|
Дар Вазорати адлияи
Ҷумҳурии Тоҷикистон
таҳти № 601
аз 9 феврали соли 2011
"БА ҚАЙД ГИРИФТА ШУДААСТ"
|
"Тасдиқ карда шудааст"
Бо фармоиши директори
Агентии амнияти ядроӣ
ва радиатсионии
Академияи илмҳои
Ҷумҳурии Тоҷикистон
№ 1/017
аз "25"январи соли 2011
|
Меъёрҳо ва қоидаҳо
МҚ 01.001-11
"Талаботҳо оид ба таъмини муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ"
Меъёрҳо ва қоидаҳо мазкур дар асоси моддаҳои 6 ва 21 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи бехатарии радиатсионӣ" ва моддаи 13 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи истифодаи энергияи атомӣ" таҳия гардида, тартиби таъмин намудани муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивиро муайян менамояд.
Дар таҳияи Меъёрҳо ва қоидаҳо мазкур ҳуҷҷатҳои зайл: "Қоидаҳои таъминоти бехатарии радиатсионӣ", дастурҳои АБЭА (МАГАТЭ), "Муҳофизати ҷисмии маводҳои ядроӣ ва дастгоҳҳои ядроӣ" INFCIRC/225/Rev.4. истифода шудаанд.
1. Муқаррароти умумӣ
1) Меъёрҳо ва қоидаҳо мазкур муқаррар мекунанд:
- истилоҳот ва таърифҳо, ки ба муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ тааллуқ доранд.;
- мақсади муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ ва талабот барои таъмин намудани муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ.
2) Меъёрҳо ва қоидаҳо мазкур барои таъмин намудани муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ ва моддаҳои радиоактивӣ дар ҳамаи марҳилаҳои банақшагирӣ, сохтмон, истифодабарӣ ва аз истифода берун кардани он, инчунин ҳангоми муомилот бо моддаҳои радиоактивӣ дахлдор мебошанд.
3) Меъёрҳо ва қоидаҳо мазкур барои таъмин намудани муҳофизати ҷисмии асбобу таҷҳизот ва маводҳои зерин дахлнопазиранд:
- маҷмӯи дастгоҳҳо, асбобҳо, таҷҳизот ва маснуоте, ки ба дастгоҳҳои ядроӣ мансуб нестанд, вале афканишоти ионофар бавуҷуд меоваранд;
- нуқтаҳои нигаҳдорие, ки барои нигоҳ доштани моддаҳои ядроӣ, нигоҳ доштан ё гӯронидани партовҳои радиоактивии дорои моддаҳои ядроӣ муқаррар шудаанд, вале истифодабарии минбаъдаи онҳо пешбинӣ карда нашудааст;
- ҳудуди бо радионуклидҳо олудашуда;
- доруҳои радиофармасевтӣ ва маҷмӯи реагентҳо барои тадқиқоти иммунологӣ;
- маҳсулот ва молҳои радионуклиддошта, ки ба онҳо қарори санитарию эпидемиологии хадамоти давлатии назоратии санитарию эпидемиологӣ дар хусуси ин, ки дозаҳои афканишоти онҳо аз қиматҳои дар банди 1.4-и Меёрҳои бехатарии радиатсионӣ (МБР-2006) овардашуда зиёд шуда наметавонанд, мавҷуд аст;
- манбаъҳои радиатсионӣ ва моддаҳои радиоактивӣ дар ҳолатҳое, ки агар ҳангоми истифодабарии онҳо:
а) дар ҷои корӣ фаъолияти хоси радионуклид аз фаъолнокии хоси камаҳамият кам аст, ё фаъолнокии радионуклид дар манбаъҳои радиатсионии кушод аз фаъолнокии хоси камаҳамияти дар ҷадвали замимаи З-4 МБР-2006 овардашуда камтар аст ё суммаи нисбатҳои фаъолнокии радионуклидҳои алоҳида бар қиматҳои дар ҷадвал овардашудаи онҳо аз 1 кам мебошад.
б) дар ташкилоти истифодабаранда, дар корхона фаъолнокии умумии радионуклид дар манбаъҳои радиатсионии кушода аз қимати 10 каратаи фаъолнокии камаҳамият ё аз суммаи нисбатҳои фаъолнокии радионуклидҳои алоҳида бар қиматҳои дар замимаи З-4 МБР-2006 овардашуда зиёдтар нест;
- маводҳои ядроӣ, таҷҳизоти ядроӣ, манбаъҳои радиатсионӣ, моддаҳои радиоактивӣ ва партовҳои радиоактивӣ ҳангоми ҳамлу нақли онҳо;
- маводҳои ядроӣ, таҷҳизоти ядроӣ, манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ, ки дар тобеияти Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон қарор доранд.
