Дар Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон

аз 26 июни 2024 ба қайди давлатӣ гирифта шудааст,

рақами бақайдгирӣ 1286

ТАРТИБУ УСЛУБИ ТАРҲРЕЗИИ ТАВОЗУНИ ХОҶАГИИ ОБ

1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ

1. Тартибу услуби тарҳрезии тавозуни хоҷагии об (минбаъд – Тартиби мазкур) дар асоси қисми 3 моддаи 34 Кодекси оби Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳия гардида, тартиб ва услуби ҳисоб кардани тавозуни хоҷагии оби ҳавзаҳои дарёҳо, зерҳавзаҳо ва қитъаҳои хоҷагии обро дар шароити обнокии гуногуни объектҳои об бо мақсади баҳодиҳии миқдор ва дараҷаи истифодаи захираҳои оби дастрасбуда муайян менамояд.

2. Тавозуни хоҷагии об ба таркиби ҳуҷҷатҳои нақшаҳои ҳавзавии идоракунии захираҳои об (минбаъд - нақшаҳои ҳавзавӣ) дохил мешаванд ва асоси муайянкунии номгӯйи чораҳои хоҷагии об ва ҳифзи обҳо дар таркиби нақшаҳои ҳавзавӣ ва иҷрои бонавбати онҳо мебошанд.

3. Тартиби мазкур ҷиҳати истифода барои раёсатҳои захираҳои оби минтақаҳои ҳавзавии Вазорати энергетика ва захираҳои оби Ҷумҳурии Тоҷикистон, ташкилотҳои илмию тадқиқотӣ, лоиҳакашию ҷустуҷӯйӣ ва дигар ташкилотҳо, ки бо тарҳрезии тавозуни хоҷагии об ҳангоми таҳияи нақшаҳои ҳавзавӣ машғуланд, пешбинӣ шудааст.

2. ҲИСОБ КАРДАНИ ТАВОЗУНҲОИ ХОҶАГИИ ОБ

4. Тавозуни хоҷагии об натиҷаи ҳисобҳои хоҷагии об буда, ҳангоми таҳияи асосноккунии нақшаҳои ҳавзавӣ ва лоиҳаҳо амалӣ карда шуда, таносуби захираҳои оби мавҷудбуда (ҳаҷми обҳои рӯйизаминӣ ва зеризаминӣ, ки барои истифодаи бокафолати бисёрсола дар ҳолати кунунӣ ва лоиҳавии маҷмуи хоҷагии об дастрас мебошанд) ва ҳисоб намудани истифодабарии обро ҳангоми сатҳи ояндабинии рушди иқтисодиёт муайян менамояд.

5. Тартиб ҳисобкунии намудҳои зерини тавозунҳои хоҷагии обро танзим менамояд:

- лоиҳавӣ (афзалиятнок) - дар нақшаҳои ҳавзавӣ, асосноккунии техникию иқтисодӣ ва лоиҳаҳои хоҷагии об барои ояндаи аз 5 то 20 сол таҳия мешаванд;

- нақшавӣ - барои баҳодиҳии таносуби захира ва талаботи об дар сатҳи кунунии тараққиёт таҳия мешаванд;

- ҳисоботӣ - барои баҳодиҳии истифодабарии захираҳои об дар давраи ҳисоботӣ (мавсим, сол, бисёрсола) таҳия мешаванд;

- таъҷилӣ - барои таҳлил ва такмили низоми истифодабарии захираҳои оби обанборҳо ва системаҳои хоҷагии об ва инчунин таъмини обтақсимкунии таъҷилӣ таҳия мешаванд.

6. Тавозунҳои хоҷагии об барои ҳавзаҳои дарёҳо, зерҳавзаҳо, қитъаҳои хоҷагии об ва каналҳои калон таҳия мешаванд.

7. Тавозунҳои хоҷагии об аз рӯйи дарғотҳои ҳисобӣ, ки барои қисмҳои болои ҳавзаи дарё пайвасткунанда мебошанд, тарҳрезӣ мешавад.

8. Ҳаҷми дастраси захираҳои об барои истифода дар ҳудуди қитъаи хоҷагии оби ҳисобшаванда ҳамчун маҷмуи ҳаҷми ҷараёни об, ки аз қитъаи болои объекти оби баррасишаванда ворид мегардад ва ҳаҷми ҷараёни об, ки дар дохили қитъаи хоҷагии об ташаккул меёбад, муайян карда мешавад.

9. Талабот ба захираҳои об барои қитъаи хоҷагии оби ҳисобӣ талаботи ҳамаи қитъаҳои хоҷагии оби поёнро ба захираҳои об ва инчунин ҳаҷми обгузаронии экологиро дар бар мегирад.

10. Дар асоси ҳисобҳои тавозунҳои хоҷагии об барои ҳамаи қитъаҳои хоҷагии оби дохили ҳавзаи дарёи ҳисобшаванда ҳолати хоҷагии оби ҳавзаи дарёи таносуб дар ҳамаи сатҳҳои ҳисобӣ муайян карда мешавад, ба кифояи захираҳои об барои қонеъ кардани ҳаҷми имконпазири муқаррарнамудаи сарф (гирифтан)-и захираҳои об барои истифодабарандагон ва имконияти рушди маҷмуи хоҷагии об дар ояндаи наздик, нақшавӣ ва дурнамо баҳо дода мешавад.

11. Дар ҳар як дарғот тавозунҳои хоҷагии об дар асоси ҳисоби ҷараёни лоиҳавии об дар дарғоти пайвасткунандаи қитъаи хоҷагии об ё ҷараёни транзитии об ба қитъаи поён, ки аз тақсимоти норасоии об миёни иштирокдорони маҷмуи хоҷагии об ва обгузаронии маҷмуи об иборат аст, тартиб дода мешаванд. Норасоии об миёни иштирокдорони маҷмуи хоҷагии об мувофиқи афзалиятҳои истифодаи захираҳои об, ки онҳоро қонунгузорӣ ва қоидаҳои истифодаи захираҳои оби обанборҳо ва системаҳои хоҷагии об, асосноккуниҳои техникию иқтисодӣ муайян намудаанд, тақсим карда мешавад.

12. Агар дар таркиби системаи хоҷагии об дар минтақаи идоракунии об унсурҳои танзими ҷараёни дарозмуддат мавҷуд бошад, тавозуни хоҷагии об танҳо аз рӯйи зумраҳои бисёрсолаи гидрологӣ ҳисоб карда мешавад. Дар ҳолатҳои дигар тавозунҳои дарғотӣ аз рӯйи зумраи бисёрсола ё аз рӯйи солҳои ҳисобӣ, ки ба обнокии хосси наздик таъмин мебошанд, дар ҳамаи қитъаҳои хоҷагии оби ҳавзаи дарё тавозуни хоҷагии об ҳисоб карда мешаванд.

13. Маводди тарҳрезии тавозуни хоҷагии об инҳоро дар бар мегиранд:

• намуна (схема)-и хаттии ҳисобшудаи тавозунӣ;
• тавсифи хусусиятҳои объекти оби баррасишаванда, имконпазириҳои қабулшуда, назарҳои методӣ, асосноккунии моделҳои истифодашавандаи компютерӣ, меъёрҳои қонеъгардонии талаботи ҳамаи намуди истифодабарандагони об;
• мундариҷа ва тавсифи маълумоти аввалия барои ҳисоби тавозунҳои об;
• баҳодиҳии дарғотии захираҳои оби табиӣ дар дарғотҳои ҳисобшаванда, ки қитъаҳои хоҷагии обро маҳдуд месозанд (андозаҳои оморӣ, ҳаҷми ҷараёни оби дар давраҳои якхелаи мавсими сол таъминкардашуда, раванди тағйирёбии обнокӣ вобаста ба дарозии дарё);
• асосноккунии давраҳои маҳдудкунанда дар давоми сол ва баҳодиҳии обнокии онҳо дар давраи бисёрсола;
• баҳодиҳии якхелагӣ ва дурустии зумраҳои гидрологии истифодашавандаи бисёрсола (табиӣ, барқароркардашуда ё амсиласохташуда). Агар ҳисобҳои обу тавозунӣ аз рӯйи солҳои алоҳидаи обнокии хосси гузаронда шаванд, барои ҳар як таъминот аз зумраи бисёрсола варианти номусоиди тақсимоти дохилисолонаи ҷараёни об интихоб (ё амсила сохта) мешавад;
• талаботи ҳисобӣ дар ҳар як қитъаи хоҷагии об, аз ҷумла истифодабарии соҳавии об ва рафъи обҳои партов, обгузаронии махсус ва маҷмуи об дар дарғотҳои ҳисобшаванда бо дар назар доштани уҳдадориҳои созишномавии байналмилалӣ, талафоти об аз ҳавзу обанборҳо;
• вариантҳои тавозунҳои хоҷагии об вобаста ба дарғотҳои нақшавӣ (схема)-и ҳисобшаванда ва ба сатҳҳои амалигардонии чораҳои хоҷагии оби банақшагирифташуда, ки дар маҷмуи чораҳои хоҷагии об ва ҳифзи об тавсия шудаанд;
• натиҷаҳои ҷамъбастшудаи тавозунҳои хоҷагии об дар ҳавза бо баҳодиҳии дарғотии таъминоти об барои таҳлили самаранокии чораҳои тавсиявӣ.

14. Таркиби тавозуни хоҷагии оби стандартӣ қисми воридотиро П ва сарфи обро Р ва инчунин натиҷаи тавозуни хоҷагии обро дар бар мегирад. Қисмҳои муайяншудаи тавозун ҳалли муҳандисиро вобаста ба истифодаи оқилонаи об, танзими ҷараёни об ва тақсимоти минтақавии онро инъикос менамояд. Натиҷаи тавозуни хоҷагии об захира (П > Р) ё норасоии обро (П < Р) нишон медиҳад.

15. Ҳангоми интихоби давраи ҳисобии вақт барои тавозуни хоҷагии об категорияи дарё, номунтазамии калони ҷараёни об дар давоми моҳ, мавҷуд будани зарфҳои танзимкунанда, таносуби ҳаҷм ва реҷаи истифодабарии об ва инчунин обгузаронии махсус дар вақти баҳор ва реҷаи оби дарё ба назар гирифта мешаванд. Аз рӯйи меъёрҳои мазкур давраҳои моҳона, 10-рӯза, 5-рӯза ё 1-рӯза муайян карда мешаванд. Ҳамчун қоида, давраи номунтазамии калони ҷараёни об ба давраҳои ҳисобшавандаи 10-рӯза, 5-рӯза ва 1-рӯза тақсим карда мешавад.

