Бо қарори Ҳукумати
Ҷумҳурии Тоҷикистон
аз 4 марти соли 2003 № 94
тасдиқ шудааст
Барномаи мусоидат ба шуғли аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2003-2005
Барномаи мусоидат ба шуғли аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2003-2005 дар асоси моддаи 14 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи шуғли аҳолӣ" таҳия гардидааст.
Ҳадафи асосии Барнома мусоидат намудан дар бокортаъминшавии аҳолӣ ва хусусан ба шуғл ҷалб намудани шаҳрвандоне, ки дар ҷустуҷӯи кор душворӣ кашида, дар бозори меҳнат мисли дигарон баробар рақобат карда наметавонанд, равона гаштааст.
Барномаи мусоидат ба шуғли аҳолӣ барои солҳои 2003-2005 дар асоси Ҳуҷҷати Стратегияи паст кардани сатҳи камбизоатӣ, ки бо қарори Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон 19 июни соли 2002 № 666 тасдиқ шудааст, таҳия гардида, мақсади асосии он баланд бардоштани сатҳи зиндагии гурӯҳҳои нисбатан нодори аҳолӣ, ки асосан бекорон мебошанд, иборат аст.
Дар чорабиниҳои Барномаи мазкур таъсиси ҷойҳои нави корӣ ҳамчун яке аз роҳҳои асосии ба ҷойҳои корӣ таъмин намудани бекорон муайян гардидааст. Ҳамчунин бо воситаи хадамоти давлатии шуғли аҳолӣ ва талаби бозори меҳнат амалӣ намудани чорабиниҳо оиди касбомӯзии корҷӯён, ташкили корҳои ҷамъиятии музднок, мусоидат ба васеъ намудани фаъолияти соҳибкорӣ ва худиштиғолии аҳолӣ тавассути додани қарзҳои хурд (микрокредит) дар назар дошта шудааст.
Диққати махсус ба созмон додани системаи баҳисобгирии пурраи соҳаи шуғл нигаронида мешавад. Дар ин ҷода ҷорӣ намудани мониторинги доимии бозори меҳнат дар фаъолияти мақомоти шуғли аҳолӣ пешбинӣ шудааст.
Дигар тадбирҳое, ки дар Барнома пешбинӣ гардидааст, аз такмили сохтори идораи мақомоти шуғл, ташкили шабакаи марказҳои иҷтимоию соҳибкорӣ, татбиқи созишномаҳои муштарак оиди ташкили корҳои ҷамъиятии музднок, таҳия ва татбиқи барномаҳои мақсадноки таъмини шуғли занон ва ҷавонон, ба расмият даровардан ва фиристонидани қувваи корӣ ба берун аз марзи ҷумҳурӣ ва амалӣ гардонидани лоиҳаҳои муштарак бо ташкилотҳои ғайридавлатию байналмилалӣ мебошад.
Барномаи мусоидат ба шуғли аҳолӣ дар асоси таҳлили вазъи шуғлнокии аҳолии қобили меҳнати ҷумҳурӣ, тақсимоти шуғл дар соҳаҳои хоҷагии халқ таҳия гардида, натиҷаи ҷамъбасти барномаҳои минтақавӣ мебошад, ки аз тарафи мақомот иҷроия дар маҳаллҳо (ҳукуматҳо) тасдиқ гардидаанд.
1. ВАЗЪИ ШУҒЛИ АҲОЛӢ ВА БОЗОРИ МЕҲНАТ ДАР СОЛИ 2002
Аз рӯи ҳисоботи пешакӣ шумораи миёнаи солонаи аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соли 2002 ба 6375.0 ҳазор нафар расидааст, ки 3390.0 ҳазор нафари онро захираҳои меҳнатӣ ташкил медиҳанд.
Аҳолии дар иқтисодиёт фаъол 1923,8 ҳазор нафар, аз ҷумла, ашхоси мақоми бекоридошта 46,8 ҳазор нафар мебошад.
Таҳлили вазъи шуғли аҳолӣ нишон дод, ки шумораи аҳолии дар иқтисодиёт фаъол нисбати соли 2001 51,8 ҳазор нафар зиёд шуда, шумораи бекорони расмӣ бошад 3.8 ҳазор нафар зиёд шудааст. Агар соли 2001 шумораи аҳолии дар истеҳсолот машғулбуда 1829,0 ҳаз. нафарро ташкил дода бошад, соли 2002 ин нишондиҳанда ба 1877.0 (+ 48,0) ҳаз. нафар расида, сатҳи шуғлнокӣ бошад нисбати захираҳои меҳнатӣ чун соли 2001 дар сатҳи 55.4% боқӣ мондааст.
Шумораи рӯйхатии коркунон дар хоҷагии халқ то 1 октябри соли 2002 1074,0 ҳазор нафарро ташкил медиҳад, ки ин нисбат ба аввали соли 2002, ки 1050,9 ҳаз. нафар буд, 23.1 ҳазор нафар зиёд мебошад. Шумораи воқеии коркунон дар давоми соли 2002 аз 785.8 ҳаз. нафар ба 868,6 ҳазор нафар (+82,8 хаз. нафар) расидааст. Аз ин ҷо бармеояд, ки дар аввали соли 2002 265,7 ҳазор нафар дар рухсатии дарозмуддати бемузд ва дар моҳи октябри соли 2002 205.4 ҳазор нафар дар чунин "рухсатӣ"-ҳо яъне дар вазъияти бекории пинҳонӣ қарор доштанд.
Шумораи ашхоси машғул дар соҳаи кишоварзӣ 11.3 фоиз, дар соҳаи алоқа 0,4 фоиз, дар соҳаи сохтмон 0.6 фоиз, дар соҳаи нақлиёт 1,2 фоиз нисбат ба аввали соли 2002 афзуда, дар соҳаҳои саноат 1.9 фоиз, хоҷагии ҷангал 10,6 фоиз, дар соҳаи моҳипарварӣ 1,2 фоиз кам шудааст.
Дар соли 2002 аз ҳисоби сарчашмаҳои гуногун 105.1 ҳаз. нафар шаҳрвандони ҷумҳурӣ ба шуғл ҷалб гардиданд. Дар охири соли 2002 шумораи корҷӯёни дар қайд буда, қариб 89,8 ҳазор нафар, (аз ҷумла зиёда аз 46,8 ҳазор нафар бекоронро) ташкил медиҳад, ки ин нисбати аввали сол 21,7 ҳазор нафар зиёд мебошад. Шумораи мақоми бекорӣ гирифтагон ба миқдори 3,8 ҳазор нафар афзудааст.
Аз ҳисоби шумораи умумии бекорон занон 54,9% (25,7 ҳазор нафар), ҷавонони аз синни 15 то 29 сола 64,3% (30,1 ҳазор нафар) - ро ташкил медиҳанд. Сатҳи расмии бекорӣ дар соли 2002 2,4% аҳолии фаъоли иқтисодиро ташкил медиҳад, вале ин нишондод ҳолати ҳақиқии бекориро ифода наменамояд. Агар ба ҳисоб гирем, ки зиёда аз 205,4 ҳазор нафар дар рухсатии меҳнатии бемузд буданд, сатҳи бекорӣ зиёда аз 11% -ро ташкил медиҳад.
Ҳиссаи зиёди бекоронро ашхосеташкил медиҳан, ки бекасбу ҳунар мебошанд ё мӯҳлати тӯлонӣ бекор монда, малакаи касбии худро аз даст додаан. Ин гурӯҳи бекорон 25,2 ҳазор нафар (53,8%) -ро ташкил медиҳанд. Ғайр аз ин 81,4% (38,2 ҳазор нафар) бекорон маълумоти миёнаи умумӣ ва нопурра доранд, ки ин ҳангоми бокортаъминкунии онҳо душвориҳои иловагиро ба миён меоварад.
Дар давоми сол 19,3 ҳазор нафар муроҷиаткунандагон (аз ҷумла занон 9,2 ҳазор нафар) ба кор таъмин гардиданд. Дар соли 2002 23.0 ҳазор нафар мақоми бекорӣ гирифта, ба 21,5 ҳазор нафар кӯмакпулӣ дода шуд.
Шумораи бекорони расмӣ дар вилояти Суғд 13.8 ҳазор нафар, ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ 10.1 ҳазор нафар. ВМКБ 14.7 ҳазор нафар, вилояти Хатлон 7.4 ҳазор нафар ва шаҳри Душанбе 0.8 ҳазор нафарро ташкил дод.
