НИЗОМНОМАИ ДАСТЁРОНИ ИХТИЁРӢ

1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ

1. Низомномаи дастёрони ихтиёрӣ (минбаъд - Низомнома) тартиби таъсис ва фаъолияти дастёрони ихтиёриро танзим намуда, шаклу усулҳои фаъолияти онҳоро бо мақомоти ҳифзи ҳуқуқ дар таъмини тартиботи ҷамъиятӣ ва пешгирии ҷиноят ва ҳуқуқвайронкуниҳо муайян менамояд.

2. Мафҳумҳои асосие, ки дар Низомнома истифода карда мешаванд:

- дастаи дастёрони ихтиёрӣ - ҷамъи ду ва зиёда дастёрони ихтиёрӣ, ки барои ба амал баровардани вазифаҳои дастаҷамъонаи дастёрони ихтиёрӣ ташкил карда мешавад;

- дастёрони ихтиёрӣ (дастёрони ихтиёрии халқӣ) - гурӯҳи ихтиёрии на камтар аз 10 шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошанд, ки дар ҷойи кор, таҳсилот ва маҳалли зисти шаҳрвандон бо мақсади мусоидат кардан ба мақомоти ҳифзи ҳуқуқ барои таъмини тартиботи ҷамъиятӣ ва пешгирии ҳуқуқвайронкунӣ бо тартиби муқаррарнамудаи Низомнома таъсис дода шуда, аз қайди баҳисобгирии мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ гузаштааст ва дар маҳалҳо таҳти роҳбарии мақомоти ҳифзи ҳуқуқ (мақомоти корҳои дохилӣ) фаъолият мекунад;

- дастёри ихтиёрӣ (узви дастёрони ихтиёрӣ) - шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки ба синни ҳаждаҳ расида, аз рӯйи сифатҳои корӣ, ахлоқӣ ва вазъи саломатиашон қобилияти иҷрои вазифаҳоро оид ба ҳифз ва таъмини тартиботи ҷамъиятӣ дорад;

- ситоди дастёрони ихтиёрӣ - мақоми асосии идоракунии фаъолияти дастёрони ихтиёрӣ дар сатҳи вилоят, шаҳр ва ноҳия мебошад.

3. Ба узви дастёрони ихтиёрӣ шаҳодатномаи намунаи муқарраршуда, нишони сарисинагии "Дастёри ихтиёрӣ", дастбанд ва ёддошт, ки дар он уҳдадорӣ, ҳуқуқҳои асосии дастёр ва маҷмуи қонунҳо доир ба ҳифзи тартиботи ҷамъиятӣ оварда шудаанд, супорида мешаванд.

4. Дастёри ихтиёрӣ ҳангоми иҷрои вазифаҳои дар назди ӯ гузошташуда таҳти ҳимояи давлат қарор гирифта, ҳуқуқу озодӣ ва шаъну шарафи ӯ ҳифз карда мешаванд.

5. Суйиқасд ба ҳаёти дастёри ихтиёрӣ ва аъзои оилаи ӯ, ки ба мақомоти ҳифзи ҳуқуқ дар таъмини тартиботи ҷамъиятӣ мусоидат мекунад, истифодаи зӯроварӣ ё таҳқир ба ӯ ҳангоми иҷрои уҳдадорӣ ё вобаста ба иҷрои уҳдадорӣ доир ба таъмини тартиботи ҷамъиятӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешавад.

6. Таъмини амнияти дастёри ихтиёрӣ ва аъзои оилаи ӯ, ки ба мақомоти ҳифзи ҳуқуқ дар таъмини тартиботи ҷамъиятӣ мусоидат карда, дар робита ба мусоидат ӯ ба пешгирӣ ё кушодани ҷиноят иштирокчӣ дар мурофиаи судии ҷиноятӣ шудааст, бо тартиби муқаррарнамудаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи ҳимояи давлатии иштирокчиёни мурофиаи судии ҷиноятӣ" амалӣ карда мешавад.

2. ТАРТИБИ ТАЪСИС, ҚАЙДИ БАҲИСОБГИРӢ, УЗВИЯТ ВА БАРҲАМДИҲИИ ДАСТЁРОНИ ИХТИЁРӢ

7. Дастёрони ихтиёрӣ метавонад дар ҷойи кор, таҳсилот, маҳалли зисти шаҳрвандон, корхона, муассиса ва ташкилотҳои дигар, новобаста аз шакли моликият, бо мақсади ҳамкорӣ бо мақомоти ҳифзи ҳуқуқ таъсис дода шаванд.