16. Мунтазамии таркиби тавозуни хоҷагии об бо млн м³ ва барои дарёҳои бо ҳаҷми ҷараёни об аз 20 то 50 млн м³ бо ҳазор м³ нишон дода мешаванд. Ҳангоми ҳаҷми калони ҷараёни об тавозунҳо аз рӯйи сарфҳои об дар дарғоти ҳисобшаванда муайян карда мешаванд ва ҳаҷми ҷараёни об дар як сол бо млн. м³ ё км³ нишон дода мешаванд. Сарфҳои об дар дарғоти ҳисобшаванда ба ҳаҷми ҷараёни об бо истифодаи ададҳо (коэффисиентҳо)-и гузариш, ки давомнокии давраҳои ҳисоботиро ба назар мегиранд, гузаронида мешаванд.

17. Барои ҳисоб кардани тавозуни хоҷагии об муодилаи В = W_вх + W_бок + W_пзв + W_вв + W_дот ± ΔV ± W_л – W_исп – W_ф – W_у – W_пер – W_вдп – W_кп (бо воҳиди ҳаҷми об дар фосилаи муайяни вақт) истифода мешавад, ки дар ин ҷо:

• W_вх – ҳаҷми ҷараёни обе, ки дар вақти муайян аз қитъаҳои болои объекти об ворид гашт, млн м³;
• W_бок – ҳаҷми обе, ки дар вақти муайян дар қитъаи ҳисобӣ ташаккул меёбад (резиши паҳлуӣ);
  

• W_пзв – ҳаҷми обгирӣ аз объектҳои зеризаминии об, ки мувофиқи муқаррарнамудаи қонунгузорӣ амалӣ карда мешавад;
• W_вв – обҳои баргашта дар қитъаи хоҷагии об: обҳои зеризаминӣ ва рӯйизаминӣ, ки аз марзҳои объёришаванда мерезанд, обҳои партов ва (ё) заҳобҳо, ки ба объектҳои об бароварда мешаванд. Дар асл ҳаҷми обе, ки ба қитъаи хоҷагии оби ҳисобӣ аз тарафи системаи амалкунандаи обпартов ворид мегардад, миқдори ҳамаи намуди обҳои партовро, аз ҷумла заҳобҳое, ки ба махзани об, қабати обдори зеризаминӣ ва ба пастиҳои сарбаста ва инчунин ба иншоотҳои тозакунанда интиқол дода мешаванд, дар бар мегирад, ба назар гирифта мешаванд;
• W_дот – ҳаҷми оби овардашуда, ки ба қитъаи хоҷагии об аз системаи минтақавии азнавтақсимшудаи ҷараёни об ворид шудааст (интиқоли байниҳавзавӣ ва дохилиҳавзавӣ);
• ± ΔV – интиқол ё пур кардани ҳавзу обанборҳо дар қитъаи ҳисобшавандаи хоҷагии об;
• ± W_л – талафоти об ҳангоми часпидани ях ба соҳилҳо дар вақти интиқоли зимистонаи об аз обанбор ва/ё бозгашти об дар обшавии ях вақти баҳор;
• W_исп – талафоти об барои бухоршавии иловагӣ аз марзобгоҳ (акватория) – и махзанҳо;
• W_ф – талафоти полоишӣ аз обанборҳо, каналҳо, дигар объектҳои рӯйизаминӣ дар дохили қитъаи хоҷагии оби ҳисобшаванда;
• W_у – камшавии ҷараёни оби дарё бо сабаби гирифтани об аз объектҳои зеризаминии об, ки бо дарё пайвасти гидравликӣ доранд;
• W_пер – интиқоли қисми ҷараёни об (ҳаҷми об) берун аз қитъаи ҳисобии хоҷагии об;
• W_вдп – маҷмуи талаботи ҳамаи истифодабарандагони об дар қитъаи ҳисобии ҳоҷагии оби мазкур;
• W_кп – миқдори лозимаи ҷараёни об дар дарғоти пайвасткунандаи қитъаи хоҷагии оби ҳисобшаванда (ҷараёни транзитӣ ё обгузаронии маҷмуӣ, ки дар он обгузаронии беҳдоштию экологӣ ва хоҷагидорӣ ҷамъ карда шуданд);
• В – натиҷаҳои таркибӣ (барзиёд ё норасоии захираҳои об)-и қитъаи хоҷагии об.

18. Натиҷаҳои тавозуни хоҷагии об миқдори норасоии обро Def, заҳираҳои обро W_рез ва ҷараёни транзитиро W_пс ба қитъаи зерини хоҷагии об қайд карда мешаванд:

• ҳангоми В ≥ 0 захираҳои об баробари тавозуни W_рез = В, норасоии об Def=0 мебошад;
• ҳангоми В < 0 захираи об баробари сифр (0) аст W_рез = 0, ва норасоии об Def = – В мебошад.

19. Миқдори интиқол ё пуркунии обанбор дар давраи ҳисоботӣ (± ΔV) давоми тарҳрезии тавозуни хоҷагии об ҳамчун ислоҳот ба захираҳои оби мавҷудбуда, ки қисми воридоту содиротии тавозунро баробар мекунад, муайян карда мешавад.
20. Пуркунии обанбор ҳамчун вориди ҳаҷми маҷмуӣ ба обанбор бо тарҳи ҳаҷми махсуси интиқоли об, истифодабарии бебозгашти об ва инчунин обгузаронӣ аз обанбор ба манфиати истифодабарандагони об дар поён аз обанбор, агар чунин бошанд, бо муодилаи V_умо = V_нач ± ΔV = V_нап ≤ V_нпу муайян карда мешавад, ки дар инҷо:

• V_нап – ҳаҷми обанбор дар охири давраи ҳисобӣ;
• V_нач – ҳаҷми обанбор да саршавии давраи ҳисобӣ;
• V_нпу – ҳаҷми оби обанбор ҳангоми сатҳи муқаррарии дамидани он;
• V_умо – ҳаҷми обанбор ҳангоми сатҳи ниҳоят паст (ҳадди ақал).

21. Лаҳзаи саршавии мавсими беҳад сероб ҳамчун саршавии фасли ҳисоботии соли хоҷагии об дониста мешавад.

22. Барои обанборҳои танзими мавсимӣ ҳаҷми аввалияи пуркунии ғунҷоиши муфиди обанбор, ҳамчун қоида, баробари сифр қабул карда мешавад (V_нач = 0).

23. Ҳангоми танзими бисёрсолаи ҷараёни об, пуркунӣ дар аввали соли якуми зумраи ҳисобшаванда бо тариқи якчанд такроршавӣ то мувофиқати ҳаҷми пуршавӣ дар аввал ва охири зумраи ҳисобшавандаи бисёрсола муайян карда мешавад.

24. Агар воридшавии умумии об ба обанбор дар давраи зиёдшавии об аз ҳаҷми иқтидори озоди обанбор зиёд бошад, обгузаронии иловагии амалӣ карда мешавад.

25. Агар дарғоти сарбанди обанбор барои қитъаи ҳисобии хоҷагии об пайвасткунанда бошад, дар тавозуни хоҷагии об барои чунин қитъа талаботи истифодабарандагони оби поёни гидроузел ба назар гирифта мешаванд.

26. Ҳангоми бо ҳам кор кардани ҳавзу обанборҳои дар як объекти об дохили дар як қитъаи ҳисобии хоҷагии об воқеъ буда, миқдори пур кардан ва интиқоли обро бо иваз кардани он ба обанбори тахминӣ (шартӣ), ки ҳаҷм ва майдони марзобгоҳи он баробари ғунҷоишӣ ҷамъ ва майдони марзобгоҳи обанборҳои алоҳида дар нишонаҳои таносуби сатҳи муқаррарии фишор муайян кардан мумкин аст.

27. Дар баъзе ҳолатҳо ба ҷараён интиқоли об аз обанборҳои хурд ва пуркунии онҳо, ба монанди ҳавзҳои моҳипарварӣ, махзанҳои сардкунандаи неругоҳҳои барқии ҳароратӣ ва атомӣ ҳамчун ислоҳот ҷамъ карда мешаванд.

28. Мувофиқати ҳаҷм, майдонҳо ва сатҳҳои обанбор бо вобастагиҳои батиграфӣ (чуқурӣ) бо тариқи планиметрии хатҳои уфуқӣ дар харитаҳои топографии миқёси аз 1:10000 то 1:50000 бо қадамҳои буриши релеф вобаста ба фишори омодакарда муайян карда мешавад.

29. Қисмҳои тавозуни хоҷагии об бо аломати ҷамъ (+) ба қисми воридотӣ ва бо аломати тарҳ (–) ба қисми содиротии тавозун мансуб дониста мешаванд. Шакли ҷадвал барои тавозуни хоҷагии оби қитъаи хоҷагии об дар замимаи 1 Тартиби мазкур оварда шудааст. Барои ҳисоби ҷараёни лоиҳавии об (ҷараёни транзитӣ) дар дарғоти пайвасткунандаи қитъаи хоҷагии об муодилаи W_пс = W_кп – Def_кп + W_рез истифода карда мешавад, ки дар ин ҷо: Def_кп – норасоии обгузаронии маҷмӯӣ дар давраи ҳисобкунӣ мебошад.

30. Агар шакли ҷадвали тавозунӣ имконияти нишон додани хусусиятҳои сохти системаи хоҷагии обро надошта бошад, намудҳои ҷадвали тавозуни хоҷагии об, ки ин хусусиятҳоро дар бар мегирад, таҳия карда мешаванд.

31. Ба намудҳои тавозуни хоҷагии об мансубанд:

- сершохаҳои каналҳои магистралии дохили системаи хоҷагии об (қисми сарфкунии тавозуни хоҷагии обро бояд дақиқ нишон дод);

- намуди иншоотҳои обгир (бе истифодаи сарбандҳо имконияти гирифтани об аз 20 то 30% сарфи оби дарё зиёд намебошад);

- мавҷуд будани дарғотҳои сарҳадгузар (шароити сарҳадӣ тибқи муқаррароти созишномаи байналмилалӣ дар бораи истифодаи муштарак ва ҳифзи объектҳои об муайян карда мешавад);

- мавҷуд будани зарфҳои танзимкунанда берун аз маҷрои дарё (ҳаҷми воридот ба обанбори рехташаванда аз инҳо махдуд аст: иқтидори канали обдиҳанда (м³/сония), қубурҳои обдиҳанда, иқтидори пойгоҳҳои обкашӣ, эҳтимолияти обгирӣ бо сабабҳои экологӣ ва хоҷагидорӣ).

