Бо Қонуни ҶТ аз 9.12.2004 № 72 аз эътибор соқит дониста шуд.

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

ДАР БОРАИ ҲИМОЯИ ҲУҚУҚИ ИСТЕЪМОЛКУНАНДАГОН

Ин Қонун муносибати байни истеъмолкунандагон ва соҳибкориро танзим намуда, ҳуқуқи истеъмолкунандагонро барои харидани моли (кору хизматрасонии) хушсифат, бехатарии ҳаёту саломатии онҳо гирифтани маълумот оиди мол (кору хизматрасони) ва истеҳсолкунандагони (иҷрокунандагони, фурушандагони) он, таълими истеъмолкунандагон, ҳифзи давлати ва ҷамъиятии манфиатии онҳо, ба созмонҳои ҷамъиятии истеъмолкунандагон муттаҳид шудани онҳо муқаррар мекунад, инчунин тарзи татбиқи ин ҳуқуқро муайян менамояд.

Мафҳумҳои асосие, ки дар Қонуни мазкур истифода мешаванд:

истеъмолкунанда - шаҳрванде, ки молро (кору хизматрасониро) барои эҳтиёҷоти маишии шахсии худ истифода мекунад, мехарад, фармоиш медиҳад ва ё нияти харидан ё фармоиш додани онро дорад;

истеҳсолкунанда - корхона, ташкилот, муассиса ё шаҳрванди соҳибкорие, ки молро барои фурӯш истеҳсол мекунад;

иҷрокунанда - корхона, ташкилот, муассиса ва ё шаҳрванди соҳибкоре, ки корҳоро иҷро мекунад ё хизмат мерасонад;

фурӯшанда - корхона, ташкилот, муассиса ва ё шаҳрванди соҳибкоре, ки тибқи қарордоди хариду фурӯши молро ба фурӯш мерасонад;

стандарт - стандарти давлати, меьёру қоидаҳои санитари, меъёру қоидаҳои сохтмон ва санадҳои дигари меъёрие, ки мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон талаботи ҳатмиро нисбати сифати мол (кору хизматрасони) муқаррар менамоянд;

сертификатсияи ҳатми - аз ҷониби мақоми ваколатдор тасдиқ гардидани мутобиқати мол (кору хизматрасони) ба талаботи ҳатмии стандарт;

норасои - номутобиқати ҷузъии мол (кору хизматрасони) ба талаботи ҳатмии стандартҳо, шартҳои қарордод ё ба талаботи маъмули инчунин ба маълумоти оиди мол (кору хизматрасони), ки аз ҷониби истеҳолкунанда (иҷрокунанда, фурӯшанда) пешниҳод гардидааст;

норасоии ҷидди - норасоие, ки истифодаи мол (кору хизматрасони)-ро мутобиқи таъминоти мақсадноки он номумкин ё нораво мегардонад, ё норасоие, ки барои истеъмолкунанда бартараф кардани он ғайриимкон аст, ё барои бартараф кардани он меҳнату вақти зиёд лозим аст, ё мол (кору хизматрасони)-ро нисбати шартҳои пешбининамудаи қарордод дигаргун месозад, ё пас аз бартараф намудани он аз нав зоҳир мегардад.

ФАСЛИ I. ҚОИДАҲОИ УМУМИ

Моддаи 1. Қонунгузори дар бораи ҳимояи ҳуқуқи истеъмолкунандагон

1. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи ҳимояи ҳуқуқи истеъмолкунандагон аз Қонуни мазкур ва санадҳои дигари қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки мутобиқи он ба табъ мерасанд, иборат мебошад.

2. Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон танҳо дар ҳолатҳои пешбининамудаи санадҳои қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба танзими муносибатҳо дар мавриди ҳимояи ҳуқуқи истеъмолкунандагон ҳуқуқ дорад. Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳуқуқ надорад ба вазорату идораҳо супориш диҳад, ки дар мавриди ҳимояи ҳуқуқи истеъмолкунандагон санадҳои меъёри қабул намоянд.

Моддаи 2. Шартномаҳои байналхалқи

Агар дар шартномаи байналхалқи эътирофнамудаи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар мавриди ҳимояи ҳуқуқи истеъмолкунандагон қоидаҳои дигар муқаррар шуда бошанд, қоидаҳои шартномаи байналхалқи мавриди истифода қарор мегиранд.

Моддаи 3. Сифати мол (кору хизматрасони)

1.Фурӯшанда (истеҳсолкунанда, иҷрокунанда), вазифадор аст ба истеъмолкунанда моле фурӯшад (маҳсули кори иҷрошударо супорад, хизмате расонад), ки аз рӯи сифат ба талаботи ҳатмии стандарт, шартҳои (қарордод, талаботи маъмули, инчунин ба маълумоте, ки фурӯшанда (истеҳсолкунанда, иҷрокунанда) оиди мол (кору хизматрасони) пешкаш намудааст, мутобиқ бошад.

2. Истеҳсолкунанда (иҷрокунанда) вазифадор аст имконияти аз рӯи таъинот дар давоми мӯҳлати истифода, ки худи ӯ, ё бо мувофиқати истеъмолкунанда муқаррар намудааст ва агар мӯҳлати истифода муқаррар нашуда бошад, дар давомм даҳ сол мавриди истифода қарор гирифтани мол (маҳсулоти кори анҷомдода)-ро таъмин намояд.

3. Истеҳсолкунанда вазифадор аст, ки имконияти таъмир ва хизматрасонии техникии молро дар давоми тамоми мӯҳлати истеҳсоли он, баъди аз истеҳсолот гирифтани мол бошад, дар давоми мӯҳлати дар (қисми дуюми ҳамин модда тазаккурёфта таъмин намояд.

Моддаи 4. Ҳуқуқи истеъмолкунандагон ба бехатарии мол (кору хизматрасони)

1. Истеъмолкунанда ҳуқуқ дорад, ки мол (кору хизматрасони) дар шароити маъмулии истифодааш, зимни нигоҳдори ва ҳамлу нақли он барои ҳаёт, саломати, муҳити зист бехатар бошад, инчунин ба амволи ӯ зарар нарасонад. Дар стандартҳо талаботи ҳатми муқаррар карда мешаванд, ки бояд бехатарии ҳаёту саломатии истеъмолкунанда, муҳити зистро таъмин намоянд, инчунин расонидани зарарро ба амволи истеъмолкунанда пешгири намоянд. Барои гурӯҳҳои алоҳидаи мол (кору хизматрасони) талаботи мазкур бо санадҳои қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷиистон муқаррар карда мешаванд.

Дар сурати набудани стандартҳои талаботи ҳатми нисбати мол (кору хизматрасони), ки истифодаи онҳо метавонад ба ҳаёту саломатии истеъмолкунандагон, муҳити зист, инчунин ба амволи истеъмолкунандгон зиён оварад, мақомоти дахлдори идораи давлати вазифадоранд, инчунин стандартҳоро бетаъхир таҳия ва дар амал ҷори намоянд ва дар ҳолатҳои зарури фурӯши мол (анҷоми кору хизматрасони)-ро аз ҷониби истеҳсолкунанда (иҷрокунанда, фурӯшанда) боздоранд.

2. Барои моле (маҳсули коре), ки истифодаи он ба гузашти муддати муайян барои ҳаёт, саломатии истеъмолкунандагон, муҳити зист хатарнок аст ё метавонад ба амволи истеъмолкунанда зиён оварад, бояд мӯҳлати истифодаи (истеъмоли) он муқаррар карда шавад.

Истеъмолкунанда бояд аз мӯҳлати истифодаи (истеъмоли) мол (махсули кор), амалиёти зарури пас аз гузашти он ва аз оқибати имконпазири иҷро накардани амалиёти мазкур пешаки огоҳонида шавад.

3. Истеҳсолкунанда (иҷрокунанда) вазифадор аст, ки бехатарии молро дар давоми мӯҳлати муқарраргардидаи истифодаи (истеъмоли) он ва агар мӯҳлати истифодааш муқаррар нашуда бошад, дар давоми даҳ сол таъмин намояд.

Зиёне, ки дар натиҷаи вайрон кардани талаби мазкур ба истеъмолкунанда расонида шудааст, бояд мутобиқи моддаи II Қонуни мазкур талофи карда шавад.

4. Агар барои бехавфу хатар истифода, нигоҳдори, ҳамлу нақл ва ҳамчун партов истифода кардани мол (кору хизматрасони) риояи қоидаҳои махсус зарур бошад, истеҳсолкунанда (иҷрокунанда) вазифадор аст, ки чунин қоидаҳоро таҳия намояд ва фурӯшанда онҳоро ба маълумоти истеъмолкунанда расонад.

5. Моле (кору хизматрасоние), ки нисбати он дар санадҳои қонунгузори ва ё стандартҳо талабҳои бехатарии ҳаёту саломатии истеъмолкунандагон ва ҳифзи мӯҳити зист, пешгирии зарар ба амволи истеъмолкунандагон муқаррар гардидаанд ва воситаҳои таъминкунандаи бехатарии ҳаёту саломатии истеъмолкунандагон бояд мувофиқи тартиби муқарраргардида ҳатман сертификатсия карда шаванд.

Фурӯши мол (аз ҷумла моли хориҷи), иҷрои кор ва хизматрасони бидуни сертификате, ки мутобиқати мол (кору хизматрасони)-ро ба талаботи дар қисми якуми ҳамин модда тазаккурёфта тасдиқ мекунад манъ аст. Асос барои иҷозат додани воридоти мол ба қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон сертификати ба мақомоти гумрук пешкашшудае мебошад, ки мақоми ваколатдор додааст ё эътироф намудааст.

Масъулияти вайрон кардани талабот дар мавриди бехатарии мол (кору хизматрасони), ки дар қисми панҷуми моддаи мазкур пешбини гардидаанд, инчунин барои беасос додани сертификати дар қисми 1 моддаи 39 ҳамин Қонун муайян гардидааст.

