ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН
ДАР БОРАИ БАРОБАРӢ ВА БАРҲАМ ДОДАНИ ҲАМА ГУНА ШАКЛҲОИ ТАБЪИЗ
Бо қарори Маҷлиси намояндагони
Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон
аз 22 июни соли 2022, № 773
қабул гардидааст
Бо қарори Маҷлиси миллии
Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон
аз 15 июли соли 2022, № 286
ҷонибдорӣ гардидааст
Қонуни мазкур асосҳои ташкилӣ ва ҳуқуқии амалигардонии ҳуқуқ ва имкониятҳои баробарро барои ҳамаи шахсон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда, низоми ҳуқуқии пешгирӣ ва ҳифзи самаранок аз ҳама гуна шаклҳои табъизро муқаррар менамояд.
БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ
Моддаи 1. Табъиз
1. Табъиз ин ҳама гуна фарқиятгузорӣ, истиснокунӣ, маҳдудсозӣ ё афзалиятдиҳӣ мебошад, ки дар асосҳои воқеӣ ва (ё) эҳтимолӣ нисбат ба дилхоҳ шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ ё гурӯҳи шахсон, хешовандони онҳо ё шахсони бо онҳо ба тариқи дигар алоқаманд ба вуҷуд омада, ба аломатҳои нажод, ранги пӯст, пайдоиш, ҷинс, забон, дин ва эътиқод, мансубияти миллӣ ва (ё) этникӣ, маъюбият, вазъи саломатӣ, синну сол, шаҳрвандӣ, ақида, вазъи молумулкӣ ё ҳолати дигар асос меёбад ва мақсад ё оқибати он бад кардан, нобуд сохтан ва (ё) кам нишон додани ҳуқуқу озодиҳои эътирофшуда, истифода ё амалӣ намудани тамоми ҳуқуқу озодиҳои инсон дар асоси баробарӣ мебошад.
2. Табъиз ҳама гуна шаклҳои онро, аз ҷумла рад намудани мутобиқшавии оқилонаро дар бар мегирад. Мутобиқшавии оқилона маънои ҳангоми зарурат дар ҳолатҳои мушаххас ворид намудани тағйиру навовариҳои зарурӣ ва дахлдор, аз ҷумла чораҳои пешгирӣ, ки боиси гаронии номутаносиб ва (ё) беасос намегарданд ва бо мақсади таъмин намудани амалигардонии тамоми ҳуқуқҳои инсон ва озодиҳои асосӣ аз ҷониби шахсон дар баробари дигаронро дорад.
3. Чораҳои махсус ва муваққатӣ, ки бо мақсади таъмини дахлдори мусоидат ба шахсони алоҳида ё гурӯҳи шахсон барои истифода ё амалисозии ҳуқук татбиқ мешаванд, табъиз ҳисобида намешаванд, ба шарте, ки дар натиҷаи амалӣ намудани чунин чораҳо ба гурӯҳҳои гуногуни шахсон ҳуқуқҳои махсус дода нашаванд. Чораҳои зерин табъиз ҳисобида намешаванд, ба шарте, ки онҳо бо мақсадҳои қонунӣ ва риояи таносуби оқилона байни воситаҳои истифодашаванда ва мақсадҳои гузошташуда амалӣ карда шаванд:
1) натиҷаи амалисозӣ ё қабули чораҳои махсуси муваққатӣ барои роҳ надодан ба зарар ё ҷуброни он ба шахсони зарардида аз рӯйи нишонаҳои дар қисми 1 моддаи мазкур пешбинишуда бошанд, ки дар навбати аввал ба аъзои гурӯҳҳои осебпазир, ба монанди шахсони дорои имкониятҳои маҳдуд, намояндагони ақаллиятҳои этникӣ, динӣ, миллӣ ё забонӣ, занон, кӯдакон, ҷавонон, пиронсолон ва шахсони дигари аз лиҳози иҷтимоӣ осебпазир, шахсони аз мурофиаи судии ҷиноятӣ ҷабрдида, муҳоҷирони иҷбории дохилӣ, гурезаҳо ва шахсони паноҳҷӯянда бо мақсади таъмини иштироки пурраи онҳо дар ҳамаи соҳаҳои ҳаёт дахл доранд;
2) ба талабот нисбат ба шаҳрвандӣ, ки дар асос ва бо шартҳои дар қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинишуда асос ёфта бошанд, ба шарте, ки чунин муқаррарот ягон шаҳрвандии мушаххасро мавриди табъиз қарор надиҳад.
