ҲУКУМАТИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

ҚАРОР

Мутобиқи моддаи 7 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи шартномаҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон» Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон қарор мекунад:

1. Лоиҳаи Созишнома байни Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Ҷумҳурии Мардумии Чин оид ба ҳавасмандгардонӣ ва ҳифзи мутақобилаи сармоягузорӣ маъқул дониста шавад.

2. Раиси Кумитаи давлатии сармоягузорӣ ва идораи амволи давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон Созишномаи мазкурро аз номи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ба имзо расонад ва ҳангоми зарурат ба матни он тағйиру иловаҳои хусусияти муҳимнадоштаро ворид намояд.

3. Вазорати корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон тибқи тартиби муқарраргардида бо ҷониби Чин сана ва маҳалли имзои Созишномаи мазкурро мувофиқа намояд.

СОЗИШНОМА БАЙНИ ҲУКУМАТИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ВА ҲУКУМАТИ ҶУМҲУРИИ МАРДУМИИ ЧИН ОИД БА ҲАВАСМАНДГАРДОНӢ ВА ҲИФЗИ МУТАҚОБИЛАИ САРМОЯГУЗОРӢ

Муқаддима

Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Ҷумҳурии Мардумии Чин, ки минбаъд «Тарафҳо» номида мешаванд,

бо хоҳиши мусоидат ба ҳамкории минбаъдаи иқтисодӣ байни онҳо дар соҳаи сармоягузорӣ;

бо азми он, ки Созишнома дар бораи тартиби муқарраршуда ба сармоягузорӣ ба гардиши сармоя ва рушди иқтисодии Тарафҳо мусоидат мекунад;

бо изҳороти розигӣ ба он, ки чаҳорчӯбаи устувор, шаффоф ва бидуни табъиз барои сармоягузорӣ истифодаи самараноки захираҳои иқтисодиро таъмин намуда, сатҳи зиндагии мардумро баланд мебардорад;

бо эътирофи аҳамияти пешниҳоди воситаҳо ва расмиёти муассир барои ҳифзи ҳуқуқ ва манфиатҳои сармоягузорӣ тибқи қонунгузории миллӣ, инчунин тавассути арбитражи байналмилалӣ;

бо азми ноил шудан ба ин ҳадафҳо, мувофиқи талабот ба ҳифзи саломатӣ, бехатарӣ ва муҳити зист;

бо эътирофи ҳуқуқи танзим ва дарёфти ҳалли мусолиҳатомези Тарафҳо барои ҳифзи мақсадҳои қонунии неъматҳои ҷамъиятӣ, аз ҷумла ахлоқи ҷамъиятӣ, саломатии аҳолӣ, бехатарӣ, муҳити зист ва ҳифзи захираҳои табиии тамомшавандаи зинда ва ғайризинда;

ба мувофиқаи зерин расиданд:

Фасли А

Моддаи 1 Мафҳумҳо

Дар робита бо мақсадҳои Созишномаи мазкур:

«даъвогар» маънои сармоягузори Тарафро дорад, ки он яке аз Тарафҳои баҳси сармоягузорӣ бо Тарафи дигар мебошад;

«сармоягузории фарогирифташуда» нисбат ба як Тараф маънои сармоягузории сармоягузори Тарафи дигар дар ҳудуди он дар санаи эътибор пайдо кардани Созишномаи мазкур мавҷудбуда ё баъд аз он таъсисёфта, ба даст оварда ё тавсеаёфтаро дорад;

«тарафҳои баҳсбарангез» маънои даъвогар ва ҷавобгарро дорад;

«тарафи баҳс» маънои даъвогар ё ҷавобгарро дорад;

«корхона» маънои ҳама гуна ниҳодест, ки тибқи қонунгузории амалкунанда таъсис ё ташкил шудааст, новобаста аз он, ки он ташкилоти тиҷоратӣ, моликияти хусусӣ ё давлатӣ ё ин ки таҳти назорати давлат буда, аз ҷумла корпоратсия, траст, шарикӣ, соҳибкории инфиродӣ, корхонаи муштарак, ассотсиатсия ё ташкилоти шабеҳ ва филиали яке аз чунин корхона мебошад;

«корхонаи Тараф» маънои корхонаеро дорад, ки тибқи қонунгузории Тараф таъсис ё ташкил карда шудааст ва филиале, ки дар ҳудуди Тараф воқеъ аст ва дар он ҷо фаъолияти соҳибкориро анҷом медихад;

«амалкунанда» маънои дар санаи эътибор пайдо кардани Созишномаи мазкур амалкунандаро дорад;

«асъори озод истифодашаванда» маънои асъореро дорад, ки аз ҷониби Хазинаи Байналмилалии Асъор тибқи моддаҳои Созишномаи он муайян карда мешавад;

«хариди давлатӣ» равандест, ки тавассути он давлат мол ё хизматрасониҳо ё ҳама гуна маҷмӯи онҳоро барои мақсадҳои давлатӣ, на балки бо мақсади амалиёти тиҷоратӣ ё бозфурӯшӣ ё истифода дар истеҳсол ё пешниҳоди мол ё хизматрасонӣ барои амалиёти тиҷоратӣ ё бозфурӯшӣ истифода мебарад ё ба даст меорад;

«қоидаҳои иловагӣ оид ба имкониятҳои «КМБҲБС» қоидаҳои танзимкунандаи воситаи иловагӣ барои идоракунии мурофиаҳо аз ҷониби Котиботи Маркази байналмилалии ҳалли баҳсҳои сармоягузорӣ мебошанд;

«Конвенсияи «КМБҲБС» Конвенсия оид ба ҳалли баҳсҳои сармоягузорӣ байни давлатҳо ва шаҳрвандони дигар давлатҳоро дорад, ки дар Вашингтон 18 марти соли 1965 қабул шудааст;

«сармоягузорӣ» маънои ҳама гуна дороиеро дорад, ки сармоягузор мустақиман ё ғайримустақим дар ихтиёр дорад ё онро назорат мекунад ва дорои хусусиятҳои сармоягузорӣ, аз ҷумла чунин хусусиятҳо, ба монанди уҳдадории сармоя ё захираҳои дигар, интизории фоида ё хавфи қобили қабул мебошад. Шаклҳои имконпазири сармоягузорӣ:

а) корхона;

б) саҳмияҳо ва шаклҳои дигари иштироки саҳҳомӣ дар корхона;

в) коғазҳoи қиматнок, вомбаргҳо, қарзҳо ва дигар воситаҳои қарзӣ, аз ҷумла воситаҳои қарзи аз ҷониби Тараф ё корхона баровардашуда;

г) шартномаҳои фьючерс, опсионҳо ва ҳосилаҳои онҳо;

д) шартнома оид ба сохта пурра ба истифода додани иншоот, сохтмон, идоракунӣ, истеҳсолот, консессия, тақсими даромад ва дигар шартномаҳои шабеҳ;

е) ҳуқуқҳои моликияти зеҳнӣ;

ё) ваколатҳо, иҷозатномаҳо ва ҳуқуқҳои шабеҳе, ки тибқи қонунгузории дохилӣ дода мешаванд;

ж) дигар молу мулки моддӣ ё ғайримоддӣ, манқул ё ғайриманқул ва ҳуқуқҳои молумулкии ба он алоқаманд, ба монанди иҷора, ипотека, ва гарав.

«созишномаи сармоягузорӣ» маънои созишномаи хаттии байни мақомоти миллии як Тараф ва сармоягузори фаро гирифташуда ё сармоягузори Тарафи дигарро дорад, ки сармоягузории фаро гирифташуда ё сармоягузор дар таъсис ё ба даст овардани сармоягузории фарогир ба ғайр аз худи созишномаи хаттӣ ба он такя мекунад, ки ба сармоягузории фаро гирифташуда ё сармоягузор ҳуқуқ медиҳад:

а) нисбат ба захираҳои табиие, ки мақомоти миллӣ назорат мекунанд, ба монанди иктишоф, истихроҷ, коркард, интиқол, тақсим ё фурӯши онҳо;

б) расонидани хидмат ба аҳолӣ аз номи Тарафҳо, ба монанди тавлид ё тақсимоти неруи барқ, коркарди ё тақсимоти об ё телекоммуникатсионӣ; ё

в) амалӣ намудани лоиҳаҳои инфрасохторӣ, аз қабили сохтмони роҳҳо, пулҳо, каналҳо, сарбандҳо ё қубурҳо, ки барои истифода ва манфиати истисноӣ ё афзалиятноки ҳукумат нестанд;

«сармоягузори Тараф» маънои Тараф, шахрванд ё корхонаи як Тарафро дорад, ки кӯшиш мекунад дар ҳудуди Тарафи дигар сармоягузорӣ кунад, дар ҳолати сармоягузорӣ кардан аст ё сармоягузорӣ кардааст;

«чорабинӣ» ҳама гуна қонун, муқаррарот, тартиб, талабот ё амалияро дар бар мегирад;

«миллӣ» маънои:

а) барои Ҷумҳурии Мардумии Чин:

- шахси воқеие, ки шаҳрванди Ҷумҳурии Мардумии Чин мебошад, ки он тибқи Қонуни Ҷумҳурии Мардумии Чин муқаррар шудааст;

б) барои Ҷумҳурии Тоҷикистон:

- шахси воқеие, ки шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад, ки он тибқи Қонуни конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи шаҳрвандии Ҷумҳурии Тоҷикистон» муқарар шудааст;

«тарафи берун аз баҳс» маънои Тараферо дорад, ки он яке аз ҷонибҳои баҳси сармоягузорӣ нест;

«шахс» маънои шахси воқеӣ ё корхонаро дорад;

«маълумоти махфӣ» маънои иттилооти махфии тиҷоратӣ ё иттилоотест, ки маҳрамият дорад ё ифшои он тибқи қонуни тарафҳо ҳифз шудааст;

«ҷавобгар» маънои Тарафест, ки дар баҳси сармоягузорӣ иштирок мекунад, дорад;

«ҳудуд» маънои:

а) нисбат ба Ҷумҳурии Мардумии Чин,

- ҳудуди гумрукии Ҷумҳурии Мардумии Чин;

- ҳудуди баҳрии он ва ҳама гуна минтақаи берун аз ҳудуди баҳрӣ, ки Ҷумҳурии Мардумии Чин дар доираи он хукукхои сохибихтиёр ё салоҳияти ҳуқуқии худро мувофиқи қонунҳои худ амалӣ мегардонад.