4) Ташкилоти истифодабаранда, ташкилот, корхонае, ки дар ихтиёри онҳо маводҳои ядроӣ, таҷҳизоти ядроӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ, инчунин манбаъҳои радиатсионӣ ва моддаҳои радиоактивӣ қарор доранд, бояд муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивиро таъмин намояд, ки сатҳи онҳо на камтар аз меъёрҳо ва қоидаҳо мазкур бошад.
2. Мавҳумҳои асосӣ
5) Мавҳумҳои асосие, ки дар меъёрҳо ва қоидаҳо мазкур истифода шудаанд:
-диверсия - ҳама гуна ҳаракатҳои ғаразнок нисбати маводҳои ядроӣ, таҷҳизоти ядроӣ, нуқтаҳои нигоҳдорӣ, манбаъҳои радиатсионӣ, моддаҳои радиоактивӣ ва ё воситаҳои нақлиёти маводҳои ядроӣ, таҷҳизоти ядроӣ, нуқтаҳои нигоҳдорӣ, манбаъҳои радиатсионӣ, моддаҳои радиоактивӣ ва партовҳои радиоактивиро ҳамлу нақлкунанда, ки қобилияти бевосита ё бавосита ба ҳолатҳои садамавӣ овардан доранд ва дар натиҷаи таъсири радиатсия ба саломатӣ ё ҳаёти инсон хатар эҷод мекунад ё ба олудашавии радиатсионии муҳити атроф оварда мерасонад;
-марзҳои бо радионуклидҳо олудашуда - марзҳо (замин ва обанборҳо дар минтақаҳои саноатӣ, санитарӣ-муҳофизатӣ ва минтақаҳои назоратӣ)-и объектҳои истифодабарии энергияи атомӣ, ки дар он моддаҳои радиоактивӣ ба миқдори аз қимати минималии дар меъёр ва қоидаҳои муқарраршудаи соҳаи истифодабарии энергияи атомӣ зиёд буда, қобилияти ба шуоъхӯрӣ овардан доранд;
-нуқтаи назоратию рухсатӣ - ҷои махсус ҷиҳозонидашуда, ки аз тариқи он мувофиқи қоидаҳои гузарониш, реҷаи даромадану баромад амалӣ карда мешавад;
-вайронкор - шахсе ки амалҳои ғайриқонунӣ содир кардааст ё кӯшиши содир кардани онҳоро дорад, инчунин шахсе, ки ба ӯ дар ин амал мусоидат мекунад;
-амалҳои ғайриқонунӣ - содир кардан ё кӯшиши содир кардани диверсия, ғорати маводҳои ядроӣ, манбаъҳои радиатсионӣ, моддаҳои радиоактивӣ, партовҳои радиоактивӣ, даромадани ғайриқонунӣ, гузаронидани моддаҳои манъшуда, аз кор баровардани воситаҳои системаи муҳофизати ҷисмӣ;
-воридшавии ғайриқонунӣ - ба минтақаҳо, биноҳо, иншоотҳо, ҳуҷраҳои посбонишаванда ва ё ба қисми борборкунии воситаҳои нақлиётӣ, ки маводҳои ядроӣ, манбаъҳои радиатсионӣ, моддаҳои радиоактивӣ ва партовҳои радиоактивиро ҳамлу нақл мекунанд, ворид шудани шахсоне. ки ҳуқуқи ба ин ҷойҳо ворид шуданро надоранд;
-номгӯи хатарҳо - ҳуҷҷате, ки дар он номгӯи имкониятҳои гузаронидани диверсия нисбати манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ, инчунин дуздии манбаъҳои радиатсионӣ ва (ё) моддаҳои радиоактивӣ, партовҳои радиоактивӣ зикр карда шудааст;
-қоидаи ду (се) шахс - принсипи кори гурӯҳӣ (аз ҷумла ҳангоми кушодан ва ба посбонӣ супоридани бино) дар асоси талаботи дар як ҷои корӣ ё дар як бино ҳузур доштани на камтар аз ду (се) шахс бо мақсади паст кардани имконияти амалҳои ғайриқонунӣ;
-нуқтаҳои нигаҳдорӣ (нуқтаҳои нигаҳдории маводҳои ядроӣ ва моддаҳои радиоактивӣ, гӯронидани партовҳои радиоактивӣ) - объектҳои статсионарӣ ва иншоотҳое, ки ба таҷҳизоти ядроӣ ва манбаъҳои радиатсионӣ тааллуқ надоранд, вале барои нигоҳ доштани маводҳои ядроӣ ва моддаҳои радиоактивӣ, нигоҳ доштан ё гӯронидани партовҳои радиоактивӣ таъйин гардидаанд;
-манбаъҳои радиатсионӣ - дастгоҳҳо, асбобҳо, таҷҳизот ва маснуоте, ки ба маҷмӯи таҷҳизоти ядроӣ тааллуқ надоранд, вале дар онҳо маводҳои ядроӣ ҷойгиранд ё афканишоти ионофар ба вуҷуд оварда мешаванд;
-моддаҳои радиоактивӣ - моддаҳое, ки ба маводҳои ядроӣ тааллуқ надоранд, вале афканишоти ионофар хориҷ мекунанд;
-партовҳои радиоактивӣ - маводҳои ядроӣ ва моддаҳои радиоактивӣ, ки истифодабарии минбаъдаи онҳо ба назар гирифта нашудааст;