8. Роҳбарии умумии дастёрони ихтиёриро мақомоти ҳифзи ҳуқуқ (мақомоти корҳои дохилӣ) якҷо бо мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ амалӣ менамоянд.

9. Дастёрони ихтиёрӣ дар асоси протоколи маҷлиси умумии шаҳрвандон дар бораи таъсис додани дастёрони ихтиёрӣ дар асоси узвияти ихтиёрӣ таъсис дода мешавад.

10. Дар протокол дар бораи таъсис додани дастёрони ихтиёрӣ мансубияти он ба корхона, муассиса, ташкилоти дигар, мақомоти худидоракунии шаҳраку деҳот нишон дода мешавад.

11. Таъсис додани дастёрони ихтиёрӣ дар назди ҳизбҳои сиёсӣ, иттиҳодияҳои динӣ, инчунин таъсис ва фаъолияти сохторҳои ташкилии ҳизбҳои сиёсӣ ва иттиҳодияҳои динӣ дар дастёрони ихтиёрӣ манъ аст.

12. Қайди баҳисобгирии дастёрони ихтиёрӣ дар мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ баъд аз пешниҳод намудани протоколи маҷлиси умумии шаҳрвандон дар бораи таъсис додани дастёрони ихтиёрӣ ва ҳайати он амалӣ карда мешавад.

13. Ҳангоми қайди баҳисобгирии дастёрони ихтиёрӣ ба протокол рӯйхати умумии ҳайати он бо нишон додани насаб, ном, санаи таваллуд, маҳалли истиқомат, кор ва таҳсил замима карда мешавад.

14. Дар сурати пешниҳод накардани рӯйхати умумии ҳайати дастёрони ихтиёрӣ ё нодуруст тартиб додани протоколи маҷлиси умумии шаҳрвандон дар бораи таъсис додани дастёрони ихтиёрӣ, қайди баҳисобгирии он рад карда шуда, ба тариқи хаттӣ ба ташаббускор хабар дода мешавад.

15. Баъд аз таъсис додани дастёрони ихтиёрӣ онҳо дар ҷойи таъсисгардида дар асоси Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи иштироки шаҳрвандон дар таъмини тартиботи ҷамъиятӣ" ва Низомномаи мазкур ба иҷрои уҳдадориҳои вазифавии худ шурӯъ менамоянд.

16. Дастёрони ихтиёрӣ шахси ҳуқуқӣ намебошанд.

17. Қабулшавӣ ба узвияти дастёрони ихтиёрӣ ба таври ихтиёрӣ дар асоси аризаи шаҳрвандоне, ки хоҳиши ба дастёрони ихтиёрӣ дохил шуданро доранд, амалӣ мегардад.

18. Ба узвияти дастёрони ихтиёрӣ шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки ба синни ҳаждаҳ расида, аз рӯйи сифатҳои корӣ, ахлоқӣ, ва вазъи саломатии худ имконияти иҷро намудани уҳдадориҳои дастёрони ихтиёриро доранд, қабул карда мешаванд.

19. Ба узвияти дастёрони ихтиёрӣ шахсони зерин қабул карда намешаванд:

- аъзои ҳизбҳои сиёсӣ, иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ ё динӣ ва ташкилотҳои дигар, ки фаъолияташонро қонун ё суд манъ кардааст;

- доғи судии барҳамнахӯрда ё бардоштанашударо доранд;

- гирифтори бемориҳои руҳӣ, нашъамандӣ ё майзадагӣ бошанд;

- нисбат ба онҳо санади судӣ дар бораи ғайриқобили амал эътироф намудан ё маҳдуд сохтани қобилияти амалкунии онҳо эътибори қонунӣ пайдо карда бошад.

20. Дастёри ихтиёрие, ки хоҳиши аз узвияти дастёрони ихтиёрӣ баромаданро дорад, дар маҷлиси умумии дастёрони ихтиёрӣ аз ҳайати дастёрони ихтиёрӣ хориҷ карда мешавад.