Моддаи 2. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз
Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, иборат мебошад.
Моддаи 3. Доираи амали Қонуни мазкур
Қонуни мазкур ба ҳама сохторҳои давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, шахсони мансабдор, шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ, новобаста аз шакли ташкилию ҳуқуқӣ ва самти фаъолияти онҳо, паҳн мегардад.
Моддаи 4. Ҳуқуқ ба баробарӣ ва ҳифзи самаранок аз ҳама гуна шаклҳои табъиз
1. Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳама дар назди қонун ва суд баробаранд ва ба ҳифзи самаранок аз ҳама гуна шаклҳои табъиз ҳуқуқ доранд.
2. Ҳар як шахс ё гурӯҳи шахсоне, ки худро мавриди табъиз қароргирифта меҳисобанд, ҳуқуқ доранд ба мақомоти судӣ ва мақомоти дигари давлатӣ барои ҳифзи ҳуқуқҳои худ муроҷиат намоянд, инчунин ба ҷуброни муносиб, одилона ва (ё) қонеъкунанда барои ҳар гуна зараре, ки дар натиҷаи табъиз расонида шудааст, ҳуқуқ доранд.
3. Давлат ҳифзи ҳуқуқи баробар ва самаранок аз табъизро кафолат медиҳад ва барои пешбурди сиёсат ва барномаҳое, ки ба таъмини баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз равона шудаанд, чораҳо меандешад.
Моддаи 5. Табъизи бевосита ва бавосита
1. Табъиз дар шаклҳои бевосита ва бавосита ифода меёбад.
2. Табъизи бевосита ин ҳама гуна муносибат (амал ё беамалӣ) ё фароҳам овардани чунин шароите мебошад, ки шахсро бинобар нишонаҳои дар қисми 1 моддаи 1 Қонуни мазкур пешбинишуда ҳангоми истифодаи ҳуқуқҳои бо қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқарраргардида нисбат ба шахсони дигар, ки дар шароити ҳаммонанд қарор доранд, дар вазъияти ногувор мегузоранд ва (ё) гузошта метавонанд.
3. Табъизи бавосита ин муқаррароту асосҳо ва (ё) амалияе мебошад, ки зоҳиран безарар буда, вале оқибатҳои номутаносиби ҷиддӣ доранд, ки шахсро бинобар ягон нишонаи дар қисми 1 моддаи 1 Қонуни мазкур пешбинишуда нисбат ба шахсони дигари дар шароити ҳаммонанд қарордошта дар вазъияти ногувор мегузоранд ва (ё) гузошта метавонанд.
Моддаи 6. Таъқиб
1. Таъқиб ин рафтори номатлуби ба ягон асоси муқаррарнамудаи Қонуни мазкур алоқаманд аст, ки мақсад ё натиҷаи он паст задани шаъну шарафи шахс ва (ё) ба миён овардани муҳити бадхоҳона, харобкорона, таҳдидкунанда, хусуматомез, пастзананда, таҳқиркунанда ё аламангез мебошад.
2. Таъқиби ҷинсӣ ин ҳама гуна шаклҳои рафтори бадхоҳона ва нохушоянди шифоҳӣ, ғайришифоҳӣ ё ҷисмонии хусусияти шаҳвонидошта мебошад, ки барои таҳқири шаъну шарафи шахс равона шудааст ё дар он ифода ёфтааст ва (ё) барои он муҳити ваҳмангез, хусуматомез, пастзананда, таҳқиркунандаи шаъну шарафи шахс ё ҳолати таҳқиромез ташкил карда шудааст.