-худмуҳофизаткунӣ - маҷмӯи чорабиниҳои ташкилӣ-техникие, ки дар вақти корӣ аз ҷониби кормандони ташкилоти истифодабаранда, ташкилот, корхона бо мақсади истиснои берухсат роҳ ёфтани шахсони бегона ба ҳуҷраҳо, биноҳо ва ҳудудҳои муҳофизатшавандаи таъиноти кор бо манбаъҳои радиатсионӣ, моддаҳои радиоактивӣ, партовҳои радиоактивӣ ва таъмин намудани амнияти манбаъҳои радиатсионӣ, моддаҳои радиоактивӣ, партовҳои радиоактивӣ анҷом дода мешаванд. Дар вақтҳои ғайрикорӣ чунин ҳуҷраҳо, биноҳо ва ҳудудҳо бо ёрии воситаҳои техникии системаи муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ дидбонӣ карда мешаванд;
-системаи муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ - маҷмӯи чорабиниҳои ташкилӣ, воситаҳои муҳандисӣ-техникӣ ва амалиёти қисми дидбонӣ, ки барои таъмин намудани муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ пешбинӣ шудаанд;
-хадамоти бехатарӣ - воҳиди сохтории объектҳои хатарноки ядроӣ ва радиатсионӣ, ки барои ташкил ва назорат аз болои иҷрои чорабиниҳо оиди таъмин намудани муҳофизати ҷисмӣ, инчунин барои иҷро намудани якчанд вазифаҳои махсуси дигар пешбинӣ шудааст;
-хатар - тамоюлҳои имкониятпазири иҷро намудани диверсия ё ки дуздида шудани маводҳои ядроӣ, манбаъҳои радиатсионӣ, моддаҳои радиоактивӣ ва партовҳои радиоактивӣ;
-таҷҳизҳои собиткунандаи мудохила - воситаҳои техникии системаи назорати манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ (мӯҳрҳо, тамғаҳо), ки барои ошкор намудани воридоти ғайриқонунӣ ба манбаъҳои радиатсионӣ, моддаҳои радиоактивӣ ва партовҳои радиоактивӣ дар нуқтаҳои нигаҳдорӣ пешбинӣ шудааст.
3. Талабот нисбат ба таъмини муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ
6) Муҳофизати ҷисмӣ - намуди фаъолияти дар соҳаи истифодаи энергияи атом, ки бо мақсади пешгирии диверсия ё дуздии маводҳои ядроӣ, манбаъҳои радиатсионӣ, моддаҳои радиоактивӣ ва партовҳои радиоактивӣ амалӣ карда мешавад. Маводҳои ядроӣ, дастгоҳҳои ядроӣ, манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ бояд бо системаи муҳофизати ҷисмӣ таъмин бошанд.
7) Талабот нисбат ба системаи муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ.
а) Талабот нисбат ба чорабиниҳои ташкилии системаи муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ.
Чорабиниҳои ташкилии системаи муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ бояд маҷмӯи чораҳои ташкилӣ ва ҳуҷҷатҳоро оид ба масъалаҳои ташкил ва таъмин намудани муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивиро дарбар гирад.
- маҷмӯи чораҳои ташкилӣ бояд пешбинӣ кунад:
а) таъсиси хадамоти бехатарӣ ва таъмин намудани фаъолияти он;
б) ташкил намудани дидбонии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ;
в) ташкил намудани худмуҳофизаткунии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ;
г) чорабиниҳои эҳтиётӣ дар ҳолати аз кор мондани кадом як қисми таркибии васоити техникии системаи муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ;
д) тайёр ва тасдиқ намудани ҳуҷҷатҳо оид ба масъалаҳои ташкил ва таъмин намудани муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ;
е) назорат аз болои риояи талабот нисбат ба системаи муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ;
ё) маҳдуд намудани шумораи шахсоне, ки барои гузаронидани кор бо манбаъҳои радиатсионӣ, моддаҳои радиоактивӣ ва партовҳои радиоактивӣ иҷозат доранд;
ж) иҷрои қоидаи ду (се) шахс;
з) таъмин намудани фаъолияти системаи иҷозати воридоти кормандон, шахсони хизмати сафаридошта, меҳмонон ва воситаҳои нақлиёт ба ҳудуди ташкилоти истифодабаранда, ташкилот, корхона, ба ҳуҷраҳои дидбоншаванда, бино, инчунин таъмин намудани фаъолияти системаи иҷозати воридот ба корҳо, ҳуҷҷатҳо ва маълумотҳо.