21. Дастёри ихтиёрие, ки бо сабаби иваз шудани ҷойи кор, таҳсилот ва ё маҳалли истиқомат аз ҳайати дастёрони ихтиёрӣ баромадааст, дар асоси ариза метавонад ба дастёрони ихтиёрии ҷойи кор, таҳсилот ва ё маҳалли истиқомати нав қабул шавад.

22. Дастёри ихтиёрие, ки доғи судӣ гирифтааст ё уҳдадориҳои худро иҷро намекунад, аз дастёрони ихтиёрӣ хориҷ карда мешавад. Қарор дар бораи хориҷкунӣ дар маҷлиси умумии дастёрони ихтиёрӣ қабул карда мешавад.

23. Дастёри ихтиёрие, ки аз узвият баромадааст ва ё хориҷ шудааст, уҳдадор аст, ки шаҳодатнома, нишони сарисинагӣ ва дастбандро ба сардори бевоситааш супорад.

24. Қарор дар бораи барҳамдиҳии дастёрони ихтиёрӣ аз ҷониби муассис бо ташаббуси ӯ ё бо пешниҳоди ситодҳои вилоятӣ, шаҳрӣ ва ё ноҳиявӣ қабул карда шуда, ба мақомоти иҷроияи махаллии ҳокимияти давлатӣ пешниҳод карда мешавад.

25. Баъд аз барҳам додани дастёрони ихтиёрӣ тамоми ҳуҷҷатҳои корӣ, дастурамали методӣ, ҳисоботҳои оморӣ ва парвандаҳои дигари фаъолияти дастёрони ихтиёрӣ барои бойгонӣ ба мақомоти ҳифзи ҳуқуқ (мақомоти корҳои дохилӣ) супорида мешаванд. Сардорони ситод ва дастёрони ихтиёрӣ барои супоридани ҳуҷҷатҳо дар асоси санад масъул мебошанд.

3. НИЗОМ ВА СОХТОРИ ТАШКИЛИИ ДАСТЁРОНИ ИХТИЁРӢ

26. Низоми дастёрони ихтиёрӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон аз сохторҳои ташкилии зерин иборат аст:

- маҷлиси умумии дастёрони ихтиёрӣ;

- ситодҳои дастёрони ихтиёрӣ;

- дастаи дастёрони ихтиёрӣ;

- дастёрони ихтиёрӣ.

27. Маҷлиси умумии дастёрони ихтиёрӣ мақоми олии идоракунӣ ва ҳамоҳангсозии фаъолияти дастёрони ихтиёрӣ мебошад.

28. Маҷлиси умумии дастёрони ихтиёрӣ фаъолияти худро дар шакли ҷаласаҳо ба роҳ мемонад. Ҷаласаи маҷлиси умумӣ дар он маврид баргузоршуда ҳисобида мешавад, ки агар дар он на камтар аз се ду ҳиссаи аъзои он иштирок намоянд.

29. Барои роҳбарии бевоситаи фаъолияти дастёрони ихтиёрӣ дар назди воҳидҳои сохтории мақомоти ҳифзи ҳуқуқ (мақомоти корҳои дохилӣ) дар Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳри Душанбе ва шаҳру ноҳияҳо ситодҳои дастёрони ихтиёрӣ ташкил карда мешаванд.

30. Сардори ситод аз ҷониби маҷлиси умумии дастёрони ихтиёрӣ дар мувофиқа бо мақомоти ҳифзи ҳуқуқ интихоб ва бозхонд карда мешавад.

31. Ба ҳайати ситод сардори он, сардорони дастаҳои дастёрони ихтиёрӣ ва сардорони дастёрони ихтиёрӣ дохил мешаванд.

32. Ситод роҳбарии умумии фаъолияти дастёрони ихтиёриро амалӣ намуда, ҳангоми зарурат низоми фаъолияти дастёрони ихтиёриро вобаста ба вазъияти иҷтимоию сиёсӣ, зарурати таъмини ҳифзи тартиботи ҷамъиятӣ ҳангоми гузаронидани чорабиниҳои гуногуни ҷамъиятию сиёсӣ, варзишию оммавӣ ва фарҳангӣ, инчунин бо дарназардошти чорабиниҳои пешгирикунандае, ки аз ҷониби мақомоти ҳифзи ҳуқуқ дар ҳудуди Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳри Душанбе ва шаҳру ноҳияҳо гузаронида мешаванд, муайян мекунад.