3. Таъқиб дар ҷойи кор ин ҳама гуна шакли таъқиби ғайриҷисмонӣ дар ҷойи кор бо рафторҳои такроршаванда мебошад, ки ба шахс таъсири пастзананда, таҳқиркунанда мерасонад ва мақсади бад кардан ё боиси бад шудани шароити кории корманд ё мақоми касбии ӯро дорад.
Моддаи 7. Таҳрик намудан ба табъиз
Таҳрик намудан ба табъиз ин ҳама гуна муносибате мебошад, ки тавассути он шахс фишор ё рафтори муайянро бо мақсади табъизи шахси сеюм вобаста ба нишонаҳои муқаррарнамудаи Қонуни мазкур анҷом медиҳад.
Моддаи 8. Сегрегатсия (ҷудокунӣ)
Сегрегатсия ин ҳама гуна муносибат (амал ё беамалӣ) мебошад, ки ба таври бевосита ва (ё) бавосита ба ҷудокунӣ ё фарқгузории шахс аз рӯйи нишонаҳои муқаррарнамудаи Қонуни мазкур оварда мерасонад.
Моддаи 9. Ҳолатҳои вазнинкунандаи табъиз
1. Табъиз бо ҳолатҳои зиёд (ду ва зиёда ҳолат), табъизи такроршаванда (якчанд маротиба амалишуда), инчунин табъизи давомдор (дар давоми муддати дароз амалишаванда) ҳолатҳои вазнинкунандаи табъиз ҳисобида мешаванд.
2. Мақоми ваколатдори давлатии дахлдор ҳангоми муайян намудани андозаи ҷуброн барои зарари ғайримолумулкӣ ва (ё) зимни қабули қарор оид ба ҷарима барои ҳуқуқвайронкуниҳое, ки дар Қонуни мазкур муайян шудаанд, муқаррароти қисми 1 моддаи мазкурро ба инобат мегирад.
Моддаи 10. Ҳимоя аз виктимизатсия
Виктимизатсия, яъне таъқиб, ҳама гуна муносибати хусуматомез ва дар вазъияти номусоид қарор додани шахсоне, ки дар бораи табъиз хабар додаанд, оид ба табъиз шоҳидӣ додаанд, аз истифодаи амалҳои табъизӣ, ки бо супориши касе бояд сурат гирад, даст кашидаанд ё дар баррасии парвандаҳо оид ба табъиз тибқи муқаррароти Қонуни мазкур иштирок намудаанд, манъ аст.
Моддаи 11. Истифодаи чораҳои мусбат
1. Барои таъмини пурра ва самараноки амалигардонии ҳуқуқ, озодӣ ва имкониятҳои баробар, ки бо қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар шудаанд, чораҳои мусбат татбиқ карда мешаванд.
2. Чораҳои мусбат ин чораҳои муваққатии махсуси қонунгузорӣ, маъмурӣ ва амалӣ мебошанд, ки ба ҳифзи шахсони нисбат ба шахсони дигар дар шароитҳои номусоид қарордошта ҷиҳати бартараф намудани ҳолати номусоиди дар гузашта бавуҷудомада ва таъмини ноилшавии баробарии комил равона карда шудаанд.
3. Чораҳои мусбат бояд то ноил шудан ба баробарии ҳуқуқӣ ё воқеӣ ва ҳамгироии иҷтимоии шахсон ва (ё) гурӯҳи шахсоне, ки нисбат ба шахсони дигар дар шароитҳои номусоид қарор доранд, татбиқ карда шаванд.