б) нисбат ба Ҷумҳурии Тоҷикистон:

хат ва сатҳи амудии аз ин хат гузарандааст, ки ҳудуди давлатии (хушкӣ, обӣ, қаъри замин ва фазои ҳавои)-и Ҷумҳурии Тоҷикистон, яъне ҳадди фазоии амали соҳибихтиёрии давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистонро муайян менамояд;

«Созишномаи СУС оид ба ҷанбаҳои тиҷоратии ҳуқуқ ба моликияти зеҳнӣ (ТРИПС)» маънои Созишнома дар бораи ҷанбаҳои тиҷоратии ҳуқуқи моликияти зеҳнӣ дорад, ки дар замимаи 1С ба Созишномаи СУС оварда шудааст;

«Қоидаҳои арбитражии «ЮНИСТРАЛ» маънои қоидаҳои арбитрии Комиссияи Созмони Милали Муттаҳид оид ба ҳуқуқи тиҷорати байналмилалиро дорад.

Моддаи 2 Миқёс ва фарогирӣ

1. Созишномаи мазкур нисбат ба чорабиниҳое, ки аз ҷониби Тарафҳо вобаста ба масъалаҳои мазкур тасдиқ шудаанд, татбиқ мегардад:

(а) сармоягузорони Тарафи дигар;

(б) сармоягузориҳои фаро гирифташуда.

2. Уҳдадориҳои Тарафҳо мувофиқи фасли А татбиқ мешаванд:

(а) ба ҳамаи сатҳҳои ҳукумати Тарафи дахлдор; ва

(б) ба ин ё он мақомоти ғайриҳукуматӣ, вақте ки вай ҳама гуна ваколатҳои танзимкунанда, маъмурӣ ё дигар ваколатҳои давлатиро, ки Тарафи дахлдор ба он вогузор кардааст, амалӣ менамояд.

3. Барои итминони бештар, Созишномаи мазкур ҳеҷ яке аз Тарафҳоро нисбат ба ягон амал ё воқеияте, ки ба амал омада буд ё ягон вазъияте, ки то санаи эътибор пайдо кардани Созишномаи мазкур қатъ шудааст, уҳдадор намекунад.

Моддаи 3 Низоми миллӣ

Ҳар яке аз Тарафҳо ба сармоягузорони Тарафи дигар ва сармоягузориҳои фаро гирифташуда шароити мусоидеро фароҳам меорад, ки он ба шароит ба сармоягузорони худ ва сармоягузориҳои онҳо нисбат ба идоракунӣ, рафтор, фаъолият ва фурӯш ё дигар ихтиёрдории сармоягузорӣ дар ҳудуди худ фароҳам оварда аст, низ фароҳам меорад.

Моддаи 4 Низоми милии бештари мусоид

1. Ҳар яке аз Тарафҳо ба сармоягузорони Тарафи дигар ва сармоягузориҳои фаро гирифташуда шароити мусоидеро фароҳам меорад, ки дар шароити шабеҳ ба сармоягузорони яке аз Тарафҳои Созишномаи мазкур набуда ва сармоягузориҳои онҳо дар робита ба таъсис, ба даст овардан, тавсеа, идоракунӣ, роҳандозӣ, фаъолият ва фурӯш ё дигар ихтиёрдории сармоягузорӣ дар ҳудуди худ фароҳам меорад.

2. Банди 1 моддаи мазкур ҳамчун уҳдадор кардани ягон Тараф ба сармоягузорони Тарафи дигар ё сармоягузориҳои фаро гирифташуда ягон низоми бартарӣ ё афзалиятнок дар асоси ҳама гуна созишномаи дуҷониба ё бисёрҷониба вобаста ба сармоягузориҳое, ки то санаи эътибор пайдо кардан бастаанд ё имзо шудаанд, шарҳ дода намешаванд.

3. Барои эътимоди бештар тартиби дар моддаи мазкур механизм ё расмиёти ҳалли баҳсҳоро дар бар намегирад, ба монанди онҳое, ки дар фасли В дарҷ гардидаанд, ки дар созишномаҳои байналмилалии сармоягузорӣ ё тиҷоратӣ пешбинӣ шудаанд.

Моддаи 5 Стандарти муомила

1. Ҳар яке аз Тарафҳо ба сармоягузориҳои фаро гирифташуда муомилаи одилона ва баробар ва ҳимояи пурра ва бехатарӣ мутобиқи стандартҳои ҳадди ақалли ҳуқуқи анъанавии байналмилалӣ оид ба муносибат бо хориҷиён фароҳам меорад.

2. Мафҳумҳои «муносибати одилона ва баробар» ва «ҳимояи пурра ва бехатарӣ» ба ғайр аз он чизе, ки ин стандарт талаб мекунад, муомила ё фаротар аз онро талаб намекунад ва ҳуқуқҳои иловагии моддиро ба вуҷуд намеоранд. Ухдадории дар банди 1 моддаи мазкур пешбинишуда аз он иборат аст, ки:

а) «муомилаи одилона ва баробар» уҳдадории рад накардани адолатро дар мурофиаи ҷиноятӣ, шаҳрвандӣ ё маъмурӣ тибқи тартиби муқаррарнамудаи қонун дар бар мегирад;

б) «ҳимояи пурра ва бехатарӣ» аз ҳар як Тараф талаб мекунад, ки сатҳи ҳифзи полисро, ки тибқи ҳуқуқи анъанавии байналмилалӣ заруранд, таъмин намояд.

3. Муайян кардан дар бораи вайрон кардани муқаррароти дигари Созишномаи мазкур ё Созишномаи алоҳидаи байналмилалӣ далели вайрон шудани моддаи мазкурро муайян намекунад.

4. Барои итминони бештар танҳо далели он, ки Тараф тадбиреро меандешад ё намеандешад, ки метавонад ба интизориҳои сармоягузор мувофиқат накунад, ҳатто агар дар натиҷаи он талафот ё осеб дидани сармоягузории фаро гирифташуда ба амал омада бошад ҳам, он вайрон шудани шарти моддаи мазкурро ташкил намедиҳад.

Моддаи 6 Ҷуброни зарар

1. Сарфи назар аз муқаррароти банди 5 моддаи 15, ҳар яке аз Тарафҳо ба сармоягузорони Тарафи дигар ва сармоягузориҳои фаро гирифташуда нисбат ба тадбирҳое, ки қабул мекунад ё нигоҳ медорад, низоми бидуни табъизро нисбат ба чораҳои марбут ба талафоте, ки аз сармоягузориҳо дар ҳудуди худ, ки он дар натиҷаи низоъҳои мусаллаҳона, вазъияти фавқулодаи миллӣ ё низоъҳои шаҳрвандӣ ба вуҷуд меоянд, пешниҳод мекунад.

2. Сарфи назар аз муқаррароти банди 1 моддаи мазкур, агар сармоягузори як Тараф дар ҳолатҳои дар ҳудуди Тарафи дигар зарар бинад, ки он дар натиҷаи:

а) мусодираи сармоягузории фарогирифташуда ё як банди он аз ҷониби мақомоти қудратӣ ё ҳокимияти давлатӣ;

б) нобуд кардани сармоягузории фарогирифташуда ё як банди он аз ҷониби мақомоти қудратӣ ё хокимияти давлатӣ, ки бинобар зарурати вазъият талаб карда нашуда буд.

Тарафи охирин ба сармоягузор товон, ҷуброн ё ҳардуро, вобаста ба вазъият, барои чунин зиёнҳо медиҳад. Ҳама гуна ҷуброн тибқи қисмҳои 2 ва 4 моддаи 7 бо дарназардошти тағйироти дахлдор анҷом дода мешавад.

Моддаи 7 Мусодира ва ҷуброн

1. Ҳеҷ яке аз Тарафҳо наметавонад бевосита ё бавосита сармоягузории фарогирифташударо бо роҳи мусодира ё милликунонӣ (экспроприатсия) муодили чораҳои экспроприатсия гардонад ё миллӣ кунонад, ба истиснои ҳолатҳое, ки:

(а) барои мақсадҳои ҷамъиятӣ;

(б) ба таври ғайри табъиз;

(в) бо баробари пардохти ҷуброн мутобиқи моддаи мазкур;

(г) тибқи тартиби муқаррарнамудаи қонун.