33. Ситоди дастёрони ихтиёрӣ таҳти назорати мақомоти ҳифзи ҳуқуқ амалӣ карда мешавад. Бо мақсади таъмини самаранокии фаъолияти дастёрони ихтиёрӣ роҳбарияти мақомоти ҳифзи ҳуқуқ дар ҷаласаҳои ситод иштирок мекунанд.

34. Маҷлиси ситод дар сурате баргузоршуда ҳисобида мешавад, ки дар он аз се ду ҳиссаи шумораи умумии аъзои он ширкат варзида бошанд.

35. Маҷлиси ситод ҳуқуқ дорад, ки оид ба мукаммалгардонии фаъолияти дастёрони ихтиёрӣ, зиёд намудани шумораи аъзои онҳо, муайян, иваз намудан ё ба ҷойи дигар гузаронидани хатсайрҳои посбонӣ, тартиби пешниҳоди ҳисоботҳои оморӣ дар бораи фаъолияти дастёрони ихтиёрӣ ва масъалаҳои дигари ҳалталаб ба мақомоти ҳифзи ҳуқуқ таклиф пешниҳод намояд.

36. Сардори ситоди дастёрони ихтиёрӣ дорои ваколатҳои зерин мебошад:

- роҳбарии умумии фаъолияти дастёрони ихтиёриро дар ҳудуди Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳри Душанбе ва шаҳру ноҳияҳо амалӣ менамояд;

- ҳамоҳангсозии фаъолияти дастёрони ихтиёриро таъмин менамояд;

- ба сардорони дастёрони ихтиёрӣ дар ташкили фаъолият, равандҳои таълим ва тайёрии ҷисмонии дастёри ихтиёрӣ кумак мерасонад;

- ҳамкории мутақобилаи дастёрони ихтиёриро бо мақомоти ҳифзи ҳуқуқ, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот таъмин менамояд;

- ташкили фаъолияти дастёрони ихтиёриро таъмин менамояд (аз ҷумла тасдиқи нақшаи корӣ, ҷадвали навбатдорӣ, ташкили баргузории ҷаласаҳо, мукофотонидани аъзо, ташкили вохӯрию суҳбатҳо);

- дар банақшагирӣ ва амалӣ намудани чорабиниҳои вобаста ба пешгирии ҷиноят ва ҳуқуқвайронкуниҳо иштирок менамояд;

- ба сардорони дастёрони ихтиёрӣ оид ба масъалаҳои фаъолият машварат медиҳад, инчунин дар назди онҳо вазифаҳои мушаххас мегузорад;

- барои аъзои дастёрони ихтиёрӣ омӯзиши санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, шаклу усулҳои фаъолиятро ташкил карда, машғулиятҳои тарбиявию ҷисмониро баргузор менамояд;

- ба мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳои ҷамъиятии дахлдор оид ба бартараф намудани сабабҳо ва шароите, ки ба содиршавии ҷинояту ҳуқуқвайронкуниҳо мусоидат мекунанд, таклифҳо пешниҳод менамояд;

- фаъолияти дастёрони ихтиёриро назорат намуда, дар назди маҷлиси умумии дастёрони ихтиёрӣ, мақомоти ҳифзи ҳуқуқ ва мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ҳисобот медиҳад;

- фаъолияти дастёрони ихтиёриро мавриди санҷиш қарор дода, баҳри бартараф намудани камбудиҳои ошкоргардида тадбирҳо меандешад.

37. Сардори ситоди дастёрони ихтиёрӣ метавонад барои ҳавасманд гардонидани дастёри ихтиёрӣ ба роҳбарияти мақомоти ҳифзи ҳуқуқ, вазорату идораҳо, корхона, муассиса ва ташкилотҳои дигар, новобаста ба шакли моликият, пешниҳод манзур намояд. Ҳавасмандгардонии дастёрони ихтиёрӣ дар асоси Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи иштироки шаҳрвандон дар таъмини тартиботи ҷамъиятӣ" амалӣ карда мешавад.

38. Сардорони дастаҳои дастёрони ихтиёрӣ ва дастёрони ихтиёрӣ аз ҷониби сардори ситод бо пешниҳоди роҳбарони корхона, муассиса, ташкилотҳо, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот ва мақомоти дигар, ки дастёрони ихтиёрӣ дар назди онҳо таъсис дода шудаанд, таъин карда мешаванд.