Ҳамагӣ дар ҷумҳурӣ соли 2002 аз тарафи мақомоти шуғли аҳолӣ ба омӯзиш ва бозомӯзии корҷӯён 5.3 ҳазор нафар шаҳрвандон фиристода шудаанд. Аз ин ҷо сатҳи бокортаъминкунии шахсони аз курсҳои омӯзиши касбӣ гузашта қариб 70%-ро ташкил медиҳад.
Дар давоми соли 2002 шумораи ҷойҳои махсусе, ки мувофиқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "дар бораи шуғли аҳолӣ" аз ҷониби мақомоти ҳокимияти иҷроия дар маҳаллҳо (ҳукуматҳо) пешакӣ муайяни шудааст, (квота) барои бо кор таъмин намудани шахсони ба ҳифзи иҷтимоӣ ва бокортаъминкунӣ эҳтиёҷи махсусдошта 1200 ҷой муайян шуда буд. Мақомоти давлатии шуғли аҳолӣ зиёда аз 666 нафарро дар чунин ҷойҳо ба кор таъмин намуд.
Дар соли 2002 зиёда аз 15.2 ҳазор нафар шахсон аз хизмати Маркази самтдории касбӣ нстифода бурданд. Аз он ҷумла шахсони аз хизмати касбинтихобкунӣ гузашта: бекорон 4400 нафар, занон 1300 нафар, ҷавонони синни аз 15 то 29 сола - 1800 нафар, аз хизмати ҳарбӣ озодшудагон - 700 нафар, мутахассисони маълумоти олӣ дошта - 500 нафар, маъюбон - 65 нафарро ташкил намуданд.
Шумораи ҷойҳои кории холие, ки ба мақомоти давлатии шуғли аҳолӣ пешниҳод шудааст, ба ҳисоби миёна зиёда аз 11,3 ҳазор ҷойро ташкил медиҳад. Аз он қариб 9,9 ҳазор ҷойҳои корӣ соҳибихтисос будани корҷӯйро (87,62%) талаб менамояд. Ҷойҳои кории холӣ дар баъзе ҳолатҳо пурра истифода бурда намешаванд, чунки аз як тараф ихтисоси корҷӯяндагон ба ихтисоси ҷойҳои кории пешниҳодшаванда мувофиқат наменамояд, аз тарафи дигар сатҳи музди меҳнати ҷойҳои кории пешниҳодшаванда паст буда, ҳолатҳое низ рух медиҳанд, ки дар ҷойҳое, ки нисбатан маош баланд аст, саривақт маош дода намешавад.
Соли 2002 аз ҳисоби муҳоҷирати дохилӣ ба ноҳияи Бешкент аз аҳолии ВМКБ, шаҳри Кӯлоб ва ноҳияи Шӯрообод 261 оила кӯчонида шуд. Дар онҳо аҳолии қобили меҳнат 860 нафарро ташкил медиҳад.
Ба шуғлнокии аҳолӣ, масъалаҳои муҳоҷирати меҳнатии шаҳрвандон ба берун аз кишвар таъсири хеле калон расонида истодааст. Мувофиқи таҳлиле, ки Вазорати меҳнат ва ҳифзи иҷтимоии аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон гузаронд, шумораи муҳоҷирони меҳнатӣ зиёда аз 210ҳазор нафарро дарбар мегирад.
85% - и муҳоҷирон дар Федератсияи Россия кор мекунанд, 62% - ро ҷавонони аз 18 то 29 сола ташкил медиҳанд.
Бо мақсади ба низом ва расмият даровардани муҳоҷирати меҳнатӣ Вазорати меҳнат ва ҳифзи иҷтимоии аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба 10 субьектҳои хоҷагидорӣ дар давоми соли 2002 оиди интиқоли қувваи корӣ ба хориҷи кишвар иҷозатнома (литсензия) додааст. Ин субьектҳо қариб ба
12.3 ҳазор нафар шаҳрвандон ба таъмини ҷои кор дар хориҷи кишвар кӯмак расониданд.
Лекин, дар ҷумҳурӣ нишондиҳандаҳои пурраи омории соҳаи шуғл ва муҳоҷират маҷуд нест. Тайёр намудани кадрҳо кадрҳо вобаста ба талаботи бозори меҳнат ба роҳ монда нашудааст ва ин талабот умуман муайян нагардидааст.
2. ПЕШГӯИИ БОЗОРИ МЕҲНАТ ВА ШУҒЛИ АҲОЛӢ ДАР СОЛҲОИ 2003-2005
Дар солҳои 2003-2005 баробари ташаккули бозори меҳнат зиёдшавии шумораи аҳол, ки аз ҳолати демографӣ вобастагӣ дорад ва ҳар сол мувофиқи пешгӯиҳо 2% зиёд мешавад, таъсири бевосита мерасонад. Дар асоси пешгӯиҳо шумораи аҳолӣ ждар соли 2005 нисбати соли 2002 ба 377 ҳазор нафар (5%) меафзояд ва дар ин ҳолат шумораи захираҳои меҳнатӣ ба 210 ҳазор нафар, аҳолии аз ҷиҳати иқтисодӣ фаъол 153.0 ҳазор нафар ё
7.9% зиёд мегарданд. Сатҳи шуғлнокии захираҳои меҳнатӣ аз 55.4% то ба
59.6% мерасанд, ки ин гувоҳи беҳшавии ҳолати иқтисодии ҷумҳурӣ оиди масъалаҳои шуғли аҳолӣ ҳисоб шуда метавонад.
Дар солҳои 2003-2005 ба воситаи муҳоҷиршавии ихтиёрӣ дар назар дошта шудааст, ки зиёда аз 2200 оила ба водиҳо кӯчонида мешаванд ва бо ин восита зиёда аз 6,6 ҳазор нафар шаҳрвандон ба шуғл ҷалб мегарданд.
Шумораи бекорони расмии дар қайди мақомоти шуғли аҳолӣ буда, дар соли-2005 нисбати соли 2002 13 ҳазор нафар (25.0 %) меафзояд ва дар баробари ин шумораи аҳолии бешуғли аз ҷиҳати иқтисодӣ ғайри фаъол дар соли 2005 ба 1515,0 ҳазор расида, нисбати соли 2002 54 ҳазор нафар ё ин ки 3,6 % зиёд мегардад. Дараҷаи зиёдшавии шуғлнокии аҳолӣ аввалан аз ҳисоби таъсиси ҷойҳои кории нав ба 77,0 ҳазор, ки нисбати соли 2001 24,6 ҳазор ҷойи корӣ зиёд мебошад, дуюм пешниҳоди шумораи ҷойҳои холии кории мавҷуда (вакансия) ба 16,8 ҳазор ҷои корӣ ва баъдан ба расмият даровардани муҳоҷирати ғайрирасмии шаҳрвандон дар дохил ва хориҷи кишвар меафзояд.
Пешгӯии талаботро ба нерӯи корӣ дар бозори меҳнат чунин шарҳ додан мумкин аст:
Дар солҳои 2003-2005 аз рӯи пешгӯиҳо дар ҷумҳурӣ 210.7 ҳазор ҷойҳои нави корӣ таъсис мегарданд, аз ҷумла шумораи ҷойҳои кории таъсисшаванда дар соҳаҳои гуногуни хоҷагии халқ аз ҳисоби корфармоён ба миқдори 93,0 ҳазор нафар ташкил гардида, аз рӯи соҳаҳо ба таври зерин тақсим мешавад: саноат -21,7 ҳазор нафар, сохтмон - 16,5 ҳазор нафар, кишоварзӣ - 20.7 ҳазор нафар, нақлиёт ва алоқа - 3,9 ҳазор нафар, маориф ва фарҳанг 8,4 ҳазор, тандурустӣ 4.1 ҳазор, савдо ва хизмати маишӣ 3.1 ҳазор нафар, хоҷагии манзилию коммуналӣ 0,6 ҳазор ва дигар соҳаҳо - 14.0 ҳазор нафар.
Ҳамчунин ташкилотҳои ҷамъиятӣ, ғайридавлатӣ ва байналмилалӣ бо роҳи ривоҷ додани ҳамкориҳои иҷтимоӣ 18.4 ҳазор ҷойҳои нави корӣ ташкил менамоянд. Ғайр аз ин ҷойҳои нави корие, ки ба воситаи маблағгузории хадамоти шуғл ташкил карда мешаванд, 7.5 ҳазор нафар бекоронро дарбар мегирад.
Аз рӯи пешгӯиҳои бозори меҳнат дар солҳои 2003-2005 34.3 ҳазор нафар бекорон ба корҳои худиштиғолӣ машғуланд.
Дар хоҷагиҳои деҳқонӣ бояд 46.2 ҳазор нафар бо кор таъмин гардида, ба шуғли хонагӣ бошад, 5.2 ҳазор нафар фаро гирифта шаванд (замимаи 2).