БОБИ 2. САЛОҲИЯТ ВА ВАКОЛАТИ МАҚОМОТИ ДАВЛАТӢ ВА МАҚОМОТИ ХУДИДОРАКУНИИ ШАҲРАК ВА ДЕҲОТ ОИД БА МАСЪАЛАҲОИ ТАЪМИНИ БАРОБАРӢ ВА БАРҲАМ ДОДАНИ ҲАМА ГУНА ШАКЛҲОИ ТАБЪИЗ
Моддаи 12. Салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба таъмини баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз
Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бо мақсади таъмини баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз дорои салоҳияти зерин мебошад:
- таъмини таҳия ва пешбурди сиёсати ягонаи давлатии зиддитабъиз;
- тасдиқи тартиби гузаронидани медиатсия (миёнҷигарӣ) оид ба баҳсҳои табъиз;
- қабул намудани санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар самти баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз;
- таъмин намудани мониторинги фаъолияти мақомоти давлатӣ ва худидоракунии шаҳрак ва деҳот оид ба таъмини баробарӣ ва барҳамдиҳии ҳама гуна шаклҳои табъиз;
- тасдиқи тартиби гузаронидани экспертизаи зиддитабъизии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва лоиҳаи онҳо;
- мусоидат ба болоравии сатҳи маърифати ҳуқуқӣ ва иттилоотонии аҳолӣ оид ба манъи табъиз;
- амалӣ намудани салоҳияти дигар дар самти пешгирӣ ва муқовимат ба табъиз тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.
Моддаи 13. Мақоми ваколатдори давлатӣ ва ваколатҳои он дар таъмини баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз
1. Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон мақоми ваколатдори давлатӣ оид ба таъмини баробарӣ ва манъи ҳама гуна шаклҳои табъиз (минбаъд - мақоми ваколатдор) ба ҳисоб меравад.
2. Мақоми ваколатдор вобаста ба таъмини баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз чунин ваколатҳо дорад:
- оид ба такмили қонунгузорӣ дар бораи ҳуқуқ ба баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз таклифҳо пешниҳод менамояд;
- экспертизаи зиддитабъизии лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқиро мегузаронад ва хулосаи худро оид ба мутобиқати лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ ба қонунгузорӣ дар бораи баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз пешниҳод мекунад;
- ариза ва шикоятҳои шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ ё гурӯҳи шахсонро оид ба ҳолатҳои табъиз баррасӣ менамояд;
- ҳолатҳои табъизро дар сурати мавҷуд будани ариза ё шикоят ва бо ташаббуси худ меомӯзад ва тавсияҳои дахлдор пешниҳод менамояд;
- оид ба оштикунонии тарафҳо миёни қурбонии эҳтимолии табъиз ва шахси эҳтимолан кирдори табъизро содиркарда чораҳо меандешад;
- дар сурати имконнопазир будани ҳалли масъала бо роҳи созиши тарафҳо ва мавҷуд будани маводи кофии тасдиқкунандаи табъиз бо мақсади барқарор кардани ҳуқуқҳои қурбониёни табъиз ба мақомоти дахлдори давлатӣ, шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ тавсияҳои дар ин самт таҳияшударо равон мекунад;
- дар сурати иҷро накардани тавсияҳо аз тарафи мақомоти давлатӣ ё шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузорӣ ба суд оид ба иҷрои тавсияҳои худ муроҷиат мекунад;
- дар ҳолати содир шудани амалҳои табъизӣ, ки ҷиноят мебошанд, мақомоти таъқиби ҷиноятиро хабардор месозад;
- мониторинги риояи ҳуқуқ ба баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъизро мегузаронад;
- маълумоти омориро оид ба ҳолатҳои табъиз, ки аз ҷониби мақомоти давлатӣ ва худидоракунии шаҳрак ва деҳот пешниҳод мешаванд, пеш мебарад ва таҳлил менамояд;
- чорабиниҳои омӯзишӣ ва маърифатӣ оид ба ҳуқуқ ба баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъизро мегузаронад;
- оид ба масъалаҳои баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз бо мақомоти давлатӣ ва худидоракунии шаҳрак ва деҳот, ниҳодҳои ҷомеаи шаҳрвандӣ ва созмонҳои байналмилалӣ ҳамоҳангӣ ва ҳамкориро таъмин менамояд.