2. Ҷуброни дар зербанди «в» банди якуми моддаи мазкур бояд:

(а) бе таъхир пардохт карда шавад;

(б) ҳамарзиш ба нархи бозории одилонаи сармоягузории мусодирашуда дар лаҳзаи эълони оммавӣ ё ҳангоми содир шудани мусодира «санаи мусодира», ки кадоме аз он пештар бошад;

(в) комилан пардохтпазир ва озодона интиқолшаванда бошад.

3. Агар арзиши бозории одилона бо асъори озод бадалшаванда нишон дода шуда бошад, ҷуброни дар банди «в» банди 1 моддаи мазкур набояд камтар аз арзиши одилонаи бозории рӯзи эълони оммавӣ дар бораи мусодира ё дар санаи мусодира, ки кадоме аз он пештар аст, бо иловаи фоизҳо бо қурби аз ҷиҳати тиҷоратӣ асоснок барои ин асъор, ки аз рӯзи мусодира то санаи пардохт, ба таври мувофиқ ҳисоб карда мешавад, амалӣ мешавад.

4. Агар арзиши одилонаи бозорӣ бо асъори озод бадалшаванда ифода нашуда бошад, ҷуброни дар банди 1 зербанди «в» моддаи мазкур ба асъори пардохт аз рӯи қурби бозории асъори дар рӯзи пардохт амалкунанда табдил дода мешавад, набояд камтар бошад аз:

а) арзиши одилонаи бозорӣ дар санаи эълони оммавӣ дар бораи мусодира ё санаи мусодира, ки кадоме аз он пештар аст, ба асъори озод бадалшаванда бо қурби бозории мубодилаи дар ин сана бартарӣ дошта мубодилашуда;

б) фоизҳо бо меъёри аз ҷиҳати тиҷоратӣ асоснок аз рӯйи ин асъори озод бадалшаванда, ки аз санаи мусодира то санаи пардохт ҳисоб карда шудаанд.

5. Моддаи мазкур ба додани иҷозатномаҳои ҳатмӣ оид ба ҳуқуқи моликияти зеҳнӣ, ки мутобиқи Созишномаи ТРИПС дода шудаанд, инчунин ба бозхонд, маҳдуд ё эҷоди ҳуқуқҳои моликияти зеҳнӣ ба андозае татбиқ намегардад, ки чунин додан, бозхонд, маҳдудият ё эҷод мувофиқи Созишномаи ТРИПС бошанд.

6. Тарафҳо тасдиқ мекунанд, ки фаҳмиши муштарак оид ба зерин доранд:

а) амал ё як қатор амалҳои Тараф наметавонад мусодираро (экспроприатсияро) ташкил диҳад, ба шарте ки он ҳуқуқи моликияти моддӣ ё ғайримоддӣ ё манфиати молу мулкро дар сармоягузорӣ вайрон накунад;

б) моддаи мазкур ду ҳолатро баррасӣ мекунад: якум мусодираи (экспроприатсияи) мустақим, ки дар он сармоягузорӣ миллӣ карда мешавад ё ба тариқи дигар мустақиман тавассути интиқоли расмии моликият ё ба таври мустақим мусодира карда мешавад. Дуюм мусодираи ғайримустақим мебошад, ки дар он амал ё силсилаи амалҳои тарафҳо ба мусодираи мустақим бе интиқоли расмии моликият ё мусодираи мустақим баробар аст;

в) муайян кардани он, ки оё амал ё як қатор амалҳои Тараф дар вазъияти мушаххаси воқеӣ мусодираи ғайримустақимро ташкил медиҳад, тафтиши далелҳоро дар ҳар як ҳолат талаб мекунад, ки дар қатори омилҳои дигар ба назар гирифта мешавад:

- оқибатҳои иқтисодии амалҳои ҳукумат, гарчанде ки як амал ё силсилаи амалҳои тарафҳо ба арзиши иқтисодии сармоягузорӣ таъсири манфӣ мерасонад, танҳо худаш исбот намекунад, ки мусодираи ғайримустақим рух додааст;

- то чӣ андоза амалҳои ҳукумат ба интизориҳои возеҳ ва мулоҳизакоронаи, ки аз ҷониби сармоягузорӣ дастгирӣ мешаванд, халал мерасонад;

- хусусият ва мақсади амали ҳукумат;

г) ба истиснои ҳолатҳои кам андар кам, амалҳои танзимкунандаи ғайри табъизи Тарафҳо, ки барои ҳифзи ҳадафҳои қонунии некӯаҳволии ҷамъиятӣ, аз қабили ахлоқи ҷамъиятӣ, саломатии ҷамъиятӣ, бехатарӣ ва муҳити зист тарҳрезӣ ва татбиқ мешаванд, мусодираи ғайримустақим намебошанд.

Моддаи 8 Интиқол

1. Ҳар яке аз Тарафҳо иҷозат медиҳад, ки ҳама интиқолҳои марбут ба сармоягузории фаро гирифташуда озодона ва бидуни таъхир ворид ва берун аз ҳудуди он анҷом дода шаванд. Ба чунин интиқолҳо дохил мешаванд:

а) саҳмгузорӣ ба сармоя;

б) фоида, суди сармоя, фоидаи сармоя ва даромад аз фурӯши ҳама ё як банди сармоягузории фарогирифташуда ё аз барҳамдиҳии ҷузъӣ ё пурраи сармоягузории фаро гирифташуда;

в) фоизҳо, роялти, ҳаққи идоракунӣ, кӯмаки техникӣ ва пардохтҳои дигар;

г) пардохтҳое, ки тибқи шартнома, аз ҷумла шартномаи қарзӣ анҷом дода мешаванд;

д) пардохтҳое, ки тибқи моддаҳои 6 ва 7 Созишномаи мазкур анҷом дода мешаванд;

е) пардохтҳое, ки аз баҳс бармеоянд;

ё) даромад ва подошпулии шаҳрванди як Тараф, ки дар доираи сармоягузории пӯшида дар ҳудуди Тарафи дигар кор мекунад.

2. Ҳар яке аз Тарафҳо иҷозат медиҳад, ки интиқолҳои марбут ба сармоягузории фаро гирифташуда бо асъори озод бадалшаванда тибқи қурби бозории асъор, ки дар вақти интиқол мавҷуд аст, анҷом дода шаванд.

3. Ҳар яке аз Тарафҳо иҷозат медиҳад, ки баргардонидани натурали марбут ба сармоягузории фаро гирифташуда, ки дар созишномаи хаттӣ байни Тараф ва сармоягузори фаро гирифташуда ё сармоягузори Тарафи дигар иҷозат дода шудааст ё муайян карда шавад.

4. Сарфи назар аз муқаррароти бандҳои 1-3 моддаи мазкур, Тараф метавонад интиқолро тавассути татбиқи одилона, бидуни табъиз ва софдилонаи қонунҳо ва қоидаҳои худ, ки ба масъалаҳои:

а) муфлисшавӣ ё ҳимояи ҳуқуқи кредиторон;

б) эмиссия, савдо ё муомилоти коғазҳои қиматнок, фьючерсҳо, оптсионҳо ё ҳосилаҳо;

в) ҷиноят, қонуншиканиҳои ҷиноӣ;

г) ҳисоботи молиявӣ ё баҳисобгирии интиқолҳо ҳангоми зарурат барои кумак ба мақомоти ҳифзи ҳуқуқ ё танзимкунандаи молиявӣ;

д) иҷрои ҳукм ё қарорҳо дар мурофиаи судӣ ё маъмурӣ; ё

е) риояи дигар қонунҳо ва санадҳои меъёрии ҳуқуқиеро, ки ба Созишномаи мазкур мухолиф нестанд, пешгирӣ намояд.

5. Дар сурати ба миён омадани мушкилоти ҷиддии тавозуни пардохт, мушкилоти молиявии беруна ё таҳдиди он, ҳеҷ муқаррарот дар Созишномаи мазкур набояд ҳамчун монеъ шудан ба Тарафҳо аз андешидани чораҳои маҳдудкунанда нисбат ба пардохтҳо ё интиқолҳои марбут ба гардиши сармоя шарҳ дода шавад. Ҳама гуна чораҳое, ки мутобиқи ин банд андешида ё нигоҳ дошта мешаванд, бояд:

а) моддаҳои Созишномаи Хазинаи Байналмилалии Асъорро, вобаста ба вазъият, риоя кунад;

б) хусусияти муваққатӣ дошта, тадриҷан бо беҳтар шудани вазъияти дар ин банд зикршуда қатъ мегардад ва набояд аз ҳаждаҳ (18) моҳ зиёд бошад. Аммо дар сурати ба амал омадани ҳолатҳои фавқулода, як Тараф метавонад ин гуна чораҳоро пас аз огоҳии пешакӣ ва машварат бо Тарафи дигар ба муддати як дувоздаҳ моҳ тамдид намояд;

в) ба моддаҳои 3 ва 4 Созишнома мухолифат накунад;

г) бо моддаи 7 [Мусодира ва ҷуброн] мувофиқ бошад;

д) боиси мубодилаи як чанд каратаи қурби асъор нагардад; ва

е) ба таври фаврӣ ба Тарафи дигар хабар дода шавад ва ҳарчи зудтар нашр шавад.