32. Дар ҳар чунин ҳолатҳо ворид намудани сатрҳои иловагӣ барои қисмҳои воридотӣ ва содироти и тавозун лозим мебошанд.

33. Қисми захиравии тавозуни хоҷагии об ҷараёни рӯйизаминӣ ва обҳои зеризаминиро дар бар мегирад.

34. Ҳаҷми обҳои зеризаминӣ ҳамчун қисми захираҳои истифодашаванда, ки бакорандозии онҳо мувофиқи қонунгузорӣ мумкин аст, танзим карда мешавад. Дар ҳисобҳои ояндабинии тавозуни хоҷагии об захираҳои пешгӯйишавандаи обҳои зеризаминӣ ба назар гирифта мешаванд, ки дар асоси тадқиқотҳои минтақавии гидрогеологӣ, истифода ва ҷамъбасти маводди мавҷудбуда муайян карда мешаванд.

35. Ҳангоми тарҳрезии тавозуни хоҷагии об дар ҳаҷми (W_пзв) ҳаҷми маҷмуи гирифтаи обҳои зеризаминӣ барои мақсадҳои обрасонии хоҷагию маишӣ ва инчунин дигар мақсадҳо мувофиқи қонунгузории соҳаи об ва қаъри замин ба назар гирифта мешавад.

36. Нишондодҳо дар бораи захираҳои истифодашавандаи обҳои зеризаминӣ дар феҳристи давлатии об, махзани маълумоти мониторинги давлатии ҳолати қаъри замини Саридораи геологияи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон мавҷуданд. Маълумот дар бораи миқдори воқеии обҳои зеризаминии гирифташуда ба воситаи коркарди нишондодҳои ҳисоботдиҳии омори давлатӣ пайдо кардан мумкин аст.

37. Баҳодиҳии ҳаматарафаи захираҳои оби зеризаминӣ инҳоро дар бар мегирад:

1) баҳодиҳии захираҳои истифодашавандаи обҳои зеризаминии тасдиқгардида;

2) баҳодиҳии қисми захираҳои истифодашавандаи обҳои зеризаминии тасдиқгардида, ки бо объектҳои рӯйизаминии об пайваст мебошанд;

3) баҳодиҳии пуршавии обҳои зеризаминӣ, ки бо объектҳои рӯйизаминии об пайваст намебошанд, инҳоро дар бар мегирад:

• инъикоси ҳудуд дар харитаҳо, ки дар онҳо метавонад ҷабиши ҷараёни оби рӯйизаминӣ ба даҳанаҳои таназзулии қабатҳои обдори артезианӣ ба амал ояд;
• муайянкунии дарозии муҳлати аз саршавии истифодаи обгир то саршавии ҷабиши ҷараёни рӯйизаминии барқароркунандаи захираҳои об дар минтақаҳои қабатҳои обдори артезианӣ.

38. Барои гирифтани маълумот дар бораи муносибатҳои зумравии ҳаҷми ҷараёни оби бо ҳам наздик моделҳои эҳтимолӣ (стохастикӣ) истифода мешаванд. Ҳамчун асос маълумоти бисёрсолаи гидрологии аввалия, зумраи бисёрсолаи ҷараёни оби дар дарғоти мушоҳидашуда қабул карда мешавад.

39. Зумраҳои бисёрсола дар ҳамбастагии каҷиҳои таҳлилии тақсимот, ки барои муайян кардани ҳаҷми солона, пастобӣ, камтарин ва ниҳоят калони давраи маҳдудкунанда, тартиб додани гидрографҳои обнокии солу давраҳои хос имконият медиҳанд, истифода мешаванд.

40. Ҳангоми таҳияи маълумот бояд таҳлили монандии зумраҳои ҳисобшаванда ва дурустии онҳо нисбати миқдор ва таносуби давраҳои камобу сероб, сатҳи хатоиҳои баҳодиҳии нишондиҳандаҳои асосии гидрологӣ ва дигар омилҳо гузаронда шавад.

41. Ҳангоми нокифоя будани мушоҳидаҳои гидрометрӣ зумраҳои кутоҳи мушоҳидаҳо ба давраи бисёрсола дар асоси ҳамбастагии сарфҳои миёнасоли об дар ҳавзаи аввалияи дарё ва дар ҳавзаи дарёи қиёсӣ бо мушоҳидаҳои дарози бисёрсола мутобиқ карда мешаванд.

42. Ҳангоми интихоби ҳавзаи дарёи қиёсӣ шароити наздикии ҷуғрофӣ, монандии шароити иқлимӣ, монандии ташаккули ҷараёни об, якхелагии хок (замин) ва шароити гидрогеологӣ, наздикии нишондодҳои кӯлҳо, ҷангалзорҳо, ботлоқ ва заминҳои шудгор, набудани сабабҳои таҳрифи калони ҷараёни табиии дарё (омилҳои фуруравӣ), резиши обҳои артезианӣ, обанборҳо) ба назар гирифта мешаванд. Аз ҷумла майдони ташаккули об набояд беш аз 10 маротиба аз майдони ҳавзаи аввалияи дарё ва баландии миёнаи ҷойи ташаккули об на беш аз 300 м аз баландии миёнаи ҳавзаи аввалияи дарё бошанд. Теъдоди солҳои мушоҳидаҳои муштарак бояд на кам аз 10 сол бошанд.

43. Барои баҳодиҳии тамоми захираҳои об дар қитъаи хоҷагии об зумраҳои бисёрсолаи ҷараёни об дар дарғотҳои ҳисобшаванда ва ҳаҷми воридоти паҳлуӣ миёни онҳо истифода карда мешаванд.

44. Тағйироти ҷиддӣ дар маҷрои об, ки бо натиҷаи фаъолияти инсонӣ алоқаманд, аз ҷумла гирифтан ва бозгашти об, инчунин танзими маҷрои обанборҳо, аз рӯйи зарурати бозсозӣ ва барқарорсозии ҳаҷми маҷрои табиӣ муайян карда мешаванд.

45. Дар ҳавзаҳои дарёҳои фаъолияти сермаҳсули хоҷагидорӣ, ки реҷаи табиии дарёҳоро хеле халалдор месозад, ба нишондиҳандаи ҳаҷми ҷараёни об (W _вх) ислоҳот барои таъсири фаъолияти хоҷагидорӣ ворид карда мешавад, ки дар натиҷаи тарҳ ё тавозуни оби маҷрои ҳамин обрав ё бо тариқи ҳисоби вобастагиҳо байни миқдорҳои миёнсолаи ҳаҷми ҷараёни оби дарёи аввалия ва дарёи қиёсӣ, ки зери таъсири хоҷагидорӣ набуд, муайян карда мешавад. Дар ин ҳолат дарёҳои муқоисашаванда бояд давраи кифояи мушоҳидаҳои яквахта дар шароити халалдор ва бехалал дошта бошанд. Таносуби ҳаҷми ҷараёни об дар дарёи тадқиқшаванда ва дарёи қиёсӣ дар давраи бехалал муайян карда шуда, он дар давраи халалдор ист ифода карда мешавад.

46. Ҷараёни оби дарёро ба шароити табиӣ намегузаронанд, агар маҷмуи миқдори тағйироти он аз хатоии мураббаи нишондодҳои мушоҳидаи аввалия берун набароянд.

47. Барои баҳодиҳии қисми захиравии тавозуни хоҷагии об мувофиқи бандҳои 30, 31, 32, 33 ва 34 Тартиби мазкур амалҳои зерин иҷро карда мешаванд:

- баҳодиҳии захираҳои оби рӯйизаминӣ вобаста ба дарғотҳои пайвасткунандаи қитъаҳои хоҷагии об;

- баҳодиҳии захираҳои оби зеризаминӣ;

- интихоби намуди модели тавозуни оби маҷро, ки барои обрави дохили қитъаи хоҷагии об қабул карда мешавад.

48. Намуди модели тавозуни оби маҷро (доимӣ, сайёр) аз рӯйи зарурати ба ҳисоб гирифтани танзими маҷроӣ ва соҳилии ҷараёни об ҳангоми тарҳрезии тавозуни хоҷагии об муайян карда мешавад. Ҳангоми истифодаи модели доимӣ танзими маҷроӣ ва соҳилии ҷараёни об ба назар гирифта намешавад. Модели сайёр таъсири омилҳои зикргардидаро ба назар мегирад. Зарурати истифодаи он бо вақти паҳн шудан (расидан)-и сарфи об, яъне бо дарозии вақти байни пайдошавии марҳилаҳои хос ва таносуби якдигари гидрограф дар дарғотҳои воридшаванда ва пайвастшавандаи қитъаи ҳисобшавандаи хоҷагии об ба тартиб андохта мешавад. Агар вақти паҳншавии сарфи об дохили қитъаи хоҷагии об зиёда аз 10% давомнокии фосилаи ҳисобшуда бошад, модели сайёр истифода карда мешавад. Дар ҳолатҳои дигар модели доимии тавозуни оби маҷро истифода мешавад.

49. Ҳангоми муайян кардани қисми захиравии тавозуни хоҷагии об қаблан нишондодҳои зерин муайян карда мешаванд:

- миқдори дарғотҳои ҳисобӣ;

- нишондиҳандаҳои ҳисобшавандаи гидрологӣ барои ҳар як дарғот;

- сатҳи муфассали нишондиҳандаҳои бисёрсолаи гидрологӣ;

- такроршавии меъёрии шароити маҳдудкунандаи гидрологӣ, ки ба воситаи доимӣ сабт шудааст (одатан 50%, 75% ва 95%).

50. Ҳисобҳо барои муайян кардани хусусиятҳои нишондиҳандаҳои гидрологӣ ва омода намудани маълумоти асосии ибтидоӣ барои тавозуни хоҷагии об мувофиқи дастурҳои истифодашавандаи муҳандисии гидрологӣ анҷом дода мешаванд.

51. Ҳаҷми обҳои бозгашт бо назар доштани воридоти воқеии обҳои партов аз қитъаҳои боло бевосита дар қитъаи хоҷагии об ҳисоб карда мешавад. Муайян кардани реҷа ва ҷойи бозгашти обҳои партов бо таври муфассал ба истиснои таҳрифи тавозун ва пайдо шудани камбудиҳои пинҳонӣ сурат мегирад.