6. Агар муқаррар карда шавад, ки зимни риояи қоидаҳои истифода, нигоҳдори ё ҳамлу нақли мол (маҳсули кор) аз ҷониби истеъмолкунанда он ба ҳаёту саломатии ӯ, мӯҳити зист ва амволи истеъмолкунанда зарар мерасонад ё расонида метавонад, истеҳсолкунанда (иҷрокунанда, фурӯшанда) вазифадор аст, ки истеҳсоли (фурӯши) онро то бартараф намудани сабабҳои зиён фавран боздорад ва дар ҳолатҳои зарури баҳри аз муомилот гирифтан ва аз истеъмолкунандагон бозхондани он тадбирҳо андешад.

Агар сабабҳои зарароварро бартараф кардан мумкин набошад, истеҳсолкунанда (иҷрокунанда) вазифадор аст чунин мол (кору хизматрасони)-ро дигар истеҳсол накунад. Ҳангоми аз ҷониби истеҳсолкуанда (иҷрокунанда) иҷро нашудани ин ӯҳдадориҳо бо супориши мақомоти идораи давлати, ки ба бехатарии мол (кору хизматрасони) назорат мекунанд, истеҳсоли ин мол (кору хизматрасони) қатъ карда, аз муомилот гирифта ва аз истеъмолкунандагон бозхонда мешавад.

Зарареро, ки ба истеъмолкунанда бинобар бозхонди мол (натиҷаи кор) расонида шудааст, бояд истеҳсолкунанда (иҷрокунанда) дар ҳаҷми пурра талофи намояд.

Моддаи 5. Ҳуқуқи истеъмолкунанда ба маълумот

Истеъмолкунанда ҳуқуқ дорад аз фурӯшанда (истехсолкунанда, иҷрокунанда) пешниҳоди маълумоти зарури ва боэътимодро дар бораи корхона ва реҷаи кори он, ки молаш (кору хизматрасони)-ро ба фурӯш мебароранд, талаб намояд.

Маълумоти мазкур ҳангоми бастани аҳдномаҳо дар бораи фурӯши мол (иҷрои кор, хизматрасони) бо усулҳои маъмули соҳаҳои алоҳидаи хизматрасони ба тарзи аёни ва соддаю фаҳмо ба истеъмолкунанда расонида мешавад.

Моддаи 6. Маълумот дар бораи истеҳсолкунанда (иҷрокунанда, фурӯшанда)

1. Истеҳсолкунанда вазифадор аст, ки номи корхонаи худ ва маҳалли ҷойгиршавии онро ба маълумоти истеъмолкунанда расонад. Маълумоти мазкур бояд дар тамғаи корхона инъикос ёбад ё бо тарзи дигар мувофиқи қонунгузории ҷори пешниҳод гардад.

2. Корхонаҳои савдо, корхонаҳои хизмати маиши ва дигар намудҳои хизматрасони бояд лавҳаи дорои нишондоди тахассус ва шакли ташкили фаъолияту номгӯи фирма ва маълумот оиди реҷаи кор дошта бошанд. Корхонаҳо вазифадоранд, ки дар лавҳа суроғаи расмии (юридикии) онҳо (маҳалли ҷойгиршавии соҳибашон)-ро нишон диҳанд.

Корхонаҳои савдо, корхонаҳои хизмати маиши ва дигар намудҳои хизматрасони вазифадоранд, ки ба истеъмолкунандагон аз қабули қоидаҳои фурӯши мол (иҷрои кор, химатрасони) маълумот диҳанд.

3. Агар савдо ва хизматрасони дур аз маҳалли қарори доимии корхонаи савдо, корхонаи хизмати маиши ва дигар намудҳои хизматрасони ба амал бароварда шавад, қоидаҳои дар қисми дуюми моддаи мазкур муқарраршуда ҳангоми савдо, хизматрасонии маиши ва дигар намудҳои хизматрасони дар биноҳои муваққати, дар ярмаркаҳо аз дукончаҳо, ҳамчунин дар дигар ҳолатҳо татбиқ мегардад.

Моддаи 7. Маълумот дар бораи мол (кору хизматрасони)

1. Истеҳсолкунанда (иҷрокунанда, фурӯшанда) вазифадор аст ба истеъмолкунанда дар бораи мол (кору хизматрасони) сари вақт маълумоти боэътимоде диҳад, ки имконияти интихоби босалоҳияти онҳоро таъмин мекунад. Дар хусуси намудҳои алоҳидаи мол (кору хизматрасони) номгӯи ва роҳҳои расонидани маълумот ба истеъмолкунанда аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад.

2. Маълумот дар бораи мол (кору хизматрасони) ба таври ҳатми бояд иборат бошад аз;

номгӯи стандартҳое, ки бояд мол (кору хизматрасони) ба талаботи ҳатмии онҳо мувофиқат кунанд;

рӯйхати хосиятҳои асосии истеъмолии мол (кору хизматрасони), аммо нисбати маводи хӯрока таркиб (аз ҷумла номгӯи дигар маводи хӯрока ва вазифаҳои озуқави, ки дар ҷараёни тайёр кардани онҳо истифода шудаанд), вазн ва ҳаҷми мавод, ғизоноки, таркиби моддаҳои барои организм зарарнок дар муқоиса бо талаботи ҳатмии стандарт ва ғайри қобили истеъмол барои истифода ҳангоми намудҳои алоҳидаи касалиҳо;

нарх ва шароити ба даст овардани мол (кору хизматрасони);

ӯҳдадориҳои кафолатноки истеҳсолкунанда (иҷрокунанда);

қоида ва шароити истифодаи босамару бехавфи мол (кору хизматрасони);

мӯҳлати хизмати (корманди) мол (натиҷаи кор) ва маълумот дар бораи амали зарурии истеъмолкунанда баъди гузаштани мӯҳлати он, ҳамчунин дар бораи натиҷаҳои имконпазир ҳангоми иҷро нашудани амалҳои мазкур;

суроғаҳои истеҳсолкунанда (иҷрокунанда, фурӯшанда) ва корхонаҳо, ки аз ҷониби истеҳсолкунанда (фурӯшанда) барои қабули арзу талаби истеъмолкунандагон, ҳамчунин таъмиркунандагон ва хизматрасонии техники вазифадор карда шудаанд.

Дар нисбати моле, (кору хизматрасони), ки бояд ҳатман сертификатсия шавад, ба истеъмолкунанда оиди сертификатсия шудани он пешниҳод кардани маълумот шарт аст.

Дар хусуси моле (кору хизматрасони), ки дар шароити муайян метавонад барои ҳаёт, саломатии истеъмолкунанда хавфнок бошад, истеҳсолкунанда (иҷрокунанда, фурӯшанда) вазифадор аст дар бораи намуд ва натиҷаи имконпазири таъсири он ба ӯ маълумот диҳад.

Моле, ки сифати истеъмолиаш бо мурури замон метавонад паст шавад (маводи хӯрока, атру ғоза, дорувори, маҳсулоти химиёвии маиши ва ғайра) бояд мӯҳлати коромад дошта бошад.

Дар хусуси кор (хизматрасони) фармоишгар бояд аз қоидаҳои иҷрои (расонидани) он огоҳ карда шавад.

3. Маълумоте, ки дар қисми 2-юми ҳамин модда зикр шудааст, ба истеъмолкунанда дар ҳуҷҷатҳои техникии мол (натиҷаи кор, хизматрасони), дар тамғақоғаз, ҳамчунин ҳангоми нишонгузори бо сабти таърихи тайёр шудан дигар тарзу усул, ки барои намудҳои алоҳидаи мол (кору хизматрасони) ё ки дар соҳаҳои алоҳидаи хизматрасони қабул гардидаанд, расонида мешавад. Дар рӯи борпечи мол ҳамон маълумоте, ки дар худи мол сабт шудааст, бояд зикр ёбад. Маводи хӯрокае, ки дар Ҷумҳурии Тоҷикистон баркаш ё қоғазпеч шудааст, бояд дар бораи маҳалли истеҳсолаш маълумот дошта бошад.

4. Шаҳрванде, ки соҳибкори мекунад, бояд дар бораи бақайдгири ва номи мақоми онро ба қайд гирифта, ҳамчунин дар бораи стандарте, ки талаботи ҳатмии он ба моли мефурӯхтагии (кору хизмати) мерасондагии ӯ дахл дорад ва дар хусуси сертификатсияи ин мол маълумот пешниҳод намояд.

Моддаи 8. Реҷаи кори фурӯшанда (иҷрокунанда)

Истеъмолкунанда ҳақ дорад талаб намояд, ки реҷаи кори фурӯшанда (иҷрокунанда) ба реҷаи эълоннамудааш мувофиқат кунад.

Реҷаи кори корхонаҳои давлатии савдо, хизматрасонии маиши ва дигар намудҳои хизматрасони бо қарори мақомоти ҳокимияти иҷроияи маҳалҳо (ҳукуматҳо) муқаррар карда мешавад.

Реҷаи кори корхонаҳои савдо, хизматрасонии маиши ва дигар намудҳои хизматрасони, ки ба шаклҳои дигари моликият асос ёфтаанд, аз ҷониби соҳиби моликият бо ризояти мақомоти ҳокимияти иҷроияи маҳалҳо (ҳукуматҳо) муқаррар карда мешавад.

Барои вайрон кардани реҷаи кори корхонаи давлатии савдо, хизматрасонии маиши ва дигар намудҳои хизматрасони ашхоси соҳибмансаби гунаҳгор мувофиқи муқаррароти қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷавобгар мебошанд.