Моддаи 9 Талабот оид ба иҷроиш

1. Ҳеҷ яке аз Тарафҳо наметавонад вобаста ба таъсис, ба даст овардан, тавсеа, идоракунӣ, пешбурд, тадбиқ ё фурӯш ё ихтиёрдории дигари сармоягузории сармоягузори Тарафи дигар ва ё давлате, ки яке аз Тарафҳо намебошад, дар ҳудуди худ иҷро ё таъмини маҷбуран иҷро кардани ягон талабот, уҳдадори ё вазифаро кунад:

а) содироти сатҳ ё фоизи муайяни молҳо ё хизматрасониҳо;

б) ноил шудан ба сатҳ ё фоизи муайяни қонеъ гардонии дохилии молҳо ё хизматрасониҳо;

в) харидан, истифода бурдан ё додани бартарият нисбат ба моли истехсолшуда ё хизматрасоние, ки дар каламрави давлати худ буда, ё аз шахсон ё корхонахои дар ҳудуди давлати худ буда харидани мол ё хизматрасонӣ;

г) ба ҳар роҳ ҳаҷм ё арзиши воридотро ба ҳаҷм ё арзиши содирот ё ба маблағи воридоти асъори бо чунин сармоягузорӣ алоқамандро мутаносиб намояд;

д) фурӯши молҳо ё хизматрасониҳоро дар ҳудуди худ, ки чунин сармоягузорӣ тавлид мекунад ё таъмин менамояд, бо роҳи алоқамандии чунин фурӯш бо ҳар роҳ ба ҳаҷм ё арзиши содироти худ ё даромади асъорӣ маҳдуд намояд;

е) интиқол додани технологияи мушаххас, раванди истеҳсолӣ ё дигар донишҳои моликият ба шахси дар ҳудуди давлати худ буда;

ё) танҳо аз давлати Тараф таъмин кардани молҳое, ки чунин сармоягузорӣ истеҳсол мекунад ё хизматрасониҳоеро, ки он ба бозори мушаххаси минтақавӣ ё бозори ҷаҳонӣ мерасонад;

ж) дар ҳудуди худ ба технология ё кормандони ҳамон Тараф афзалият дода шавад, инчунин ҳангоми харид, истифодабарӣ чунин карда шавад;

- аз харид ё истифода ё мувофиқи афзалият ба технологияи мушаххас дар ҳудуди худ монеъ мешавад,

барои таъмини ҳимоя аз рӯйи шаҳрвандӣ ба сармоягузорон ё сармоягузориҳои худ ё технологияи Тараф ё шахсони Тараф;

з) ҷойгир кардани саридора минтақа ё бозори ҷаҳонӣ дар ҳудуди он ё;

и) ба даст овардани фоиз ё арзиши тадқиқот ва коркард дар ҳудуди худ.

2. Ҳеҷ яке аз Тарафҳо вобаста ба таъсис, ба даст овардан, тавсеа, идоракунӣ, гузаронидан, фаъолият ё фурӯш ё ихтиёрдории дигари сармоягузорӣ дар ҳудуди худ аз сармоягузори Тарафи дигар ё аз ҷониби як Тараф, бо риояи ҳама гуна талабот наметавонад бартарият гирад ё гирифтани онро идома диҳад:

а) ноил шудан ба сатҳи муайян ё фоизи қонеъ гардонии дохилӣ;

б) харидан, истифода бурдан ё додани бартарият ба моли дар ҳудуди худ истехсолшуда ё харидани мол аз шахсони дар ҳудуди худ буда;

в) ба ҳар роҳ ҳаҷм ё арзиши воридотро ба ҳаҷм ё арзиши содирот ё ҳаҷми воридоти асъори хориҷӣ, ки бо чунин сармоягузориҳо алоқамандро мутаносиб намояд;

г) фурӯши молҳо ё хизматрасониҳоро дар ҳудуди худ, ки дар натиҷаи чунин сармоягузориҳо истеҳсол ё таъмин карда мешаванд, бо роҳи алоқамандии чунин фурӯш бо ҳар роҳ ба ҳаҷм ё арзиши содирот ё даромади асъориаш маҳдуд созад.

3. а) Ҳеҷ муқаррарот дар банди 1 моддаи мазкур набояд ҳамчун монеъ шудан ба як Тараф дар робита бо сармоягузории худ дар ҳудуди он аз ҷониби сармоягузори Тарафи дигар ё тарафи иштирок надошта аз гузоштан ё иҷрои талабот ё иҷрои уҳдадорӣ шарҳ дода шавад ё уҳдадории ҷойгир кардани истеҳсолот, хизматрасонӣ, таълим додан ё киро кардани коргарон, сохтан ё васеъ кардани иншооти муайян, ё гузаронидани тадқиқоти илмӣ ва конструкторӣ дар ҳудуди он ба шарте, ки чунин амал ба банди 1 зербанди «ё» моддаи мазкур мувофиқ бошад;

б) ҳеҷ муқаррарот дар банди 2 набояд ҳамчун монеъ шудан ба як Тараф дар робита ба сармоягузорӣ дар ҳудуди он аз ҷониби сармоягузори Тарафи дигар ё тарафи иштирок надошта барои гирифтани шарти гирифтани бартарият ё идомаи гирифтани бартарият бо риояи талабот шарҳ дода нашавад. Дар бораи чойгиркунии истехсолот, хизматрасонӣ, тайёр кардан ё бо кор таъмин намудани коргарон, сохтан ё васеъ кардани объектҳои алоҳида ё дар ҳудуди он гузарондани тадқиқот ва конструкторӣ фаҳмида шавад;

в) муқарароти банди 1 зербанди «ё» моддаи мазкур татбиқ намегардад:

- ҳангоме ки Тараф мутобиқи моддаи 31 Созишномаи ТРИПС ба истифодаи ҳуқуқи моликияти зеҳнӣ иҷозат медиҳад ё чораҳоеро, ки ифшои маълумоти моликиятро талаб мекунанд, ки ба доираи ва ба моддаи 39 Созишномаи ТРИПС мувофиқанд;

- дар сурате, ки аз ҷониби суд, суди маъмурӣ ё мақоми рақобат барои ислоҳи амале, ки пас аз мурофиаи судӣ ё маъмурӣ мутобиқи қонуни рақобати Тарафҳо мухолифи рақобат дониста шудааст, талабот гузошта шуда бошад ё уҳдадорӣ ё уҳдадорӣ иҷро карда шавад;

г) ба шарте, ки ин гуна чораҳо ба таври худсарона ё беасос татбиқ нашаванд ва ба шарте, ки ин гуна чораҳо маҳдудияти пинҳоншуда дар савдо ё сармоягузории байналмилалӣ набошанд, зербандҳои б), в) ва ё) банди 1 ва зербандҳои а) ва б) банди 2 набояд ҳамчун монеъ шудан ба Тараф аз андешидан ё нигоҳ доштани чораҳо, аз ҷумла чораҳои экологӣ:

- барои таъмини риояи қонунҳо ва санадҳои меъёрие, ки ба Созишномаи мазкур мухолиф нестанд;

- барои ҳифзи ҳаёт ё саломатии одамон, ҳайвонот ё растаниҳо зарур аст; ё

- вобаста ба нигоҳдории захираҳои табиии зинда ва ғайризинда;

(e) зербандҳои а), б) ва в) банди 1 ва зербандҳои а) ва б) банди 2 ба талаботи мутобиқат ба молҳо ё хизматрасониҳо барои мусоидат ба содирот ва барномаҳои кумаки хориҷӣ татбиқ намегарданд;

ё) зербандҳои б), в) ва ё) банди 1 ва зербандҳои а) ва б) банди 2 ба хариди давлатӣ татбиқ намегарданд;

ж) зербандҳои а) ва б) банди 2 нисбат ба талаботе, ки Тарафи воридкунанда нисбат ба таркиби молҳое, ки барои мувофиқат ба тарифҳои имтиёзнок ё квотаҳои имтиёзнок заруранд, татбиқ намегарданд.

Моддаи 10 Роҳбарияти болоӣ ва Шурои нозирон

1. Ҳеҷ яке аз Тарафҳо талаб карда наметавонад, ки корхонаи бо сармоягузорӣ фарогирифташавандаи ин Тараф ба вазифаҳои роҳбарикунанда шахсони воқеии ягон миллати мушаххасро таъин кунад.

2. Тараф метавонад талаб кунад, ки аксарияти аъзои Шурои нозирон ё ҳар кумитаи корхонаи ин Тараф, ки объекти сармоягузорӣ мебошад, шаҳрвандони кишвари муайян ё дар ҳудуди кишари ин Тараф резидентон бошанд, ба шарте ки, талаботи мазкур қобилияти сармоягузорро дар амалӣ намудани назорат аз болои сармоягузории худ ба таври назаррас халалдор намесозад.

Моддаи 11 Вуруди ҳайати кормандон

1. Ба шарти риоя кардани чораҳои худ марбут ба саломатӣ, бехатарии ҷамъиятӣ ва амнияти миллӣ, ки нисбати вуруд ва будубош татбиқ мегарданд, Тараф ба воридшавӣ ва будубоши муваққатии кормандони зерин иҷозат медиҳад:

а) ташрифкунандагони корӣ: шаҳрвандони Тарафи дигар, ки дар ҳудуди он корхона таъсис додаанд ё таъсис дода истодаанд, метавонанд ворид шуда, муваққатан дар ҳудуди он қарор дошта бошанд, аз ҷумла шаҳрвандони Тарафи дигар, ки дар корхонаи Тарафи дигар дар вазифаҳои роҳбарикунанда кор мекунанд ва барои дар ҳудуди он таъсис додани корхона масъул мебошанд;

б) ҷойивазкунии дохиликорпоративӣ: менеҷерон, роҳбарон ва мутахассисоне, ки ҳамчун кормандони роҳбарикунандаи корхонаи Тарафи дигаре, ки дар ҳудуди он корхона таъсис додааст, муваққатан ҳамчун ҷойивазкунии дохиликорпоративӣ ҷойи кориашон иваз карда мешавад.