52. Маълумот дар бораи рафъи обҳои партов дар қитъаи дарёҳо дар давраи гузашта дар асоси ҳисоботи омори давлатӣ муайян карда мешавад. Барои ояндаи кутоҳмуҳлат ҳаҷми обҳои партов мувофиқи маводди лоиҳавӣ қабул карда мешавад.

53. Аломати андозаи рафъи обҳои партов барои тавозунҳои хоҷагии об, ки барои ояндаи 10 - 15 сол таҳия мегарданд, дар асоси баҳодиҳии ояндабинии рушди иқтисодии бахшҳои саноат ва кишоварзӣ ва инчунин шаҳрҳо ва дигар маҳалҳои зисти дохили ҳудуди қитъаи хоҷагии об муайян карда мешаванд.

54. Ҳангоми муайян кардани ҳаҷми рафъи обҳои партов обҳои партов ва дигар обҳое, ки ба майдонҳои полоишӣ ва майдонҳои обёрӣ, чуқуриҳои сарбаста, ҷамкунакҳои бухоркунанда ворид мешаванд, инчунин уфуқҳои зеризаминие, ки бо объектҳои обҳои рӯйизаминӣ аз ҷиҳати гидравликӣ пайваст нестанд, ба инобат гирифта намешаванд.

55. Масъалаҳо вобаста ба муайянкунии ҳаҷми обҳои партов ва обҳои бозгашткунанда дар бобҳои махсуси нақшаҳои ҳавзавӣ ё лоиҳаҳои хоҷагии об баррасӣ мешаванд. Ҳангоми тарҳрезии тавозунҳои хоҷагии об ин нишондодҳо ҳамчун маълумоти аввалия истифода мешаванд.

56. Талаботи ҳисобшуда дар қитъаи хоҷагии об тибқи маҷмуи қисмҳои содиротии тавозуни хоҷагии об ташаккул меёбад. Қисми асосии талаботи кориро истифодабарандагони соҳавӣ ташкил медиҳанд.

57. Талаботи ҳисобшудаи захираҳои об (фарқи миёни ҳаҷми истифодабарии об W_вдп ва обҳои бозгарданда W_вв) дар минтақа ва хоҷагиҳо, ки ба манфиати истифодабарандагони қисми поёни иншооти обӣ, инчунин бо мақсади обшоркунии маҷрои дарё амалӣ карда мешаванд, ба истифодабарии бебозгашт тақсим карда мешаванд. Талаботе, ки бо обгузаронии хоҷагидорӣ қонеъ карда мешаванд, ба қисмати таносуби содиротии тавозуни хоҷагии об (W_кп) дохил карда мешаванд.

58. Барои таҳлили ҳолати кунунии комплекси хоҷагии об маводди ҳисоботдиҳии омори давлатӣ истифода мешаванд. Тавозунҳои хоҷагии оби нақшавӣ ва ояндабинӣ дар асоси баҳодиҳии рушди ояндаи истеҳслолоти саноатӣ ва кишоварзӣ, инчунин шаҳрҳо ва дигар маҳалҳои зисти дохили қитъаи хоҷагии об ҳисоб карда мешаванд.

59. Ҳаҷми истифодабарии маҷмуи об дар қитъаи хоҷагии об ҳамчун шакли ҳосили ҷамъи талаботҳои алоҳида бидуни обҳои бозгаштшаванда мувофиқи муодилаи W_вдп = W₁ + W₂ + W₃ + W₄ +W₅ муайян карда мешавад, ки дар ин ҷо:

• W₁ – ҳаҷми истифодабарии об дар шаҳрҳо ва дигар маҳалҳои зист (барои таъминоти оби ошомиданӣ ва хоҷагию маишӣ);
• W₂ – ҳаҷми истифодабарии об барои корхонаҳои саноатӣ;
• W₃ – ҳаҷми истифодабарии об барои обрасонии таъиноти кишоварзӣ;
• W₄ – ҳаҷми истифодабарии об барои обёрии заминҳои кишоварзӣ;
• W₅ – ҳаҷми истеъмоли об барои дигар истифодабарандагони об;
• ҳаҷми W₁ аз рӯйи меъёрҳои муқарраршудаи истифодабарии об барои як сокини шаҳр ва шумораи аҳолӣ муайян карда мешавад.

60. Обистифодабарии корхонаҳои саноатӣ мувофиқи пешниҳодҳои корхонаҳои саноатӣ ё бо сарфҳои хосси об барои истеҳсоли воҳиди маҳсулот, ки мувофиқи ояндабинии рушди истеҳсолоти дақиқ (ҳаҷм ва намудҳои барориши маҳсулот) асос ёфтаанд, муайян карда мешавад.

61. Талаботи обрасонии кишоварзӣ W₃ мувофиқи меъёрҳои муқарраргардидаи сарфи об барои истифодабарандагони системаҳои обтаъминкунии қишоварзӣ муайян карда мешавад.

62. Ҳаҷмҳои истифодабарии об барои обёрии заминҳои кишоварзӣ W₄ мувофиқи меъёрҳои обмонӣ ва обёрии барои шароити табиӣ иқлими дақиқ муайян карда мешаванд.

63. Ҳангоми таҳрезии тавозуни хоҷагии об истеъмоли бисёрсолаи доимии об қабул карда мешавад, ҳангоми гуногуншавии калони қабати боришот ва бухоршавӣ истифодабарии номунтазами об бо истифодаи адади азнавҳисобкунии меъёрҳои амалкунандаи обёрӣ ба назар гирифта мешавад.

64. Талаботи об барои дигар истифодабарандагон W₅ дар асоси ҳаҷми воқеии имконпазири азхудкунии захираҳои оби тасдиқшуда ё маводди ояндабинӣ муайян карда мешавад.

65. Ҳаҷм ва реҷаи интиқоли қисми ҷараёни об аз дигар ҳавзаҳо (берунӣ ё интиқоли байни ҳавзавӣ) аз дарғотҳои сероби ҳавзаи баррасишаванда (интиқоли дохилиҳавзавӣ) ба воситаи каналҳо, қубурҳо ё нақбҳо барои тарҳрезии тавозуни хоҷагии об маълумоти аввалия мебошанд.

66. Дар тавозунҳои хоҷагии об, ки интиқоли ҷараёни обро дар бар мегиранд, масъалаҳои зерин ба назар гирифта мешаванд:

• хусусиятҳои реҷаи истифодабарии каналҳо дар тамоми сол (камшавии имконияти гузариши об дар зимистон ба миқдори 40 - 50%);
• кафолати обрасонӣ (ҳар сол мунтазам ё таъминоти муқарраршуда);
• реҷаи лоиҳавии обрасонӣ (мунтазам давоми сол бо азнавтанзими баъдина ё бевосита дар ҷадвали талабот);
• ҳангоми тағйирёбии мақсади аз ҷойе ба ҷойе гузарондани об дараҷаи гуногунии имконияти таъмини талабот ба назар гирифта мешавад;
• реҷаҳои тасдиқшавандаи истифодабарии системаи хоҷагии об.

67. Захираҳои обӣ, ки бебозгашт барои азнавтақсимкунӣ миёни ҳавзаҳо ё дохили ҳавзаҳо барои қисми истифодашавандаи тавозуни хоҷагии оби қитъаи хоҷагии об, ки дар он об гирифта мешавад, ҳамчун обгузаронӣ нишон дода мешаванд ва дар қисми воридотии тавозуни хоҷагии оби қитъаи хоҷагии оби, ки захираҳои обро кабул мекунад, ҳамчун дотатсия нишон дода мешавад.

68. Қисми содиротии калони тавозуни хоҷагии об ба гузаронидани оби маҷмуӣ, ки болои хатти қатшудаи обгузаронии махсус рост омада, барои ҳал намудани масъалаҳои дақиқи хоҷагии об ва ҳифзи табиат равона карда шудааст. Миқдори ҷараёни транзитӣ ё обгузаронии маҷмӯӣ (ҳангоми мавҷуд будани обанбор) дар сарҳади қитъаи хоҷагии об мувофиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва созишномаҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад.

69. Обгузаронии қафолатноки оби хоҷагидорӣ ба манфиати энергетикӣ, ки талаботи хоҷагидориро дар қисми поёни иншооти обӣ ва обшоркунии маҷрои дарё қонеъ мегардонад, амалӣ карда мешавад.

70. Обгузаронии беҳдоштӣ барои таъмини сифати об дар объекти об, ки ба қоидаҳо ва меъёрҳои беҳдоштӣ мувофиқ аст, таъин карда мешаванд.

71. Барои дарёҳои танзимшаванда ҳадди камтарини обгузаронӣ ба ҳадди имконпазири сарфи об дар дарё дар давраи пастобӣ, ки ба миқдори камтарини шабонарузии сарфи 95% муқаррар шудааст, ҳисоб карда мешавад ва барои дарёҳои танзимнашаванда ба сифати ҳаҷми ҳадди камтарини иҷозати сарфи об, ҳаҷми ҳадди ақалли камтарини миёнаи шабонарӯзии сарфи оби солона 95%-и мавҷудияти давраи тобистону тирамоҳ ва зимистонро ташкил медиҳад, ҳисоб карда мешавад.

72. Обгузаронии экологӣ бояд таъмини шароити заруриро барои мавҷудият ва зиёдшавии моҳӣ ва фаъолияти эконизомҳо дар объектҳои обӣ ва назди обӣ, ки дар объекти мазкур ташаккул ёфтаанд, таъмин намуда, ба баланд шудани ҳосилнокии биологии онҳо мусоидат кунанд.

73. Дар дарёҳое, ки макони зисти навъҳои нодири моҳиҳо мебошанд, тавсия дода мешавад, ки ба сифати реҷаи сарфи об гидрографи партовҳои ҳармоҳаи соли миёнаи камобӣ бо эҳтимолияти 75% барои таъмини бунёди гидрографи вайроннашуда истифода шавад.

74. Барои объектҳои алоҳидаи обии дорои арзиши экологӣ, илмӣ, таърихӣ ё фарҳангӣ талаботи махсус ба сарфи оби имконпазири камтарин муқаррар карда мешавад.