- ҳуҷҷатҳо оид ба масъалаи ташкил ва таъмин намудани муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ бояд пешбинӣ кунад:
а) номгӯи хатарҳо;
б) ҳуҷҷате, ки категорияи манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивиро муайян мекунад;
в) дастур дар бораи хадамоти бехатарӣ;
г) нақшаи дидбонӣ ва мудофиаи манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ;
д) ҳуҷҷатҳои ташкилию коргузорӣ оид ба таъйин намудани шахсони мансабдори хадамоти бехатарӣ ва масъули системаи муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ;
е) низомнома дар бораи системаи иҷозати воридоти кормандон, шахсони хизмати сафаридошта, меҳмонон ва воситаҳои нақлиёт ба ҳуҷраи дидбоншаванда, бино ва дар ҳудуде, ки он ҷо кор бо манбаъҳои радиатсионӣ, моддаҳои радиоактивӣ ва партовҳои радиоактивӣ гузаронида мешавад, инчунин низомнома дар бораи системаи иҷозати воридот ба корҳо, ҳуҷҷатҳо, маълумот;
ё) номгӯи шахсоне, ки барои гузаронидани кор бо манбаъҳои радиатсионӣ, моддаҳои радиоактивӣ ва партовҳои радиоактивӣ иҷозат доранд.;
ж) нақшаи ҳамкории маъмурияти ташкилоти истифодабаранда, ташкилот, корхона, хадамоти бехатарӣ, қисми дидбонӣ ва кормандон дар ҳолатҳои муқаррарӣ ва фавқуллода;
з) дастур дар бораи худмуҳофизаткунии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ;
и) нақшаи тафтиши ҳолати техникӣ ва коршоямии воситаҳои муҳандисӣ - техникии системаи муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ;
й) ҳуҷҷате, ки тартиби истифодаи таҷҳизоти индикатсияи дахолатро муайян мекунад;
к) дастурҳои вазифавии кормандоне, ки хадамоти бехатариро роҳбарӣ мекунанд ва шахси масъуле, ки барои системаи муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ ҷавобгар аст.
л) ҳуҷҷатҳо оид ба сертификатсияи воситаҳои техникии системаи муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ;
б) Талабот нисбат ба воситаҳои муҳандисӣ - техникии системаи муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ.
- ба воситаҳои муҳандисӣ - техникии системаи муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ бояд ҳуҷҷатҳои нақшавӣ, конструкторӣ ва технологӣ тайёр карда шаванд.
- талабот нисбат ба воситаҳои техникии системаи муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ.
Воситаҳои техникии системаи муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ бояд дар бар гиранд:
а) воситаҳои техникии огоҳкунии муҳофизатӣ, ки ошкор намудани вайронкунандаро дар саросари ҳудудии ташкилоти истифодабаранда, ташкилот, корхона, ҳуҷраҳо, биноҳои муҳофизаткунанда, бевосита таъмин менамоянд;
б) воситаҳои мушоҳидакунӣ;
в) идоракунии воситаҳои техникии системаҳои муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ;
г) воситаҳои ошкоркунандаи гузаронидани (кашондани) моддаҳои радиоактивӣ дар нуқтаи гузаргоҳи назоратӣ (НГН) барои гузаштани одамон ва дар нуқтаи гузаргоҳи назоратӣ барои нақлиёт;
д) воситаҳои алоқа;
е) таҷҳизоти индикатсияи дахолат;
ё) системаи таъминот (бо қувваи барқ (электрикӣ), бо равшанидиҳакҳои электрикӣ ва ғайра).
Воситаҳои техникии системаҳои муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ бояд манбаҳои эҳтиётии электрикӣ дошта бошанд, ки коршоямии воситаҳои техникии системаҳои муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивиро дар сурати қатъ гаштани манбаи электрикии асосӣ бо роҳи автоматӣ васл кардани манбаҳои эҳтиётии электрикӣ таъмин кунад.
Воситаҳои техникии системаҳои муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ бояд бардавомии кори онҳоро таъмин кунад ва ҳангоми аз кор баромадани ягон воситаи техникии системаи муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ комилан фаъолияти онҳоро вайрон накунад ва боиси қатъ гардидани дигар воситаҳои техникии системаҳои муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ нагардад.
- талабот нисбат ба воситаҳои муҳандисии системаи муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ.
Воситаҳои муҳандисии системаи муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ бояд дарбар гирад:
а) конструксияи сохтмонӣ (бино) ва конструксияи махсус коркардашуда;
б) нуқтаи гузаргоҳи назоратӣ барои гузаштани одамон ва нуқтаи гузаргоҳи назоратии нақлиётӣ;
в) таҷҳизоти зидди баҳамбархӯрӣ дар нуқтаи гузаргоҳи назоратии нақлиётӣ;
г) воситаи ҳимоятии тирнагузаронанда барои посбони нуқтаи гузаргоҳи назоратӣ.