2. Муҳлати иҷозаи будубош барои ташрифкунандагони корӣ то 90 рӯз ва барои шахсони ҷойивазкунии дохиликорпоративиро анҷомдиҳанда то се (3) солро ташкил медиҳад.

3. Моддаи мазкур ба ташрифкунандагони корӣ ва ҷойивазкунии дохиликорпоративӣ, ки дар ташкилоти ғайритиҷоратӣ кор мекунанд, паҳн намегардад.

Моддаи 12 Шаффофият

1. Ҳар яке аз Тарафҳо таъмин менамояд, ки қонунҳо, қоидаҳо, расмият ва қарорҳои маъмурии татбиқи умумӣ марбут ба дилхоҳ масъалаҳое, ки дар Шартномаи мазкур фаро гирифта шудаанд, фавран интишор ё ба таври дигар дастраси умум гардонида шаванд.

2. Интишори тадбирҳои вобаста ба сармоягузорӣ пешниҳодшаванда

а) ҳар як Тараф дар доираи ваколати худ бояд:

- ҳама гуна тадбирҳои дар банди 1 моддаи мазкур зикршударо, ки он андешидани онро пешниҳод мекунад, сари вақт дар шакли хаттӣ нашр кунад;

- ба шахсони манфиатдор ва Тарафҳои дигар имконияти оқилонаро барои шарҳ намудани чунин чораҳои пешниҳодшуда фароҳам орад.

б) ҳар як Тараф нисбат ба қонунҳо ва санадҳои меъёрии истифодаи умум марбут ба ҳама гуна масъалаи бо Созишномаи мазкур фарогирифташуда, ки мутобиқи банди 1 моиддаи зикршуда нашр шудаанд, аз ҷумла:

- қонун ва қоидаҳои пешниҳодшавандаро дар сомона ё маҷаллаи расмӣ ё нашрияи миллӣ интишор мекунад;

- дар аксари мавридҳо бояд қонунҳо ва қоидаҳои пешниҳодшавандаро на камтар аз 30 рӯз пеш аз санаи манзур шудани ташреҳоти ҷамъиятӣ интишор кунанд; ва

- бояд кӯшиш ба харҷ диҳад, ки ташреҳоти аз тарафҳои манфиатдор оид ба чунин қонунҳо ва қоидаҳои пешниҳодшуда бадастомадаро ба инобат гирад;

в) ҳар як Тараф вобаста ба қонунҳо ва санадҳои меъёрии татбиқи умум, ки нисбат ба ҳама гуна масъалаҳое, ки бо Созишномаи мазкур фаро гирифта шудааст, аз ҷумла:

- қонун ва қоидаҳоро дар сомонаи расмӣ, дар маҷаллаҳои расмӣ ё нашрияи миллӣ нашр мекунанд;

- ба қадри имкон, муҳлати оқилонаи байни интишор ва эътибори қонунӣ пайдо кардани қонунҳо ва қоидаҳоро таъмин намояд.

3. Интишори дигар маълумоти марбут ба сармоягузорӣ

Ҳар як Тараф иттилооти барои сармоягузорон амаҳиятдоштаро тавассути воситаҳои электронӣ пешниҳод мекунад ва ба андозаи зарурат ин маълумотро нав мекунад. Чунин маълумот инҳоро дар бар мегирад:

(а) маълумот дар бораи кадом бахшҳо барои сармоягузории мустақими хориҷӣ кушода, маҳдуд ё мамнуъ мебошанд;

(б) дар ҷое, ки ин амалан имконпазир аст, маълумот дар бораи қадамҳои амалии барои сармоягузорӣ дар ҳудуди кишвар зарурбуда. Чунин маълумот бояд аз ҷумла, агар мавҷуд бошанд, талабот ва расмиёти марбут ба инҳоро дар бар гирад:

- таъсис додани ширкат ва бақайдгирии соҳибкорӣ;

- пайвастшавӣ ба инфрасохтори асосӣ;

- ба даст овардан ва бақайдгирии моликияти хусусӣ;

- иҷозат барои сохтмон;

- интиқол ва пардохтҳои сармоя;

- пардохти андозҳо;

- имтиёзҳои давлатии барои сармоягузорон дастрас; ва

- ба танзим овардани муфлисшавӣ;

в) маълумот барои тамос бо мақомоти салоҳиятдори дахлдор.

4. Портали ягонаи иттилоотӣ

а) Ҳар яке аз Тарафҳо ба қадри имкон кӯшиш мекунад, ки чораҳо ва иттилооти дар бандҳои 1 ва 4 зикршударо тавассути портали ягонаи иттилоотӣ дастрас намояд, ки он пешниҳоди истинодҳои интернетии дахлдорро ба нашрияҳои электронӣ дар бар мегирад.

б) Ҳар яке аз Тарафҳо кӯшиш мекунад, ки портали ягонаи иттилоотӣ мунтазам нав карда шавад.

5. Барои дастрасӣ ба иттилоот маблағ талаб карда намешавад.

Аз сармоягузори Тарафи дигар барои дастрасӣ ба чораҳо ё маълумоти дар моддаи мазкур пешбинишуда ҳеҷ гуна маблағ ситонида намешавад.

Моддаи 13 Талабот ва тартиби додани иҷозатнома

1. Қоидаҳои зерин нисбат ба тадбирҳое, ки Тарафҳо нисбат ба талабот ва расмиёти иҷозатномадиҳӣ андешида ё дастгирӣ менамояд, татбиқ мешаванд, ки ба таъсис ва амали сармоягузориҳои фаро гирифташуда дар ҳудуди чунин Тараф таъсир мерасонанд.

2. Қоидаҳои мазкур ба дархостҳо ва тамдиди раводид, иҷозатномаи иқомат ва иҷозатномаи кор дахл надоранд.

3. Ҳар яке аз Тарафҳо бо мақсади пешгирӣ намудани худсарона амалӣ намудани ваколатҳои арзёбии мақомоти салоҳиятдор, таъмин менамояд, ки чораҳои марбут ба талабот ва расмиёти иҷозатномадиҳӣ ба меъёрҳои зерин асос ёфта бошанд:

а) возеҳӣ;

б) объективӣ ва шаффоф;

в) пешакӣ муқаррар карда шуда, пешакӣ интшор ва дастраси умум гардонда шудаанд.

4. Тартиби иҷозатномадиҳӣ бояд дақиқ, то ҳадди имкон сода бошад, пешакӣ интишор карда шуда, набояд сармоягузориро беасос мушкил ва ба таъхир нагузорад.

5. Ҳама гуна пардохтҳои иҷозатдодашуда, ки аз тарафи мақомоти салоҳиятдор аз аризадиҳанда вобаста ба таъсис ва ба даст овардани корхона ситонида мешаванд, аз ҷумла хироҷ барои тағйир додан ё тамдиди чунин иҷозатнома бояд оқилона ва бо хароҷоти маъмурӣ ба чунин расмиёти иҷозатдиҳии дахлдор мутаносиб бошад. Ҳар яке аз Тарафҳо саъй хоҳад кард, ки боҷи иҷозатномадиҳии худро бо мақсади кам кардани шумора ва навъҳои онҳо, давра ба давра аз нав дида барояд.

6. Дар сурати рад шудани ариза аз ҷониби мақоми салоҳиятдор, аризадиҳанда бояд ба таври хаттӣ ва бидуни таъхири беасос дар ин бора огоҳ карда шавад. Дар асоси дархост ба аризадиҳанда инчунин дар бораи сабабҳои рад кардани ариза ва муҳлати шикоят аз болои қарор хабар дода мешавад.

7. Ҳар яке аз Тарафҳо кафолат медиҳад, ки пас аз додани иҷозатнома ё иҷозат бидуни таъхири беасос эътибор пайдо хоҳад кард.

Моддаи 14 Сармоягузорӣ ва тағйирёбии иқлим

Бо эътирофи аҳаммияти ноил шудан ба ҳадафи ниҳоии Конвенсияи қолабии СММ оид ба тағйирёбии иқлим дар соли 1992, инчунин ҳадафҳо ва вазифаҳои Созишномаи Париж, ки Конфронси тарафҳои Конвенсияи қолабии Созмони Милали Муттаҳид оид ба тағирёбии иқлим дар соли 2015, барои мубориза бо тағйирёбии иқлим ва оқибатҳои он қабул кардааст, ва уҳдадориҳои зиёд кардани саҳми сармоягузорӣ дар коҳиш додани таъсири тағйирёбии иқлим ва мутобиқшавӣ ба онро ба зимма гирифта, ҳар яке аз Тарафҳо сармоягузориҳои марбут ба коҳиш ва мутобиқшавӣ ба тағйирёбии иқлим аҳаммиятдоштаро ҳавасманд мегардонад ва мусоидат мекунад.

Моддаи 15 Чораҳои номуносиб

1. Моддаҳои 3, 4, 9 ва 10 татбиқ намегарданд нисбати:

а) ҳама гуна чораҳои номуносиби мавҷуда, ки дар ҳудуди он нигоҳ дошта мешаванд;

б) идома додани ҳама гуна чораи номуносиб, ки дар зербанди (а) зикр шудааст;

в) ислоҳ ба ҳама гуна чораи номувофиқ, ки дар зербанди (а) нишон дода шудааст, ба он андозае, ки ислоҳ номувофиқати чораи бевосита пеш аз ворид шудан ба ин уҳдадориҳоро зиёд намекунад.