75. Ба партовҳои экологӣ инчунин обгузаронии реҷавӣ дохил мешаванд, ки хориҷшавии намакҳои бо оби партов омадаро таъмин мекунанд (дар дарёҳое, ки обёрии ривоҷёфта), зиёдшавии маҷроро аз пайдо шудани таҳшинҳо пешгирӣ мекунанд (дар дарёҳое, ки гилолудашон баланд бо гирифтани назарраси об) ва даромади миёнаи бисёрсолаи ҷараёни обро ба дарғот, ки режаи додашудаи об-намакро нигоҳ медорад, таъмин менамоянд.

76. Ҳангоми мавҷуд будани обанборҳои маҷрои дохилӣ дар қитъаи хоҷагии об дар тавозун сарфи иловагии бухоршавӣ ба муодилаи W_дис = h_дис × F_ср ҳисоб карда мешавад, ки дар ин ҷо:

1) F_ср – майдони миёнаи рӯйи оби обанбор дар давраи ҳисобшаванда бо тарҳи майдони рӯйи об то сохтани обанбор. Агар майдони тарҳшаванда дар муқоиса бо майдони рӯйи оби обанбор хурд бошад, баробари сифр (0) қабул карда мешавад;

2) h_дис – қабати иловагии бухоршавӣ дар давраи ҳисобшаванда (м), мувофиқи моудилаи h_дис = h_в – (h_ос – h_ст) ҳисоб карда мешавад, ки дар ин ҷо:

- h_в – қабати бухоршавӣ аз рӯйи об мувофиқи замимаи 2 Тартиби мазкур муайян карда мешавад;

- h_ос – қабати боришот ба рӯйи об мувофиқи замимаи 3 Тартиби мазкур муайян карда мешавад;

- h_ст – қабати ҷараёни об дар майдони то сохтани обанбор.

77. Агар ҷараёни об аз майдони зикргардида ночиз бошад, талафоти об барои бухоршавии иловагӣ воқеан ба қабати дидашавандаи бухоршавӣ мубаддал мегардад (фарқият байни бухоршавӣ ва боришот).

78. Барои обанбори рехташаванда ҳаҷми талафот ҳамчун зарби қабати бухоршавии мушоҳидашуда ба майдони миёнаи рӯйи оби обанбор дар давраи ҳисобшаванда бо муодилаи W_ис = (h_в – h_ос) × F_ср ҳисоб карда мешавад.

79. Ҳамчун қоида, ҳаҷми талафот барои бухоршавӣ ва яхбандӣ вобаста ба шароити бисёрсолаи иқлимӣ бо дар назар доштани нишондиҳандаҳои моҳонаи годографҳои қабати боришот, бухоршавӣ ва ғавсии ях муайян карда мешаванд.

80. Талафоти об аз обанборҳо (W_ф, млн м³) аз полоиши об аз қабати сарбанд, таҳкурсии он ва аз паҳлуҳои сарбанд ва инчунин аз таг ва соҳилҳои обанбор ҷамъ мешавад ва бо муодилаи W_ф = W_{ф плот} + W_{ф бер} ҳисоб карда мешавад, ки дар ин ҷо:

• W_{ф плот} – полоиш аз қабат ва таҳкурсии сарбанд;
• W_{ф бер} – полоиш аз таг ва соҳилҳои обанбор.

81. Талафоти полоишӣ аз қабат, таҳкурсӣ ва аз паҳлуҳои сарбанд дар асоси ҳисобҳои полоиш аз қабати сарбанд ва таҳкурсии он ҳангоми лоиҳакашӣ ё гузарондани мушоҳидаҳои воқеии сарбанд муайян карда мешавад.

82. 〖 W〗_(ф плот)=к_ф  (H_1^2+H_2^2)/(2 (1_ур+0,4H_1)) L_( плот) tДар ДарW_{ф плот} Дар набудани ҳуҷҷатҳои лоиҳавӣ ва тадқиқотҳои воқеии иншооти обии дохили сарбанд ҳаҷми полоиш аз сарбанди заминӣ ва тахкурсии он мувофиқи муодилаи муайян

• 
  
• карда мешавад, ки дар расми 1 Тартиби мазкур пешбинӣ шуда,
1. H₁ – тафовут миёни сатҳи об дар қисми болоии иншооти обӣ ва қабати обногир, м;
2. H₂ – тафовут миёни сатҳи об дар қисми поёнии иншооти обӣ ва қабати обногир, м;
3. 1_ур – тафовут миёни хатҳои сатҳи об дар қисмҳои болоӣ ва поёнии иншооти обӣ, м;
4. к_ф – адади полоиши хок ва таҳкурсии сарбанд, м/сония;
5. L_плот – дарозии сарбанд, м;
6. t – даврае (вақт), ки барои он полоиш ҳисоб карда мешавад.
• 
  
• 

Расми 1. Барои ҳисоб кардани полоиш аз қабат ва таҳкурсии сарбанди заминӣ

79. Ҳангоми ҳисоби талафоти об аз обанбор муҳлати истифодаи он ба назар гирифта мешавад: калонтарин полоиш аз таг ва соҳилҳои обанбор дар солҳои аввали истифодабарии он мушоҳида карда мешавад, баъд аз 4 - 5 сол (дар обанборҳои калон баъд аз 7 - 10 сол) полоиш метавонад аз нишондиҳандаҳои аввалия 2 - 3 ва зиёд маротиба кам шавад.
80. Талафоти умумии полоиш дар давоми сол вобаста ба пуркунии ҷории обанбор ва фишори об, ки шиддатнокии полоишро муайян мекунад, ҳисоб карда мешавад.
81. Таносуби сарфҳои бозгарданда ва бебозгашти полоиш бо дарназардошти шароити гидрогеологии объекти дақиқ муайян карда мешавад.
82. Талафоти об дар натиҷаи часпидани ях ба соҳилҳо ҳангоми интиқоли зимистонаи об аз обанбор (W_л) бо муодилаи

ҳисоб карда мешавад, ки дар ин ҷо:

• Р_в/Р_л – таносуби зичии об ва ях, одатан ба миқдори як қабул карда мешавад;
• h_л – ғавсии миёнаи ях дар давраи ҳисобшаванда;
• F_н и F_к – майдони рӯйи оби обанбор мутаносибан дар аввал ва охири давраи ҳисобшаванда.

83. Ғавсии ях барои ҳар як давраи ҳамаи солҳои зумраи ҳисобшаванда муқаррар карда мешавад. Дар набудани интиқоли зимистонаи об аз обанбор, талафоти об барои яхбандӣ ба назар гирифта намешавад. Шиддати бозгашти ях дар ҳисобҳо мунтазам қабул карда мешавад.
84. Камшавии ҷараёни оби дарё, ки дар натиҷаи гирифтани обҳои зеризаминӣ (W_у) аз қабатҳои обдори пайвастаи дар ҷараёни дарё ба амаломада дар асоси баҳодиҳии таъсири обҳои зеризаминӣ ба ҷараёни дарё ҳангоми банақшагирии чораҳои хоҷагии об муайян карда мешавад. Ҳангоми ин, қабули обгирӣ аз қабатҳои зеризаминии поёнтар аз базиси эрозия ё масофаи дарози аз дарёҳо, имконпазир аст ва ба ҷараёни об таъсир намерасонад (χ = 0); обгирӣ аз қабатҳои аллювиалии водиҳои дарёҳо пурра ба ҷараёни дарёҳо мансуб дониста мешавад (χ = 1).
85. Дар дигар ҳолатҳо барои ҳисоб муодилаи W_у = χ W_св - ро истифода кардан мумкин аст, ки дар ин ҷо:

• W_св – ҳаҷми гирифташудаи обҳои зеризаминӣ, ки бо ҷараёни дарё пайвасти гидравликӣ доранд;
• χ – ададе, ки дараҷаи ҳамбастагии гидравликии обҳои рӯйизаминӣ ва зеризаминиро муайян менамояд ва ҳангоми тадқиқотҳои дақиқи гидрогеологӣ ва гидрологӣ ҳисоб карда мешавад.

86. Ояндабинии ҳамбастагии обҳои рӯйизаминӣ ва зеризаминиро дар ояндаи 15–20 – солаи лоиҳавӣ бояд ба назар гирифт, бинобар он ки истифодаи бошиддати қабатҳои зеризаминӣ бо пайдошавии даҳанаи чуқури таназзул метавонад реҷаи гидравликии ҳамбастагии обҳои зеризаминӣ ва ҷараёни рӯйизаминиро тағйир диҳад.
87. Меъёри қонеъгардонии талаботи истифодабарандагони об ин таъмини тахминӣ аз рӯйи шумораи солҳои бефосила таъмин намудани об мебошад (P_чбл), ки бо дарсад мувофиқи муодилаи муайян карда мешавад, ки дар ин ҷо:

• N – давомнокии зумраи бисёрсолаи ҳисобшаванда, ки ҳамчун пешнамунаи реҷаи ояндаи об бо солҳо қабул карда мешавад;
• m – миқдори солҳои номунтазамӣ.

88. Солҳои бефосилаи таъмини об, эҳтимолияти пурра конеъ гардонидани талаботи обро ба истифодабарандагон P_чбл сол аз 100 нишон медиҳад.
89. Барои нақлиёти обӣ истифодаи нишондоди таъминӣ аз рӯйи ҷамъи моҳи (даҳрӯзаҳо)-и мунтазами давраи бисёрсолаи ҳисобшаванда мувофиқи мақсад буда, барои баҳодиҳии давомнокии фосилаҳои таносуби мунтазамии вақт имконият медиҳад. Таъминии давомнокии давраҳои мунтазами вақт бо муодилаи муайян карда мешавад, ки дар ин ҷо:

• M – давомнокии маҷмуи давраҳои вақт дар зумраи ҳисобшаванда;

n – давомнокии маҷмуи давраҳо дар сол. Ин нишондод назар ба миқдори солҳои мунтазам на он қадар қатъӣ мебошад (P_пр> P_чбл).