Дар солҳои 2003-2005 зиёдшавии теъдоди ҷойҳои корӣ аҳ ҳисоби сохтмони капиталӣ ба миқдори 8.5. ҳазор ҷой дар назар дошта шудааст. Шумораи шахсони дар соҳаҳои хоҷагии халқ машғул буда ҳар сол ба миқдори 2.3 - 2.5 фоиз меафзояд ва дар баробари ин шумораи ашхосе, ки мақоми бекорӣ дорад, ба 65.0 ҳазор нафар мерасад. Шумораи ба мақомти шуғли аҳолӣ муроҷиаткунандагон бошад, вобаста ба он дар соли 2005 бештар аз 100 ҳазор нафарро ташкил медиҳад. Дар солҳои 2003-2005 ҳамагӣ дар бозори меҳнат аз ҳисоби хатмкунандагони мактабҳои олӣ
34.4 ҳазор нафар, мактабҳои миёнаи махсус 26,2 ҳазор нафар, омӯзишгоҳҳои касбӣ - техникӣ - 47.1 ҳазор нафар, мактаби миёнаи маълумоти умумӣ 105,8 ҳазор нафар, хатмкунандагони мактабҳои миёнаи нопурра - 355,6 ҳазор нафар, ҳарбиёне, ки хизматро дар қувваҳои мусаллаҳ ба охир расонидаанд 48,0 ҳазор нафар, кормандони ихтисоргардида 8,6 ҳазор нафар, шахсони аз маҳбас озодшуда , 9.1 ҳазор нафар ва инчунин аз ҳисоби ашхоси бешуғли аз ҷиҳати иқтисодӣ ғайрифаъол ташаккул меёбад.
Бар замми он дар давоми се сол 75 ҳазор нафар (ба ҳисоби миёна ҳар сол 25 ҳазор нафарӣ) ашхоси синнашон ба 15 сола расида ба бозори меҳнат ворид мегарданд.
Дар давоми солҳои 2003-2005 мувофиқи Барномаи мазкур зиёда аз 351,3 ҳазор нафар, аз ҷумла тавассути мақомоти шуғли аҳолӣ зиёда аз 140,7 ҳазор нафар ба намудҳои гуногуни шуғл фаро гирифта мешаванд, аз ҷумла: 55,4 ҳазор нафар дар корхонаю ташкилотҳо бо кор таъмин карда шуда, 17,1 ҳазор нафар баъди омӯзиш ва бозомӯзии касбӣ соҳиби ҷойҳои корӣ мегарданд, 68,3 ҳазор нафар шаҳрвандони бекор бошанд, бо корҳои муздноки ҷамъиятӣ фаро гирифта мешаванд.
3. САМТҲОИ АСОСИИ СИЁСАТИ ДАВЛАТИИ МУСОИДАТ БА ШУҒЛИ АҲОЛӢ ДАР СОЛҲОИ 2003-2005
Самтхои асоси сиёсати давлатии мусоидат ба шуғл ба даст овардани мувозинат байни талабот ва пешниҳодоти қувваи корӣ, мусоидат намудан ба ташкили ҷойҳои кории иловагӣ, амалӣ намудани сиёсати фаьол дар бозори меҳнат мебошанд.
Вазифаҳои асосии амалӣ намудани сиёсати шуғл:
- баланд бардоштани сатҳи шуғлнокии аҳолӣ;
- пешгирии бекории оммавӣ;
- таъсиси ҷойҳои нави корӣ:
- баланд бардоштани сифати омӯзиши касбии бекорон ва бокортаъминкунии онҳо;
- фароҳам овардани шароити мусоид барои инкишофи шаклҳои шгуногуни шуғл;
- такмили фаъолият ва услубҳои кории мақомоти хадамоти шуғли аҳолӣ;
- ҷорӣ намудани системаи муккамали таҳлили вазъи шуғли аҳолӣ ва бозори меҳнат дар раванди амалӣ намудани Ҳуҷҷати стратегияи паст намудани сатҳи камбизоатӣ;
- ба роҳ мондани системаи истифодаи самараноки захираҳои меҳнатӣ дар дохилӣ ҷумҳурӣ бо роҳи таҳияи Барномаи махсуси муҳоҷирати дохилӣ (ихтиёрӣ).
Самтҳои афзалиятноки сиёсати шуғл:
- чорабиниҳо оид ба пешгирии бекорӣ дар байни ҷавонон ва занон;
- таъмини ҳамгироии сиёсати шуғли аҳолӣ бо барномаҳои миёнамӯҳлати тараққиёти иҷтимоӣ-иқтисодии ҷумҳурӣ, минтақавӣ ва соҳавӣ;
- чораҷӯӣ нисбати дастгирии иҷтимоии бекорон, ки ба табақаи камбизоати аҳолӣ дохил гаштаанд;
- мусоидат ба рушти соҳибкорӣ дар байни бекорон.
4. ЧОРАБИНИҲОИ АСОСӢ НИСБАТИ ТАЪМИНИ ШУҒЛИ АҲОЛӢ
4.1 Таъсиси ҷойҳои корӣ дар соҳаҳои хоҷагии халқ (замимаи 2).
Аз ҳисоби ҳамаи сарчашмаҳо - 210.7 ҳазор ҷой, аз ҷумла: дар соҳаҳои хоҷагии халқ (аз ҳисоби корфармоён)- 93,0 ҳазор ҷой, аз ҷумла дар соҳаҳои: саноат - 21.7 ҳазор ҷой, сохтмон - 16.5 ҳазор ҷой, кишоварзӣ - 20,7 ҳазор ҷой, нақлиёт ва алоқа - 3,9 ҳазор ҷой маориф ва фарҳанг - 8.4 ҳазор ҷой, тандурустӣ 4,1 ҳазор ҷой, савдо ва хизмати маишӣ - 3,1 ҳазор ҷой, хоҷагии манзилию коммуналӣ - 0,6 ҳазор ҷой ва дигар соҳаҳо 14,0 ҳазор ҷой;
- аз ҳисоби таъмини шуғли иловагии аҳолӣ, тараққии корхонаҳои хурд, муштарак ва монанди инҳо, ташкили корҳои фардӣ-меҳнатӣ (худиштиғолӣ), корҳои хонагӣ ва дигар соҳаҳо -95,0 ҳазор ҷой - аз ҳисоби ташкилотҳои ҷамъиятию ғайридавлатӣ ва байналмилалӣ -18,7 ҳазор ҷой;
- аз ҳисоби муҳоҷирони ихтиёрӣ ба водиҳо - 3,9 ҳазор ҷой;
Дар миқиёси вилоятҳо шумораи таъсиси ҷойҳои корӣ дар 3 сол чунин мебошад;
- ВМКБ -8,6 ҳазор ҷой
- Вилояти Хатлон - 81.3 ҳазор ҷой
- Вилояти Суғд - 53.6 ҳазор ҷой
- шаҳри Душанбе - 17.3 ҳазор ҷой
- ноҳияҳои тобеъи ҷумҳурӣ - 49.9 ҳазор ҷой
4.2 Мусоидат ба шуғли шаҳрвандон ба воситаи мақомоти давлатии шуғли аҳолӣ (Замимаи 2 б.2)
4.2.1 Дар назар дошта шудааст, ки ҳамаи кордиҳандагон новобаста аз шакли моликияташон зиёда аз 48,4 ҳазор ҷойҳои холии корӣ (вакансия) пешниҳод менамоянд ва мунтазам ба ин ҷойҳо бо роҳхатҳои мақомоти шуғли аҳолӣ кормандонро қабул мекунанд. Бо ин роҳ мақомоти шуғли аҳолӣ ҳар сол аз 15.5 ҳазор то 16.8 ҳазор нафарро дар ин ҷойҳо ба кор таъмин менамояд (Замимаи 2).
4.2.2 Мусоидат ба шуғли бекороне, ки ба ҳифзи иҷтимоӣ эҳтиёҷи махсус доранд.
Чорабиниҳои бахши мазкур ба бокортаъминкунии маъюбон, ҷавонон, заноне, ки фарзандони хурдсолро тарбия доранд, занҳои танҳомонда ва серфарзанд, ҳарбиёни аз хизмат озодгардида, гурезаҳои иҷборӣ ва шахсони аз маҳбас баромада мусоидат намуда, ба таъмини имтиёзҳои иловагӣ барои ин ашхос нигаронида шудааст (Замимаи 2 б.2).