Моддаи 9. Масъулият барои маълумоти нодуруст

1. Агар дар натиҷаи пешниҳоди маълумоти нодуруст ё нопурра оиди мол (кору хизматрасони), ҳамчунин оиди истеҳсолкунанда (иҷрокунанда, фурӯшанда):

моле харидори шуда (кору хизмате) ба иҷро расида бошад, ки сифатҳои барои харидор зарури надорад, - ӯ ҳақ дорад шартномаро бекор кунад ва товони зиёнро талаб намояд;

агар моли харида (кору хизмати ба ҷо оварда)-ро мувофиқи таъинот истифода кардан имконнопазир бошад, истеъмолкунанда ҳақ дорад, ки маълумоти дуруст дар мӯҳлати нисбатан кӯтоҳ пешниҳод карда шавад. Агар маълумот дар мӯҳлати пешаки шартшуда пешниҳод нагардад, истеъмолкунанда ҳақ дорад шартномаро бекор намояд ва товони зиёнро талаб кунад;

агар ба ҳаёт, саломати ва амволи истеъмолкунанда зарар расида бошад, ӯ ҳақ дорад ба фурӯшанда (истеҳсолкунанда, иҷрокунанда) талабҳои дар моддаи 11-уми ҳамин Қонун зикршударо пешниҳод кунад, инчунин товони зиёни ба объектҳои табии истеъмолкунанда расонидаро, ки онҳо моликияти хусусии ӯянд, ё аз рӯи дигар асосҳои пешбининамудаи қонун ё шартнома дар ихтиёри вай мебошанд, талаб намояд.

2. Дар сурати мунтазам вайрон кардани муқаррароти моддаҳои 6, 7 ва 8-уми ҳамин Қонун фаъолияти истеҳсолкунанда (иҷрокунанда, фурӯшанда) бо супориши Маркази давлатии стандартони ва метрологии Тоҷикистон (Тоҷикгосстандарт) имкон дорад мувофиқи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон барҳам дода мешавад.

Дар вақти дида баромадани талаботи истеъмолкунанда оиди барқарор намудани ҷуброни зиёне, ки дар натиҷаи маълумоти нодуруст ё номукаммал дар бораи мол (кор, хизматрасони) расидааст, бояд онро ба асос гирифт, ки истеъмолкунанда оиди хусусиятҳои мол маълумот надорад.

Моддаи 10. Масъулияти фурӯшандаҳо (истеҳсолкунандагон, иҷрокунандагон)

1. Барои вайрон кардани ҳуқуқи истеъмолкунандагон фурӯшанда истеҳсолкунанда, иҷрокунанда) аз рӯи Қонуни мазкур ҷавобгар аст. Дар қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ё шартномаи байни истеъмолкунанда ва фурӯшанда (иҷрокунанда) метавонад масъулияти фурӯшанда барои вайрон кардани ӯҳдадориҳое, ки Қонуни мазкур барои онҳо ҷавобгари муқаррар намудааст, пешбини карда шавад, инчунин масъулияти бештар муайян карда шавад.

2. Зараре, ки ба истеъмолкунанда дар натиҷаи нуқсони мол (кор, хизматрасони) расидааст, илова бар ҷаримаи аҳдшикании муқаррарнамудаи Қонуни мазкур талофи карда мешавад

3. Пардохти маблағи ҷаримаи аҳдшикани ва ҷуброни зарар фурӯшанда (истеҳсолкунанда, иҷрокунанда)-ро аз иҷрои ӯҳдадориҳои ба зиммаи истеъмолкунандагон гузоштаи Қонуни мазкур озод карда наметавонад.

4. Агар фурӯшанда (истеҳсолкунанда, иҷрокунанда) исбот карда тавонад, ки ӯҳдадориҳои муқаррарнамудаи Қонуни мазкур бар ассари қувваи рафънопазир ва инчунин дар асоои сабабҳои дигари пешбининамудаи Қонуни мазкур иҷро нашудаанд ва ё бояду шояд иҷро нагардидаанд, ӯ аз ҷавобгари озод карда мешавад.

5. Фурӯшанда (истеҳсолкунанда, иҷрокунанда) талаби истеъмолкунандаро дар хусуси пардохти ҷаримаи аҳдшикани, ки дар Қонуни мазкур ва дигар санадҳои қонунгузори дар бораи ҳуқуқи истеъмолкунандагон ё шартнома пешбини шудааст, ба таври ихтиёри қонеъ мегардонад.

6. Дар сурати қонеъ нагардондани талаби истеъмолкунанда (ташкилоти ҷаъмиятии истеъмолкумандагон), ки ҳамин Қонун муқаррар кардааст, суд ҳақ дорад дар бораи рӯёндани ҷарима аз фурӯшанда (истеҳсолкунанда, иҷрокунанда), ки ҳуқуқи истеъмолкунандагонро поймол кардааст, ба буҷаи дахлдор ба андозаи арзиши даъво барои риоя накардани тартиби ихтиёран қонеъ сохтани талаботи истеъмолкунанда қарор кунад.

Моддаи 11. Ҷавобгарии моли барои расондани зарар дар натиҷаи нуқсони мол (кор, хизматрасони)

1. Агар дар санадҳои қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон барои зарари ба ҳаёту саломати ва амволи истеъмолкунанда дар натиҷаи нуқсонҳои конструктиви, истеҳсоли, ретсептури ва дигар нуқсонҳои моли (кор, хизматрасони) расонида, дараҷаи баландтари масъулият пешбини нашуда бошад, он бояд пурра ҷуброн карда шавад.

2. Ҳар истеъмолкунандаи ҷабрдида, сарфи назар аз он ки бо иҷрокунанда (фурӯшанда) муносибатҳои шартномави бастааст ё не, барои талаб кардани талофии зараре, ки дар натиҷаи нуқсони мол (кор, адои хизмат) расонда шудааст, ҳуқуқ дорад.

Зараре, ки ба ҳаёту саломати ва ё амволи истеъмолкунанда расидааст, дар мӯҳлати муқарраршудаи хизмат (коромад), агар мӯҳлати хизмат муқаррар нагардида бошад, дар муддати даҳ сол аз рӯзи истеҳсоли мол (қабули кору хизмат) ҷуброн карда мешавад.

3. Зараре, ки дар натиҷаи нуқсони мол расида, он дар давоми мӯҳлати кафолат ва ё мӯҳлати коромад ошкор гаштааст ва агар ин нуқсон ошкор нашуда бошад, дар мӯҳлати дар қисмҳои 1 ва 2-юми моддаи 17 ва дар қисми 2-юми моддаи 29-уми Қонуни мазкур муқарраргардида ва ё дар мӯҳлати дарозтар, ки дар шартнома муқаррар гардидаааст, аз тарафи фурӯшанда ё истеҳсолкунанда ҷуброн карда мешавад.

Зараре, ки дар натиҷаи нуқсони мол расида, бо гузашти мӯҳлати кафолат ошкор гардидааст, аз ҷониби истеҳсолкунанда талофи мегардад. Зараре, ки дар натиҷаи нуқсони кор (адои хизмат) расидааст, бояд аз тарафи иҷрокунанда ҷуброн карда шавад.

4. Истеҳсолкунанда (иҷрокунанда) барои расондани зарар ба ҳаёт, салтомати ва моли истеъмолкунанда, ки дар натиҷаи истифодаи маводу таҷҳизот, асбоб ва дигар лавозимоти барои истеҳсоли мол (иҷрои кор ва расонидани хизмат) зарур аст, сарфи назар аз он ки дараҷаи дониши илмию техники барои ошкор намудани хусусиятҳои хоси онҳо имконият медод, ё не, ба ҷавобгари кашида мешавад.

5. Агар истеҳсолкунанда (иҷрокунанда, фурӯшанда) исбот карда тавонад, ки зарар дар натиҷаи таъсири қувваҳои рафънопазир ва ё аз тарафи истеъмолкунанда бинобар вайрон кардани қоидаҳои истифодабари ё нигаҳдори расонида шудааст, ӯ аз ҷавобгари озод мешавад.

Моддаи 12. Ҷуброни зарари маънави

Зарари маънавие, ки ба истеъмолкунанда аз ҷониби истеҳсолкунанда (иҷрокунанда, фурӯшанда) бинобар вайрон кардани ҳуқуқи ӯ, ки дар қонунгузори оиди ҳимояи ҳуқуқи истеъмолкунандагон пешбини гардидааст, расидааст, аз ҷониби шахси зараррасонда дар сурати гуноҳ доштани ӯ ҷуброн карда мешавад. Ҳаҷми ҷуброни зарарро суд муайян менамояд, агар дар асноди қонунгузори тартиби дигар пешбини нашуда бошад.

Моддаи 13. Беэътибор донистани шартҳои қарордоде, ки ҳуқуқи истеъмолкунандагонро маҳдуд месозад

1. Шартҳои қарордоде, ки ҳуқуқи истеъмолкунандаро нисбат ба қоидаҳои муқаррарнамудаи қонунгузори маҳдуд месозанд, беэътибор дониста мешаванд. Агар дар натиҷаи истифодаи шартҳои қарордоди маҳдудкунандаи ҳуқуқи истеъмолкунанда ба ӯ зарар расад, истеҳсолкунанда (иҷрокунанда, фурӯшанда) онро пурра талофи менамояд.

2. Зимни харидории як мол гузоштани шарти ҳатман харидани моли (иҷрои кору хизматрасонии) дигар манъ аст. Зараре, ки ба истеъмолкунанда дар натиҷаи вайрон кардани ҳуқуқи интихоби озоди мол (кор, хизматрасони) мерасад, аз ҷониби корхонаҳои савдо, корхонаҳои хизмати маиши ва дигар намудҳои хизматрасони пурра талофи мегардад.

3. Фурӯшанда (иҷрокунанда) ҳуқуқ надорад, ки ба гардани истеъмолкунанда хизматҳои иловагии пулиро бор кунад. Истеъмолкунанда ҳақ дорад баргардондани маблағеро талаб кунад, ки барои хизматҳои иловагии бе мувофиқаи ӯ пешниҳодшуда пардохтааст.

Моддаи 14. Ҳуқуқи гирифтани имтиёзу афзалиятҳо дар соҳаи савдо, хизмати маиши ва намудҳои дигари хизматрасони

Истеъмолкунанда ҳуқуқ дорад имтиёзу афзалиятҳои дар санадҳои қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон барояш пешбинишударо талаб намояд.

Моддаи 15. Ҳимояи судии ҳуқуқи истеъмолкунандагон

Ҳуқуқи дар қонунгузори пешбинигардидаи истеъмолкунандагон ба воситаи суд ҳимоя карда мешавад.

Даъво ба суди маҳалли зисти даъвогар ё маҳалли буду боши ҷавобгар ва ё маҳалли расидаи зарар пешниҳод карда мешавад.