3. Барои амалигардонии ваколатҳо дар самти таъмини баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз дар дастгоҳи Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон воҳиди сохтории махсус таъсис дода мешавад.
Моддаи 14. Маърӯзаи махсуси мақоми ваколатдор
Ҳар сол на дертар аз моҳи феврал мақоми ваколатдор дар бораи вазъи риояи ҳуқуқ ба баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз дар Ҷумҳурии Тоҷикистон маърӯзаи махсус нашр мекунад.
Моддаи 15. Баррасии муроҷиатҳо аз ҷониби мақоми ваколатдор
1. Мақоми ваколатдор баррасии ариза ё шикоятро бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба роҳ мемонад.
2. Шахси ба мақоми ваколатдор бо ариза ё шикоят муроҷиаткунанда далелҳои кирдори табъизӣ ва маводи тасдиқкунандаро пешниҳод менамояд.
3. Мақоми ваколатдор метавонад баррасии шифоҳӣ таъин намояд ва тарафҳоро барои ҳалли масъала бо роҳи оштии тарафҳо даъват намояд. Дар сурати ҳалли масъала бо роҳи оштии тарафҳо мақоми ваколатдор мониторинги иҷрои уҳдадориҳоро, ки дар санади оштӣ муайян шудаанд, мегузаронад.
4. Мақомоти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ дар давоми 10 рӯзи тақвимӣ аз лаҳзаи пешниҳоди дархост уҳдадоранд ба мақоми ваколатдор мавод, ҳуҷҷатҳо, шарҳҳо ва дигар маълумоти ба баррасии муроҷиат алоқамандро пешниҳод намоянд.
5. Мақоми ваколатдор дар ҳолатҳои зерин баррасии муроҷиатро қатъ менамояд, агар нисбати ҳамон ҳолати эҳтимолии табъиз:
- баҳс дар суд мавриди баррасӣ қарор дошта бошад;
- пешбурди парвандаи ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ ҷой дошта бошад;
- парвандаи ҷиноятӣ оғоз шуда бошад.
6. Мақоми ваколатдор баррасии муроҷиатро қатъ менамояд, агар нисбат ба ҳамон ҳолати эҳтимолии табъиз:
- санади судӣ оид ба эътирофи ҳолати табъиз вуҷуд дошта бошад;
- дар натиҷаи баррасии ариза ё шикоят ҳолати табъиз тасдиқи худро наёфта бошад.
7. Агар дар натиҷаи баррасии муроҷиат ҳолати табъиз тасдиқи худро ёбад, мақоми ваколатдор дар хусуси ба амал баровардани чорабиниҳо вобаста ба барқарор намудани ҳуқуқҳои поймолшуда тавсияҳо қабул менамояд.
Моддаи 16. Ваколати мақомоти дигари давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот оид ба таъмини баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз
Мақомоти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот бо мақсади таъмини баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз дар робита бо фаъолияти худ ваколатҳои зеринро амалӣ месозанд:
- ҷиҳати мутобиқсозии фаъолияти худ, инчунин санадҳои меъёрии ҳуқуқии дохилӣ ба Қонуни мазкур ва қонунгузории зиддитабъизӣ тадбирҳо меандешанд;
- бо мақсади таъмини баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз тадбирҳо меандешанд;
- ба ҳама гуна шикоятҳо оид ба табъиз зуд ва самаранок эътино менамоянд, онҳоро ба қайд мегиранд ва баррасӣ мекунанд;
- дар сурати тасдиқ шудани ҳолати табъиз шахсро мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ мекашанд ва бартараф намудани оқибатҳои табъизро таъмин менамоянд;
- ҳамкории байни мақомоти давлатиро дар самти мазкур таъмин менамоянд;
- чорабиниҳои омӯзишӣ ва маърифатиеро, ки мақсади аз байн бурдани табъиз ва тамғаро (стигма) доранд, ба амал мебароранд;
- бо ниҳодҳои ҷомеаи шаҳрвандӣ доир ба масъалаҳои баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз ҳамкорӣ менамоянд;
- бо мақсади бақайдгирии ҳолатҳои табъиз ҳисоботдиҳии махсусро пеш мебаранд ва ба мақоми ваколатдор пешниҳод менамоянд;
- тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ваколатҳои дигарро дар самти мазкур амалӣ месозанд.