39. Роҳбарии бевоситаи фаъолияти дастаҳои дастёрони ихтиёрӣ ва дастёрони ихтиёриро сардорони онҳо амалӣ намуда, дорои ҳуқуқу уҳдадориҳои зерин мебошанд:

- фаъолияти бевоситаи дастёрони ихтиёриро ба роҳ монда, интихоби ҳайати шахсии дастёрони ихтиёриро мегузаронанд, назорати фаъолияти дастёрони ихтиёриро ҳангоми навбатдорӣ амалӣ намуда, хатсайри посбонӣ ва дидбонгоҳҳои алоҳидаро муқаррар мекунанд;

- муттаҳидкунӣ ва пурзӯр намудани фаъолияти дастёрони ихтиёрӣ, баланд бардоштани интизоми дохилӣ ва самаранокии фаъолиятро амалӣ менамоянд;

- бо ситоди дастёрони ихтиёрӣ ва мақомоти ҳифзи ҳуқуқ оид ба масъалаҳои фаъолияти дастёрони ихтиёрӣ ҳамкорӣ менамоянд;

- ба аъзои дастёрони ихтиёрӣ омӯзиши шаклу усулҳои муқовимат ба ҷиноят ва пешгирии ҳуқуқвайронкуниҳоро ба роҳ монда, машғулиятҳои тайёрии ҷисмониро баргузор менамоянд;

- банақшагирӣ, дастурдиҳӣ, баҳисобгирӣ ва назорати фаъолияти дастёрони ихтиёриро амалӣ намуда, дар ҷаласаи дастёрони ихтиёрӣ муҳокима мекунанд;

- гузоришҳои аъзои дастёрони ихтиёриро дар бораи ҷинояту ҳуқуқвайронкуниҳо баррасӣ карда, онҳоро ба мақомоти ҳифзи ҳуқуқ ирсол менамоянд;

- дар бораи фаъолияти дастёрони ихтиёрӣ дар назди ситоди дастёрони ихтиёрӣ ҳисобот медиҳанд.

4. ВАЗИФА ВА ШАКЛУ УСУЛҲОИ ФАЪОЛИЯТИ ДАСТЁРОНИ ИХТИЁРӢ

40. Вазифаҳои дастёрони ихтиёрӣ ба мақомоти ҳифзи ҳуқуқ дар таъмини тартиботи ҷамъиятӣ, риояи ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд, пешгирӣ ва рафъи содиршавии ҷиноят ва ҳуқуқвайронкуниҳо, тарбияи шаҳрвандон дар руҳияи риоя ва эҳтироми қонун мусоидат намудан мебошанд.

41. Дастёрони ихтиёрӣ фаъолияти худро таҳти роҳбарӣ ва иштироки бевоситаи кормандони мақомоти ҳифзи ҳуқуқ бо роҳҳои зерин амалӣ мегардонанд:

- иштирок дар чорабиниҳо оид ба таъмини тартиботи ҷамъиятӣ, аз ҷумла дар ҳифзи тартиботи ҷамъиятӣ дар майдонҳо, хиёбонҳо, боғҳои истироҳатӣ, гулгаштҳо, варзишгоҳҳо, театрҳо, кинотеатрҳо, клубҳо ва ҷойҳои дигари ҷамъиятӣ, инчунин дар вақти гузаронидани чорабиниҳои муҳими ҷамъиятию сиёсӣ ва чорабиниҳои дигари ба ин монанд;

- иштирок дар чорабиниҳо доир ба пешгирии ҷинояткорӣ ва ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ;

- андешидани чораҳои таъхирнопазир барои бартараф кардани оқибати садамаҳо, зуҳуроти табиии хавфнок, фалокат, офатҳои табиӣ ё офатҳои дигар, пешгирӣ намудани онҳо ва расонидани кумак ба зарардидагон;

- пешгирӣ намудани беназоратии кӯдакон ва аз ҷониби ноболиғон содир намудани ҳуқуқвайронкунӣ;

- иштирок дар таъмини амнияти шахсии шаҳрвандон;

- иштирок дар таъмини бехатарии ҳаракат дар роҳ;

- иштирок дар таъмини бехатарӣ аз сӯхтор.

42. Роҳбарии умумӣ, ташкили фаъолият, ҳуҷҷатгузорӣ, таҳлил, ҷамъбаст ва назорати натиҷаи фаъолияти дастёрони ихтиёрӣ ба зиммаи муовинони сардорони раёсату шуъбаҳои минтақавии мақомоти ҳифзи ҳуқуқ вогузор карда мешаванд.