а) Чорабиниҳои асосӣ нисбати шуғли маъюбон чунинанд:
- дар заминаи марказҳои иҷтимоӣ - соҳибкорӣ ташаккули марказҳои реабилитатсионӣ;
- самтдории касбии маъюбон аз рӯи имкониятҳояшон;
- мусоидат намудан ба ташкили корхонаҳои хурд дар назди марказҳои шуғли аҳолӣ барои ҷалб намудани қувваи кории маъюбон.
Амалӣ гардонидани чораҳои мазкур имконият медиҳанд, ки дар давоми солҳои 2003-2005 3,5 ҳазор нафар маъюбон, модарони серфарзанд, ки кӯдакони ноболиғро тарбия менамоянд, ба кор таъмин гарданд.
б) мусоидат ба шуғли шаҳрвандони аз хизмати ҳарбӣ озодшуда:
- самтдории касбӣ, тайёрии касбӣ, бозомӯзӣ ва минбаъд бо кор таъмин намудани онҳо;
- мусоидат ба фаъолияти соҳибкорӣ.
в) мусоидат ба шуғли ҷавонон:
Бо мақсади таъмини шуғли ҷавонон чорабиниҳои зерин амалӣ карда мешаванд:
- гузаронидани корҳои машваратию маслиҳатӣ оид ба самтдории касбӣ;
- васеъ намудани доираи "Таҷрибаомӯзии ҷавонон" дар истеҳсолот;
- дастгирии ташаббусҳои ҷавонон дар ташкили корҳои фардӣмеҳнатӣ ва соҳибкорӣ;
- амалӣ намудани чораҳо нисбати тарбияи ҳуқуқии ҷавонон;
- васеъ намудани доираи фаъолияти Марказҳои иҷтимоӣ- соҳибкорӣ;
- ҷалб намудан ба корҳои ҷамъиятии музднок.
Ҳамагӣ мувофиқи барнома 91.4 ҳазор нафар ҷавонон ба шуғл ҷалб карда мешаванд.
г) мусоидат ба шуғли занон:
Оид ба масъалаи мазкур чорабиниҳои зерин гузаронида мешаванд:
- самтдории касбӣ;
- тайёрӣ ва бозомӯзии аз рӯи ихтисосҳои дар бозори меҳнатталаботдошта (9.9 ҳазор нафар);
- дастгирии ташаббусҳои занон дар ташкили корҳои фардӣ - меҳнатӣ ва соҳибкорӣ (1.8 ҳазор нафар);
- дастгирии ташаббусҳои занон дар ташкили корҳои фардӣ -меҳнатӣ ва соҳибкорӣ (1,8 ҳазор нафар);
- васеъ намудани фаъолияти биржаҳои меҳнатии занон, ба роҳ мондани фаъолияти иттилоотӣ ва тарбияи ҳуқуқии занон.
д) мусоидат ба шуғли ашхоси аз маҳбас озод гашта:
хизматрасонии реабилитатсионӣ, бо роҳи самтдории касбӣ, бозомӯзӣ, тарбияи ҳуқуқӣ оиди қонунгузории меҳнат;
- бандкунии ҷойҳои махсуси корӣ (квота).
Амалӣ гардонидани чораҳои мазкур имконият фароҳам меоварад, ки 791 нафар шаҳрвандони аз маҳбас озодгашта бо кор таъмин гарданд.
4.2.3 Дастгирии шахсони бекор дар инкишофи соҳибкорӣ.
Дастгирии соҳибкорӣ ва худиштиғолӣ асосан бо роҳи пешниҳод намудани қарзҳои кӯтоҳмуддат ба шаҳрвандони бешуғл ба роҳ монда мешавад. Шаҳравандоне, ки ба ин намуди шуғл ҷалб карда мешаванд, аз хизмати самтдории касбӣ, курсҳои ҳатмии омӯзиши асосҳои соҳибкорӣ мегузаранд. Инчунин чорабиниҳои зерин пешбинӣ шудааст:
- ҷалб намудани сармояи хориҷӣ ва татбиқи Барномаҳои инвеститсионӣ;
- аз ҳисоби маблағҳои Фонди ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ пешниҳод намудани қарз ба ашхоси бешуғл;
- таъсиси системаи қарздиҳии хурди имтиёзнок дар сохтори мақомоти шуғли аҳолӣ;
- ҳамкорӣ бо Агентии давлатии сиёсати зиддимонополӣ ва рушди соҳибкории назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, ҳукуматҳои маҳалӣ ташкилотҳои ғайридавлатӣ ва байналмилалӣ.
Дар натиҷаи иҷрои чорабиниҳои мазкур 3,5 ҳазор корҷӯён ба фаъолияти соҳибкорӣ ҷалб мегарданд.
4.2.4 Ташкили корҳои ҷамъиятии музднок.
Корҳои ҷамъиятии музднок яке аз роҳҳои ба шуғли муваққатан ҷалб намудани бекорон ва паст намудани шиддати бекорӣ дар бозори меҳнат ба ҳисоб меравад. Шаҳрвандони бекор ва корҷӯй ба ин намуди шуғл аз рӯи шартномаҳои мақомоти шуғли аҳолӣ бо кордиҳандагон ҷалб карда мешаванд. Дар давраи пешгӯишаванда корҳои ҷамъиятии музднок дар асоси чорабиниҳои муштараки мақомоти шуғли аҳолӣ бо сохторҳои Вазорати мелиоратсия за хоҷагии оби ҷумҳурӣ, Иттиҳодияи истеҳсолии хоҷагии ҷангали Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ҷамъияти Тоҷикматлубот, мақомоти ҳокимяти иҷроия дар маҳаллҳо (ҳукуматҳо), дар ободонии кӯчаю боғҳо, шинондани дарахтон, барқарорсозии роҳҳо амалӣ гардонида мешаванд. Тавассути ташкили корҳои ҷамъиятии музднок 68,3 ҳазор нафар бекорон ба шуғли муваққатӣ ҷалб мегарданд (Замимаи 2.б.4.).
4.2.5. Самтдории касбӣ, омӯзиш ва бозомӯзии ашхоси корҷӯ.
Чорабиниҳои асоси дар ин самт чунинанд:
- хизматрасонии самтдории касбӣ ба аҳолии бешуғл;
- ташкили омӯзиш ва бозомӯзии касбии бекорон,омӯзиши соҳибкорӣ ва худиштиғолии бекорон.
Мақсади асоси дар ин маврид бо ҷои кор таъмин намудани хатмкунандагони курсҳо мебошад.
Дар солҳои 2003-2005 омӯзонидани 17.1 ҳазор нафар шаҳрвандони бекор аз рӯи 46 касбу ҳунар бо истифодаи базаҳои моддӣ-техникии ОКТ ба нақша гирифта шудааст (замима мегардад).
4.2.6 Дастгирии моддии шаҳрвандон ҳангоми бекорӣ.
Дастгирии моддии шаҳрвандони бекор ба таври зерин сурат мегирад:
- пардохти кӯмакпулӣ барои бекорӣ;
- пардохти кӯмакпулии иловагӣ барои хурандаи корношоям дошта;
- додани ёрии моддӣ дар давраи корношоямии муваққатии шаҳрвандони бекормонда;
- таъини нафақаи пеш аз мӯҳлат.
Пешбинӣ шудааст, ки 61,4 ҳазор нафар шаҳрвандон аз ин намуди кӯмак бархурдор мегарданд.
4.2.7 Мусоидат ба шуғли шаҳрвандоне, ки берун аз марзи ҷумҳурӣ ба кор мераванд:
- беҳтар ба роҳ мондани ҳамкорӣ бо мақомоти шуғли аҳолии бурунмарзӣ;
- ба имзо расонидани созишномаҳоим ҳамкорӣ бо кордиҳандагони хориҷӣ;
- ба роҳ мондани корҳои ахборотӣ-маълумотдиҳӣ нисбати ҷойҳои мавҷудаи холии корӣ дар хориҷи кишвар;
- ба роҳ мондани касбомӯзии онҳо дар курсҳои кӯтоҳмуддат бо истифодаи базаи моддӣ-техникии омӯзишгоҳҳои касбӣ-техникӣ.
Пешбинӣ шудааст, ки ба таври расмӣ аз ҷониби ҳамаи субъектҳои хоҷагидор дар соли 2003 ба 20.0 ҳазор нафар, соли 2004 ба 25.0 ҳазор нафар, соли 2005 ба 30.0 ҳазор нафар шаҳрвандон барои дарёфти ҷои кор дар хориҷи кишвар мусоидат карда мешавад.
