Тартиби бақайдгирии давлатии намунаҳои коллексияҳои захираҳои генетикӣ, ки дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон мавҷуд мебошанд ва ҳамчун асос барои истеҳсоли маҳсулоти хӯрокворӣ ва пешбурди истеҳсолоти кишоварзӣ ба ҳисоб мераванд

1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ

1. Тартиби бақайдгирии давлатии намунаҳои коллексияҳои захираҳои генетикӣ, ки дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон мавҷуд мебошанд ва ҳамчун асос барои истеҳсоли маҳсулоти хӯрокворӣ ва пешбурди истеҳсолоти кишоварзӣ ба ҳисоб мераванд (минбаъд - Тартиб), тартибу талабот ҷиҳати ба қайди давлатӣ гирифтани намунаҳои коллексияҳои захираҳои генетикии растаниҳо, зоти чорво (зироатҳои киштшаванда, саравлоди ёбоии зироатҳо, буттаву нимбутта, дарахтони мевадиҳанда, дурагаҳо, кроссҳо, гӯшт, пашм, шир)-ро дар Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян менамояд.

2. Намунаҳои коллексияҳои захираҳои генетикии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун асос барои пешбурди корҳои селексионию генетикӣ ҷиҳати истеҳсоли маҳсулоти ғизоӣ, хӯроки чорво, ашёи хоми растанигии саноати сабук ва пешбурди истеҳсолоти кишоварзӣ истифода мешаванд.

3. Дар Тартиби мазкур мафҳумҳои зерин истифода мешаванд:

- дархосткунанда - шахси воқеӣ ва ё ҳуқуқие, ки барои ба қайди давлатӣ гирифтани захираҳои генетикӣ ва минбаъд нигоҳ доштани он ба мақоми ваколатдори давлатӣ тибқи Тартиби мазкур дархост пешниҳод мекунад;

- коллексияҳои захираҳои генетикӣ - маҷмуи намунаҳои захираҳои генетикӣ, ки интихобӣ ё бо усулҳои омӯзиши ирсиятҳои фарқкунанда бо мақсади истифода дар корҳои илмӣ, селексионӣ, таълимӣ, иҷрои дигар корҳо бо низоми ягона ҷамъоварӣ карда шудаанд;

- маводи генетикӣ - ҳар гуна маводди аз растанӣ, ҳайвонот ва микроорганизмҳо ҳосилшаванда, ки дорои воҳидҳои функсионалии ирсият мебошад;

- мақоми ваколатдор - Муассисаи давлатии "Маркази миллии захираҳои генетикӣ"-и Академияи илмҳои кишоварзии Тоҷикистон, ки барои амалӣ кардани сиёсати давлатӣ оид ба захираҳои генетикӣ дар соҳаи кишоварзӣ ваколатдор гардонида шудааст;

- намунаи захираи генетикӣ - растанӣ, ҳайвонот ва микроорганизмҳо, инчунин қисмҳои зиндаи онҳо, ки барои ба даст овардани организм ё организмҳои ба як намуд ё таксони дохилинамудӣ мансуббуда истифода мешаванд ва ҷузъи коллексияи захираҳои генетикӣ, воҳиди асосӣ барои нигоҳдорӣ, омӯзиш ва истифода дар корҳои илмӣ, селексионӣ, таълимӣ ва барои мақсадҳои дигар мебошанд;

- намунаҳои коллексияҳои захираҳои генетикӣ - намунаҳои захираҳои генетикӣ, аз ҷумла захираҳои генетикии миллӣ ва байналмилалӣ, ки бо мақсади таҳқиқот ва истифода дар барномаҳои илмӣ дар байни истифодабарандагони муассисаҳои гуногун паҳн карда мешаванд;

- нигоҳдории захираҳои генетикӣ - маҷмуи чорабиниҳои агротехникӣ ва технологӣ, ки барои афзун намудани маводди ибтидоии захираҳои генетикии бақайдгирифташуда ва минбаъд барои нигоҳдории кутоҳмуҳлат, миёнамуҳлат ва ё дарозмуҳлат дар шароити махсуси нигоҳдорӣ нигаронида шудааст;