90. Ҳангоми лоиҳакашии хоҷагии об миқдори ҳисобшудаи таъминӣ вобаста ба адади солҳои мунтазам барои обрасонии хоҷагию ошомаданӣ 95 – 97%, саноат – 95%, зироаткории обёришаванда дар минтақаи иқлими хушк - 90%, барои нақлиёти обӣ ва хоҷагии моҳипарварӣ – 75 – 90%, энергетика – аз 80 то 95%, обгузаронии беҳдоштӣ – 95 – 97% қабул карда мешавад.
91. Ҳаҷм ва реҷаи беҳтарини обгузаронӣ барои тухммонии моҳӣ, зери об мондани маҷроҳо дар доираи тадқиқотҳои махсус ҳисоб карда мешаванд ва таъиноти онҳо аз рӯйи имкониятҳои захиравии соли дақиқ сурат мегирад.
92. Таъминии ҳисобшуда аз рӯйи солҳои мунтазам (ё маҷмуи давраҳои вақти мунтазами зумраи бисёрсола) фарқиятро аз ҳаҷми лоиҳавии истифодабарии об ба назар намегирад.
93. Ҳангоми имконпазирии норасоии об ба миқдори 1% таъмини қонеъгардонӣ 5 – 10% зиёд мешавад, бинобар ин мувофиқи мақсад аст, ки на ба миқдори баргардонии об, балки ба доираи баргардонии об, инчунин андозаи номунтазам (андозаи кам кардани ҳаҷми интиқоли об ба баъзе истифодабарандагон бо дарсад аз талаботҳои дархостшуда)- ро берун аз таъминоти ҳисобшуда, яъне дар солҳои боқимондаи (100 – P_чбл) бояд аҳамият дод.
94. Ҳангоми калон будани адади тағйироти ҷузъии ҷараёни солона ва мавсимӣ миқдори номунтазамӣ метавонад зиёда аз 50% пасдиҳии муфиди обро ташкил кунад. Бинобар ин вориди андозаҳои калони иловагии номунтазамии имконпазир G_max ва обдиҳии кафолатнок (R) лозим мебошад, ки мувофиқи муодилаи

ҳисоб карда мешавад, ки дар ин ҷо:

• D_i – норасоии захираҳои об дар соли якум;
• A – истифодаи кафолатноки об;
• D_ср – норасоии миёнаи бисёрсола.

95. Меъёри R пайдарҳамии норасоиҳоро ба назар намегирад ва дар алоҳидагӣ каммаҳсул аст. Миқдори онро дар якҷоягӣ бо андозаи таъминии шумораи солҳои мунтазам бояд назорат кард.
96. Номунтазамии калонтарин барои обрасонии шаҳрҳо ва саноат бояд аз 10% зиёд набошад, барои обёрии доимӣ миқдори номунтазамӣ (15 - 50%) бояд бо ҳисобҳои техникию иқтисодӣ аз рӯйи маҳсулнокии иқтисодӣ ва арзиши чораҷӯйиҳои танзимкунандаи ҷараёни об муайян карда шаванд. Ҳангоми норасоии маълумот бояд ба таҷрибаи истифодабарии системаҳои обёрӣ дар минтақаи табию иқлими дақиқ такя кард.
97. Нишондиҳандаи номунтазамӣ бо тарзи истифодабарии ҷараён алоқаманд аст. Дар соҳаи гидроэнергетика таъмин ва имкони кам кардани обгузаронии кафолатноки энергия бо ҳисобҳои обу энергетикӣ, ки ба нигоҳ доштани ҷадвали сарбории низоми энергетикӣ нигаронида шудааст, муайян карда мешавад. Барои нақлиёти обӣ дашуда ва давомнокии киштиронӣ маҳдуд карда мешавад.
98. Нигоҳдории қатъии таъминотӣ аз рӯйи шумораи солҳои мунтазам дар ҳолатҳои бисёр метавонад ба камшавии фаврии пасдиҳии ҳисобшудаи об ва камшавии таъминии ҳисобшуда ба таъсири калони хоҷагии об оварда расонад.
99. Ҳангоми таҳлили натиҷаҳои тавозуни хоҷагии об, ҷиҳати истифодаи системаи нишондиҳандаҳо, ки дуи аввали онҳо муайянкунанда мебошанд, тавсияҳои зерин дода мешаванд:

-таъминӣ аз рӯйи шумораи солҳои мунтазамии P_чбл доираи андозаҳои ҳаҷми истифода барии об. Масалан, ҳангоми лоиҳакашии системаҳои хоҷагии об дар мамлакатҳои норасои обҳои тоза, кам кардани меъёр дар доираи 10 – 25% дар 80 – 90% солҳои давраи бисёрсолаи ҳисобшуда, ҳам барои обёрӣ ва ҳам барои обрасонии саноатию коммуналӣ раво дониста мешавад. Ин маънои онро дорад, ки ҳаҷми истифодабарии об дар доираи андозаҳои муайян, таъминии ҳисобшудаи 80 - 90%-ро доранд. Андозаи доира бо дар назар доштани хусусиятҳои объект муайян карда мешавад;

- номунтазамии калонтарин G_max барои ҳар як истифодабарандаи об;

- таъминӣ аз рӯйи давомнокии давраҳои мунтазами вақт P_пр, ин нишондиҳанда мушоҳида карда мешавад, лекин ҳисобшаванда намебошад;

- кафолатнокии бисёрсолаи обрасонӣ R, ин нишондод мушоҳида карда мешавад

100. Вобаста ба дақиқ ва мукаммал будани нишондиҳандаҳои аввалия эътимоднокии ҳисоби тавозуни хоҷагии об метавонад гуногун бошад. Баҳодиҳии эътимоднокии нишондиҳандаҳои аввалия, ки ҳангоми муайянкунии андозаҳои қисмҳои тавозуни хоҷагии об истифода мешаванд, бо тариқи муқоисаи ҳаҷми ҳисобшуда ва ченкардашудаи оби аз дарғоти пайвастаи қитъаи хоҷагии об дар давраи муайяни вақт ҷоришуда t бо истифодаи муодилаи

гузаронда мешавад, ки дар ин ҷо:

• – ҳаҷми об дар дарғоти пайвасткунандаи, дар давраи гузаштаи вақт ченкардашуда, t, м³;
• ҳаҷми об дар дарғоти пайвасткунанда, бо муодилаи тавозуни хоҷагии об дар давраи гузаштаи вақт ҳисобкардашуда, t, м³;
• – ғалати қиёсии ҳисоби тавозуни хоҷагии об, миқдори эпсилон аз эътиборнокии маводди истифодашаванда вобаста аст ва аз ҷониби фармоишгар мувофиқи масъалаҳои гузошташуда муайян карда мешавад.

101. Таҳлили боз ҳам дақиқтари этимоднокии нишондодҳои аввалия, ки ҳангоми тарҳрезии андозаҳои қисмҳои тавозунҳои хоҷагии об истифода мешаванд, ба муодилаи гузаронда мешавад, ки дар ин ҷо:

• W_{зам, изм} – ҳаҷми об дар дарғоти пайваста, вобаста ба давраи гузаштаи вақт ченкардашуда, t, м3;
• W_{зам, вич} – ҳаҷми об дар дарғоти пайваста, ки бо истифодаи модилаи тавозуни хоҷагии об вобаста ба давраи гузаштаи вақт ҳисоб карда шудааст, t, м³: W_{зам, вич}= W_пс.

102. ϭ_∑ – маҷмуи миёнаи ғалати мураббаи ҳисоб ва ченкуниҳо, ки бо муодилаи ϭ_∑ = ҳисоб карда мешавад.
103. Ҳамзамон ϭ_вич ба муодилаи

ҳисоб карда мешавад, ки дар ин ҷо:

• ϭ_изм – маҷмуи миёнаи ғалати мураббаи андозаи ченкардашуда;
• ϭ_вич – маҷмуи миёнаи ғалати мураббаи андозаи ҳисобкардашуда;
• ϭ_n – маҷмуи миёнаи ғалати мураббаи муайянкунии нишондиҳандаи қисми тавозуни хоҷагии об.

104. Андозаҳои дақиқи тахминӣ барои муайян кардани қисмҳои воридотӣ ва содиротии тавозуни хоҷагии об дар замимаи 4 Тартиби мазкур оварда шудаанд.
105. Шакли муҳимтарини тавозун тавозуни хоҷагии оби вобастаи зумраи бисёрсола дар ҳамбастагии тавозунҳои солҳои хосси обнокӣ мебошад. Дар ҳолатҳое, ки интихоби соли ягонаи барои ифодаи тавозунҳои хоҷагии об дар ҳамаи дарғотҳои ҳисобӣ ғайриимкон мебошад, дар ҳар як дарғоти ҳисобӣ солҳои таносуби таъминии ҳисобшудаи ин дарғотҳо нишон дода мешаванд.
106. Тавозунҳои бисёрсолаи хоҷагии оби ҳамаи қитъаҳои хоҷагии об бо ҳаҷми солонаи ҷараён ва истифодаи об ва солҳои ҳисобӣ бо даҳрӯза - моҳона нишон дода мешаванд.
107. Ҳар як ахбори тавозунӣ (ҷадвал) шарҳи инъикоскунандаи сатҳи тараққиёт, рақами нақша (вариант)-и чораҳои хоҷагии об бо андозаҳои иншоотҳои таносуб, тавсифи иҷрои талаботи комплекси хоҷагии обро дар назар дорад.
108. Дар маҷмуъ, барои ҳавза ҷадвали ҷамъбастшудаи тавозуни хоҷагии об бо тавсифи маҳсулнокии хоҷагии оби ҳар як варианти ҳисобшуда пешниҳод карда мешавад.