БОБИ 3. ҲУҚУҚҲОИ ШАХСОНИ ВОҚЕӢ ВА ҲУҚУҚӢ ОИД БА МАСЪАЛАҲОИ БАРОБАРӢ ВА БАРҲАМ ДОДАНИ ҲАМА ГУНА ШАКЛҲОИ ТАБЪИЗ
Моддаи 17. Ҳуқуқҳои шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ оид ба масъалаҳои баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз
Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ ҳуқуқ доранд:
- дар таҳияи санадҳое, ки аз ҷониби мақомоти давлатӣ ва худидоракунии шаҳрак ва деҳот оид ба масъалаҳои баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз қабул мешаванд, ширкат варзанд;
- ҷиҳати бартараф кардани табъиз ва тамға (стигма) чорабиниҳои омӯзишӣ ва маърифатӣ гузаронанд;
- фаъолияти дигарро мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ намоянд.
Моддаи 18. Ҳуқуқҳои иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ оид ба масъалаҳои баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз
Иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ, ки фаъолияташон асосан ба масъалаҳои баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз равона шудааст, ҳуқуқ доранд:
- дар таҳияи санадҳое, ки аз ҷониби мақомоти давлатӣ ва худидоракунии шаҳрак ва деҳот оид ба масъалаҳои таъмини баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз қабул карда мешаванд, иштирок намоянд;
- ба ҳайати мақомоти машваратию маслиҳатӣ оид ба масъалаҳои таъмини баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз намояндагони худро пешниҳод намоянд;
- оид ба масъалаҳои бартараф намудани табъиз ва тамға (стигма) чорабиниҳои омӯзишӣ ва маърифатӣ гузаронанд;
- оид ба масъалаҳои риояи ҳуқуқ ба баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз мониторинг гузаронанд;
- манфиатҳои шахсон ё гурӯҳи шахсонро, ки нисбаташон табъиз муайян карда шудааст ё манфиатҳои доираи шахсони номуайянро бо мақсади ҳифзи манфиатҳои ҷамъиятӣ, ки дар натиҷаи (амал ё беамалӣ) ҳолати табъиз ошкор ва тасдиқ шуда бошад, дар суд намояндагӣ кунанд;
- экспертизаи ҷамъиятии зиддитабъизии лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқиро гузаронанд;
- фаъолияти дигарро мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ намоянд.
БОБИ 4. ҲУҚУҚ БА ҲИМОЯ АЗ ТАБЪИЗ БО ТАРТИБИ СУДӢ
Моддаи 19. Ҳуқуқи муроҷиат ба суд
1. Ҳар як шахс ё гурӯҳи шахсон, ки худро ҷабрдидаи табъиз мешуморанд, ҳуқуқ доранд ба суд бо чунин талабот муроҷиат намоянд:
1) муқаррар намудани ҳолати вайронкунии ҳуқуқи шахс ба муносибати баробар;
2) манъ кардани амалҳое, ки ҳуқуқи шахс ба муносибати баробар ва (ё) амалӣ кардани тадбирҳо оид ба бартараф намудани табъиз ё оқибатҳои онро вайрон кардаанд ё метавонанд вайрон кунанд;
3) ҷуброни зарари моддӣ ва маънавӣ барои риоя накардани ҳуқуқҳое, ки бо Қонуни мазкур ҳифз шудаанд;
4) беэътибор донистани санаде, ки боиси ба миён омадани ҳолати табъиз гардидааст;
5) бо талаботи дигар тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муроҷиат намоянд.