Воситаҳои муҳандисии системаи муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ бояд дар роҳи ҳаракати имконпазири вайронкор ҷойгир карда шаванд.
Ҳамаи баромадгоҳҳои садамавӣ дар бинои муҳофизатшаванда, ки дар онҳо манбаъҳои радиатсионӣ, моддаҳои радиоактивӣ ва партовҳои радиоактивӣ ҷойгиранд, бояд маҳкам бошанд, бо воситаҳои таҷҳизоти техникии ошкоркунӣ ҷиҳозонида шуда бошанд ва дар мавриди садама баромади бемамонияти одамонро таъмин намоянд.
в) Талабот нисбат ба амалиёти қисми муҳофизаткунанда.
- амалиёти қисми муҳофизаткунанда - бояд равона бошад ба:
а) амалисозии ҳимояи манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ аз амалиётҳои ғайри қонунӣ;
б) амалисозии тартиботи ҳуқуқи даромадан ба назди манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ;
в) амалисозии назорати даромадан ба назди манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ;
г) бо воситаҳои техникӣ идора намудани системаи муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ;
д) саривақт ошкор намудани амалиётҳои ғайриқонунӣ ва бартарафнамоии онҳо;
е) қатъ кардани амалиёти ғайриқонунӣ;
ё) дастгир намудани шахси дахлдор оиди тайёр намудан ё иҷрокунандаи амалиёти ғайриқонунӣ.
8) Таркиби талабот ба системаи муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивии конкретиро бояд банди 4-и Талаботҳои мазкур муайян намояд.
4. Тартиби муайян намудани таркиби талабот барои муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаи нигоҳдорӣ, маводҳои радиоактивӣ
9) Ташкилоти истифодабаранда, ташкилот, муассиса бояд хатари имконпазири радиатсионии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ ва категорияи манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивиро бо назардошти хатари радиатсионии онҳо тибқи замимаи 1 муқаррар намояд.
10) Хатари имконпазири радиатсионии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ бояд бо назардошти амалишавии хатар, ки ба садамаи радиатсионӣ меорад, тибқи номгӯи хатарҳо муқарар карда шавад.
11) Барои манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ бояд равишҳои мухталиф нисбат ба таркиби талабот ба системаи муҳофизати ҷисмии категорияҳои гуногуни манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ пешбинӣ карда шавад.
12) Барои муқарар намудани категорияи манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ бо хатари имконпазири радиатсионии онҳо ташкилоти истифодабаранда, ташкилот, муассиса, бояд таркиби талаботро ба системаи муҳофизати ҷисмии манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ тибқи замимаи 2 муайян намояд.
5. Огоҳнамоӣ оиди амалиёти ғайриқонунӣ вобаста ба манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаи нигоҳдорӣ, маводҳои радиоактивӣ
13) Ҳангоми амалиёти ғайриқонунӣ вобаста ба манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивӣ ва инчунин ёфтани манбаъҳои радиатсионӣ гумшуда ва (ё) моддаҳои радиоактивӣ, партовҳои радиоактивӣ, ташкилоти истифодабаранда, ташкилот, муассиса (новобаста аз намуди моликияташ) бояд:
-дар муддати 1 соат аз вақти ошкор намудани ин амалиёт, ба мақомоти ҳокимияти иҷроияи дахлдор аз рӯи тобеият, Агентии амнияти ядроӣ ва радиатсионии назди Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати корҳои дохилаи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи ҳолатҳои фавқулода ва муҳофизати граждании назди президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон мақомоти маҳалии Кумитаи давлатии амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон огоҳнома равона намояд;
-ахбороти иловагӣ ва далелҳои наверо, ки баъди огоҳнома ошкор мешаванд, ба мақомоти ҳокимияти иҷроияи дар боло нишондодашуда хабар диҳад;
-ба мақомотҳои ҳокимияти иҷроияи дар боло зикргашта оиди амалиёти ғайриқонунӣ нисбати манбаъҳои радиатсионӣ, нуқтаҳои нигаҳдорӣ ва моддаҳои радиоактивии категорияи 1 аз рӯйи хатари имконпазири радиатсионӣ на дертар аз 10 рӯз аз вақти ошкор кардани ин амалиёт ҳисобот пешниҳод намояд.
***Замимаҳо дар матни асосӣ оварда шудаанд.
Зарегистрировано "Утверждено"
Министерством юстиции Распоряжением директора
Республики Таджикистан Агентства по ядерной и
за № 601 от 9 февраля 2011г. радиационной безопасности
Академии наук
Республики Таджикистан
№1/017"25"января 2011 г.
Нормы и правила
НП 01.001-11
Требования по обеспечению физической защиты радиационных источников, пунктов хранения, радиоактивных веществ
Настоящие нормы и правила по обеспечению физической защиты радиационных источников, пунктов хранения, радиоактивных веществ (далее - Требования) разработаны в соответствии со статьями 6 и 21 Закона Республики Таджикистан "О радиационной безопасности" и статьей 13 Закона Республики Таджикистан "Об использовании атомной энергии", устанавливают требования к обеспечению физической защиты радиационных источников, пунктов хранения, радиоактивных веществ.