Истеъмолкунандагон аз супоридани боҷи давлати барои даъвои вайрон кардани ҳуқуқҳояшон озод карда мешаванд.

ФАСЛИ II. ҲИМОЯИ ҲУҚУҚИ ИСТЕЪМОЛКУНАНДАГОН ДАР ВАҚТИ ФУРӯШИ МОЛ

Моддаи 16. Оқибати фурӯши моли нуқсондор

1. Истеъмолкунандае, ки ба ӯ моли нуқсондор фурӯхта шудааст, агар дар хусуси онҳо фурӯшанда огоҳ накарда бошад, ҳақ дорад яке аз ин талабҳоро дар миён гузорад;

а) бепул бартараф намудани нуқсони мол ё ҷуброни маблағе, ки барои ислоҳи нуқсон аз ҷониби истеъмолкунанда ва ё шахси сеюм харҷ шудааст;

б) мутобиқан кам кардани нархи харид;

в) иваз намудан ба ҳамон хел тамғаи (модел, артикули) моли дигар;

г) иваз намудан ба ҳамон хел тамғаи (модел, артикули) моли дигар бо нархи мутобиқан тағйирёфтаи хариди мол;

д) бекор кардани шартнома ва ҷуброни зарар. Дар хусуси моле, ки ба воситаи муассисаҳои гуногуни савдои комиссиони фурӯхта мешавад, талаби истеъмолкунанда, ки дар зербандҳои ,а, ва ,в,-и қисми 1 моддаи мазкур нишон дода шудааст, бо ризояти фурӯшанда қонеъ карда мешавад.

2. Талабҳои дар қисми 1 ҳамин модда зикргардида бо майлу хости истеъмолкунанда дар маҳалли хариди мол ё дар маҳалли буду боши истеъмолкунанда пешниҳод карда мешаванд.

Ин талабҳоро дар маҳалли буду боши истеъмолкунанда муассисаҳои савдои таъсиснамудаи фурӯшанда, ки молҳои амволи харидаи итеъмолкунандаро ба фурӯш мерасонанд, ё муассисаҳои савдое, ки чунин вазифаҳо дар асоси шартнома ба зиммаашон гузошта шудааст, иҷро менамоянд.

Фурӯшанда ва истеҳсолкунанда вазифадоранд ба истеъмолкунанда дар хусуси муассисаҳое, ки талаботи дар моддаи мазкур муқарраргардидаро дар маҳалли воқеити истеъмолкунанда анҷом медиҳанд (минбаъд дар матнкорхонаҳои иҷрокунандаи вазифаҳои онҳо) маълумот диҳанд. Дар сурати пешниҳод накардани маълумоти мазкур онҳо дар асоси моддаи 9 ҳамин Қонун ба ҷавобгари кашида мешаванд.

Истеҳсолкунандаи мол вазифадор аст ба муассисаи савдое, ки фурӯшандаи мол нест, хароҷоти қонеъ гардонидани талаботи истеъмолкунандаро, ки дар моддаи мазкур пешбини гардидааст, пурра талофи намояд, инчунин ба ин муассисаи савдо ба андозаи 10 фоизи хароҷоти он ба таври илова маблағ супорад.

Муносибати мутақобилаи муассисаи савдо - фурӯшанда, ки дар моддаи мазкур муқаррар карда шудааст, бо қонунгузори танзим мегардад.

3. Истеъмолкунанда ҳуқуқ дорад дар мавриди бепул бартараф намудани нуқсон ва ё талофии хароҷоти бартараф сохтани он ё дар хусуси иваз кардани мол ба истеҳсолкунандаи мол ё корхонаҳое, ки истеҳсолкунанда бо чунин мақсад таъсис додааст ё ба корхонаҳое, ки дар асоси қарордод бо истеҳсолкунанда (корхонаи иҷрокунандаи вазифаи ин талабҳоро иҷро мекунад, талабот пешниҳод намояд.

Бар ивази пешниҳоди ин талабот истеъмолкунанда ҳуқуқ дорад моли нуқсондорро ба истеҳсолкунанда баргардонда, талаб намояд, ки маблағи пардохтаашро диҳад.

4. Дар сурати озуқавории нуқсдорро харидани истеъмолкунанда фурӯшанда вазифадор аст онро ба озуқавории хушсифат иваз намояд ва ё ба харидор маблағи пардохташударо баргардонад, ба шарте ки ин нуқс дар давоми муддати коромад ошкор гардида бошад.

5. Талаботи истеъмолкунанда дар мавриди пешниҳоди чеки мол (касса) ва нисбати моле, ки мӯҳлати кафолат дорад, бо пешниҳоди паспорти техники ё дигар ҳуҷҷате, ки ба ҷои паспорти техники дода шудааст, барраси мегардад.

Бо талаби истеъмолкунанда фурӯшанда вазифадор аст ба ӯ чеки мол ё дигар ҳуҷҷатро, ки далели харидории молро тасдиқ мекунад, диҳад.

Агар истеъмолкунанда паспорти техники ё дигар санади ивазкунандаи ҳуҷҷатро гум кунад, онҳо тибқи муқаррароти қонунгузории просессуалии шаҳрвандии Ҷумҳурии Тоҷикистон барқарор карда мешаванд.

Агар фурӯшанда, истеҳсолкунанда (корхонае, ки вазифаҳои онҳоро иҷро мекунад) исбот карда натавонанд, ки мол дар натиҷаи қоидаҳои истифода ё нигоҳдориро вайрон кардани истеъмолкунанда, амали шахсони сеюм ё қувваи рафънопазир нуқсондор шудааст, ӯҳдадоранд, ки молро аз истеъмолкунанда қабул намуда, талабашро қонеъ намоянд. Истеъмолкунанда ҳуқуқ дорад, ки дар тафтиши сифати мол иштирок намояд.

6. Моли калонҳаҷи ва моли вазнаш зиёда аз 5 кг барои таъмирфаровардани нарх, иваз намудан ва баргардонидани он ба истеъмолкунанда аз ҳисоби фурӯшанда, итеҳсолкунанда (корхонае, ки вазифаҳои онҳоро иҷро мекунад) бе музд расонда мешавад. Агар ин вазифа иҷро нагардад, инчунин ҳангоми набудани фурӯшанда, истеҳсолкунанда (корхонае, ки вазифаҳои онҳоро иҷро мекунад) молро ба ҷои воқеи истеъмолкунанда метавонад худи истеъмолкунанда расонад ва аз он ҷо баргардонад. Дар айни замон фурӯшанда, истеҳсолкунанда (корхонае, ки вазифаҳои онҳоро иҷро мекунад) вазифадоранд ба ӯ хароҷоти расонидан ва баргардонидани молро талофи намоянд.

Моддаи 17. Мӯҳлати пешниҳоди талабот оид ба нуқси мол

1. Агар нуқси мол дар давоми мӯҳлати кафолати муқаррарнамудаи истеҳсолкунанда ошкор гардида бошад, истеъмолкунанда ҳуқуқ дорад, ки талабҳои дар моддаи 16 Қонуни мазкур муқарраргардидаро пешниҳод намояд.

Агар нуқс дар муддати шаш моҳ ошкор шуда бошад, истеъмолкунанда ҳуқуқ дорад нисбати моле, ки ба он мӯҳлати кафолат муқаррар нагардидааст, ба истеҳсолкунанда талаби мазкурро пешниҳод намояд. Нисбати моликияти ғайриманқул бошад, то ду сол аз рӯи супурдани он ба истеъмолкунанда, ба шарте ки қонунгузори ё шартнома мӯҳлати ин зиёдтарро муқаррар накарда бошад.

2. Ба моле, ки хусусияти истеъмолии он бо мурури замон метавонад бад шавад ё бо гузаштани муддати муайян метавонад барои ҳаёт, саломати, моликияти истеъмолкунанда ва муҳити зист (озуқавори, арту ғоза, дорувори, маҳсулоти химияи маиши ва ғайра) хатарнок бошанд мӯҳлати коромад муқаррар карда мешавад.

Фурӯши моли мӯҳлати коромадаш гузашта манъ аст. Агар нуқси ин молҳо дар давоми мӯҳлати коромад ошкор шуда бошад, талаб истеъмолкунанда, ки дар моддаи 16 Қонуни мазкур муқаррар гардидаанд, бояд қонеъ гардонида шаванд.

3. Мӯҳлате, ки дар қисми 1 моддаи мазкур зикр гардидааст, инчунин мӯҳлати хизмати мол аз рӯзи фурӯши он ба истеъмолкунанда хисоб карда мешавад. Агар муайян намудани рӯзи фурӯши мол имконнопазир бошад, онро аз рӯзи истеҳсоли он ҳисоб мекунанд.

Барои моли мавсими (пойафзол, либос ва ғайра) ин мӯҳлатро аз лаҳзаи фаро расидани мавсими дахлдор, ки Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар асоси шароити иқлимии ҷои буду боши истеъмолкунанда муайян мекунад, ҳисоб карда мешавад.

Ҳангоми фурӯши мол аз рӯи намуна, ба воситаи почта, инчунин, дар ҳолатҳое, ки рӯзи бастани шартномаи хариду фурӯш ва рӯзи супурдани мол мувофиқ наояд, ин мӯҳлат аз рӯзи расонидани мол ба истеъмолкунанда ва агар мол махсус шинонда (васл) ё пайваст карда шавад, аз рӯзи истеҳсолаш ҳисоб карда мешавад. Агар рӯзи расонидан, шинондан (васл) ё пайваст кардани мол, инчунин рӯзи супурдани моликияти ғайриманқулро муқаррар намудан имконнопазир бошад ё агар он то бастани шартномаи хариду фурӯш дар ихтиёри истеъмолкунанда бошад, аз рӯзи бастани шартномаи хариду фурӯш ҳисоб карда мешавад.

Мӯҳлати коромади мол аз рӯзи истеҳсоли он ҳисоб карда мешавад. Мӯҳлати коромад ё бо даврае, ки дар муддати он мол коршоям аст, ё рӯзе, ки то фарорасии он мол коршоям аст, муайян карда мешавад.