5. ТАКМИЛИ ФАЪОЛИЯТИ МАҚОМОТИ ХАДДМОТИ ШУҒЛИ АҲОЛӢ
Бо ин мақсад амалӣ гардонидани чорабиниҳои зерин пешбинӣ шудаанд:
Таъсиси марказҳои иҷтимоӣ-соҳибкорӣ:
- соли 2003 дар назди Марказҳои шуғли аҳолии ноҳияҳои Файзобод, Кӯҳистони Мастчоҳ ва Бешкент;
- соли 2004 дар назди Марказҳои шуғли аҳолии ноҳия Ҳисор ва Колхозобод;
- соли 2005 дар назди Марказҳои шуғли аҳолии шаҳрҳои Кофарниҳон ва Панҷакент.
Таъсиси Биржаи меҳнати занон солҳои 2003-2005 дар назди Марказҳои шуғли аҳолии шаҳрҳои Хоруғ, Хуҷанд ва ноҳияи Тавилдара.
Таъсис ва рушди шабакаи компютерии мақомоти шуғли аҳолӣ, ки то соли 2005 80% ҳудуди ҷумҳуриро фаро мегирад.
Давом додани чорабиниҳо оиди иҷрои қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи тасдиқи Нақшаи миллии тадбирҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба баланд бардоштан мақом ва нақши зан дар солҳои 1998-2005" аз 10 сентябри соли 1998 № 363.
Давом додани фаъолият оиди иҷрои чорабиниҳои Барномаи миллии "Ҷавонони Тоҷикистон барои солҳои 2001-2003".
Давом додани фаъолияти маркази шуғл ва таълими модулӣ дар шаҳри Душанбе барои касбомӯзии собиқ хизматчиёни ҳарбӣ ва кушодани филиалҳои он дар ноҳияҳои Ванҷ ва Бохтар:
соли 2003 - 400 нафар;
соли 2004 - 400 нафар;
соли 2005 - 400 нафар.
Давом додани фаъолияти мақомоти шуғли аҳолӣ дар асоси созишномаҳои ҳамкории муштарак бо:
- Вазорати мелиоратсия ва хоҷагии оби Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- Иттиҳодияи истеҳсолии хоҷагии ҷангали Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- Иттифоқи ҷумҳуриявии ҷамъиятҳои матлуботи Тоҷикистон;
- ташкилотҳои ҷамъиятӣ, ғайридавлатӣ ва байналмилалӣ: ("Нидои дӯстон". Ассотсиатсияи "Ҳамкории иҷтимоӣ ва тараққиёт", "Занҳоинтихобкунандагон", "Ассотсиатсияи ҷамъиятии маъюбон", "Ташкилоти Байналмилалии Муҳоҷират ва Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат") ва ғайра.
Гузаронидани курсҳои такмили ихтисос барои кормандони мақомотҳои шуғли аҳолӣ (соле 3 маротиба бо ҷалбкунии то 30 нафар коркунони марказҳои шуғли аҳолӣ).
Таҳия ва такмили асосҳои меъёрию ҳуқуқӣ, омӯзиши қонунгузории соҳаи шуғли Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҷумла Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи мусоидат ба шуғли аҳолӣ".
Ба роҳ мондани таҷрибаи гузаронидани тадқиқоти вазъи бозори меҳнат дар сатҳи маҳалҳо ва созмон додани мониторинги бозори меҳнат бо назардошти талаботи Ҳуҷҷати Стратегияи паст кардани сатҳи камбизоатӣ.
6. НАТИҶАҲОИ ИҶРОИ ЧОРАБИНИҲОИ БАРНОМА ДАР СОЛҲОИ 2003 - 2005
Амалӣ гардонидани чорабиниҳои Барнома имконнят медиҳанд, ки дар давоми солҳои 2003-2005:
- дар соҳаҳои хоҷагии халқ аз ҳисоби сарчашмаҳои гуногун 210,7 дар ҷойҳои корӣ таъсис ва барқарор карда шаванд;
- 55,4 ҳазор нафар корҷӯён дар ҷойҳои холии кории мавҷуд буда бо кор таъмин гарданд, аз ҷумла тавассути пешакӣ банд намудани ҷойҳоик орӣ 3.5 ҳазор нафар шахсони ба ҳимояи иҷтимоӣ эҳтиёҷдошта бо кор таъмин карда шаванд;
- ба корҳои ҷамъиятии муздноки муваққатӣ 68.3 ҳазор нафар шаҳрвандони бешуғл ҷалб карда шаванд;
- бо маблағҳои барои чорабиниҳои шуғли аҳолӣ ҷудошуда зиёда аз
3.5 ҳазор ҷойҳои нави корӣ таъсис дода мешавад, ки ба ин восита бекорон ба соҳибкорӣ, корҳои фардӣ ва худиштиғолӣ машғул мегарданд;
- ба 49,0 ҳазор нафар корҷӯён хизматҳои маслиҳатӣ-машваратӣ оиди масъалаҳои шуғл расонида шаванд;
- бо дасггирии мақомоти шуғли аҳолии ҷумҳурӣ 17,1 ҳазор нафар шаҳрванди корҷӯй ба омӯзиш ва бозомӯзии касбӣ аз рӯи 46 намуди касбу ҳунар фаро гирифта шаванд;
- бо дастгирии мақомоти шуғли бурунмарзии муташаккилона 75,0 ҳазор нафар шаҳрвандон аз ҳисоби бекорон фаро гирифта шаванд;
- аз рӯи пешгӯиҳо бояд дар солҳои 2003-2005 дар заминаи мактабҳои олӣ 34,4 ҳазор нафар, дар омӯзишгоҳҳои касбӣ-техникӣ 47,1 ҳазор нафар ва мактабҳои махсус 26,2 ҳазор нафар кадрҳо тайёр карда шаванд.
Манбаи асосии маблағгузории чорабиниҳои шуғли аҳолӣ Фонди ҳифзи иҷтимоии аҳолии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад, ки ҳаҷми он ҳар сол дар алоҳидагӣ дар буҷети ҷумҳуриявӣ муайян карда мешавад.
7. ТАТБИҚИ БАРНОМА ВА НАЗОРАТИ ИҶРОИ ОН
Шартҳои асосии татбиқи Барнома, саривақт ва хушсифат иҷро кардани он аз хароҷотҳои молиявӣ ва ба амал баровардани пешравиҳои мусбӣ аз тараққиёти иқтисодиёти ҷумҳурӣ вобастагӣ дорад.
Пешгӯиҳои тараққиёти иқтисодию иҷтимоӣ барои солҳои 2003-2005 иҷрошаванда агар маблағҳо пурра ва саривақт мувофиқи буҷети ҳар сола ҷудо гарданд.
Умуман, маблағгузории чорабиниҳо ин тавр суръат мегирад:
- ба ҳамаи шаҳрвандоне, ки ҳуқуқи гирифтани кӯмакпулӣ доранд, саривақт ва пурра пардохтани кӯмакпулӣ оиди бекорӣ;
- маблағгузории корҳои муздноки ҷамъиятӣ аз ҳисоби маблағҳои кордиҳандагон мувофиқи талаботи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи шуғли аҳолӣ" ва дотатсияҳо (иловапулӣ) аз ҳисоби Фонди ҳифзи иҷтимоии аҳолии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- маблағгузории омӯзиши касбӣ, бозомӯзӣ ва баланд бардоштани маҳорати касбӣ, бо назардошти додани стипендия ба шаҳрвандони бекоре, ки ҳуқуқи гирифтани онро доранд;
- маблағгузории чорабиниҳое, ки сиёсати давлатии шуғли аҳолиро пеш мебаранд;
- ба роҳ мондани шуғли беруна ва маблағгузории чорабиниҳои инкишофи соҳибкорӣ, таъсиси ҷойҳои нави корӣ;
- истифодабарии базаи системаи ОКТ барои тарбия ва бозомӯзии аҳолии бешуғл.
Барномаи мусоидат ба шуғли аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2003-2005 имконият медиҳад, ки дар ин муддат 351.3и ҳазор нафар шаҳрвандон, аз он ҷумла 140.7 ҳазор нафар бо кӯмаки мақомоти шуғли аҳолӣ ба шуғл ҷалб карда шаванд.
Ғайр аз ин амалӣ гардонидани барномаҳои муштарак бо ташкилотҳои байналмилалӣ ва ғайриҳукуматӣ дар назар дошта шудааст.
Аз рафти иҷрои Барномаи мусоидат ба шуғли аҳолӣ Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дар сатҳи минтақавӣ, мақомоти ҳокимияти иҷроия дар маҳалҳо (ҳукуматҳо) назорат мебаранд.
ПРОГРАММА СОДЕЙСТВИЯ ЗАНЯТОСТИ НАСЕЛЕНИЯ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН НА 2003-2005 ГОДЫ
Программа содействия занятости населения Республики Таджикистан на 2003-2005 годы разработана на основании статьи 14 Закона Республики Таджикистан "О занятости населения".