2. Моддаҳои 3 ва 4 Созишномаи мазкур нисбати ҳама гуна чораҳое, ки ба доираи истисно ё дуршавӣ аз уҳдадориҳои дар моддаҳои 3 ё 4 Созишномаи ТРИПС, ки махсусан дар моддаҳои мазкур ва дар моддаи 5 Созишномаҳои ТРИПС пешбинӣ шудаанд, татбиқ намегарданд.

3. Моддаҳои 3 ва 4 созишномаи мазкур нисбати субсидияҳо ё грантҳои аз ҷониби Тараф пешниҳодшуда, аз ҷумла қарзҳо, кафолатҳо ва суғуртаи аз ҷониби ҳукумат дастгиришаванда татбиқ намегарданд.

4. Моддаҳои 3 ва 4 Созишномаи мазкур ба харидҳои давлатӣ татбиқ намегарданд.

5. Тарафҳо кӯшиш ба харҷ хоҳанд дод, ки чораҳои номуносиб тадриҷан бартараф карда шаванд.

Моддаи 16 Расмиёти махсус ва талабот нисбати иттилоот

1. Ҳеҷ муқаррарот дар Моддаи 3 Созишномаи мазкур набояд ҳамчун монеъ шудан ба як Тараф аз қабул ё нигоҳ доштани чорае, ки расмиёти махсусро дар робита бо сармоягузориҳои фаро гирифташуда ҷорӣ мекунад, ба монанди талабот дар бораи пешниҳоди дархост дар бораи таъсис ва тағйир додани сармоягузориҳои аз ҷониби Тарафи дигар пӯшидашаванда шарҳ дода нашавад, ба шарте ки чунин расмиёт ба ҳимояи аз ҷониби Тараф ба сармоягузорони Тарафи дигар пешниҳодшуда ва сармоягузориҳои дар доираи Созишномаи мазкур фарогирифташуда ба таври ҷиддӣ зарар нарасонанд.

2. Сарфи назар аз муқаррароти моддаҳои 3 ва 4 Созишномаи мазкур, як Тараф метавонад аз сармоягузори Тарафи дигар ё сармоягузориҳои фарогири он пешниҳод намудани маълумотро дар бораи ин сармоягузориҳо танҳо барои мақсадҳои иттилоотӣ, оморӣ ё маъмурӣ талаб намояд. Тараф розӣ аст, ки ҳама гуна маълумоти махфии тиҷоратиро аз ҳама гуна ошкоршавӣ, ки метавонад ба мавқеи рақобатпазири сармоягузор ё сармоягузории фаро гирифташуда зарар расонад, муҳофизат кунад. Ҳеҷ муқаррарот дар ин банд набояд ҳамчун монеъ шудан ба як Тараф ҷиҳати бо дигар тарз гирифтани маълумот ё ифшои иттилоот дар робита бо татбиқи одилона ва софдилона қонунгузории худ тафсир карда шавад.

Моддаи 17 Суброгатсия

Агар Тараф (ё ягон мақоми қонунгузор, муассиса ё агентии давлатӣ ё корпоратсияе, ки Тараф таъин кардааст) ба сармоягузори Тараф тибқи кафолат, шартномаи суғурта ё шакли дигари пардохт, ки он нисбат ба сармоягузории фаро гирифта шудааст, пардохт кунад, Тарафи дигаре, ки дар ҳудуди он сармоягузории фарогирифташаванда анҷом дода шудааст, суброгатсия ё интиқоли ҳама гуна ҳуқуқҳоеро, ки сармоягузор тибқи Созишномаи мазкур нисбат ба Сармоягузории фарогирифташуда соҳиб мешуд, агар суброгатсия намебуд, аз ҷумла ҳама гуна ҳуқуқҳои дар боби В дарҷгардидаро эътироф мекунад ва ба сармоягузор аз имконияти татбиқи чунин ҳуқуқҳо дар доираи суброгатсия пешбинӣ мегардад.

Моддаи 18 Рад намудан аз пешниҳоди имтиёзҳо

1. Тараф метавонад ҳар вақт, аз ҷумла пас аз оғози мурофиаи арбитраж мутобиқи боби В Созишномаи мазкур манфиатҳои Созишномаи мазкурро ба сармоягузори Тарафи дигар, ки корхонаи чунин Тарафи дигар мебошад ва сармоягузориҳои ин сармоягузор рад кунад, агар давлате, ки Тараф нест, ё шахси давлатӣ, ки Тараф нест, соҳиби корхона мебошанд ё онро назорат кунанд, ва Тарафи пешниҳодкунии афзалиятҳоро радкунанда:

а) бо кишваре, ки Тараф нест, муносибатҳои дипломатӣ надорад; ё

б) нисбат ба кишвари иштирокчӣ набуда ё шахси кишвари иштирокчӣ набуда, ки муомилаҳоро бо корхона манъ мекунад ва ё агар манфиати Созишномаи мазкур ба корхона ё сармоягузории он дода мешуд, вайрон ё сарфи назар карда мешуданд, чораҳо меандешад ё нигоҳ медорад.

2. Тараф метавонад ҳар вақт, аз ҷумла пас аз оғози мурофиаи арбитраж мутобиқи боби В Созишномаи мазкур аз пешниҳод намудани афзалиятҳои Созишномаи мазкур ба сармоягузори Тарафи дигар, ки корхонаи чунин Тарафи дигар мебошад ва сармоягузориҳои ин сармоягузорро рад кунад, агар корхона дар ҳудуди Тарафи дигар фаъолияти назаррас надошта бошад ва корхона ба Тараф, шахсони Тараф ё Тарафи радкунанда тааллуқ надорад ё аз ҷониби Тараф назорат намешавад.

Моддаи 19 Ошкор намудани маълумот

Ҳеҷ муқаррарот дар Созишномаи мазкур набояд аз ҷониби Тараф пешниҳод ё иҷозати дастрасӣ ба иттилооти ҳифзшаванда ё маълумоти дигари махфиеро талаб кунад, ки ифшои онҳо ба иҷрои қонун монеъ мешавад ё ба таври дигар ба манфиатҳои ҷамъиятӣ мухолифат мекунад ё ба манфиатҳои қонунии тиҷоратии корхонаҳои мушаххаси давлатӣ ё хусусӣ зарар мерасонад.

Моддаи 20 Амнияти асосӣ

1. Ҳеҷ муқаррарот дар Созишномаи мазкур наметавонад тафсир карда шавад:

а) аз Тараф талаб кардани пешниҳод ё иҷозати дастрасӣ ба ҳама гуна иттилооте, ки ифшои он ба манфиатҳои асосии амниятии он мухолиф аст; ё

б) ба Тараф ҷиҳати татбифи чораҳое, ки барои иҷрои уҳдадориҳои худ оид ба нигоҳдорӣ ё барқарор кардани сулҳ ё амнияти байналмилалӣ ва ё ҳифзи манфиатҳои асосии амниятии худ зарур мешуморад, монеа бунёд накунад.

2. Нисбати сармоягузорони Тарафи дигар ва сармоягузориҳо, ки чунин чораҳо ба онҳо дахл мекунад, ҳар як Тараф ба онҳо, сарфи назар аз моликияти давлатӣ ва ё хусусӣ буданаш, муносибати бидуни табъизро таъмин менамояд.

Моддаи 21 Чораҳои эҳтиётӣ

1. Сарфи назар аз ҳама гуна муқаррароти дигари Созишномаи мазкур, ба як Тараф андешидан ё нигоҳ доштани чораҳои марбут ба хизматрасонии молиявӣ бо сабабҳои эҳтиётӣ, аз ҷумла барои ҳифзи сармоягузорон, амонатгузорон, дорандагони полисҳо ё шахсоне, ки таҳвилкунандани хизматрасониҳои молиявӣ уҳдадориҳои фидутсиарӣ доранд, ё барои таъмини якпорчагӣ ва устувории системаи молиявӣ, манъ карда намешавад.

2. Ҳеҷ муқаррарот дар Созишномаи мазкур нисбати чораҳои бетабъизии истифодаи умум бо мақсади татбиқи сиёсати пулию қарзӣ ва сиёсати қарзӣ ё сиёсати қурби асъории бо он вобастабуда паҳн намегардад. Банди мазкур ба уҳдадориҳои Тарафҳоро тибқи моддаи 8 Созишномаи мазкур таъсир намерасонад.

Моддаи 22 Эътибор пайдо кардани муҳлати амал ва қатъи амал

1. Тарафҳо якдигарро тавассути роҳҳои дипломатӣ дар бораи анҷоми расмиёти ҳуқуқии дохилидавлатӣ оид ба тасдиқ ва эътибор пайдо кардани Созишномаи мазкур ба таври хаттӣ огоҳ мекунанд. Созишномаи мазкур дар маҳлати 30 рӯз баъд аз гирифтани ду огоҳинома эътибор пайдо мекунад. Он дар давоми понздаҳ сол эътибор дорад ва баъд аз он, агар мутобиқи банди 2 қатъ нашавад, амал мекунад.

2. Тараф метавонад Созишномаи мазкурро дар охири давраи аввали даҳсола ё ҳар вақти баъд аз он як сол қабл бо ирсол намудани огоҳномаи хаттӣ ба Тарафи дигар қатъ намояд. Қатъи амал 1 сол пас аз санаи гирифтани огоҳиномаи хаттӣ эътибор пайдо мекунад.