4. Мӯҳлати кафолати махсулоти мустақили комплектшаванда ва қисмҳои таркибии моли асоси метавонад, алоҳида-алоҳида муқаррар карда шавад. Мӯҳлати кафолати маҳсулоти комплектшаванда ва қисмҳои таркиби бо тартиби барои мӯҳлати кафолати маҳсулоти асоси муқарраргардида ҳисоб карда мешавад.

5. Мӯҳлати дар ин модда зикргардида ба истеъмолкунанда дар маълумоти мол, ки ба ӯ мутобиқи моддаи 7 Қонуни мазкур пешниҳод шудааст, расонида мешавад.

6. Истеъмолкунанда ҳуқуқ дорад, ки ба истеҳсолкунанда оиди рафъи бемузди нуқси мол бо гузаштани мӯҳлати кафолат талаб пешниҳод намояд. Талаби мазкур метавонад дар мӯҳлати муқаррарнамудаи хизмат, вале агар мӯҳлати хизмат муқаррар нашуда, дар мол нуқси калоне, ки бо айби истеҳсолкунанда роҳ дода шудааст, ошкор гардида бошад, дар муддати даҳ сол пешниҳод карда шавад. Агар ин талаб дар мӯҳлати пешбиникардаи моддаи 18 Қонуни мазкур қонеъ нагардад, истемолкунанда ҳақ дорад бо майлу хости худ ба истеҳсолкунанда талаботи дигари муқаррарнамудаи моддаи 16 Қонуни мазкурро пешниҳод кунад.

7. Талаби истеъмолкунанда, ки моддаи 16 Қонуни мазкур муқаррар шудааст, бояд ба фурӯшанда, истеҳсолкунанда (корхонае, ки вазифаҳои онҳоро иҷро мекунад) 10 рӯз пеш аз анҷоми мӯҳлати пешбининамудаи моддаи мазкур пешниҳод карда шавад.

Моддаи 18. Рафъ кардани нуқсони мол

Нуқси ошкоргардидаи молро истеҳсолкунанда (корхонае, ки вазифаҳои онро иҷро мекунад) бояд дар муддати даҳ рӯз, фурӯшанда (корхонае, ки вазифаҳои ӯро иҷро мекунад) дар давоми 20 рӯзи талаби (дахлдорро пешниҳод намудани истеъмолкунанда бартараф намоянд.

Оид ба моли мӯҳлати истифодааш дароз фурӯшанда, истеҳсолкунанда (корхонае, ки вазифаҳои онҳоро иҷро мекунад) вазифадор аст, баробари талаб пешниҳод намудани истеъмолкунанда фавран ба ӯ дар муддати таъмир бемузд моли шабеҳро аз ҳисоби худ расонанд. Рӯихати молҳои истифодаи дарозмуддатро, ки ба онҳо талаби мазкур дахл надорад, Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар менамояд.

Дар ҳолати бартараф намудани нуқсони мол мӯҳлати кафолат ба даврае, ки мол истифода нагардидааст, дароз карда мешавад. Ин давра аз рӯзе, ки истеъмолкунанда бо талаби рафъи нуқсон муроҷиат намудааст, ҳисоб карда мешавад.

Ҳангоми бартараф намудани нуқсон бо роҳи иваз намудани маҳсулоти комплектшаванда ё қисми таркибии мол, ки барояшон мӯҳлати кафолат муқаррар карда шудааст, мӯҳлати кафолати маҳсулоти комплектшаванда ва қисми таркиби аз рӯзи таъмир карда ба истеъмолкунанда додани мол ҳисоб карда мешавад.

Моддаи 19. Иваз кардани моли нуқсондор

Фурӯшанда, истеҳсолкунанда (корхонае, ки вазифаҳои онҳоро иҷро мекунад) вазифадоранд, ки ҳангоми нуқсони молро ошкор намудани истеъмолкунанда онро фавран ва дар мавриди зарурати сифати молро ба таври илова тафтиш кардани фурӯшанда, истеҳсолкунанда (корхонае, ки вазифаҳои онҳоро иҷро мекунад), дар муддати 20 рӯзи пешниҳод кардани талаби истеъмолкунанда иваз намоянд.

Агар фурӯшанда, истеҳсолкунанда (корхонае, ки вазифаҳои онҳоро иҷро мекунад) дар рӯзи пешниҳод намудани талаби дахлдор моли барои ивазкуни зарур надошта бошад, вазифадор аст, ки онро дар мӯҳлати як моҳ иваз намояд. Фурӯшанда, истеҳсолкунанда (корхонае, ки вазифаҳои онҳоро иҷро мекунад) вазифадоранд, ки бо талаби истеъмолкунанда молро барои истифодаи муваққати то иваз кардани моли шабеҳи истифодаи дарозмуддат, ба истиснои моле, ки рӯихаташ мутобиқи қисми дуюми моддаи 18 Қонуни мазкур муқаррар мегардад, ба ӯ пешниҳод намуда, бемузд расонанд.

Дар ноҳияҳои Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон ва ноҳияҳои дигар, ки молрасонии мавсими ҷой дорад, талаби истеъмолкунанда оиди иваз намудани мол дар мӯҳлате бояд қонеъ гардонида шавад, ки барои дигарбора расонидани моли дахлдор ба ин ноҳияҳо зарур аст.

Ҳангоми ивази мол мӯҳлати кафолат аз нав аз рӯзи ба истеъмолкунанда супурдани мол ҳисоб карда мешавад.

Моддаи 20. Масъулият барои таъхири иҷрои талаби истеъмолкунанда

Фурӯшанда, истеҳсолкунанда (корхонае, ки вазифаҳои онҳоро иҷро мекунад) барои ҳар рӯзи таъхири моли дар моддаҳои 18 ва 19 ҳамин Қонун зикргардида, инчунин барои ҳар рӯзи таъхири иҷрои талаби истеъмолкунанда оиди пешниҳод намудани моли шабеҳ, ҳангоми таъмир (иваз кардан) ба истеъмолкунанда мутобиқи тартибе, ки дар банди 5 моддаи 10 Қонуни мазкур пешбини шудааст, ба андозаи як фоизи арзиши мол ҷаримаи аҳдшикани медиҳанд. Агар талаби истеъмолкунанда дар мӯҳлати пешбиникардаи моддаҳои 18 ва 19 Қонуни мазкур қонеъ гардонида нашавад, истеъмолкунанда ҳуқуқ дорад, ки бо майлу хости худ талаби дигари бо моддаи 16 Қонуни мазкур муқарраргардида пешниҳод намояд.

Моддаи 21. Ҳисобу китоб бо истеъмолкунанда ҳангоми харидани моли нуқсондор

Ҳангоми бо моли дигари ҳамон хел (намуна, артикул) иваз кардани моли нуқсондор дар ҳолати тағйири нарх арзиши он аз нав ҳисобу китоб карда намешавад.

Дар ҳолати бекор кардани шартнома ҳисобу китоб бо истеъмолкунанда ҳангоми баланд шудани нархи мол, дар асоси арзиши он дар рӯзи пешниҳод намудани талаби дахлдор ва дар ҳолати паст шудани нарх бошад, дар асоси арзиши мол дар лаҳзаи харидани он сурат мегирад.

Ҳангоми ба моли хели (модели, артикули) дигар иваз намудани моли нуқсондор дар ҳолати баланд шудани нархи он арзишаш дар асоси нархи рӯзи иваз кардани мол аз нав ҳисобу китоб карда мешавад.

Ба истеъмолкунандагоне, ки мол насия фурӯхта шудааст, дар ҳолати бекор кардани шартномаи хариду фурӯш маблағ ба андозаи қарзи дар рӯзи баргардонидани мол пардохташуда баргардонида мешавад, инчунин хароҷоти пешниҳод намудани он талофи мегардад.

Моддаи 22. Ҳуқуқи истеъмолкунанда барои ивази моли хушсифат

1. Агар шаклу намуд, ҳаҷму ранг ва андозаи моли ғайриозуқавии хушсифат мувофиқ наомада бошад ё бо сабабҳои дигар аз рӯи таъинот истифода карда нашавад, истеъмолкунанда ҳуқуқ дорад, ки онро ба ҳамин хел моли аз ин корхонаи савдо харидааш иваз намояд.

Истеъмолкунанда ҳуқуқ дорад моли хушсифатро дар муддати 14 рӯз иваз намояд, ки ба ин рӯзи харид дохил намешавад.

Агар моли хушсифат истифода нашуда бошад, намуди зохири, хусусиятҳои истеъмоли, сурғуч, тамғаи фабрика, инчунин чеки мол ё касса, ки ба истеъмолкунанда якҷоя бо моли фурӯхта дода шуда буд, нигоҳ дошта бошад, он иваз карда мешавад.

Рӯйхати молеро, ки мувофиқи асосҳои дар ин модда зикрёфта иваз карда намешавад, Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ мекунад.

2. Агар моли шабеҳ дар рӯзи ба фурӯшанда муроҷиат намудани истеъмолкунанда дар фурӯш набошад, истеъмолкунанда ҳуқуқ дорад бо салоҳдиди худ шартномаро бекор намуда, баргардонидани маблағи барои он додаашро талаб намояд ё баробари ворид шудани моли муносиб ҷиҳати фурӯш онро ба моли шабеҳ иваз намояд. Фурӯшанда вазифадор аст ба истеъмолкунандае, ки ивази молро талаб кардааст, дар бораи ба фурӯш ворид шудани мол хабар диҳад.

Моддаи 23. Шакл ва тартиби пардохти моли харидоришаванда

Шакли пардохти моли харидоришаванда (ба пули нақд ё ғайринақди) аз рӯи созишномаи байни истеъмолкунанда ва фурӯшанда муайян карда мешавад.

Мол бо тартиби муқаррарнамудаи қоидаҳои фурӯши моли насия, ки Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ намудааст, ба насия фурӯхта мешавад. Ҳангоми ба насия харидани мол истеъмолкунанда аз рӯзи ба ӯ супурда шудани мол дорои ҳуқуқи молики мегардад, ба шарте, ки дар қарордод тартиби дигар пешбини нагардида бошад.