2. Муроҷиатҳо оид ба ҳимоя аз табъиз, ки дар қисми 1 моддаи мазкур номбар шудаанд, аз ҷониби суди дахлдор мутобиқи муқаррароти қонунгузории мурофиавии граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон баррасӣ карда мешаванд.
Моддаи 20. Баррасии парвандаҳои ҷиноятӣ ва ҳуқуқвайронкуниҳои маъмурӣ вобаста ба табъиз
Баррасии парвандаҳои ҷиноятӣ ва ҳуқуқвайронкуниҳои маъмурӣ вобаста ба табъиз тибқи муқаррароти қонунгузории мурофиавии ҷиноятӣ ва мурофиаи ҳуқуқвайронкунии маъмурии Ҷумҳурии Тоҷикистон анҷом дода мешавад.
Моддаи 21. Ҷуброни зарар аз рӯйи далели табъиз
Ҷуброни зарари моддӣ ва маънавӣ вобаста ба табъиз тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба амал бароварда мешавад.
БОБИ 5. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ
Моддаи 22. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур
Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.
Моддаи 23. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур
Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.
Президенти
Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон
ш. Душанбе,
аз 19 июли соли 2022, № 1890
ЗАКОН РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН
О РАВЕНСТВЕ И ЛИКВИДАЦИИ ВСЕХ ФОРМ ДИСКРИМИНАЦИИ
Принят постановлением
Маджлиси намояндагон МОРТ
от 22 июня 2022 №773
Одобрен постановлением
Маджлиси милли МОРТ
от 15 июля 2022 года №286
Настоящий Закон определяет организационные и правовые основы осуществления равных прав и возможностей для всех лиц в Республике Таджикистан и устанавливает правовую систему предупреждения и эффективной защиты от всех форм дискриминации.
ГЛАВА 1. ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ
Статья 1. Дискриминация
1. Дискриминация - любое различие, исключение, ограничение или предпочтение, формированное на реальных и (или) предполагаемых основаниях в отношении любого физического и юридического лица или группы лиц, их родственников или лиц, связанных с ними иным образом и основано на признаках расы, цвета кожи, происхождения, пола, языка, религии и убеждений, национальной или этнической принадлежности, инвалидности, состояния здоровья, возраста, гражданства, взгляда, имущественного положения или иного обстоятельства и целью или следствием которого является ухудшение, уничтожение и (или) умаление признания, использования или осуществления всеми лицами, на равных основах, всех прав и свобод человека.
2. Дискриминация включает все её формы, в том числе отказ в разумном приспособлении. Разумное приспособление означает внесение, когда это нужно в конкретном случае, необходимых и соответствующих изменений и модификаций, включая предупредительные меры, не становящихся несоразмерным или неоправданным бременем в целях обеспечения реализации лицами наравне с другими всех прав человека и основных свобод.
3. Не являются дискриминацией особые и временные меры, принимаемые в целях обеспечения надлежащего содействия отдельным лицам или группе лиц в использовании или осуществлении прав при условии, что осуществление таких мер не являются следствием наделения особыми правами различных групп лиц. Следующие меры не считаются дискриминационными при условии их осуществления в законных целях и соблюдения разумной пропорциональности между используемыми средствами и поставленными целями:
1) являются результатом осуществления или принятия временных специальных мер, направленных на недопущение ущерба или его компенсацию лицам, пострадавшим по признакам, предусмотренным в части 1 настоящей статьи, которые в первую очередь касаются членов уязвимых групп, таких как лица с ограниченными возможностями, представители этнических, религиозных, национальных или языковых меньшинств, женщины, дети, молодежь, пожилые люди и другие социально уязвимые лица, лица, пострадавшие в ходе уголовного судопроизводства, внутренние вынужденные перемещенные лица, беженцы и лица, ищущие убежища с целью обеспечения их полного участия во всех сферах жизни;
2) основаны на требованиях в отношении гражданства, на основании и условиях, предусмотренных законодательством Республики Таджикистан при условии, что такие положения не дискриминируют какое-либо конкретное гражданство.