3. ПАЙДАРҲАМИИ ТАРҲРЕЗИИ ТАВОЗУНИ ХОҶАГИИ ОБ БАРОИ

ҲАВЗАИ ДАРЁ

109. Тарҳрезии тавозуни хоҷагии оби ҳавзаи дарё аз қитъаи якуми хоҷагии оби саргаҳи дарё ё аз дарғоти дар сарҳади давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон буда (барои объектҳои оби сарҳадгузар), сурат магирад. Баъдан ҳисобҳои обу тавозунӣ барои дигар қитъаҳои хоҷагии об мувофиқи ҷараёни оби дарёи асосӣ дар ҳавзаи дарё (аз саргаҳ то резишгоҳ) бо дар назар доштани қитъаҳои хоҷагии оби зерҳавзаҳои дарё ба роҳ монда мешавад.
110. Дар ҳар як қитъаи хоҷагии об ҳаҷм ва реҷаи истифодабарии оби бебозгашт муайян карда мешавад, ки ҷамъ бо обгузаронии маҷмӯӣ (ҷараёни транзитӣ) бо ҳаҷм ва реҷаи захираҳои оби дошта дар дарғоти пайваста муқоиса карда мешавад. Дар натиҷаи тавозун воридоти лоиҳавии об ба қитъаи поёнтари хоҷагии об муайян карда мешавад. Дар ҳолати норасоии тавозун (норасоии захираҳои об) воридоти лоиҳавии об ба қитъаи поёнтари хоҷагии об баъд аз тақсимоти норасоӣ байни истифодабарандагон ва обгузаронии маҷмуӣ муайян карда мешавад.
111. Захираҳои минтақаи хоҷагии оби поёноб бо роҳи ҷамъбасти ҷараёни лоиҳавӣ аз боло бо ҷараёни дар ин минтақаи хоҷагии об ҳосилшуда муайян карда мешаванд. Дар мавриди зарурат (масофаҳои назаррас, таъсири назарраси танзими маҷро ва рудхона) захираҳои оби мавзеъ бо дар назар доштани тағйироти ҷараёни маҷро ва омили вақт ҳисоб карда мешаванд.
112. Ҷараёне, ки дар қитъа ташаккул меёбад (воридоти паҳлуӣ), ҳамчун тарҳи ҳаҷми ҷараёни табиӣ дар дарғоти пайвасткунанда ва дарғоти воридотӣ дар давраҳои қабулшудаи вақт муайян карда мешавад.
113. Дар натиҷаи тавозунҳои хоҷагии об барои ҳар як дарғот қитъаҳои камоби хоҷагии об ва инчунин захираҳои оби эҳтиётӣ, сар карда аз сатҳи истифодабарии кунунии об то лоиҳавии оянда, одатан бо фосилаи панҷ сол муайян карда мешаванд. Қитъаҳое камоб дониста мешаванд, ки дар онҳо талаботи истифодабарандагони об мувофиқи нишондиҳандаҳои бандҳои 56 ва 57 Тартиби мазкур қонеъ намешаванд.
114. Заминаи ҳисобӣ бо тавозунҳои солҳои обнокии хос барои ҳамаи сатҳҳои баррасишавандаи тараққиёт дар таркиби ҷораҷӯйиҳои кунунии муҳандисию техникӣ ва ҳифзи табиат ташкил карда мешавад.
115. Таъмини обнокии қитъаҳои гуногуни хоҷагии об бо солҳои тақвимии гуногуни зумраи гидрологии ҳисобӣ тавсиф мешавад. Тавсифи обнокӣ баҳодиҳии тамоми зумраи бисёрсолаи ҳисобӣ ба намуди каҷиҳои таъминии якҷоякардашудаи ҷараёни табиӣ, захираҳои дастраси об ва ҳаҷми истифодабарии об мебошанд, ки дар расми 2 нишон дода шуда, барои таҳлили ҳолат дар солҳои камобии сахт (Р≥95%), камоб (Р≥80–90%), камобии миёна (Р≥75–80%), шароити миёна ва сероб дар тамоми каҷии таъминӣ имконият медиҳад.

Расми 2. Якҷояшавии таъмини маҷроҳои каҷи табиӣ, захираҳои оби мавҷуда ва сарфибебозгашти об

116. Барои ҳолати кунунии тавозуни комплекси хоҷагии об тавозунҳои нақшавӣ вақте, ки истеъмоли об дар асоси меъёрҳои муқарраргардида ҳисоб карда мешавад, омода карда мешаванд, инчунин таҳлили истифодабарии захираҳои об дар асоси тавозунҳои ҳисоботии хоҷагии об, ки ҳолати хоҷагии обро аз рӯйи нишондодҳои ҳисоботи оморӣ тавсиф медиҳанд, гузаронда мешавад.
117. Барои қитъаҳои камоби хоҷагии об вариантҳои гуногуни баланд бардоштани таъмини истифодабарии об барои иштирокдорони комплекси хоҷагии об бо тариқи иҷрои чораҳои маҷмуии истифодаи оқилонаи об (системаҳои истифодаи такрорӣ ва омехтаи об дар саноат, ҷори намудани технологияҳои камоб ва бе об, истифодаи такрории обҳои партови шаҳрҳо, чорводорӣ, кам кардани истифодабарии об дар соҳаҳо ё обгузаронии маҷмӯӣ ва дигар чораҷӯйиҳои сарфакунандаи захираҳои об ва беҳтаргардонии сифати об дар қабулкунакҳои обҳои партов), ташкили зарфҳои иловагии танзимкунандаи мавсимӣ ва бисёрсола, сохтмон ё рушди системаҳои тақсимоти минтақавии ҷараёни об (интиқоли дохилиҳавзавӣ ва байниҳавзавӣ) баррасӣ мешаванд.
118. Чорабиниҳои аввалиндараҷа бояд ба қонеъгардонии талаботи истифодабарандагони афзалиятнок (таъмини оби ошомиданӣ ва хоҷагию маишӣ, объектҳои саноат ва энергетика, хусусан алоқаманди қобилияти мудофиавӣ ва бехатарии давлат) равона карда шаванд.
119. Тарҳрезии тавозуни хоҷагии об баитмомрасида дониста мешавад, агар барои ҳар як сатҳи ҳисобӣ талаботи истифодабарандагони об дар мувозинат бошад ва тавозунҳои хоҷагии оби ҳамаи қитъаҳои хоҷагии об бо дарназардошти нишондиҳандаҳои қонеъгардонии талаботи иштирокдорони комплекси хоҷагии об, бинобар номгӯйи тавсияшудаи чораҷӯйиҳои хоҷагии об ва ҳифзи об бо ҳам вобаста бошанд.
120. Натиҷаҳои тавозунҳои хоҷагии об барои ҳамаи қитъаҳои хоҷагии оби дар зерҳавзаи дарёи баррасишаванда, ки ба дарёи асосии ҳавзаи дарё мерезад ва умуман нисбати ҳавзаи таносуби дарё дар шакли ҷадвал вобаста ба сатҳҳои ҳисобшаванда (сенарияҳои рушди истифодабарии об) ва вариантҳои чораҷӯйиҳои хоҷагии оби тавсиявӣ қайд карда мешаванд. Шакли ҷадвали ҷамъбастӣ бо дар назар доштани хусусиятҳои объекти дақиқ кабул карда мешавад.

4. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ

125. Шахсоне, ки талаботи Тартиби мазкурро вайрон мекунанд, мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

Замимаи 1

ба Тартибу услуби тарҳрезии

авозуни хоҷагии об

______________________________________________________________________________

^{(ояндабинӣ, нақшавӣ, ҳисоботӣ, фаврӣ)}

Қитъаи хоҷагии оби (зерҳавза, ҳавзаи дарё)

_________________________________________

млн м³

Замимаи 2

ба Тартибу услуби тарҳрезии тавозуни

хоҷагии об

ҲИСОБИ МИҚДОРИ БУХОРШАВӢ АЗ РӮЙИ ОБ

1. Миқдори миёнаи бухоршавии бисёрсола дар давраи яхбандӣ мувофиқи муодилаи W_исп = W_{исп 0} × S ҳисоб карда мешавад, дар инҷо:

• W_исп – ҳаҷми миёнаи бисёрсолаи оби бухоршуда, ҳазор. м³;
• S – майдони марзобгоҳи махзани об, км²;
• W_{исп 0} – миқдори бухоршавӣ аз рӯйи махзани об, мм, ки ҷадвали 2.1 замимаи 2 Тартиби мазкур пешбинӣ шудааст.

2. Дар мавриди мавҷуд будани нишондоди мушоҳидаҳои бухоркунаки шиновари ГГИ-3000, гузошташудаи дарёбод, бухоршавӣ аз рӯйи об бо муодилаи ҳисоб карда мешавад, дар инҷо: рӯйи бухоркунаки шиновар;

• E'_0,i – бухоршавӣ аз
• 0,80 – адади, ки, ислоҳи таҷҳизотиро бо нишондодҳои ба назар мегирад;
• е₀ – андозаи миёнаи тарангии ниҳоят калони буғи обӣ, ки тибқи ҳарорати рӯйи об дар махзан, бо мб, ки дар ҷадвали 2.1 замимаи 2 Тартиби мазкур пешбинӣ шудааст;
• e'₀ – андозаи миёнаи тарангии ниҳоят калони буғи обӣ, ки тибқи ҳарорати рӯйи об дар бухоркунак бо мб муайян карда шудааст (ҷадвали 3.1);
• е₂₀₀ – тарангии буғи обӣ (намнокии мутлақи об) дар баландии 2 м аз рӯйи об дар таҷҳизоти шиновари бухоркунак.

3. Дар набудани нишондодҳои мушоҳидаҳо, андозаҳои бухоршавӣ аз рӯйи об дар қитъаҳо бо чуқуриҳои 2 м ва зиёд бо муодилаи W_{исп 0} = 0,14 n (e₀ – e₂₀₀) (1 + 0,72 u₂₀₀) ҳисоб карда мешаванд, дар инҷо:

• e₀ – андозаи миёнаи тарангии бениҳоят калони буғи обӣ, ки тибқи ҳарорати рӯйи об дар махзани об бо мб, ки ҷадвали 2.1 замимаи 2 Тартиби мазкур пешбинӣ шудааст;
• e₂₀₀ – андозаи миёнаи тарангии обӣ (намнокии мутлақи об) болои махзани об дар баландии 200 см, в мб;
• u₂₀₀ – андозаи миёнаи ҳаракати бод дар болои махзани об дар баландии 200 см, бо м/сония;
• n – миқдори шабонарӯзии давраи беяхбандӣ ҳангоми вақти муайян.

4. Намнокии миёнаи ҳаво болои махзани об дар баландии 200 см бо муодилаи e₂₀₀ = e'₂₀₀ + (0,8e₀ – e'₂₀₀) M ҳисоб карда шуда, дар ҷадвали 2.4. замимаи 2 Тартиби мазкур пешбинӣ шудааст, ки дар инҷо:

• e'₂₀₀ – намнокии миёнаи ҳаво дар давраи муайяни вақт дар бунгоҳи метеорологии континенталӣ (ҷои хушкӣ) , бо мб чен кардашуда;

e₀ – тарангии бениҳоят калони буғ дар ҳамин давраи вақт, тибқи ҳарорати рӯйи об дар махзан бо ҷадвали 2.1, бо мб, муайяншуда;

• M – адади дигаргуншавӣ, ки мувофиқи ҷадвали 2.2 вобаста ба дарозии миёнаи ҳаракати бод (масофаи миёнаи рӯйи об бо назардошти такроршавии самтҳои бод) ва фарқияти байни ҳарорати об дар махзан ва ҳарорати ҳаво дар бунгоҳи метеорологӣ барои яке аз се дараҷабандии андозаҳои тафовути (t₀ – t'₂₀₀) қабул карда мешавад.