Моддаи 24. Қоидаҳо дар бораи намудҳои алоҳидаи қарордоди хариду фурӯш

Қоидаҳоро дар бораи намудҳои алоҳидаи қарордоди хариду фурӯш, инчунин қоидаҳои фурӯши баъзе хелҳои молро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ мекунад.

ФАСЛИ III. ҲИФЗИ ҲУҚУҚИ ИСТЕЪМОЛКУНАНДАГОН ҲАНГОМИ ИҶРОИ КОР ВА АДОИ ХИЗМАТ

Моддаи 25. ӯҳдадории иҷрокунанда барои бастани қарордоди иҷроии кор ва адои хизмат

Иҷрокунандае, ки дар бозор мавқеи бартари дорад, вазифадор аст бо истеъмолкунанда барои иҷрои кор ё адои хизмат, ба истиснои ҳолатҳое, ки агар ӯ исбот карда тавонад, ки иҷрои кор (адои хизмат) берун аз доираи фаъолияти оинномавии ӯ ё имкониятҳои истеҳсоли мебошанд, шартнома бандад. Дар айни замон ӯ бояд фаъолияти истеҳсоли ё хоҷагидории худро чунон ташкил намояд, ки талаботи шаҳрвандон ба таври бояду шояд ва мунтазам қонеъ гардонида шаванд. Иҷрокунанда вазифадор аст ба истеъмолкунанда зиёнеро, ки аз беасос набастани шартномаи иҷрои кор ё хизматрасони расидааст, талофи намояд.

Моддаи 26. Қоидаҳои хизматрасонии маиши ва дигар намудҳои хизматрасони

Қоидаҳои хизматрасонии маиши ва дигар намудҳои хизматрасони (иҷрои намудҳои алоҳидаи кор, адои намудҳои алоҳидаи хизмат)-ро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ мекунад.

Моддаи 27. Мӯҳлати иҷрои кор ва адои хизмат

1. Иҷрокунанда вазифадор аст кор (адои хизмат)-ро дар мӯҳлате, ки қоидаҳои иҷрои намудҳои алоҳидаи кор (адои намудҳои алоҳидаи хизмат) ё шартнома муқаррар намудаанд, иҷро намояд. Дар шартнома мӯҳлати иҷрои кор (адои хизмат), агар онҳо бо қоидаҳои мазкур пешбини нагардида бошанд, инчунин мӯҳлати давомнокиаш аз мӯҳлати муқаррарнамудаи қоидаҳои мазкур камтар пешбини шуда метавонад.

Мӯҳлати иҷрои кор (адои хизмат) метавонад бо рӯзе (муддате), ки то он рӯз кор (хизмат) бояд иҷро (адо) карда шавад, инчунин бо рӯзе (муддате), ки иҷрокунанда бояд ба иҷрои (адои) он шурӯъ намояд, муайян карда шавад. Агар кор (хизмат) қисм ба қисм (расонидани матбуоти даври, хизматрасонии техники) дар муддати мӯҳлати амали шартнома иҷро (адо) карда шавад, бояд мӯҳлати (давраи) ҷузъии иҷрои кор (адои хизмат) пешбини карда шавад.

Моддаи 28. Оқибати риоя накардани мӯҳлати иҷрои кор ва адои хизмат

1. Агар иҷрокунанда ба иҷрои кор (адои хизмат) сари вақт шурӯъ накарда бошад ё дар вақти иҷрои (адои) он маълум гардад, ки он сари вақт иҷро (адо) карда намешавад, инчунин агар мӯҳлати иҷрои кор (адои хизмат) гузарад, истеъмолкунанда бо майлу хости худ ҳуқуқ дорад, ки:

ба иҷрокунанда мӯҳлати нав диҳад, ки дар давоми он ӯ бояд ба иҷрои кор (адои хизмат) шурӯъ намояд ва (ё) онро иҷро (адо) кунад;

иҷрои кор (адои хизмат)-ро аз ҳисоби иҷрокунанда ба шахси дигар супорад;

кам кардани музди кор (хизматона)-ро талаб намояд;

шартномаро бекор кунад ва товони зиёнро талаб намояд.

2. Мӯҳлати нави таъинкардаи истеъмолкунанда, ки дар давоми он иҷрокунанда бояд ба иҷрои кор (адои хизмат) шурӯъ намояд ва онро анҷом диҳад, дар шартнома зикр карда мешавад.

Агар мӯҳлати нави таъингардида аз як моҳ гузарад, истеъмолкунанда метавонад талаби дигари дар қисми 1 моддаи мазкур муқарраргардидаро пешниҳод намояд.

3. Ҳангоми бекор кардани шартнома дар ҳолате, ки агар иҷрокунанда сари вақт ба иҷрои кор (адои хизмат) шурӯъ накарда бошад ё онро то дараҷае суст иҷро (адо) кунад, ки анҷомаш то мӯҳлат ғайриимконгардад, иҷрокунанда ҳақ надорад талофии хароҷоти рафти иҷрои кор (адои хизмат), инчунин пардохти музди кори иҷрошуда (адои хизмат)-ро талаб намояд.

Хусусияти тартиби ҳисобу китоб дар ин ҳолатҳо метавонад бо қоидаҳои намуди алоҳидаи кор (хизмат) муқаррар карда шавад.

4. Дар сурати риоя нашудани мӯҳлати муқарраргардидаи оғозу анҷоми иҷрои кор (адои хизмат), инчунин мӯҳлати нави дар асоси қисми 1 моддаи мазкур таъиннамудаи истеъмолкунанда иҷрокунанда ба истеъмолкунанда барои ҳар рӯзи (соат, агар мӯҳлат бо соат муқаррар гардида бошад) таъхир ба андозаи се фоизи арзиши кор (хизмат) ва агар арзиши кор (хизмат) дар шартнома алоҳида муайян нашуда бошад, арзиши умумии фармоиш то оғози иҷрои кор (адои) хизмат ё аз ҷониби истеъмолкунанда гузошта шудани дигар талабе, ки дар банди 1 моддаи мазкур муқаррар гардидааст, ҷаримаи аҳдшикани медиҳад.

Агар дар шартнома арзиши намуди алоҳидаи кор хизмат муайян нагардида бошад, маблағи ҷаримаи ситонидани истеъмолкунанда аз арзиши намуди алоҳидаи кор (хизмат) ё арзиши умумии фармоиш зиёд буда наметавонад.

5. Агар иҷрокунанда исбот кунад, ки мӯҳлати иҷрои кор (адои хизмат) дар натиҷаи қувваи рафънопазир ё бо гуноҳи истеъмолкунанда дароз шудааст, талаби дар қисми 1 моддаи мазкур муқарраргардидаи истеъмолкунанда қонеъ гардонда намешавад.

Моддаи 29. Ҳуқуқи истеъмолкунанда ҳангоми ошкор гардидани камбудиҳои иҷрои кор (адои хизмат)

1. Истеъмолкунанда ҳангоми ошкор шудани камбудиҳои иҷрои кор (адои хизмат) метавонад бо салоҳдиди худ:

бепул бартараф кардани камбудиҳои кори (хизмати) иҷрогардида;

мутаносибан кам намудани музди кори иҷрогардида (хизматона);

бепул тайёр кардани ашёи дигар аз масолеҳи шабеҳи дорои чунин сифат ё аз нав иҷро намудани кор (ҷомашӯи, шустан бо усули химияви ё ҷуброни хароҷоти ислоҳи камбудиро аз ҳисоби худ ё аз ҳисоби шахси сеюм талаб кунад.

Агар иҷрокунанда камбудиҳои кори (хизмати) иҷрогардидаро дар мӯҳлати муқарраршуда бартараф накарда бошад, истеъмолкунанда метавонад шартномаро бекор ва ҷуброни зиёнро талаб намояд. Истеъмолкунанда ҳамчунин метавонад дар ҳолати ошкор шудани камбудиҳои зиёди кори (хизмати) иҷрогардида ё риоя нашудани шартҳои аҳднома онро бекор кунад.

2. Талабҳои дар қисми 1 моддаи мазкур муқарраршуда дар сурати ошкор гардидани камбудиҳо ҳангоми қабули кор (хизмат) ё дар ҷараёни иҷрои кор (хизмат), дар мавриди ошкор карда натавонистани камбудиҳо бошад, ҳангоми қабули кор дар тӯли мӯҳлати кафолат, дар сурати набудани мӯҳлати кафолат бошад, дар тӯли шаш моҳи баъди қабули кор метавонанд пешниҳод карда шаванд. Талабҳо оиди камбудии иморат ё амволи дигари ғайриманқул, ки ошкор намудани он ҳангоми қабули кор ғайриимкон буд, метавонанд ҳангоми ошкор гардидани камбудиҳо дар тӯли мӯҳлати кафолат ва дар сурати набудани мӯҳлати кафолат бошад, дар мӯҳлати ду соли баъди қабули кор пешниҳод карда шаванд.

3. Истеъмолкунанда ҳуқуқ дорад дар хусуси бепул бартараф кардани камбудиҳои кор баъди гузаштани мӯҳлати кафолат талаб пешниҳод кунад. Агар дар тӯли мӯҳлати муқарраргардидаи хизмат (ва агар мӯҳлати хизмат муқаррар нашуда бошад, дар тӯли даҳ соли баъди қабули кор) камбудиҳои зиёде ошкор шуда бошанд, ки ба онҳо иҷрокунанда роҳ додааст, ин талабҳо пешниҳод карда мешаванд. Агар ин талабҳо дар мӯҳлати муқаррарнамудаи моддаи 30 Қонуни мазкур иҷро нагарданд, истеъмолкунанда бо салоҳдиди худ метавонад:

мутаносибан кам кардани музди кор;

ҷуброни хароҷоташро аз ҳисоби худ ё шахси сеюм барои бартараф намудани камбудиҳо;

бекор кардани шартнома ва ҷуброни зиёнро талаб намояд.

4. Талабҳое, ки дар қисми 1 моддаи мазкур муқаррар шудаанд, бояд баъди даҳ рӯзи гузаштани мӯҳлати кафолат ё мӯҳлати пешбининамудаи қисмҳои 2 ва 3 моддаи мазкур пешниҳод карда шаванд.