3. Нисбати сармоягузориҳои пӯшонидашаванда, ки то санаи қатъи амали Созишномаи мазкур анҷом дода шудаанд, ҳамаи бандҳои дигар ба муҳлати иловагии понздаҳ соли аз рӯзи қатъ кардани амали Созишнома идома меёбанд.

4. Пас аз эътибор пайдо кардани Созишномаи мазкур Созишномаи байни Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Ҷумҳурии Мардумии Чин дар бораи ҳавасмандгардонӣ ва ҳифзи мутақобилаи сармоягузаорӣ, ки 9 марти соли 1993 ба имзо расонида шудааст, беъэтифор дониста мешавад.

Фасли B

Моддаи 23 Машваратҳо

1. Дар сурати ба миён омадани баҳси сармоягузорӣ, агар даъвогар нияти ба суди арбитраж супоридани баҳсро дошта бошад, он бояд на дертар аз 180 рӯз пеш аз ба суди арбитраж пешниҳод кардани баҳс, ба ҷавобгар дар бораи гузаронидани машварат дархост фиристад. Дархост бояд дар бар гирифта бошад:

а) нишон додани ном ва суроғаи даъвогар;

б) барои ҳар як даъво муқаррароти Созишномаи мазкур ё созишномаи сармоягузорие, ки эҳтимолан вайрон карда шудааст ва дилхоҳ дигар муқаррароти дахлдори дигар нишон дода шаванд;

в) барои ҳар як даъво чораҳо ё ҳодисаҳо, ки боиси даъво мегарданд, нишон дода шаванд;

г) ҳимояи судиии дархсотшаванда ва маблағи тахминии зарари талабшаванда нишон дода шаванд.

2. Ҳангоми пешниҳоди дархост оид ба машварат тибқи ҳамин боб даъвогар ва ҷавобгар бо мақсади ба даст овардани қарори барои Тарафҳо қобили қабул машварат мекунанд.

Моддаи 24 Ба арбитраж пешниҳод намудани даъво

1. Дар ҳолате, ки тарафи баҳс чунин шуморад, ки баҳсро мутобиқи моддаи 23 Созишномаи мазкур бо роҳи машваратҳо ҳал кардан мумкин нест ва аз рӯзи дархост оид ба гузаронидани машварат 180 рӯз гузашта бошад:

а) ҷавобгар инҳоро вайрон кардааст:

- уҳдадорӣ тибқи моддаҳои 3 ва 4 ба шарте ки даъво ба ҳеҷ ваҷҳ ба низом оид ба таъсис, ба даст овардан ё тавсеаи сармоягузорӣ дар ҳудуди Тараф алоқаманд набошад;

- моддаҳои 5-10 Созишномаи мазкур;

- созишномаи сармоягузорӣ;

б) даъвогар аз сабаби ин вайронкунӣ ё бар асари он зиён ё зарар дидааст.

2. Сармоягузори Тараф наметавонад даъворо мутобиқи ҳамин боб оғоз кунад ё идома диҳад, агар даъво бо ҳамон чора ё чораҳое, ки тибқи моддаи мазкур эҳтимол вайронкуниро ташкил медиҳанд ва аз ҳамон ҳодисаҳо ё ҳолатҳо бармеоянд, тибқи созишномаи байни ҷавобгар ва давлат, ки Тараф нест, оғоз ё идома дода шаванд тавассути:

а) корхонаи давлатӣ, ки Тараф набуда, мустақиман ё ғайримустақим ба сармоягузори яке аз Тараф тааллуқ дорад ё назорат мекунад; ё

б) корхонаи иштирокчӣ набуда, ки мустақиман ё бавосита ба сармоягузори ягон Тараф тааллуқ дорад ё назорат мекунад.

Сарфи назар аз ин банд, даъво метавонад идома ёбад, агар ҷавобгар розӣ бошад, ки даъво метавонад идома ёбад ё сармоягузори Тараф ва корхонаи ғайритараф розӣ шаванд, ки даъвоҳоро тибқи созишномаҳои дахлдор дар назди суди мувофиқи ин бахш ташкилшуда муттаҳид кунанд.

3. Агар аз рӯйдодҳое, ки барои даъво асос шуда буданд, шаш моҳ гузашта бошанд, даъвогар метавонад даъвои дар банди 1 моддаи мазкур пешбинишударо пешниҳод намояд:

а) мутобиқи Конвенсияи «КМБҲБС» ва Қоидаҳои тартиби мурофиаи арбитрии «КМБҲБС», ба шарте ки ҳам ҷавобгар ва ҳам Тарафи дар баҳс иштирокнадошта тарафҳои Конвенсияи «КМБҲБС» бошанд;

б) мутобиқи Қоидаҳои иловагии механизми «КМБҲБС», ба шарте ки ҷавобгар ё Тарафи дар баҳс иштирокнадошта яке аз тарафҳои Конвенсияи «КМБҲБС» бошанд;

в) мутобиқи Қоидаҳои арбитрии «ЮНИСТРАЛ»;

г) агар даъвогар ва ҷавобгар розӣ бошанд, дар дилхоҳ дигар муассисаи арбитраж ё тибқи ҳар қоидаҳои дигари арбитраж.

4. Қоидаҳои арбитраж, ки мутобиқи банди 4 моддаи мазкур татбиқ мешаванд ва дар рӯзи ба арбитраж пешниҳод шудани даъво ё даъвоҳо тибқи ҳамин боб эътибор доранд, ба истиснои ҳолатҳое, ки он бо Созишномаи мазкур тағйир дода шудааст, арбитриро танзим мекунанд.

Моддаи 25 Шартҳо ва маҳдудиятҳо нисбати ризоияти ҳар яке аз Тарафҳо

1. Ҳеҷ гуна даъво тибқи ҳамин боб ба арбитраж пешниҳод карда намешавад, агар аз санае, ки даъвогар дар бораи қонуншикание, ки тибқи моддаи 24 Созишномаи мазкур пешниҳоди даъво ба арбитраж пешбинӣ шудааст, бори аввал ба даст овардааст ё мебоист бори аввал огоҳӣ дошта бошад, зиёда аз шаш сол гузашта бошад, донистани он, ки даъвогар талаф ё зарар дидааст.

2. Ҳеҷ гуна даъворо тибқи боби мазкур ба арбитраж пешниҳод кардан мумкин нест, агар:

а) даъвогар ба таври хаттӣ мувофиқи расмиёти дар ин Созишнома муқарраршуда ба арбитраж розигӣ медиҳад;

б) даъво аз чораҳое, ки ба дархост оид ба машварат, ки аризадиҳанда мутобиқи моддаи 23 Созишномаи мазкур пешниҳод кардааст, бармеояд; ва

в) огоҳинома дар бораи арбитраж бояд бо радди хаттии даъвогар аз ҳама гуна ҳуқуқ оид ба оғоз ё идома додани мурофиа дар ҳама гуна суди маъмурӣ нисбати дар суд тибқи қонунгузории Тараф ё расмиёти дигари ҳалли баҳсҳо, ҳама гуна мурофиа оид ба ҳама гуна чорае, ки иддао мешавад, ки вайронкуни дар моддаи 24 Созишномаи мазкур зикр шудааст.

Моддаи 26 Ҳайати суд

1. Агар тарафҳои баҳс дар бораи тартиби дигаре мувофиқат накунанд, суди арбитраж аз се арбитр иборат аст: як нафарӣ арбитр аз ҷониби ҳар яке аз тарафҳои баҳскунанда таъиншуда ва арбитри сеюм, ки раисикунандаи арбитр мебошад, ки бо мувофиқаи тарафҳои баҳс таъин карда мешавад.

2. Котиби генералии «КМБҲБС» мутобиқи моддаи мазкур мақоми таъинкунандаи суди арбитраж мебошад.

3. Агар суди арбитраж дар давоми 90 рӯз аз рӯзи пешниҳоди даъво ба арбитраж мутобиқи моддаи мазкур ташкил нагардида бошад, мақоми салоҳиятдор бо дархости тарафи иштирокчии баҳс бо салоҳдиди худ ва баъди машварат бо тарафи баҳс арбитр ё арбитроне, ки ҳанӯз таъин нашудаанд, таъин намояд.

4. Мақомоти салоҳиятдор наметавонад раиси арбитрро, ки шаҳрвандии ягон Тараф мебошад, таъин кунад, агар ҳарду тарафи баҳс ба таври дигар мувофиқа накунанд.

5. Дар сурати аз ҷониби мақомоти салоҳиятнок тибқи қоидаҳои дахлдори арбитраж раисикунандаи арбитражи таъиншуда, раиси арбитри таъиншуда бояд коршиноси эътирофшудаи соҳаи ҳуқуқи оммавии байналмилалӣ бошад ва дар ҳалли баҳсҳои байни давлат ва сармоягузор таҷриба дошта бошад.

Моддаи 27 Тартиби баргузории суди арбитраж

1. Тарафҳои баҳс метавонанд дар бораи маҳалли ҳуқуқии дихоҳ суди арбитраж мувофиқи қоидаҳои арбитраж, ки мутобиқи банди 3 моддаи 24 Созишномаи мазкур татбиқ мешаванд, ба мувофиқа оянд. Агар тарафхои баҳс ба созиш наоянд, суди арбитраж маҳалло мувофиқи қоидаҳои амалкунандаи арбитраж муайян мекунад, ба шарте ки ин маҳал дар ҳудуди давлати иштирокчии Конвенсияи Ню-Йорк бошад.