- эрозияи генетикӣ - талафи гуногунии генетикӣ, ки дар натиҷаи фаъолияти антропогенӣ, аз ҷумла истифодабарии исрофкорона ва риоя накардани чораҳои нигоҳдории захираҳои генетикӣ ба вуҷуд омадааст;

- шиносномаи генетикӣ - ҳуҷҷате, ки аз тарафи озмоишгоҳи ташхиси генетикӣ бо сабти маълумот оид ба ирсиятҳои фарқкунандаи растаниҳо, ҳайвонот, микроорганизмҳо, шумораи намуна, номҳои биологию илмӣ, санаи ворид кардан ба коллексияҳои захираҳои генетикӣ, мансубияти ҷуғрофӣ ва тасвири онҳо ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ дода мешавад.

2. МАҚСАДИ БАҚАЙДГИРИИ ДАВЛАТИИ НАМУНАИ КОЛЛЕКСИЯИ ЗАХИРАҲОИ ГЕНЕТИКӢ

4. Мақсади бақайдгирии давлатии намунаҳои коллексияҳои захираҳои генетикӣ, пеш аз ҳама маҳфуз нигоҳ доштани захираи генетикии растаниҳои киштшаванда, ҳамавлоди худрӯйи растаниҳои киштшаванда ва чорво, пешгирӣ аз эрозияи генетикӣ - талафи гуногунии генетикӣ дар натиҷаи фаъолияти антропогенӣ мебошад.

5. Бо роҳи ба қайд гирифтани намунаҳои коллексияҳои захираҳои генетикӣ кафолат дода мешавад, ки ин гуногуниҳо нигоҳ дошта мешаванд ва ҳангоми зарурат ба истеҳсолоти кишоварзӣ ва соҳибони он барои азнавбарқароркунии гуногунии биологӣ баргардонида мешаванд.

6. Мақсади бақайдгирии давлатии намунаҳои коллексияҳои захираҳои генетикӣ аз инҳо иборат аст:

- ҳимояи манфиатҳои миллӣ ва кишоварзон оид ба нигоҳдорӣ ва истифодаи захираҳои генетикии миллӣ;

- дастгирии илм ва истеҳсолоти кишоварзӣ барои офаридани навъу дурагаҳои серҳосил, зотҳои ҳайвоноти хонагии ба шароити мухталифи иқлимии ҷумҳурӣ устувор;

- таъмини раванди пешбурди корҳои илмии генетикию селексионӣ;

- таъмини нигоҳдории дурусти захираҳои генетикии растаниҳои киштшаванда дар тамоми шароити ғайричашмдошт ва ба наслҳои оянда маҳфуз нигоҳ доштани онҳо;

- ташкил ва таъмини амалисозии механизми дастрасӣ ба захираҳои маҳаллии генетикии растаниҳои киштшаванда, ҳамавлоди ёбоии онҳо ва чорво барои гирифтани фоидаи баробар аз истифодабарии онҳо;

- пешгирӣ аз дастрасии беиҷозат ба ҷузъҳои гуногунии агробиологӣ ва фаъолияти ҷустуҷӯйи биологии захираҳои генетикии растаниҳои киштшаванда ва ҳамавлоди ёбоии онҳо.

3. ТАЛАБОТ БАРОИ БАҚАЙДГИРИИ ДАВЛАТИИ НАМУНАИ КОЛЛЕКСИЯИ ЗАХИРАҲОИ ГЕНЕТИКӢ

7. Мақоми ваколатдор дар соҳаи захираҳои генетикӣ бақайдгирии давлатии намунаҳои коллексияҳои захираҳои генетикиро дар асоси талаботи Тартиби мазкур амалӣ менамояд, ҳифзи онҳоро таъмин ва барои дастрасӣ ба наслҳои оянда кафолат медиҳад.