При разработке настоящих норм и правил использованы такие документы: "Правила обеспечения радиационной безопасности", рекомендации МАГАТЭ "Физическая защита ядерного материала и ядерных установок" INFСIRС/225/Rev.4.
1. Общие положения
1) Настоящие нормы и правила устанавливают:
-термины и определения, относящиеся к физической защите радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ;
-цель физической защиты радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ и требования к обеспечению физической защиты радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ;
2) Настоящие нормы и правила распространяются на обеспечение физической защиты радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ на всех этапах их проектирования, сооружения, эксплуатации и вывода из эксплуатации, а также при обращении с радиоактивными веществами.
3) Настоящие нормы и правила не распространяются на обеспечение физической защиты:
- не относящихся к ядерным установкам комплексов, установок, аппаратов, оборудования и изделий, в которых генерируется ионизирующее излучение;
- пунктов хранения, предназначенных для хранения ядерных материалов, хранения или захоронения радиоактивные отходы, содержащих ядерных материалы, дальнейшее использование которых не предусматривается;
-загрязненных радионуклидами территорий;
-радиофармацевтических препаратов и наборов реагентов для иммунологических исследований;
-продукции, товаров, содержащих радионуклиды, на которые имеется санитарно-эпидемиологическое заключение органов госсанэпиднадзора о том, что создаваемые ими дозы облучения не могут превышать значений, приведенных в пункте 1.4 Норм радиационной безопасности (НРБ-06);
- радиационных источников и радиоактивных веществ в случаях, если при их эксплуатации:
а) на рабочем месте удельная активность радионуклида меньше минимально значимой удельной активности или активность радионуклида в открытом радиационном источнике меньше минимально значимой активности, приведенной в таблице приложения П-4 НРБ-06, или сумма отношений активности отдельных радионуклидов к их значениям, приведенным в таблице, меньше 1;
б) в эксплуатирующей организации, на предприятии общая активность радионуклидов в открытых радиационных источниках не превышает более чем в 10 раз минимально значимую активность или сумму отношений активности отдельных радионуклидов к их значениям, приведенным в таблице приложения П-4 НРБ-06;
- ядерных материалов, ядерных установок, радиационных источников, радиоактивных веществ и радиоактивных отходов при их транспортировании;
- ядерных материалов, ядерных установок, радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ, находящихся в ведении Минобороны РТ.
4) Эксплуатирующая организация, организация, предприятие, в ведении которых находятся ядерные материалы, ядерные установки, пункты хранения, а также радиационные источники и радиоактивные вещества, должны обеспечить физическую защиту радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ, уровень которых не ниже требований настоящих Требований.
2. Основные термины
5) Основные термины, которые использованы в настоящих нормах и правилах:
-диверсия - любое преднамеренное действие в отношении ядерных материалов, ядерных установок, пунктов хранения, радиационных источников, радиоактивных веществ или транспортных средств, перевозящих ядерные материалы, ядерные установки, радиационные источники и радиоактивные вещества, радиоактивные отходы, способное прямо или косвенно привести к аварийной ситуации и создать угрозу здоровью или жизни людей в результате воздействия радиации или привести к радиоактивному загрязнению окружающей среды.
-загрязненные радионуклидами территории - территории (земли и водоемы в промышленных, санитарно-защитных зонах и зонах наблюдения) объектов использования атомной энергии, на которых присутствуют радиоактивные вещества в количестве, превышающем минимальные значения, установленные федеральными нормами и правилами в области использования атомной энергии, и способном привести к облучению.
-контрольно-пропускной пункт (КПП) - специально оборудованное место, через которое осуществляется доступ в соответствии с пропускным режимом.
-нарушитель - лицо, совершившее или пытающееся совершить несанкционированное действие, а также лицо, оказывающее ему содействие в этом.
-несанкционированное действие - совершение или попытка совершения диверсии, хищения ядерных материалов, радиационных источников, радиоактивных веществ и радиоактивных отходов, несанкционированного доступа, проноса (провоза) запрещенных предметов, вывода из строя средств системы физической защиты.
-несанкционированный доступ - проникновение лиц, не имеющих права доступа в охраняемые зоны, здания, сооружения, помещения или в грузовые отсеки транспортных средств, перевозящих ядерные материалы, радиационные источники, радиоактивные вещества и радиоактивные отходы.
-перечень угроз - документ, в котором перечислены потенциальные возможности совершения диверсий в отношении радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ, а также хищений радиационных источников и (или) радиоактивных веществ и радиоактивных отходов.