Моддаи 30. Мӯҳлати бартараф намурани камбудиҳои кор (хизматрасони)

Камбудиҳои кор (хизматрасони), ки дар ҷараёни иҷрои он ошкор гардидаанд, бояд дар мӯҳлати муқаррарнамудаи истеъмолкунанда бартараф карда шаванд.

Камбудиҳои кори (хизмати) иҷрогардида, агар дар аҳднома (созишномаи тарафҳо) ҳангоми қабули кор (хизмат) ё бо қоидаҳои иҷрои навъҳои алоҳидаи кор (хизмат) мӯҳлати кутоҳтаре муқаррар нагардида бошад, бояд дар мӯҳлати даҳ рӯз бартараф карда шаванд.

Мӯҳлати таъиннамудаи истеъмолкунанда ё бо тарафҳо мувофиқгардидаи бартараф намудани камбудиҳо дар аҳднома ё дигар ҳуҷҷате, ки тарафҳо имзо мекунанд, зикр карда мешавад.

Иҷрокунанда вазифадор аст барои вайрон кардани мӯҳлати пешбининамудаи моддаи мазкур оиди бартараф намудани камбудиҳо ба андозаи муқаррарнамудаи қоидаҳои иҷрои навъҳои алоҳидаи кор (хизмат) ё шартнома ҷарима пардозад.

Моддаи 31. Ҳуқуқи истеъмолкунанда барои бекор кардани шартномаи иҷрои кор

Истеъмолкунанда ҳуқуқ дорад музди кори иҷрокунандаро барои кори иҷрогардида пардохта ва товони зиёни бевоситаи ӯро, ки бинобар бекор кардани шартнома расидааст, дода, шартномаи иҷрои корро бекор кунад.

Моддаи 32. Сметаи кори иҷрошаванда

Барои иҷрои кори пешбининамудаи шартнома метавонад сметаи аниқ ё тахмини тартиб дода шавад.

Агар истеъмолкунанда барои иҷрои кори иловаги розиги надода бошад ё барои иҷрои чунин кор ба иҷрокунанда супориш надода бошад, иҷрокунанда ҳуқуқ надорад, ки музди кор ва хароҷоти иловаги, ба сметаи аниқ дохил нагардидаанд, талаб кунад.

Агар зарурати зиёд кардани сметаи тахмини ба миён ояд, иҷрокунанда вазифадор аст, дар ин бора ба истеъмолкунанда фавран хабар диҳад. Дар ин ҳолат истеъмолкунанда ҳуқуқ дорад шартномаро рад намуда, ба иҷрокунанда танҳо хароҷоти иҷрои корҳои дар сметаи аввала зикргардидаро пардозад. Агар иҷрокунанда истеъмолкунандаро аз зиёд шудани сметаи тахмини огоҳ накарда бошад, ӯ вазифадор аст, ки корро иҷро намуда, ҷуброни хароҷоти илова аз сметаро талаб накунад.

Моддаи 33. Иҷрои кор аз масолеҳи иҷрокунанда

Агар истеъмолкунанда аз масолеҳи худ иҷро намудани корро талаб накарда бошад, иҷрокунанда вазифадор аст кори дар шартнома муайянгардидаро аз масолеҳу пули худ иҷро намояд.

Иҷрокунандае, ки корро аз масолеҳи худ иҷро мекунад, барои хушсифатии он ҷавобгар аст.

Хароҷоти масолеҳи иҷрокунандаро истеъмолкунанда ҳангоми бастани шартнома пурра ё ба андозаи дар қоидаҳои иҷрои намудҳои алоҳидаи кор ё шартнома муқарраргардида пардохта, ҳангоми кори иҷрогардидаро қабул намуданаш пурра ҳисоби мекунад, ба шарте ки тарафҳо тартиби дигари ҳисобу китоби масолеҳи иҷрокунандаро пешбини накарда бошанд.

Дар ҳолатҳои пешбининамудаи қоидаҳо ё шартнома масолеҳро иҷрокунанда метавонад қарз диҳад. Нархи масолеҳи қарздода минбаъд тағйир дода намешавад.

Масолеҳи иҷрокунанда, техника, асбоб ва дигар маводеро, ки барои иҷрои кор заруранд, иҷрокунанда ба маҳалли иҷрои кор меорад.

Моддаи 34. Иҷрои кор аз масолеҳи (ашёи) истеъмолкунанда

Агар кор пурра ё қисман аз масолеҳи (ашёи) истеъмолкунанда иҷро карда шавад, иҷрокунанда барои сариштаи ин масолеҳ (ашё), истифодаи дурусти он ҷавобгар аст.

Иҷрокунанда вазифадор аст, ки:

аз пастсифати ё бекор будани масолеҳи (ашёи) гирифтааш истеъмолгарро огоҳ намояд;

аз сарфи масолеҳ ҳисобот дода, боқимондаи онро баргардонад.

Иҷрокунанда барои гум шудан ва осеб дидани масолеҳи (ашёи) аз истеъмолгар гирифтааш ҷавобгар аст.

Дар сурати пурра ё қисман гум шудани (осеб дидани) масолеҳи (ашёи) аз истеъмолгар гирифтаи иҷрокунанда ӯ вазифадор аст дар мӯҳлати се рӯз онро бо масолеҳ, ашёи дорои ҳамин гуна сифат иваз кунад, дар сурати наёфтани чунин масолеҳу ашё ӯ ба истеъмолгар арзиши дукаратаи масолеҳи (ашёи) гумшуда (осебдида), инчунин хароҷоти истеъмолкунандаро ҷуброн намояд. Дар сурати пурра ё қисман гум шудани (осеб дидани) масолеҳи (ашёи) истеъмолкунанда иҷрокунанда вазифадор аст бо хоҳиши истеъмолкунанда фавран шартномаро барқарор намуда, дар мӯҳлати кутоҳтарини имконпазири техники аз ҳамон гуна масолеҳ (ашё) маснуот тайёр кунад.

Агар иҷрокунанда истеъмолкунандаро аз хусусиятҳои хоси масолеҳ (ашё), ки боиси нобуд шудани (осеб дидани) он мегардад, огоҳ карда бошад, аз ҷавобгарии пурра ё қисман нобуд шудани (осеб дидани) масолеҳи (ашёи) аз истеъмолкунанда қабулнамудааш озод карда мешавад. Хусусиятҳои зикргардидаро надонистани иҷрокунанда ӯро аз масъулият озод намекунад.

Истеъмолкунанда арзиши масолеҳи (ашёи) ба иҷрокунанда додаашро дар шартнома ё дигар ҳуҷҷате (квитансия, супоришнома), ки имзо гардидани онро тасдиқ менамояд, муайян мекунад.

Моддаи 35. ӯҳдадории иҷрокунанда дар бобати огоҳ намудани истеъмолкунанда аз ҳолатҳое, ки ба коромадию устувории кори иҷрошаванда таҳдид мекунад

Иҷрокунанда ӯҳдадор аст истеъмолкунандаро аз он сари вақт огоҳ созад, ки риоя намудани супоришҳои истеъмолкунанда ва дигар ҳолатҳое, ки ба номбурда вобаста мебошанд, ба коромадию устувории кори иҷрошаванда таҳдид менамоянд.

Агар истеъмолкунанда, бо вуҷуди сари вақт ва асоснок огоҳ карда шудани иҷрокунанда масолеҳи номувофиқ ё пастсифатро дар мӯҳлати муқаррараршуда иваз накунад, дастурҳои иҷрои корро тағйир надиҳад ё дигар ҳолатҳоеро, ки ба коромодию устувории кор таҳдид мекунанд, бартараф нанамояд, иҷрокунанда ҳуқуқ дорад аҳдномаро бекор ва ҷуброни зарарро ба истеъмолкунанда талаб кунад.

Моддаи 36. Шакл ва тартиби пардохти кори иҷрошуда (хизмати расонида)

Шакли пардохти (бо тартиби нақди ё ғайринақдии) музди кор хизматрасони) бо розигии истеъмолкунанда ва иҷрокунанда муайян карда мешавад.

Агар дар қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон тартиби дигар муқаррар нашуда бошад, истеъмолкунанда вазифадор аст баъди пурра анчом ёфтани кор (хизматрасони) ҳаққи иҷрокунандаро пардозад.

Кор (хизмат) бо тартиби муқаррарнамудаи қоидаҳои иҷрои намудҳои алоҳидаи кор (расондани намудҳои алоҳидаи хизмат) ба ҷо оварда масолеҳ аз тарафи иҷрокунанда бо ҳамин тартиб қарз дода мешавад.

Ҳангоми ба ҳисоби қарз анҷом додани кор ҳуқуқи моликияти истеъмолкунанда ба маҳсули он аз лаҳзаи корро қабул намуданаш пайдо мешавад.

Моддаи 37. Танзими намудҳои алоҳидаи хизмат

Оқибати вайрон кардани шартҳои қарордоди хизматрасони, ки аз рӯи хусусияти худ ба ин фасл тааллуқ надорад, бо қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад.

ФАСЛИ IV. ҲИМОЯИ ДАВЛАТИ ВА ҶАМЪИЯТИИ ҲУҚУҚИ ИСТЕЪМОЛКУНАНДАГОН

Моддаи 38. Ваколатҳои мақомоти идораи давлати, ки ба бехатарии мол (кору хизматрасони) барои истеъмолкунанда назорат мекунанд

Бо мақсади таъмини бехатарии мол (кору хизматрасони) Маркази давлатии стандартони ва метрологияи Тоҷикистон, Вазорати тандурустии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати ҳифзи табиати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дигар мақомоти идораи давлати, ки назорати бехатарии мол (кору хизматрасони)-ро дар доираи салоҳияти худ ба ӯҳда доранд:

оиди бехатарии мол (кору хизматрасони) талаботи ҳатми муқаррар менамоянд ва ба риояи ин талабот назорат мекунад;

дар бораи бартараф намудани вайронкунии талаботи оид ба бехатарии мол (кору хизматрасони), истеҳсол накардан, қатъи истеҳсол ва фурӯши чунин мол (кору хизматрасони), бозхонди онҳо аз истемолкунандагон, инчунин дар ин бора, огоҳ кардани истеъмолкунандагон дастурҳо мефиристанд;

ба судҳо, судҳои иқтисоди нисбати истеҳсолкунандагон (иҷрокунандагон, фурӯшандагон) дар сурати аз ҷониби онҳо вайрон кардани талаботи оид ба бехатарии мол (кору хизматрасони) даъво пешниҳод мекунанд.

