распределение по направлениям разрешается с X класса. Во время распределения по направлениям следует учитывать уровень знаний, умения и способности, а также психическое состояние учащегося. Распределение по направлениям классов зависит от количества классов и численности учащихся.
18. В образовательных учреждениях типа лицей, гимназия и частные негосударственные образовательные учреждения, которые имеют хорошую образовательную, материально-техническую и кадровую базу, учащихся распределяют по направлениям с V и VII классов.
19. Анализ состояния обучения естественных дисциплин (физики, химии, биологии, экологии, математики, географии, информационной технологии) в общеобразовательных учреждениях выявил такие проблемы, как несоответствующее состояние предметных кабинетов, учебных лабораторий, учебников по данным предметам, методических пособий и дидактических материалов в обучении данных дисциплин:
20. Следует отметить, что повышение качества обучения в общеобразовательных учреждениях (лицеях, гимназиях, школах), прежде всего, зависит от оснащения предметных кабинетов и лабораторий по физике, химии, математике, биологии, экологии, географии, информационной технологии и др.
21. В настоящее время в общеобразовательных учреждениях состояние оснащения кабинетов физики, химии, географии, биологии, математики и других учебных предметов не соответствуют современным требованиям.
22. За последние 25 лет в общеобразовательных учреждениях страны практически не поступало химических реактивов, лабораторных принадлежностей и демонстрационных оборудований. До сих пор в республике нет центра по продаже лабораторных принадлежностей, демонстрационных оборудований и химических реактивов. Поэтому в большинстве учебных заведениях данные предметы изучаются только в теоретическом плане, а вопросы практического усвоения осуществляются только в редких случаях. В связи с этим, без укрепления материально-технической базы учебных кабинетов по природоведческим дисциплинам и проведения опытных работ (связь теории с практикой) нельзя повысить уровень знаний учащихся.
23. Анализ состояния преподавания естественных предметов (физики, химии, биологии, экологии, математики, географии, информационных технологий) на начальном этапе реализации Государственной программы по обеспечению образовательных и научных учреждений республики предметными кабинетами, оснащенными учебными научно-исследовательскими лабораториями на период 2010-2015 годы показал, что хотя в этом направлении сделано многое, но в ряде общеобразовательных учреждениях ход выполнения данной Программы остаётся тревожным. Местными исполнительными органами государственной власти городов и районов в общеобразовательных учреждениях не выделялись необходимые денежные средства для закупки, организации и оснащения предметных кабинетов, учебных лабораторий, что создавало серьёзную проблему в ходе реализации данной Программы.
24. В Горно-Бадахшанской автономной области вопрос организации и оборудования предметных кабинетов в образовательных учреждениях области по показателям Государственной программы по обеспечению образовательных и научных учреждений республики предметными кабинетами, оснащенными учебными научно-исследовательскими лабораториями на период 2010-2015 годы не был решен. Поэтому, согласно плану первого этапа реализации Программы из 292 кабинетов, которые должны быть созданы в течение пяти лет в общеобразовательных учреждениях области, всего оборудовано 62 кабинета, что составляет 21,2 процентов выполнения Программы. В общеобразовательных учреждениях области для оборудования и оснащения кабинетов достаточным образом не выделялись средства.
25. В общеобразовательных учреждениях Хатлонской области согласно плану реализации Государственной программы по обеспечению образовательных и научных учреждений республики предметными кабинетами, оснащенными учебными научно-исследовательскими лабораториями на период 2010-2015 годы должно быть создано 2721 учебного кабинета для естественно - точных наук (физика, химия, биология, экология, математика, география, информационная технология). На протяжении пяти лет в общеобразовательных учреждениях области оборудовано 2003 учебных кабинета, что составляет 73,6 процентов выполнении плана. Для полного выполнения плана данной Программы, без учета новообразованных образовательных учреждений, нужно организовать ещё 718 кабинетов.
26. В Согдийской области из 797 кабинетов, предусмотренных планом реализации Государственной программы по обеспечению образовательных и научных учреждений республики предметными кабинетами, оснащенными учебными научно-исследовательскими лабораториями на период 2010-2015 годы, за пять лет были организованы 341 учебных кабинета, что составляет 42,7 процентов выполнения плана.
27. В общеобразовательных учреждениях города Душанбе выполнение плана Государственной программы по обеспечению образовательных и научных учреждений республики предметными кабинетами, оснащенными учебными научно-исследовательскими лабораториями на период 2010-2015 годы составило 64 процента, то есть из запланированных 216 кабинетов всего организовано 139 учебных кабинетов.