-правило двух (трех) лиц - принцип групповой работы (в том числе при вскрытии и сдаче под охрану помещений), основанный на требовании одновременного присутствия на одном рабочем месте или в одном помещении не менее двух (трех) человек для снижения возможности несанкционированных действий.
-пункты хранения (пункты хранения ядерных материалов и радиоактивных веществ, хранилища радиоактивные отходы) - не относящиеся к ядерным установкам и радиационным источникам стационарные объекты и сооружения, предназначенные для хранения ядерных материалов и радиоактивных веществ, хранения или захоронения радиоактивных отходов.
-радиационные источники - не относящиеся к ядерным установкам комплексы, установки, аппараты, оборудование и изделия, в которых содержатся радиоактивные вещества или генерируется ионизирующее излучение.
-радиоактивные вещества - не относящиеся к ядерным материалам вещества, испускающие ионизирующее излучение.
-радиоактивные отходы - ядерные материалы и радиоактивные вещества, дальнейшее использование которых не предусматривается.
-самоохрана - комплекс организационно-технических мероприятий, проводимых в рабочее время работниками (персоналом) эксплуатирующей организации, предприятия с целью исключения несанкционированного доступа в охраняемые помещения, здания и на территории, где проводятся работы с радиационными источниками, радиоактивными веществами и радиоактивными отходами, посторонних лиц и обеспечения сохранности радиационных источников, радиоактивных веществ и радиоактивных отходов. В нерабочее время такие помещения, здания и территории охраняются с помощью технических средств системы физической защиты радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ.
-система физической защиты радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ - совокупность организационных мероприятий, инженерно-технических средств и действий подразделений охраны, предназначенных для обеспечения физической защиты радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ.
-служба безопасности - структурное подразделение ядерно- или радиационноопасного объекта, предназначенное для организации и контроля за выполнением мероприятий по обеспечению физической защиты, а также для выполнения ряда других специальных функций.
-угроза - потенциальная возможность совершения диверсии или хищения ядерных материалов, радиационных источников, радиоактивных веществ и радиоактивных отходов.
-устройства индикации вмешательства - технические средства системы контроля радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ (печати, пломбы), предназначенные для обнаружения несанкционированного доступа к радиационным источникам, радиоактивным веществам и радиоактивным отходам в пунктах хранения.
3. Требования к обеспечению физической защиты радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ
6) Физическая защита - вид деятельности в области использования атомной энергии, осуществляемый с целью предотвращения диверсий или хищений ядерных материалов, радиационных источников, радиоактивных веществ и радиоактивных отходов. Ядерные материалы, ядерные установки, радиационные источники, пункты хранения и радиоактивные вещества должны быть обеспечены системой физической защиты.
7) Требования к системе физической защиты радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ.
а) Требования к организационным мероприятиям системы физической защиты радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ.
Организационные мероприятия системы физической защиты радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ должны включать в себя комплекс организационных мер и документы по вопросам организации и обеспечения физической защиты радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ.
- комплекс организационных мер должен предусматривать:
а) создание службы безопасности и обеспечение ее функционирования;
б) организацию охраны радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ;
в) организацию самоохраны радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ;
г) компенсирующие мероприятия в случае отказа какой-либо составной части технических средств системы физической защиты радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ;
д) разработку и утверждение документов по вопросам организации и обеспечения физической защиты радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ;
е) контроль за соблюдением требований к системе физической защиты радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ;
ё) ограничение числа лиц, имеющих разрешение на проведение работ с радиационными источниками, радиационными веществами, радиоактивными отходами;
ж) выполнение правила двух (трех) лиц;
з) обеспечение функционирования разрешительной системы доступа работников (персонала), командированных лиц, посетителей и транспортных средств на территорию эксплуатирующей организации, организации, предприятия, в охраняемые помещения, здания, а также обеспечение функционирования разрешительной системы допуска к работам, документам, сведениям.
- документы по вопросам организации и обеспечения физической защиты радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ должны предусматривать:
а) перечень угроз;
б) документ, устанавливающий категорию радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ;
в) положение о службе безопасности;
г) план охраны и обороны радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ;
д) организационно-распорядительные документы о назначении должностных лиц службы безопасности и ответственного за систему физической защиты радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ;
е) положение о разрешительной системе доступа работников (персонала), командированных лиц, посетителей и транспортных средств в охраняемые помещения, здания и на территории, где проводятся работы с радиационными источниками, радиационными веществами, радиоактивными отходами, а также положение о разрешительной системе допуска к работам, документам, сведениям;
ё) перечень лиц, имеющих разрешение на проведение работ с радиационными источниками, радиационными веществами, радиоактивными отходами;
ж) план взаимодействия администрации эксплуатирующей организации, организации, предприятия, службы безопасности, подразделений охраны и работников (персонала) в штатных и чрезвычайных ситуациях;
з) положение о самоохране радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ;
и) план проверки технического состояния и работоспособности инженерно-технических средств системы физической защиты радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ;
й) документ, устанавливающий порядок применения устройство индикации вмешательства;
к) должностные инструкции работников, осуществляющих руководство службой безопасности, и ответственного за систему физической защиты радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ;
л) документы о сертификации технических средств системы физической защиты радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ.