8. Бо мақсади танзими фаъолияти бақайдгирии давлатии намунаҳои коллексияҳои захираҳои генетикии растаниҳо (зироатҳои киштшаванда, саравлоди ёбоии онҳо, буттаву нимбутта ва дарахтони мевадиҳанда, дурагаҳо, кроссҳо, гӯшт, пашм, шир) дар Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҷониби Вазорати кишоварзии Ҷумҳурии Тоҷикистон комиссияи бақайдгирии давлатии намунаҳои коллексияи захираҳои генетикӣ аз ҷумлаи мутахассисони мақомоти давлатӣ, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, муассисаҳои илмии дар соҳаи ҳифз, нигоҳдорӣ ва истифодаи захираҳои генетикии аккредитатсияшуда ва дигар ташкилотҳо таъсис дода мешавад.

9. Намунаҳои захираҳои генетикӣ дар биноҳои махсус таҷҳизонидашуда бо риояи меъёрҳои нигоҳдории ҳарорат ва намнокии ҳаво, равшанӣ ва қоидаҳои биологӣ нигоҳ дошта мешаванд.

10. Барои бақайдгирии ҳарорат ва намнокии ҳаво дар ҳар як бино, ки намунаҳои коллексияҳои захираҳои генетикӣ нигоҳ дошта мешаванд, психрометрҳо (муайянкунандаи намнокии ҳаво), гигрометрҳо (рутубатсанҷҳо), термометрҳои сертификатсияшуда ва воситаҳои дигари назоратию санҷишии зарурӣ гузошта мешаванд.

11. Дар ҷойи нигоҳдории намунаҳои захираҳои генетикӣ қоидаҳои бехатарӣ аз сӯхтор ва нигоҳдории бино таъмин карда мешаванд.

12. Мақоми ваколатдор барои бақайдгирии давлатии намунаҳои коллексияҳои захираҳои генетикӣ вазифаҳои зеринро иҷро менамояд:

- аз шахсони воқеию ҳуқуқӣ дархост оид ба бақайдгирии давлатии намунаҳои коллексияҳои захираҳои генетикиро қабул менамояд;

- намунаи тухмӣ, ҷузъи меваи мураккаб ва ҷузъҳои дигари такрористеҳсолкунандаи растаниҳои кишоварзӣ ва чорворо барои бақайдгирии давлатии намунаҳои коллексияҳои захираҳои генетикӣ қабул менамояд;

- таҷдиду барқароркунии захираҳои генетикии қабулнамударо дар муҳлатҳои муқаррарнамудаи қонунгузорӣ амалӣ менамояд;

- дар заминаи таҷдиду барқароркунӣ маълумоти навъро оид ба намунаи захираи генетикӣ муайян ва ба феҳристи миллии захираҳои генетикӣ - махзани маълумоти фаврӣ оид ба намунаҳои нигоҳдошташавандаи коллексияҳои миллии захираҳои генетикии растаниҳо ва чорво ворид мекунад;

- таҷдиду барқароркунии намунаҳои захираҳои генетикиро бо мақсади муайян намудани аслияти захираи генетикӣ бо роҳи гузаронидани назорати навъӣ дар қитъаҳои санҷишӣ ва ё шароити лабораторӣ ва назароти сифати маводди захираи генетикӣ дар шароити озмоишгоҳ амалӣ менамояд;

- ҳисоботро дар хусуси баҳисобгирӣ ва бақайдгирии давлатии намунаҳои коллексияи захираҳои генетикӣ таҳия ва пешниҳод менамояд;

- дастурҳои услубиро барои баҳисобгирӣ ва бақайдгирии давлатии намунаҳои коллексияҳои захираҳои генетикӣ таҳия ва дастраси масъулини соҳа мегардонад;

- вобаста ба ҳолати баҳисобгирӣ ва бақайдгирии давлатии намунаҳои коллексияҳои захираҳои генетикӣ иттилоот ба нашр мерасонад.