Главной целью Программы является оказание содействия в трудоустройстве населения и, особенно, привлечение к занятости лиц, испытывающих трудности в поиске работы, неспособных на равных конкурировать на рынке труда.
Программа содействия занятости населения на 2003-2005 годы разработана на основе Документа Стратегии снижения уровня бедности, которая утверждена постановлением Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан 19 июня 2002 года №666 и его основной задачей выступает повышение уровня жизни наибеднейших слоев населения, которые в основном являются безработными.
В мероприятиях данной Программы создание новых рабочих мест определено как основное направление по трудоустройству безработных. Вместе с тем посредством Государственной службы занятости населения, и учитывая требования рынка труда, предусмотрено реализовать меры по профобучению незанятого населения, организации общественных оплачиваемых работ, содействие расширению предпринимательской деятельности и самозанятости через микрокредитование.
Особое внимание будет уделено созданию системы полного учета сферы занятости. В связи с этим предполагается внедрение постоянного мониторинга рынка труда в деятельности службы занятости населения.
Другими мерами, предусмотренными в Программе, являются совершенствование структуры управления органов занятости, создание сети социально-деловых центров, реализация двухсторонних соглашений по организации общественных оплачиваемых работ, разработка и реализация целевых программ содействия занятости женщин и молодежи, упорядочения процесса отправки трудовых ресурсов за границу и реализация совместных программ с международными и неправительственными организациями.
Программа содействия занятости населения разработана на основе анализа состояния занятости трудоспособного населения, распределения населения в отраслях народного хозяйства и является обобщением региональных программ, которые утверждены органами управления на местах (Хукуматами).
Состояние занятости населения и рынка труда в 2002 году
Численность населения Республики Таджикистан в среднегодовом исчислении в 2002 году составила по предварительным данным 6375.0 тыс.человек, из которых трудовые ресурсы составили 3390.0 тыс.человек.
Среднегодовая численность экономически активного населения составила 1923,8 тыс.человек, в том числе безработных 46,8 тыс.человек.
Анализ состояния занятости населения 2002 года показывает, что численность экономически активного населения в 2002 году по сравнению с 2001 годом увеличилась на 51,8 тыс.человек., а количество безработных, зарегистрированных в органах службы занятости, возросло почти на 3,8 тыс.человек. Так, если в 2001 году количество занятых составило 1829,0 тыс.человек, то за 2002 год этот показатель составил 1877,0 тыс.человек (+48,0 тыс.человек) занятых в экономике, а уровень занятости трудоспособного населения в формальном секторе экономики, как и в 2001 году, составил 55,4%.
На 1 октября 2002 года списочная численность работающих в народном хозяйстве составила 1074,0 тыс.человек и по сравнению с началом года (1050.9) увеличилась на 23.1 тыс.человек, число фактически работающих в течение 2002 года с 785,8 тыс.человек возросло до 868,6 тыс.человек (+82,8) тыс.человек. Из этого следует, что в начале 2002 года 265,7 тыс.человек были в вынужденных длительных отпусках, а в октябре 2002 года этот показатель составил 205,4 тыс.человек, которые входили в разряд скрытой безработицы.
Численность занятых по сравнению с началом 2002 года возросла в сельском хозяйстве на 11,3%, в отрасли связи на 0,4%, в строительстве на 0,6%, в транспорте на 1,2%, а в отраслях промышленности уменьшилось на 1,9%, в лесном хозяйстве на 10,6%, в рыбном хозяйстве на 1,2%.
В 2002 году за счет различных источников 105,1 тысяча граждан страны привлечены к занятости.
В конце 2002 года численность зарегистрированных незанятых граждан составила 89,8 тыс.человек, в том числе признанных безработными 46,8 тыс.человек, то есть, численность по сравнению с началом года зарегистрированных безработных граждан увеличилось на 21,7 тыс.человек, а число официально признанных безработных увеличилось на 3,8 тыс.человек.
Из общего числа безработных женщины составляют 54,9% (25,7 тыс.человек), молодежь в возрасте 15-29 лет - 64,3 (30,1 тыс.человек).
Уровень официальной безработицы в 2002 году составил 2,4% экономически активного населения. Этот показатель не отражает реальный уровень безработицы, если учесть, что из списочной численности работников 205.4 тыс.человек не работали и не получали заработную плату, то с учетом скрытой безработицы ее уровень составил более 11,0%.
Значительную долю среди безработных составляют лица, не имеющие профессиональной подготовки или потерявшие навыки в связи с длительным перерывом в работе (53,8% от общего числа безработных или 25,2 тыс.человек). Кроме того, около 81,4% безработных имеют среднее общее и неполное среднее образование (38,2 тыс.человек). Все это в немалой степени затрудняет их трудоустройство.
В течение года из числа обратившихся граждан органами службы занятости трудоустроено 19,3 тыс.человек, в том числе женщин 9,2 тыс.человек. В 2002 году 23,0 тыс.человек присвоен статус безработного и выплачено пособие 21,5 тыс.человек.
Число безработных в Согдийской области составило - 13,8 тыс.человек, в ГБАО - 14,7 тыс.человек, в районах республиканского подчинения 10,1 тыс.человек, Хатлонской области - 7,4 тыс.человек, в городе Душанбе 0,8 тыс.человек.
Всего в 2002 году на профессиональную подготовку направлено 5,3 тыс.человек. Из числа прошедших обучение трудоустроено около 70%.
Согласно установленных Программой содействия занятости населения квот для трудоустройства лиц, нуждающихся в социальной защите в соответствии с Законом Республики Таджикистан "О занятости населения" органами управления на местах запланировано 1200 человек, а трудоустроено в счет этих квот 666 человек.
В 2002 году получили услуги по профессиональной ориентации более 15,2 тыс.человек. Из числа получивших профессиональные услуги: безработных - 4400 человек, женщин - 1300 человек, молодежи, в возрасте 15 до 29 лет - 1800 человек, уволенные с воинской службы - 700 человек, специалистов с высшим образованием - 500 человек, инвалидов 65 человек.
Количество вакантных рабочих мест, заявленных в органы службы занятости в среднем составило 11,3 тыс.мест. Из них почти 9,9 тыс.мест требуют квалифицированных специалистов (87,62%).
Вакантные рабочие места не заполняются по причине несоответствия квалификации безработных их требованиям или из-за низкого уровня оплаты труда в организациях, имеющих высокую оплату труда, имеются случаи несвоевременной выдачи заработной платы.
В 2002 году путём добровольного переселения в Бешкентский район из числа населения ГБАО, города Куляба и Шуроободского района переселилась 261 семья, которые составляют 860 человек трудовых ресурсов.
Существенное влияние на состояние занятости оказывает трудовая миграция граждан Республики Таджикистан за границу. По данным обследования, проведенного в 2002 году Министерством труда и социальной защиты населения Республики Таджикистан, количество трудовых мигрантов, выехавших за границу, составило более 210 тыс.человек. Из этого количества более 85% работают в Российской Федерации, 62% мигрантов составляют молодежь в возрасте 18-29 лет.
С целью регулирования внешней трудовой миграции Министерство труда и социальной защиты населения Республики Таджикистан в 2002 году 10 хозяйствующих субъектов получили лицензию на вывоз рабочей силы за границу, посредством которых легально направлено на работу более 12,3 тыс.человек.
Вместе с тем в республике отсутствуют полные статистические данные в сфере занятости и трудовой миграции, подготовка кадров осуществляется без учета потребностей рынка труда и в целом эта потребность все еще не определена.
2. Прогноз рынка труда и занятости населения на 2003-2005 годы
В 2003-2005 годы развитию рынка труда повлияет увеличение числа населения, которое каждый прогнозируемый год увеличится на 2% и зависит от демографического развития.
В соответствии с прогнозами численность населения в 2005 году по сравнению с 2002 годом увеличится на 377 тыс.человек (5%) и в этой ситуации численность трудовых ресурсов увеличится на 210 тыс.человек, число экономически - активного населения может увеличиться на 153 тыс.человек или 7,9%. Уровень занятости трудовых ресурсов увеличится с 55,4% до 59,6%, что будет свидетельствовать об улучшении экономического развития страны в области занятости населения.
В 2003-2005 годы путём добровольного переселения предусматривается переселение 2200 семьи в долинах и дополнительно будет занято 6,6 тыс.человек.