б) Требования к инженерно-технических средствам системы физической защиты радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ.
- на инженерно-технические средства системы физической защиты радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ должна быть разработана проектная, конструкторская и технологическая документация.
- требования к техническим средствам системы физической защиты радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ.
Технические средства системы физической защиты радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ должны включать:
а) технические средства охранной сигнализации, обеспечивающие непрерывность обнаружения нарушителя на периметре территории эксплуатирующей организации, предприятия, в охраняемых помещениях, зданиях;
б) средства наблюдения;
в) пульт управления техническими средствами системы физической защиты радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ;
г) средства обнаружения проноса (провоза) радиационных веществ на КПП для прохода людей и на транспортных КПП;
д) средства связи;
е) устройство индикации вмешательства;
ё) системы обеспечения (электропитанием, электроосвещением и др.).
Технические средства системы физической защиты радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ должны иметь резервные источники электропитания, обеспечивающие работоспособность технических средств системы физической защиты радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ путем автоматического переключения основного электропитания на резервное в случае отключения основного электропитания.
Технические средства системы физической защиты радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ должны обеспечивать ее стабильную работу, при которой отказ какого-либо технического средства системы физической защиты радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ не нарушал ее функционирование в целом и не приводил к отказу другого технического средства системы физической защиты радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ.
- требования к инженерным средствам системы физической защиты радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ.
Инженерные средства системы физической защиты радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ должны включать:
а) строительные конструкции (здания) и специально разработанные конструкции;
б) КПП для прохода людей и транспортные КПП;
в) противотаранные устройства на транспортных КПП;
г) пуленепробиваемые средства защиты часовых на КПП.
Инженерные средства системы физической защиты радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ должны размещаться на возможном пути следования нарушителя.
Все аварийные выходы в охраняемых помещениях, зданиях, в которых находятся радиационные источники, радиационные вещества, радиоактивные отходы, должны быть заперты, оборудованы техническими средствами обнаружения и в случае аварийной ситуации должны обеспечивать беспрепятственный выход людей.
в) Требования к действиям подразделений охраны.
- Действия подразделений охраны - должны быть направлены на:
а) осуществление защиты радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ от несанкционированных действий;
б) осуществление пропускного режима доступа к радиационным источникам и радиоактивным веществам в пунктах хранения;
в) осуществление контроля доступа к радиационным источникам и радиоактивным веществам в пунктах хранения;
г) управление техническими средствами системы физической защиты радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ;
д) своевременное обнаружение несанкционированных действий и реагирование на них;
е) пресечение несанкционированных действий;
ё) задержание лиц, причастных к подготовке или совершению несанкционированных действий.
8. Состав требований к системе физической защиты конкретных радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ должен определяться пунктом 4 настоящих Требований.
4. Порядок определения состава требований к системе физической защиты радиационных источников, пунктов хранения, радиоактивных веществ
9. Эксплуатирующая организация, предприятие должны установить потенциальную радиационную опасность радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ и категорию радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ по их потенциальной радиационной опасности в соответствии с приложением 1.
10. Потенциальная радиационная опасность радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ должна быть установлена с учетом реализации угроз, приводящих к радиационной аварии, из перечня угроз.
11. Для радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ должен быть предусмотрен дифференцированный подход к составу требований к системе физической защиты различных категорий радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ.
12. Для установленной категории радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ по их потенциальной радиационной опасности эксплуатирующая организация, предприятие должны определить состав требований к системе физической защиты радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ в соответствии с приложением
5. Уведомление о несанкционированных действиях в отношении радиационных источников, пунктов хранения, радиоактивных веществ
13. При несанкционированных действиях в отношении радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ, а также нахождении пропавших радиационных источников и (или) радиационных веществ, радиоактивных отходов, эксплуатирующая организация, предприятие (независимо от форм собственности) должны:
-в течение 1 ч с момента обнаружения этих действий направить уведомление соответствующим органам исполнительной власти по подчиненности, органам госсанэпиднадзора Министерство здравоохранение Республики Таджикистан, Министерство внутренних дел, Комитет чрезвычайным ситуациям и гражданской обороны при президенте Республики Таджикистан, местным органам управления Комитета национальной безопасности Республики Таджикистан;
-сообщать дополнительную информацию и новые факты, ставшие известными после уведомления, указанным выше органам исполнительной власти;
-представить отчет указанным выше органам исполнительной власти о несанкционированных действиях в отношении радиационных источников, пунктов хранения и радиоактивных веществ 1 категории по их потенциальной радиационной опасности не позднее 10 дней с момента обнаружения этих действий.
*Приложения приводятся в оригинале