Ҳамоҳангсозии фаъолияти мақомоти идораи давлатие, ки ба бехатарии мол (кору хизматрасони) назорат мекунанд, дар ин соҳа ба зиммаи Маркази давлатии стандартони ва метрологияи Тоҷикистон (Тоҷикгосстандарт) гузошта мешавад.

Тоҷикгосстандарт мақоми миллии сертификатсиякунонии мол (кору хизматрасони) мебошад. Мувофиқи ин Тоҷикгосстандарт:

тартиби сертификатсиякунонии мол (кору хизматрасони)-ро муайян мекунад;

номгӯи мол (кору хизматрасони)-ро ки ҳатман бояд сертификатсия шаванд, муайян мекунад;

мақомотеро, ки намудҳои мушаххаси мол (кору хизматрасони)-ро сертификатсия мекунанд, инчунин лабораторияҳои (марказҳои) таҷрибавиро барои санҷиши дахлдор ваколатдор (аккредитатсия) месозад, инчунин ба ашхоси дигари юридики ҳуқуқи аккредитатсия медиҳад;

ба сертификатсияи дурусти мол (кору хизматрасони) назорат мекунад;

фехристи давлатии моли (кору хизматрасонии) сертификатсияшуда, мақомоти ваколатдор (аккредитатсия)-шударо оид ба сертификатсия ва лабораторияҳои (марказҳои) санҷиши ваколатдорро тартиб медиҳад;

дар бораи эътирофи сертификатҳое, ки мақомоти хориҷи ва байналхалқи додаанд қарор қабул менамояд, дар муносибат бо кишварҳои хориҷи ва ташкилотҳои байналхалқи доир ба масъалаҳои сертификатсиякунонии мол (кору хизматрасони) аз Ҷумҳурии Тоҷикистон намояндаги мекунанд.

Моддаи 39. Муҷозоте, ки мақомоти идораи давлатии ба бехатарии мол (кору хизматрасони) назораткунанда барои истеъмолкунандагон муқаррар менамоянд

1. Мақомоти идораи давлатие, ки ба бехатарии мол (кору хизматрасони) назорат мекунанд, дар доираи салоҳияти худ ҳуқуқ доранд дар ҳолатҳои зерин ҷарима андозанд:

барои саркаши кардани истеҳсолкунанда (иҷрокунанда, фурӯшанда), аз иҷрои дастурҳои онҳо сари вақт иҷро накардани онҳо - ба андозаи 20 моҳонаи ҳадди ақал:

барои зиён дидани истеъмолкунандагон аз мол (кору хизматрасони), ки ҷавобгӯи талаботи асосии бехатари нест, - ба андозаи маблағи зиёни ба истеъмолкунанда расида; агар муайян кардани чунин зиён имкон надошта бошад - ба андозаи то 20 моҳонаи ҳадди ақал;

барои вайрон кардани қоидаҳои сертификатсиякунонии мол (кору хизматрасони) аз ҷониби мақомоти сертификатсиякунони, лабораторияҳои (марказҳои) озмоиши ба андозаи арзиши дукаратаи сертификатсиякунони, барои ин қоидаҳоро риоя накардани истеҳсолкунанда (иҷрокунанда, фурӯшанда) бошад, - ба андозаи арзиши мол (кору хизматрасони), ки бо вайрон кардани қоидаҳои сертификатсиякуни фурӯхта (иҷро карда) шудаанд.

2. Роҳбарони корхонаҳо ва мақомоти сертификатсиякунони барои қонуншиканиҳои дар қисми 1 моддаи мазкур пешбинишуда ҷавобгаранд. Онҳоро мақомоти ба бехатарии мол (кору хизматрасони) назораткунанда ба андозаи то се маоши вазифави ҷарима мекунанд.

3. Истеҳсолкунандагони (иҷрокунандагон, фурӯшандагони) мол (кору хизматрасони) ҳуқуқ доранд дар бораи пурра ё қисман беэътибор донистани дастурҳои мақомоти назораткунанда оиди бехатарии мол (кору хизматрасони) ё оиди бекор кардан ё тағйир додани қарори андохтани ҷарима бо ариза ба суд, суди иқтисоди муроҷиат намоянд.

Агар аз тарафи суд ё суди иқтисоди дар бораи боздошти иҷрои дастур ё қарори андохтани ҷарима дар муддати баррасии он дар суд ё суди иқтисоди таъинот бароварда нашуда бошад, пешниҳоди ариза амали онҳоро бознамедорад.

Моддаи 40. Мақомоти ҳифзи ҳуқуқи истеъмолкунандагони назди мақомоти ҳокимияти иҷроияи маҳалҳо

Мақомоти ҳокимияти иҷроия дар маҳалҳо мақомоти ҳимояи ҳуқуқи истеъмолкунандагонро таъсис медиҳанд.

Мақомоти ҳимояи ҳуқуқи истеъмолкунандагони назди мақомоти маҳаллии ҳокимияти иҷроия:

шикояти харидоронро барраси менамоянд ва аз рӯи масъалаи қонунҳои ҳимояи ҳуқуқи истеъмолкунандагон ба онҳо маслиҳат медиҳанд;

шартномаҳоеро, ки фурӯшандагон (иҷрокунандагон, истеҳсолкунандагон) бо истеъмолкунандагон мебанданд, бо мақсади ошкор сохтани шартҳое, ки ҳуқуқи истеъмолкунандагонро поймол мекунанд, меомузанд.

маълумотро дар бораи зиёне, ки ба ҳаёту саломати ё амволи истеъмолкунандагон аз моли (кору хизматрасони) хавфнок расидааст ҷамъ намуда, онро ба Тоҷикгосстандарт (мақомоти ҳудудии он) мефиристанд;

ҳангоми нуқси мол (кору хизматрасони)-ро ошкор намудани истеъмолкунандагон ё маълум кардани моли (кору хизматрасонии хатарнок дар ин бора ба ҳадамоти дахлдори мақомоти идораи давлати, ки назорати бехатарии мол (кору хизматрасони)-ро бар зимма доранд, фавран хабар медиҳад;

ба мақсади ҳимояи ҳуқуқи истеъмолкунандагон бо ташаббуси худ ё бо супориши истеъмолкунандагон (гурӯҳи истеъмолкунандагон) ё ба манфиати доираи номуайяни истеъмолкунандагон ба суд даъво мекунанд.

Моддаи 41. Ҳуқуқҳои ташкилотҳои ҷамъиятии истеъмолкунандагон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон

1. Шаҳрвандон ҳуқуқ доранд ба ташкилотҳои муттаҳиди истеъмолкунандагон, ки мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон фаъолият мекунанд, ихтиёран муттаҳид шаванд.

Ташкилотҳои ҷамъиятии истеъмолкунандагон ҳуқуқ доранд:

дар таҳияи талабҳо оиди бехатарии мол (кору хизматрасони), инчунин стандартҳое, ки ин талабҳоро муқаррар мекунанд, иштирок намоянд;

сифату бехатарии мол (кору хизматрасони)-ро мустақилона экспертиза кунанд;

риояи ҳуқуқи истеъмолкунандагон ва қоидаҳои хизматрасонии савдо, маиши ва дигар намудҳои хизматрасониро тафтиш намоянд;

ба мақомоти идораи давлати, ташкилоту муассиса ва идораҳо дар бораи тадбирҳои бехтар кардани сифати моли (кору хизматрасонии) барои ҳаёту саломати, амволи истеъмолкунандагон ва муҳити зист хатарнок таклифҳо пешниҳод кунанд;

якҷоя бо мақомоти дахлдори идораи давлати татбиқи нархҳои танзимшавандаро таҳти назорат гиранд;

ба прокуратура ва мақомоти идораи давлати дар бораи ба ҷавобгари кашидани ашхоси дар истеҳсол ва фурӯши мол (иҷрои кору хизматрасони) гунаҳкор, ки ба талаботи муқаррарнамудаи бехатари ва сифат мувофиқат намекунад, ҳуҷҷатҳо пешниҳод намоянд;

ба манфиати истеъмолкунандагоне, ки аъзои ташкилотҳои ҷамъиятии истеъмолкунандагон нестанд, дар сурати вайрон карда шудани ҳуҷҷатҳои онҳо, ки дар қонуни ҳимояи истеъмолкунандагони Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбини шудааст, даъво пешниҳод кунанд.

Моддаи 42. Ҳуқуқи истеъмолкунандагонро ҳимоя кардани ташкилотҳои ҷамъиятии истеъмолкунандагон

Ташкилотҳои ҷамъиятии истеъмолкунандагон ҳуқуқ доранд дар бораи хилофи қонун донистани амали фурӯшанда, истеҳсолкунанда (корхонае, ки вазифаҳои онҳоро иҷро мекунад) ва иҷрокунанда нисбати доираи номуайяни истеъмолкунандагон ва қатъи ин амал ба суд даъво пешниҳод намоянд.

Суд ҳангоми қонеъ гардонидани чунин даъво қонуншиканро вазифадор мекунад, ки дар мӯҳлати муқарраргардида тавассути воситаҳои ахбори умум ё бо роҳи дигар қарори судро ба маълумоти истеъмолкунандагон расонад.

Қарори эътибори қонуни пайдокардаи суд дар бораи хилофи қонун будани амали фурӯшанда, истеҳсолкунанда (корхонае, ки вазифаҳои онҳоро иҷро мекунад) ва иҷрокунанда нисбати доираи номуайяни истеъмолкунандагон барои суде ҳатми мебошад, ки даъвати истеъмолкунандаро дар бораи оқибати амали шаҳрвандию ҳуқуқии онҳо оиди масъалаҳои ҷой доштан ё ҷой надоштан ва ё аз ҷониби ин ашхос содир карда шудан ё нашудани ин амалро барраси менамояд.