2. Тарафи дар баҳс иштрокнадошта метавонад ба суд оид ба тафсири Созишномаи мазкур шикоятҳои шифоҳӣ ва хаттӣ пешниҳод намояд.

3. Сарфи назар аз банди 2 моддаи мазкур, бе розигии хаттии тарафҳои баҳс суд ваколат надорад, ки пешниҳодоти «amicus curiae»-ро аз шахси воқеӣ ё ҳуқуқӣ, ки тарафи баҳс нест, қабул ва баррасӣ намояд.

Моддаи 28 Қонунгузории танзимкунанда

1. Бо дарназардошти банди 3 моддаи мазкур, вақте ки даъво тибқи сархати якуми зербанди а) банди 2 ё сархати дуюми зербанди а) моддаи 24 пешниҳод мешавад, суди арбитраж масъалаҳои баҳсро мувофиқи Созишномаи мазкур ва қоидаҳои татбиқшавандаи ҳуқуқи байналмилалӣ ҳал мекунад.

2. Бо дарназардошти банди 3 моддаи мазкур ва шартҳои дигари ҳамин боб, вақте ки даъво тибқи сархати сеюми зербанди а) банди 1 моддаи 24 пешниҳод шудааст, суди арбитраж татбиқ мекунад:

а) қоидаҳои ҳуқуқие, ки дар созишномаи дахлдори сармоягузорӣ пешбинӣ шудаанд ё ба таври дигар мувофиқи созиши тарафҳои баҳс; ё

б) агар меъёрҳои қонун муайян нашудаанд ё ба таври дигар мувофиқа нагардида бошанд:

- қонуни судшаванда, аз ҷумла меъёрҳои ҳуқуқҳои коллизионии он; ва

- чунин меъёрҳои ҳуқуқи анъанавии байналмилалӣ, ки метавонанд татбиқ шаванд.

3. Қарори муштараки Тарафҳо, ки дар бораи тафсири муқаррароти ин Созишнома эълон мекунанд, барои суд баррасӣ кардани ҳама гуна баҳси ҷорӣ ё минбаъда ҳатмист ва ҳама гуна қарор ё қароре, ки чунин суд қабул кардааст, ба ин қарори муштарак мувофиқат мекунад.

Моддаи 29 Қарор

1. Дар ҳолатҳое, ки суди арбитраж нисбати ҷавобгар ҳалнома мебарорад, суд метавонад дар алоҳидагӣ ё якҷоя таъин намояд, танҳо:

а) зарари пулӣ ва ҳама гуна фоизҳои дахлдор; ва

б) баргардонидани молу мулк, ки дар ин ҳолат қарор бояд пешбинӣ кунад, ки ҷавобгар метавонад ба ҷои баргардонидан, зарари пулӣ ва ҳама гуна фоизҳои татбиқшавандаро пардохт намояд.

Суд инчунин метавонад тибқи ҳамин боб ва қоидаҳои арбитраж хароҷот ва ҳаққи хизмати адвокатҳоро таъин намояд.

2. Бо дарназардошти банди 1 моддаи мазкур, агар даъво мутобиқи зербанди а) банди 2 моддаи 24 Созишномаи мазкур ба суди арбитраж пешниҳод карда шавад:

а) қарори баргардонидани молу мулк бояд ба корхона баргардонида шавад;

б) таъини ҷуброни пулӣ ва ҳама гуна фоизҳои дахлдор бояд ба корхона ё сармоягузорон пардохта шавад; ва

в) қарор пешбинӣ мекунад, ки он бидуни зиён ба ҳама гуна ҳуқуқе, ки ҳар як шахс метавонад дар рафъи кумак тибқи қонунҳои амалкунандаи дохилӣ дошта бошад, дода шавад.

3. Суд наметавонад зарарҳои муҷозотӣ таъин кунад.

4. Қарор бояд фавран ба маълумоти омма расонида шавад.

5. Қарори суди арбитраж ҳатмӣ нест, ба истиснои байни тарафҳои баҳс ва нисбати парвандаи мушаххас.

Моддаи 30 Пешниҳоди ҳуҷҷатҳо

Супурдани огоҳинома ва ҳуҷҷатҳои дигар ба Тараф мувофиқи бобҳои В ва C ба суроғае, ки барои ин Тараф таъин шудааст, тавре дар зер нишон дода шудааст, анҷом дода мешавад:

а) барои Ҷумҳурии Мардумии Чин:

Департаменти шартномаҳо ва ҳуқуқ,

Вазорати савдои Ҷумҳурии Мардумии Чин,

2 Dong Chang'an Avenue, Beijing, 100731,

Ҷумҳурии Мардумии Чин;

б) барои Ҷумҳурии Тоҷикистон:

Сарраёсати сармоягузории Кумитаи давлатии сармоягузорӣ ва идораи амволи давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон

734025, Ҷумҳурии Тоҷикистон, шаҳри Душанбе, кӯчаи Шоҳтемур, 27.

Боби В Ба эътидол овардани баҳсҳои байнидавлатӣ

Моддаи 31 Машваратҳо

1. Дар ҳолати ба миён омадани баҳс, ки ба доираи ҳамин боб дохил мешавад, агар Тарафи шикояткунанда нияти ба суди арбитраж пешниҳод намудани баҳсро дошта бошад, вай бояд на камтар аз 180 рӯз пеш аз пешниҳоди баҳс ба суди арбитраж ба Тарафи ҷавобгар, барои машварат бо баён кардани даъвоҳои худ оид ба тафсир ё татбиқи Созишномаи мазкур дархост ирсол намояд.

2. Баъди гирифтани чунин дархост оид ба машварат Тарафҳо бо мақсади ба даст овардани қарори ба ҳамдигар қобили қабул ба машваратҳо шурӯъ мекунанд.

Моддаи 32 Баргузории суди арбитраж

1. Агар баҳс мувофиқи моддаи 31 [Машварат]-и ҳамин боб тавассути машваратҳо ҳал нашавад ва аз рӯзи пешниҳоди дархост оид ба машварат 180 рӯз гузашта бошад, Тарафи шикояткунанда метавонад талаботи худро мутобиқи ҳамин боб ва меъёрҳои ҳуқуқии байналмилалӣ ба суди арбитраж пешниҳод намояд.

2. Агар Тарафҳо тартиби дигареро мувофиқа накунанд, Қоидаҳои арбитражи «ЮНИСТРАЛ», ки дар санаи пешниҳоди даъвоҳо ба суди арбитражи мутобиқи ҳамин боб амал мекунанд, рафти суди арбитражиро танзим мекунад, ба истиснои ҳолатҳое, ки Тарафҳо ё бо Созишномаи мазкур тағйир дода шуда бошанд.

3. Моддаҳои 26 ва 28 Созишномаи мазкур мутобиқи моддаи мазкур мутаносибан татбиқ карда мешаванд.

Моддаи 33 Қарор

1. Агар суд нисбати Тарафи ҷавобгар ҳалнома ё қарори ниҳоӣ барорад нисбати:

а) баҳси марбут ба тафсир ё татбиқи Созишномаи мазкур, ба истиснои баҳсе, ки дар зербандҳои б) ва в) моддаи мазкур зикр шудааст, суди арбитраж бояд пешниҳод намояд:

- ҳалнома дар бораи он, ки ҷониби ҷавобгар бархилофи уҳдадориҳои Созишномаи мазкур амал кардааст; ва

- тавсияҳо, агар Тарафҳо онҳоро якҷоя дархост карда бошанд, барои ҳалли баҳс;

б) баҳс, ки дар он Тарафҳо аз номи сармоягузори худ ҳифзи дипломатиро анҷом додааст, дар ҳолати даъво оид ба вайрон кардани моддаҳои 3-9 Созишномаи мазкур, суд мувофиқи меъёрҳои ҳуқуқи байналмилалии татбиқшаванда бояд кӯмаки дахлдори судиро пешниҳод кунад.

2. Агар суди арбитраж таъиноти дар сархати якум зербанди а) банди моддаи мазкурро қабул намояд, ки чораи мавриди назар ба уҳдадориҳои Тараф дар Созишномаи мазкур мувофиқат намекунад ё Тараф ба таври дигар уҳдадориҳои худро тибқи Созишномаи мазкур иҷро накардааст, Тарафи ҷавобгар номувофиқатӣ, беэътиборӣ ё беқурбшавиҳоро ислоҳ мекунад.

3. Хароҷоти арбитраж ва хароҷоти дигари вобаста ба мурофиа аз ҷониби Тарафҳо баробар пардохт карда мешавад. Аммо суди арбитраж бо салоҳдиди худ метавонад ба яке аз Тарафҳо супориш диҳад, ки тибқи Созишномаи мазкур ва қоидаҳои татбиқшавандаи арбитраж банди бештари хароҷотро пардохт намояд.

4. Суди арбитраж наметавонад ҷуброни зарарро таъин кунад.

5. Суд бо аксарияти овозҳо қарор қабул мекунад.

БАРОИ ТАСДИҚИ ИН, намояндагони ваколатдори ҳукуматҳо Созишномаи мазкурро имзо карданд.

Дар шаҳри _____________ «____» ___________ соли 20___ дар ду нусха бо забонҳои тоҷикӣ, чинӣ ва англисӣ ба имзо расонида шуд, зимнан ҳамаи матнҳо эътибори якҳела доранд.

Дар сурати гуногунфаҳмӣ ё ихтилофот, ба матни англисӣ афзалият дода мешавад.