28. В целом, из 4641 предусмотренных кабинетов согласно плану Программы в общеобразовательных учреждениях республики в совокупности были организованы и оборудованы 2908, что составило 62,6 процента выполнения Государственной программы по обеспечению образовательных и научных учреждений республики предметными кабинетами, оснащенными учебными научно-исследовательскими лабораториями на период 2010-2015 годы.
29. Из проведенных анализов можно сделать выводы, что Государственной программы по обеспечению образовательных и научных учреждений республики предметными кабинетами, оснащенными учебными научно-исследовательскими лабораториями на период 2010-2015 годы во всех общеобразовательных учреждениях республики не выполнено должным образом. Согласно статистическим перспективным данным на протяжении пяти лет с учетом пополнения учащихся (ежегодно увеличивается на 3 процента) количество общеобразовательных учреждений в Республике Таджикистан достигнет до 4334 и в будущем в этих учреждениях оборудование предметных кабинетов должно быть запланировано. В связи с этим, в данной Программе учтено план оснащения предметных кабинетов природоведческих дисциплин на будущие три года.
30. Для полного выполнения Государственной программы по обеспечению образовательных и научных учреждений республики предметными кабинетами, оснащенными учебными научно-исследовательскими лабораториями на период 2010-2015 годы появилась необходимость доработки и совершенствования первого этапа Государственной программы по обеспечению общеобразовательных учреждений (лицеев, гимназий, школ) республики предметными кабинетами, оснащенными учебными лабораториями на новом этапе.
31. Следует отметить, что учебные предметные кабинеты в общеобразовательных учреждениях должны способствовать развитию личностной культуры учащихся, уровня качества знаний, эффективности информационного обслуживания учебно-воспитательного процесса. Оснащение и оформление кабинетов должны соответствовать эстетическим, санитарным, учебным и исследовательским требованиям учебного процесса и использованы в соответствии с требованиями.
32. Вместе с тем, важно отметить, что для культурного и эстетического воспитания учащихся играет важную роль предмет музыка и пение. Поэтому в новой Программу включены вопросы обеспечения кабинетов пения музыкальными инструментами.
33. Оборудование учебных кабинетов должны соответствовать эстетическим требованиям учебных корпусов и они должны быть оборудованы согласно установленному порядку. В связи с этим, на втором этапе Программы особое внимание будет уделено оформлению и оснащению учебных кабинетов (приложение 3).
4. ОСНОВНЫЕ НАПРАВЛЕНИЯ ОСУЩЕСТВЛЕНИЯ ПРОГРАММЫ
34. Реализация данной Программы осуществляется следующими путями:
- создание и оснащение учебных кабинетов по предметам природоведения, пения и музыки и другим предметам (приложения 1-9);
- создание условий для одарённых учеников с учетом их индивидуальных особенностей;
- совершенствование и оснащение классов экологических секторов центров внешкольного обучения.
5. ФИНАНСИРОВАНИЕ ПРОГРАММЫ
35. Программа финансируется за счет следующих средств:
- государственного бюджета;
- внебюджетных средств;
- специальных средств;
- благотворительных средств.
36. Финансирование Программы осуществляется в рамках средств, ежегодно выделяемых для сферы образования. Ответственные, в том числе местные исполнительные органы государственной власти, согласно требованиям данной Программы ежегодно планируют выделение необходимых средств. Оплата средств на осуществление пунктов Плана мероприятий Программы производится за счет средств местных исполнительных органов государственной власти, республиканских органов, внебюджетных средств и международных организаций.
37. С целью привлечения средств международных организаций для оснащения и оборудования кабинетов и лабораторий руководители общеобразовательных учреждений должны представить свои проекты на тендеры международных организаций.
6. РЕЗУЛЬТАТЫ РЕАЛИЗАЦИИ ПРОГРАММЫ
38. Практическая реализация данной Программы способствует решению следующих вопросов:
- обеспечивает выполнение положений Закона Республики Таджикистан "Об образовании" и Национальной концепции образования Республики Таджикистан, способствует формированию личности с новым мышлением, неуклонному развитию благополучного общества и совершенствует правовую, экономическую и техническую базу подрастающего поколения;
- оказывает влияние на совершенствование путей и методов обучения, повышает уровень знаний учащихся;
- обеспечивает интегрирование процессов обучения и воспитания, защиту окружающей среды и профессиональной ориентации;
- посредством качественного обучения постепенно развивает творческое мышление и высокое профессиональное мастерство кадров;
- удовлетворяет потребности личности человека к изучению передовой техники и информационной технологии и выбора профессионального, дополнительного обучения и переобучения.
* План мероприятий