Численность официальных безработных, зарегистрированных в органах занятости населения в 2005 году в сравнении с 2002 годом возрастет на 13,0 тыс. человек (25,0%), и в соответствии с этим число экономически неактивного населения и незанятых в 2005 году составит 1515,0 тысяч человек, что по сравнению с 2002 годом на 54 тысяч человек больше (3,6%). Увеличение занятости населения заключается в том, что в первую очередь увеличится число вновь созданных 77,0 тысяч рабочих мест по сравнению с 2001 годом на 24,6 тысяч; во-вторых, увеличится на 16,8 тысяч вакантных рабочих мест; в-третьих увеличится число занятых за счет легализации лиц, занятых в неформальном секторе в стране и за её пределами:
Прогноз в потребности рабочей силы на рынке труда можно характеризовать следующим образом: в 2003-2005 годах на основе предположений в стране будут создаваться 210,7 тысяч новых рабочих мест, в том числе по отраслям экономики за счёт работодателей будет создано 93,0 тыс. мест, из них: в промышленности - 21,7 тысяч, строительстве - 16,5 тысяч, сельском хозяйстве - 20,7 тысяч, транспорте и связи - 3,9 тысяч, образование и культура - 8,4 тысяч, здравоохранение - 4,1 тысяч, торговле и услуг - 3,1 тысяч, жилищно-коммунальное хозяйство - 0,6 тысяч и прочие 14 тысяч.
Вместе с тем, общественные, неправительственные, международные организации с целью развития двухстороннего социального сотрудничества будут создавать 18,4 тысяч рабочих мест. Кроме этого, количество новых рабочих мест, непосредственно создаваемых на основе финансирования органов занятости населения будет охватывать работой 7,5 тысяч человек.
По прогнозам рынка труда в 2003-2005 годах 34,3 тысяч безработных будут заняты самозанятостью.
В дехканских хозяйствах по прогнозам трудоустроится 46,2 тысяч человек, к надомному труду будут привлекаться 5,2 тысяч человек (приложение №2).
В 2003-2005 годах число рабочих мест также увеличится за счет капитального строительства - 8,5 тысяч человек. Число людей, занятых в отраслях экономики ежегодно увеличится на 2,3-2,5 процента. Наряду с этим, число людей, имеющих статус безработного, по прогнозам составит 65,0 тысяч человек. Число обратившихся в органы занятости населения в 2005 году составит более 100,0 тысяч человек.
В 2003-2005 годах на рынке труда рабочая сила будет направляться: из числа выпускников высших школ - 34,4 тысяч человек, средних профессиональных учебных заведений - 26,2 тысяч человек, профессионально-технических училищ - 47,1 тыс.человек, средних образовательных школ - 105,8 тыс.человек, выпускников с неполным средним образованием355,6 тыс.человек, военнослужащих, отслуживших в рядах вооруженных сил - 48,0 тыс.человек, работников, попавших под сокращение - 8,6 тыс.человек. лиц, освобожденных из мест заключения - 9.1 тыс.человек и из числа экономически неактивного населения.
Вдобавок к этому, в течение трех лет 75 тыс.человек (ежегодно по 25 тыс.человек) лица, достигшие 15-летнего возраста войдут в рынок труда.
В течение 2003-2005 годов всего различными видами занятости будут охватываться более 351,3 тысяч человек, в том числе через Государственной службы занятости 140,7 тыс.человек, из них: 55,4 тысяч на предприятиях и в организациях, 17,1 тыс.человек после учёбы и переподготовки, 68,3 тыс.человек безработные люди будут заниматься общественно-оплачиваемым трудом.
3. Основные направления государственной политики содействия занятости населения в 2003-2005 годах
Основные направления государственной политики содействия занятости - это достижение равновесия между потребностью и предложений рабочей силы, оказание содействия организации дополнительных рабочих мест, и активной политики на рынке труда.
Основные задачи в реализации политики занятости:
- увеличение уровня занятости населения;
- предотвращение массовой безработицы;
- создание новых рабочих мест;
- повышение качества обучения безработных и их трудоустройство;
- создание условий и оказание содействия развитию различных видов занятости;
- совершенствование деятельности и методов работы органов службы занятости населения;
- внедрение совершенной системы анализа состояния занятости населения и рынка труда в рамках реализации Документа Стратегии сокращения уровня бедности;
- внедрение системы рационального использования трудовых ресурсов в республике посредством разработки специальной Программы внутренней (добровольной) миграции.
Приоритетные направления политики занятости:
- мероприятия по предотвращению безработицы среди молодежи и женщин;
- обеспечение интеграции политики занятости населения и среднесрочные программы социально-экономического, регионального и отраслевого развития страны;
- принятие мер по социальной поддержке безработных, входящих в состав малоимущей части населения;
- содействие развитию предпринимательства среди безработных.
4. Основные мероприятия по обеспечению занятости населения
4.1. Создание рабочих мест в отраслях народного хозяйства (Приложение 2)
За счет всех источников будет создаваться 210,7 тыс.рабочих мест. В том числе:
- в отраслях народного хозяйства (за счёт работодателей) - 93,0 тыс.мест, в том числе: в промышленности - 21,7 тыс., строительстве16,5 тыс., сельском хозяйстве - 20,7 тыс., транспорте и связи - 3,9 тыс.. образовании и культуре - 8,4 тыс., здравоохранении - 4,1 тыс., торговле и бытовом обслуживании - 3,1 тыс., коммунальном хозяйстве0,6 тыс. и в других отраслях - 14,0 тыс.мест; за счет обеспечения дополнительной занятости, развитие совместных малых предприятий и т.п., организация индивидуальной трудовой деятельности (самозанятости)
95.0 тыс.мест;
- за счет общественных, негосударственных и международных организаций - 18,7 тыс.мест;
- за счёт добровольного переселения в долины - 3,9 тыс.мест.
В разрезе по областям создание рабочих мест на 3 года осуществится следующим образом:
ГБАО - 8,6 тыс.мест
Хатлонская область - 81,3 тыс.мест
Согдийская область - 53,6 тыс.мест
город Душанбе - 17,3 тыс.мест
Районы республиканского подчинения - 49,9 тыс.мест
4.2. Содействие занятости населения посредствам органов государственной службы занятости населения. (Приложение 2 б.2)
4.2.1. Имеется ввиду, что все работодатели независимо от форм собственности предложат более 48,4 тыс. вакантных рабочих мест и постоянно по направлениям органов занятости населения будут принимать работников на работу. Этим путем органы занятости населения ежегодно будут трудоустраивать от 15,5 до 16,8 тыс.человек (Приложение 2).
4.2.2. Содействие занятости безработным лицам, особо нуждающимся в социальной защите
Мероприятия данного сектора направлены на трудоустройство инвалидов, молодежи, женщин, которые воспитывают маленьких детей, одиноких и многодетных женщин, инвалидов, военнослужащих, демобилизованных из службы, беженцев и лиц, освобожденных из мест лишения свободы и обеспечение им дополнительных льгот (Приложение 2 б.2).
а) Основные мероприятия по оказанию содействия занятости инвалидов:
- развитие реабилитационных центров на базе социально-деловых центров;
- профессиональная ориентация инвалидов по их возможности;
- оказание содействия созданию малых предприятий при центрах занятости населения с целью привлечения рабочей силы инвалидов.
Осуществление данных мероприятий позволит в течение 2003 -2005 годов трудоустроить 3,5 тыс.инвалидов, матерей, имеющих многодетные семьи, которые занимаются воспитанием несовершеннолетних детей.
б) Содействие занятости лиц, уволенных из военной службы:
- профессиональная ориентация, подготовка и переподготовка с дальнейшим их трудоустройством;
- содействие предпринимательской деятельности.
в) Содействие занятости молодежи:
С целью обеспечения занятости молодежи будут осуществляться следующие мероприятия:
- проведение информационно-разъяснительных мероприятий по выбору профессий и профессиональной подготовке;
- расширение сферы "Молодёжной практики" на производстве;
- поддержка молодежных инициатив в организации индивидуальной трудовой деятельности и предпринимательства;
- реализация мер по правовому воспитанию молодежи;
- расширение сферы деятельности социально-деловых центров;
- привлечение к общественным оплачиваемым работам.
Всего в соответствии с Программой более 91,4 тыс. молодых людей будут привлечены к занятости.
г) Содействие занятости женщин:
По данному вопросу будут проводиться следующие мероприятия:
- проф.ориентация, подготовка и профобучение в соответствии с потребностью рынка труда; (9,9 тыс.человек)
- поддержка инициатив женщин в организации индивидуальной трудовой деятельности и предпринимательства - (1,8 тыс.человек)
- расширение деятельности бирж труда для женщин и налаживание работы по информационному и правовому воспитанию женщин.