43. Дастурдиҳӣ ва сафарбаркунии дастёрони ихтиёрӣ ба хизмат дар якҷоягӣ бо кормандони сохторҳои мақомоти ҳифзи ҳуқуқ дар шаҳру ноҳияҳо амалӣ карда мешаванд.

44. Дар ситоди дастёрони ихтиёрӣ аз ҷониби сардори ситод оид ба ҷамъбасти фаъолияти дастёрони ихтиёрӣ дафтари алоҳида тартиб дода мешавад.

5. ҲУҚУҚ ВА УҲДАДОРИҲОИ УЗВИ ДАСТЁРОНИ ИХТИЁРӢ

45. Узви дастёрони ихтиёрӣ ҳангоми иштирок дар таъмини тартиботи ҷамъиятӣ ҳуқуқ дорад:

- аз шаҳрвандон риояи тартиботи ҷамъиятии муқарраршуда, қатъ кардани ҳуқуқвайронкунӣ ва амалҳоеро, ки барои иҷрои вазифаҳои узви дастёрони ихтиёрӣ монеъ мешаванд, талаб намояд;

- ҳангоми аз ҷониби кормандони мақомоти ҳифзи ҳуқуқ гузаронидани санҷиши ҳуҷҷатҳои шахсии шаҳрвандон, азназаргузаронии воситаҳои нақлиёт, дастгир кардан ва ба мақомоти ҳифзи ҳуқуқ супурдани шахсоне, ки тартиботи ҷамъиятиро вайрон кардаанд, кумак расонад;

- ба мақомоти ҳифзи ҳуқуқ дар амалӣ намудани чорабиниҳо оид ба маҳдудкунии ҳаракати воситаҳои нақлиёт, иҷозати иштироки шаҳрвандон дар чорабиниҳои алоҳидаи оммавӣ мусоидат намояд.

46. Узви дастёрони ихтиёрӣ ҳангоми иштирок дар таъмини тартиботи ҷамъиятӣ уҳдадор аст:

- талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистонро риоя намояд, ба маҳдудкунии беасоси ҳуқуқ ва озодии шаҳрвандон, содир кардани амалҳое, ки шаъну шарафи инсон ва шаҳрвандро паст мезананд, роҳ надиҳад;

- талаботи роҳбарияти дастёрони ихтиёрӣ, инчунин кормандони мақомоти ҳифзи ҳуқуқро ҳангоми гузаронидани чорабиниҳои якҷоя дақиқ ва софдилона иҷро намояд;

- ба кормандони мақомоти ҳифзи ҳуқуқ барои пешгирӣ кардани ҷинояткорӣ ва ҳуқуқвайронкунӣ, боздошти шахсоне, ки ҷиноят содир кардаанд ё ба ҳуқуқвайронкунӣ роҳ додаанд, инчунин муҳофизати ҷойи ҳодиса мусоидат намояд;

- ҳангоми пешниҳоди маълумот аз ҷониби шаҳрвандон дар бораи ҳодисаҳо ва кирдорҳое, ки ба амнияти шахсии шаҳрвандон, амният ва тартиботи ҷамъиятӣ таҳдид мекунанд, ба мақомоти ҳифзи ҳуқуқ хабар диҳад;

- дар муносибат бо шаҳрвандон боодоб, хушмуомила ва бодиққат бошад;

- ба шаҳрвандони муҳтоҷе, ки аз ҷинояткорӣ, ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ ва ҳодисаҳои нохуш зарар дидаанд, кумаки таъҷилӣ расонад;

- дониши ҳуқуқии худро такмил диҳад, ҳуқуқу уҳдадориҳои узви дастёрони ихтиёриро аз худ намояд ва онро риоя кунад;

- ҳангоми иҷрои уҳдадориҳо бо худ шаҳодатнома дошта бошад ва ба шаҳрвандон мутобиқи муроҷиати онҳо нишон диҳад.

47. Узви дастёрони ихтиёрӣ, ки ҳангоми таъмини ҳифзи тартиботи ҷамъиятӣ амалҳои ғайриқонунӣ содир кардааст, ба ҷавобгарии муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон кашида мешавад. Зараре, ки ба шахсони воқеӣ ё ҳуқуқӣ аз ҷониби узви дастёрони ихтиёрӣ расонида шудааст, ба андоза ва бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷуброн карда мешавад.