5. Ҳарорати миёнаи ҳаво болои махзани об дар баландии 200 см, t₂₀₀ бо муодилаи t₂₀₀ = t'₂₀₀ + (t₀– t'₂₀₀) M ҳисоб карда мешавад, ки дар ҷадвали 2.5 замимаи 2 Тартиби мазкур пешбинӣ шудааст, ки дар инҷо:

-t'₂₀₀ – ҳарорати миёнаи ҳаво дар бунгоҳи метеорологӣ дар давраи муайян;

-t₀ – ҳарорати рӯйи об;

-M – адади дигаргуншавӣ, ки дар ҷадвали 2.2 замимаи 2 Тартиби мазкур пешбинӣ шудааст.

6. Андозаҳои тарангии бениҳоят калон, намнокии мутлақи ҳаво ва ҳаракати миёнаи бод дар як моҳ қабул ва барои ҳамаи нуқтаҳои мушоҳидаҳо дар болои марзобгоҳ бо таври миёна ҳисоб карда мешаванд.
7. Дар набудани нишондодҳои тарангии бениҳоят калони буғи обӣ, намнокии мутлақи ҳаво ва ҳаракати бод болои махзани об, андозаи ин қисмҳо бо истифодаи маводи мушоҳидаҳои бунгоҳҳои метеорологӣ ба махзан наздиктарин, ҳисоб карда мешаванд.
8. Барои махзанҳои хурд бо майдони то 5 км² ва инчунин дорандаи дарозии миёнаи ҳаракати бод дар рӯйи об на аз 2 – 3 км зиёд, андозаҳои миёнаи бухоршавии бисёрсола бо муодилаи W_{исп 0} = Е₂₀ К_н К_защ β ҳисоб кардан мумкин аст, ки дар ҷадвали 2.6 замимаи 2 Тартиби мазкур пешбинӣ шуда, дар инҷо:

• Е₂₀ – тибқи ҷадвали 2.1 замимаи 2 Тартиби мазкур муайян карда мешавад;
• K_н – адади ислоҳкунанда барои чуқурии махзани об, ки бо ҷадвали 3.3 муайян карда мешавад;
• К_защ – адади ислоҳкунанда барои дар ҳимоя будани махзани об аз бод ва дарахтзор, иморат, соҳилҳои калоннишеб ва дигар монеаҳо мувофиқи ҷадвали 2.4 замимаи 2 Тартиби мазкур вобаста ба баландии миёнаи монеаҳо h (бо м) нисбати дарозии миёнаи ҳаракати бод L_ср (бо км) ҳисоб карда мешавад. Баландии монеа ҳамчун андозаи миёнаи периметри махзани об қабул карда мешавад;
• β – адади ислоҳкунанда барои майдони махзани об, ки мувофиқи ҷадвали 2.5 замимаи 2 Тартиби мазкур қабул карда мешавад.

9. Таъсири набототи нимзериобмонда ба бухоршавӣ бо истифодаи ададҳои ислоҳкунанда, ки андозаи онҳо аз намуди набототи зикргардида (найшакар, қамиш, лух, чилбуғум ва ғеша) вобастагӣ надорад, ба назар гирифта мешавад.
10. Бухоршавии маҷмуи махзани оби зери алаф монда бо тариқи зарби адади мавсимии бухоршавӣ аз рӯйи кушодаи об ба адади ислоҳкунанда, таносуби қисми майдони набототи нимобзеркарда (%), ки дар ҷадвали 2.6 замимаи 2 Тартиби мазкур мебошад, муайян карда мешавад.
11. Андозаи адад барои ба назар гирифтани таъсири бухоршавии иловагӣ аз қисми махзани алафзеркарда барои минтақаҳои ҷангалзор ва ҷангалу дашт ба миқдори 1,3 ва барои дашт ва нимбиёбонҳо – 1,5. қабул карда мешавад.
12. Барои махзанҳои оби яхнамебаста, ки дар онҳо мавсими нашвунамои набототи обӣ аз май то октябр давом мекунад, раванди бухоршавии маҷмуии дохилимавсимӣ аз қитъаҳои растаниҳои обӣ, бояд бо истифодаи нишондодҳои ҷадвали 2.7 замимаи 2 Тартиби мазкур муайян кард.
13. Тақсимоти бухоршавии моҳонаи дохили сол барои махзанҳои об, ки барои онҳо андозаи бухоршавии миёнаи бисёрсола аз рӯйи манбаъ мувофиқи модилаи П. 2.6 ҳисоб карда мешуд, бо андозаҳои моҳонаи бухоршавии ҳисобшуда муайян карда мешавад.

Тақсимоти бухоршавии солона, ки мувофиқи ҷадвали 2.2 замимаи 2 Тартиби мазкур аз рӯйи моҳҳо дарёфт карда шуд, мувофиқи ҷадвали 2.8 замимаи 2 Тартиби мазкур вобаста ба минтақаи ҷойгиршавии махзани об тибқи ҷадвали 2.2 замимаи 2 Тартиби мазкур ёфта мешавад.

Ҷадвали 2.1

Тарангии ниҳоят калони буғи обӣ, мб

Расми 2.1. Андозаи миёнаи бухоршавии бисёрсола аз рӯйи оби ҳавзи бухоркунак бо майдони 20 м² (бо см)

Ҷадвали 2.2

Андозаи адади дигаргуншавӣ, M

Ҷадвали 2.3

Адади ислоҳкунанда вобаста ба чуқурии махзани об К_н

Ҷадвали 2.4

Адади камкунии бухоршавӣ аз махзанҳои ҳимояшуда К_защ

Ҷадвали 2.5

Адади ислоҳкунандаи бета вобаста ба майдони махзани об

Ҷадвали 2.6

Ададҳои ислоҳкунанда барои ба назар гирифтани таъсири бухоршавӣ аз набототи

нимзериобмонда

Ҷадвали 2.7

Тақсимоти бухоршавии маҷмӯӣ аз қитъаҳои набототи обии ,

бо моҳҳо (бо % аз маҷмуи тамоми давра)

Ҷадвали 2. 8

Бухоршавӣ

аз рӯйи махзанҳои обӣ бо майдони то 5 км² бо моҳҳо (бо % аз маҷмуи давраи ғайрияхбандӣ)

Расми 2.2. Нақшаи минтақабандӣ аз рӯйи намуди рафти бухоршавии

дохили сол

Замимаи 3

ба Тартибу услуби тарҳрезии тавозуни

хоҷагии об

УСЛУБИ

ДАРЁФТИ АНДОЗАИ ҚАБАТИ МИЁНАИ БОРИШОТИ АТМОСФЕРӢ

БАРОИ ҲУДУДИ ОБҶАМКУНӢ

1. Барои ҳисоби қабати боришот дар дохили ҳудуди обҷамъкунӣ, ки дар ҳамворӣ воқеъ аст, ҳангоми ҷойгиршавии мунтазами бунгоҳҳои метереологӣ дар ҳудуди баррасишаванда, тарзи миёнаи риёзӣ (арифметикӣ) истифода мешавад. Ҳангоми ин қабати миёнаи боришоти атмосферӣ барои ҳудуди обҷамкунӣ бо муодилаи h₀ = тибқи ҷадвали 2.1 замимаи 2 Тартиби мазкур ҳисоб карда мешавад, ки дар инҷо:

• – маҷмуи боришоти моҳона дар бунгоҳҳои метеорологӣ, мм;
• n – миқдори бунгоҳҳо.

2. Тарзи ҳисобкунии миёна барои ҳолатҳои ҷойгиршавии номунтазами бунгоҳҳои метеорологӣ дар ҳудуди обҷамкунии ҳавза истифода мешавад. Барои дарёфти кабати боришоти атмосферӣ андозаҳои қитъаҳои алоҳидаи майдони обҷамъкунӣ, ки ба бунгоҳҳои гуногуни метеорологӣ мепайванданд ва дар дохил ё наздики ҳудуди обҷамкунӣ мебошанд,муайян карда мешаванд. Барои ҳамин,ба харитаи мавзеъ нуқтаҳои ҷойгиршавии бунгоҳҳои метеорологӣ гузошта онҳоро бо хатҳои рост пайваста секунҷаҳоро тартиб медиҳанд. Баъдан аз миёни хатҳо хатҳои амудӣ (пепендикулярҳо, медианаҳо)гузаронда мешаванд ва майдони бисёркунҷа f_i, ки аз медианаҳо ташаккул ёфтааст,ва гирди атрофи бунгоҳи метеорологии i буда, муайян карда мешавад. Қабати миёнаи боришоти атмосферӣ барои ҳудуди обҷамкунӣ бо муодилаи h₀ = тибқи ҷадвали 2.2 замимаи 2 Тартиби мазкур ҳисоб карда мешавад, ки дар инҷо:

• F – майдони ҳудуди обҷамъкунӣ.

3. Тарзи изогиетаҳо сохтани хатҳои андозаҳои боришоти баробар давоми давраи муайяни вақт дар харита дарназар дорад. Тавсия дода мешавад, ки ин тарзи зикргардида барои ҳисоби андозаҳои миёнаи боришот дар маҳалҳои кӯҳистон истифода шавад.
4. Барои сохтани изогиетаҳо амплитудаи дигаргуншавии боришот муайян карда мешавад (Δ =h_max – h_min) ва аз рӯйи он буриш дар харита бо назардошти имконияти гузарондани на кам аз се изогиета, ки интихоб карда мешавад. Хатҳои пайвасткунанда (изолиния) байни 5, 10, 20 мм бо истифодаи интерполятсияи хаттӣ миёни бунгоҳҳои метеорологӣ мегузаронанд.
5. Қабати миёнаи боришоти атмосферӣ барои ҳудуди обҷамъкунӣ ба муодилаи тибқи ҷадвали 2.3 замимаи 2 Тартиби мазкур ҳисоб карда мешавад, ки дар инҷо:

- h_1, h_2, h_n – андозаи миёнаи боришоти моҳона байни изогиетаҳо;

• f_1, f_2, f_n – майдонҳои, ки байни изогиетаҳо ва хати тақсимкунандаи об мебошанд.

Замимаи 4

ба Тартибу услуби тарҳрезии тавозуни

хоҷагии об

Ҷадвали 4.1

АНДОЗАҲОИ

ТАХМИНИ ДАҚИҚИИ ҲИСОБИ ҚИСМҲОИ ВОРИДОТӢ ВА СОДИРОТИИ

ТАВОЗУНИ ХОҶАГИИ ОБ