д) Содействие занятости лиц, освобожденных из мест лишения свободы:
- реабилитационные услуги через профориентационную работу, профобучение и правовое воспитание;
- организация временной занятости и общественно-оплачиваемые работы;
- квотирование специальных рабочих мест.
Реализация данных мер позволит устроить 791 человек, освободившихся из мест заключения.
4.2.3. Поддержка незанятых лиц в развитии предпринимательства.
Поддержка предпринимательства и самозанятость осуществится в основном путём предоставления краткосрочных кредитов лицам, не имеющим работу. Люди, привлекаемые подобному виду занятости, пройдут обязательные курсы предпринимательства. Также запланированы следующие мероприятия:
- привлечение зарубежных инвестиций и реализация инвестиционных программ;
- предоставление кредитов за счет средств Фонда социальной защиты населения незанятым гражданам;
- создание системы микрокредитования в составе органов занятости;
- сотрудничество с государственным Агентством по антимонопольной политике и развития предпринимательства при Правительстве Республики Таджикистан, с местными органами власти на местах, неправительственными и международными организациями.
В результате реализации данных мер 3,5 тыс. безработных будут привлечены к предпринимательству.
4.2.4. Организация общественно-оплачиваемых работ
Общественно-оплачиваемые работы являются одним из путей временного привлечения безработных к работе и снижения уровня безработных на рынке труда. Безработные к такому виду работы будут привлекаться в соответствии с договорами, подписанными между центрами занятости населения и работодателями. В предполагаемый период общественно-оплачиваемые работы будут реализовываться на основе совместных мероприятий структурных подразделений Министерства мелиорации и водного хозяйства, производственного объединения лесного хозяйства Республики Таджикистан, Таджикпотребсоюза, местных органов власти в благоустройстве улиц и садов, посадки деревьев, восстановления дорог. Путём организации оплачиваемых работ к временной занятости будут привлечены 68,3 тыс. безработных (приложение 2. б).
4.2.5. Профориентация, обучение и переподготовка граждан, ищущих работу
Основные мероприятия в этом направлении следующие:
- оказание услуг в выборе профессии лицам, не имеющим занятость.
- организация обучения и переподготовка безработных лиц предпринимательству и самозанятости.
Основная цель в этом случае заключается в обеспечении работой выпускников курсов.
В 2003-2005 годах планируется обучение 17,1 тыс. безработных граждан по 46 профессиям и специальностям с использованием материально-технической базы профессионально технических училищ (прилагается).
4.2.6. Материальная поддержка безработных граждан Государственная материальная поддержка безработных граждан осуществится следующим образом:
- выплата пособий по безработице;
- дополнительная материальная помощь лицам, имеющим на иждивении нетрудоспособных членов семьи;
- оказание материальной помощи в период временной нетрудоспособности неработающих граждан;
- досрочное назначение пенсии.
Предусмотрено, что оказанием подобной помощи будут охвачены 61,4 тыс. граждан.
4.2.7. Содействие занятости граждан, выезжающим на работу за пределы страны:
- улучшение сотрудничества с органами занятости за рубежом;
- подписание совместных договоров с зарубежными работодателями;
- организация работ по справочно-информационной деятельности о вакантных рабочих местах за рубежом;
- организация учебы и предоставление микрокредитов в нужных случаях с использованием базы профессионально-технических училищ.
Предусмотрено, что в 2003 году официально будет оказана помощь в получении работы за границей 20,0 тыс. гражданам, в 2004 году 25,0 тыс. гражданам, в 2005 году - 30,0 тыс. гражданам.
5. Совершенствование деятельности органов службы занятости населения
С этой целью будут реализовываться следующие мероприятия:
В 2003 году организация социально-деловых центров в Файзабадском, Горно-Матчинском и Бешкентском районах:
- в 2004 году при центрах занятости населения Гиссарского и Колхозабадкого районов;
- в 2005 году при центрах занятости городов Пенджикент и Кофарнихон.
Организация Биржи труда женщин
- в 2003 - 2005 годах при центре занятости городов Хорога, Худжанда и Тавилдаринского района.
Организация и развитие информационно- компьютерной сети до 2005 года охватит 80% территории страны.
Продолжение реализации мероприятий по выполнению постановления Правительства Республики Таджикистан "Об утверждении национального плана действий Республики Таджикистан по повышению статуса и роли женщин на 1998-2005 годы" 10 сентября 1998 года №363.
Продолжение деятельности по выполнению национальной программы "Молодежь Таджикистана на 2001-2003 годы".
Продолжение деятельности центра занятости и модульного обучения г.Душанбе для профессионального обучения бывших военнослужащих и открытие филиалов в Ванчском и Бохтарском районах:
- в 2003 году - 400 человек;
- в 2004 году - 400 человек;
- в 2005 году - 400 человек.
Продолжение деятельности органов занятости населения на основе совместных соглашений с:
- Министерством мелиорации и водного хозяйства Республики Таджикистан;
- Производственным объединением лесного хозяйства Республики Таджикистан;
- Республиканским союзом "Таджикпотребсоюз" Таджикистана;
- Общественными, негосударственными и международными организациями "Нидои дустон", "Занхо - интихобкунандагон", "общественной Ассоциацией инвалидов", Международной Организацией Миграции и Международной Организацией Труда. Проведение курсов повышения квалификации для работников органов занятости населения (в год 3 раза с привлечением работников центров занятости населения до 30 человек). Организация и обеспечение нормативно-правовых основ, изучение законодательства Республики Таджикистан в области занятости населения. Внедрение практики проведения обследований состояния рынка труда на местном уровне и создание мониторинга рынка труда с учетом требований Документа Стратегии сокращения уровня бедности.
6. Результаты реализации мероприятий программы в 2003-2005 годах
Реализация мероприятий Программы позволит в 2003-2005 годах:
- в различных отраслях народного хозяйства за счет различных источников создать и восстановить 210,7 тыс. рабочих мест;
- 55,4 тыс. граждан, ищущих работу будут обеспечены работой, в том числе за счет вакантных рабочих мест 3,5 тыс. человек нуждающихся в социальной защите будут трудоустроены;
- к временным общественно-оплачиваемым работам будут привлечены 68,3 тыс. граждан, не имеющих занятости;
- за счет средств, выделенных для проведения мероприятий центрам занятости населения будут созданы более 3,5 тыс. новых рабочих мест, таким путем безработные будут заниматься предпринимательством, индивидуальной трудовой деятельностью и самозанятостью;
- будут даны консультации более 49,0 тыс. граждан по вопросам занятости;
- при поддержке Республиканского центра занятости населения 17,1 тыс. граждан, ищущих работу, будут направлены на учебу и переподготовку по 46 специальностям и профессиям;
- внешней трудовой миграцией будут охвачены 75,0 тыс. безработных граждан;
- по предварительным данным в 2003-2005 годах на базе высших школ будут подготовлены 34,4 тыс. в профессионально-технических училищах 47,1 тыс. и в специальных школах 26,2 тыс. кадров;
Основным источником финансирования мероприятий центра занятости населения является Фонд социальной защиты населения при Правительстве Республики Таджикистан, объём которого ежегодно будет определяться в Государственном бюджете.
7. Реализация Программы и контроль её исполнения
Основными условиями реализации Программы является своевременное и качественное ее выполнение, реализация достижений на основе финансовых расходов, связанных с развитием экономики страны.
Социально-экономические прогнозы на 2003-2005 годы являются реально выполняемыми, если ежегодно своевременно будут выделяться на эти цели средства.
В целом, финансирование мероприятий будут осуществляться следующим образом:
- своевременная оплата материальной помощи всем гражданам, имеющим статус безработного и право на получение помощи;
- финансирование общественно-оплачиваемых работ за счет средств местного бюджета и других работодателей в соответствии с Законом Республики Таджикистан "О занятости населения" и дотаций (дополнительная оплата) за счет средств Фонда социальной защиты населения при Правительстве Республики Таджикистан;
- финансирование профессионального обучения, переподготовки и повышения квалификации с учетом выдачи стипендий безработным гражданам, которые имеют право на их получение;
- финансирование мероприятий, поддерживающих государственную политику занятости населения;
- организация внешней занятости и финансирование предпринимательства, организация новых рабочих мест;
- использование баз профессионально-технических училищ с целью подготовки и переобучения безработных граждан.
Программа содействия занятости населения на 2003-2005 годы даёт возможность в этот период привлечь к труду 351,3 тыс. граждан, в том числе 140,7 тыс. с помощью центров занятости населения.
Кроме этого планируется реализация совместных. программ с международными, общественными и негосударственными организациями.
Ход реализации Программы занятости населения будет контролироваться Правительством Республики Таджикистан а в регионах - органами исполнительной власти на местах (хукуматами).