48. Узви дастёрони ихтиёрӣ ҳуқуқ дорад аз иҷрои уҳдадориҳои ҷамъиятӣ даст кашад, агар онҳо бевосита ба ҳаёт ва саломатии ӯ хатар таҳдид намоянд.

6. ШАРОИТ ВА ҲАДДИ ИСТИФОДАИ ҚУВВАИ ҶИСМОНӢ АЗ ҶОНИБИ УЗВИ ДАСТЁРОНИ ИХТИЁРӢ

49. Узви дастёрони ихтиёрӣ дар амалиёти якҷоя бо кормандони мақомоти ҳифзи ҳуқуқ барои таъмини тартиботи ҷамъиятӣ ҳуқуқ дорад бо мақсади пешгирии амали шахсоне, ки тартиботи ҷамъиятиро риоя намекунанд, барои боздошт ва супоридани онҳо ба мақомоти ҳифзи ҳуқуқ қувваи ҷисмониро танҳо дар ҳузури кормандони мақомоти дахлдор ба кор барад, агар тарзҳои дигари ба истифодаи қувваи ҷисмонӣ рабтнадошта, иҷрои вазифаашро оид ба риояи тартиботи ҷамъиятӣ таъмин карда натавонад.

50. Ҳангоми истифодаи қувваи ҷисмонӣ узви дастёрони ихтиёрӣ уҳдадор аст:

- вайронкунандаи тартиботи ҷамъиятиро дар бораи нияти ба кор бурдани қувваи ҷисмонӣ огоҳ намояд, зимнан барои амалӣ намудани талаби худ бо дарназардошти вазъи мушаххас фурсати кифоя диҳад, ба истиснои ҳолатҳое, ки таъхир додани истифодаи қувваи ҷисмонӣ ба ҳаёт ва саломатии шаҳрвандон хавфи бевосита ба вуҷуд меорад;

- вобаста ба хусусият ва дараҷаи хавфнокии ҷамъиятии ҳуқуқвайронкунӣ ва шахсоне, ки онро содир кардаанд, кӯшиш кунад, ки то ҳадди имкон зарари дар ин ҳолат расонидашаванда сабуктар бошад;

- ба шахсоне, ки дар натиҷаи ба кор бурдани қувваи ҷисмонӣ зарар дидаанд, ёрии аввалияи тиббӣ расонад.

51. Истифодабарии қувваи ҷисмонӣ нисбат ба занони ҳомиладориашон аён, шахсони нишони дақиқи маъюбидошта ва ноболиғон манъ аст.

7. ҲАМКОРИИ МУТАҚОБИЛАИ МАҚОМОТИ ҲИФЗИ ҲУҚУҚ ВА ДАСТЁРОНИ ИХТИЁРӢ

52. Мақомоти ҳифзи ҳуқуқ ҳамкориро бо дастёрони ихтиёрӣ ба роҳ монда, оид ба иштироки фаъолонаи онҳо дар гузаронидани чорабиниҳои муштараки муқовимат ба ҷиноят ва пешгирии ҳуқуқвайронкуниҳо чораҳо меандешанд.

53. Мақомоти ҳифзи ҳуқуқ ҷиҳати тарбияи ҳуқуқии аъзои дастёрони ихтиёрӣ корҳои мақсаднокро анҷом дода, онҳоро бо санадҳои меъёрии ҳуқуқии соҳавӣ, воситаҳои таълимӣ ва адабиёти ҳуқуқӣ таъмин менамоянд ва ба сардорони ситодҳои дастёрони ихтиёрӣ дар бораи ҷинояту ҳуқуқвайронкуниҳо маълумот пешниҳод менамоянд.

54. Мақомоти ҳифзи ҳуқуқ аъзои дастёрони ихтиёриро бо тарзу усулҳои муқовимат ба ҷиноят ва пешгирии ҳуқуқвайронкуниҳо шинос намуда, ба дастёрони ихтиёрӣ дар банақшагирӣ ва бақайдгирии фаъолияташон кумаки амалӣ мерасонанд.

8. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ

55. Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои вайрон кардани Низомнома тибқи тартиби муқарраргардидаи қонунгузорӣ ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.