4. ТАРТИБИ БАҚАЙДГИРИИ КОЛЛЕКСИЯҲОИ ЗАХИРАҲОИ ГЕНЕТИКӢ

13. Бақайдгирии давлатии коллексияҳои намунаҳои захираҳои генетикии барои истеҳсоли маҳсулоти хӯрокворӣ ва пешбурди истеҳсолоти кишоварзӣ истифодашаванда аз ҷониби мақоми ваколатдор амалӣ карда мешавад.

14. Бақайдгирии давлатии коллексияҳои намунаҳои захираҳои генетикии барои истеҳсоли маҳсулоти хӯрокворӣ ва пешбурди истеҳсолоти кишоварзӣ истифодашаванда навъу намудҳои тухмиҳо, дурагаву ирқ ва ҳамавлоди ёбоии онҳо, намудҳои нодир, камшумор, нобудшаванда ё зери хатари нобудшавӣ қарордоштаро дар бар мегирад.

15. Бақайдгирии намунаҳои захираҳои генетикӣ барои истеҳсоли маҳсулоти хӯрокворӣ ва пешбурди истеҳсолоти кишоварзӣ истифодашаванда дар асоси арзёбии хоҷагидорию биологии намудҳо амалӣ карда мешавад.

16. Дар асоси бақайдгирии давлатии намунаҳои коллексияҳои захираҳои генетикӣ намунаҳои пурарзиш ва нодири онҳо ба барномаҳои давлатии соҳавӣ бо мақсади ҳифз, барқарорсозӣ ва истифодаи минбаъдаи самаранок дохил карда мешаванд.

17. Бақайдгирии давлатии намунаҳои коллексияҳои захираҳои генетикӣ дар асоси маълумоти шиносномаҳои генетикии аз тарафи соҳибони коллексияҳои мазкур пешниҳодшуда амалӣ карда мешавад.

18. Барои бақайдгирии ибтидоии коллексияҳои захираҳои генетикӣ соҳибони онҳо дархост пешниҳод менамоянд, ки маълумоти зеринро бояд дар бар гирад:

1) барои шахсони ҳуқуқӣ:

- ном;

- рақами мушаххаси андозсупоранда;

- насаб, ном ва номи падари роҳбар;

- маҳалли ҷойгиршавӣ, рақами телефон;

2) барои шахсони воқеӣ:

- насаб, ном ва номи падар;

- рақами мушаххаси андозсупоранда;

- маҳалли истиқомат, рақами телефон.

19. Дархост бо замимаи маълумот ва ҳуҷҷатҳои зерин пешниҳод карда мешавад:

- номгӯйи объектҳои растаниҳои зироатӣ ва чорвои хонагӣ ё ҳамавлодони ёбоии он ва ё қисмҳои онҳо бо нишон додани оила, авлод, намуд, дурага, кросс ва миқдори умумии онҳо;

- нусхаи ҳуҷҷати муайянкунандаи ҳуқуқи моликият ба коллексияҳои захираҳои генетикӣ.

20. Дар асоси хулосаи мусбати комиссияи бақайдгирии давлатии намунаҳои коллексияи захираҳои генетикӣ мақоми ваколатдор коллексияҳои захираҳои генетикиро ба қайд гирифта, ба соҳиби он шиносномаи генетикӣ медиҳад.

21. Тартиби кори комиссияи бақайдгирии коллексияҳои захираҳои генетикӣ ва шакли шиносномаи генетикӣ аз ҷониби Вазорати кишоварзии Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешаванд.

22. Ҳайати комиссия аз ҳисоби олимон ва мутахассисони соҳаи захираҳои генетикӣ ташкил карда мешавад.

23. Нигоҳдорандаи коллексияҳои захираҳои генетикӣ ва мақоми ваколатдор уҳдадоранд, ки маводди генетикиро бодарназардошти таҷдиду барқароркунӣ тарзе нигоҳ доранд, ки аломатҳои тавсифи расмии генетикии он дар шакли ибтидоии он пурра нигоҳ дошта шавад.

5. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ

24. Шахсони воқеӣ ва ё ҳуқуқӣ, ки муқаррароти Тартиби мазкурро риоя намекунанд, тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.