Статья 2. Законодательство Республики Таджикистан о равенстве и ликвидации всех форм дискриминации
Законодательство Республики Таджикистан о равенстве и ликвидации всех форм дискриминации основывается на Конституции Республики Таджикистан и состоит из настоящего Закона, других нормативных правовых актов Республики Таджикистан, а также международных правовых актов, признанных Таджикистаном.
Статья 3. Сфера действия настоящего Закона
Действие настоящего Закона распространяется на все государственные структуры, органы самоуправления посёлков и сёл, должностные лица, физические и юридические лица, независимо от их организационно - правовой формы и сферы деятельности.
Статья 4. Право на равенство и эффективную защиту от всех форм дискриминации
1. В Республике Таджикистан все равны перед законом и судом и имеют право на эффективную защиту от всех форм дискриминации.
2. Любое лицо или группа лиц, которые считают, что подверглись дискриминации, имеют право на обращение в судебные и другие государственные органы за защитой своих прав, а также право на справедливое и надлежащее возмещение или удовлетворение за любой ущерб, причиненный в результате дискриминации.
3. Государство гарантирует равную и эффективную правовую защиту от дискриминации и принимает меры к продвижению политики и программ, направленных на обеспечение равенства и ликвидации всех форм дискриминации.
Статья 5. Прямая и косвенная дискриминация
1. Дискриминация выражается в прямой и косвенной формах.
2. Прямая дискриминация - любое обращение (действие или бездействие) или создание таких условий, которые при пользовании установленными законодательством Республики Таджикистан правами ставят или могут поставить лицо ввиду какого-либо из признаков, предусмотренных частью 1 статьи 1 настоящего Закона, в невыгодное положение по сравнению с другими лицами, находящимися в аналогичных условиях.
3. Косвенная дискриминация - нейтральные по форме, но влекущие за собой несоразмерно серьезные последствия, положения, основы либо практика, которые ставят или могут поставить лицо ввиду какого-либо из признаков, предусмотренных частью 1 статьи 1 настоящего Закона, в невыгодное положение по сравнению с другими лицами, находящимися в аналогичных условиях.
Статья 6. Преследование
1. Преследование - нежелательное поведение, касающееся какоголибо установленного настоящим Законом основания, целью или результатом которого является умаление достоинства лица и (или) создание недоброжелательной, деструктивной, запугивающей, враждебной, унизительной, оскорбительной или обидной обстановки.
2. Сексуальное домогательство - любая форма недоброжелательного, неблаговидного вербального, невербального или физического поведения сексуального характера, которое направлено или представляет собой оскорбление чести и достоинства лица или создание для него устрашающей, враждебной, унижающей, ущемляющей достоинство или оскорбительной обстановки.
3. Преследование на рабочем месте - любая форма нефизического преследования (домогательства) на рабочем месте с повторяющимися действиями, которые оказывают унижающее воздействие на лицо и имеют целью ухудшения условий труда работника или его профессионального статуса.
Статья 7. Подстрекательство к дискриминации
Подстрекательство к дискриминации - любое поведение, посредством которого лицо оказывает давление или проявляет определенное поведение с целью дискриминации третьего лица по признакам, установленным настоящим Законом.
Статья 8. Сегрегация
Сегрегация - любое обращение (действие или бездействие), прямо или косвенно приводящее к разделению или различию лица по признакам, установленным настоящим Законом.
Статья 9. Обстоятельства, отягчающие дискриминацию
1. Дискриминация по множественным признакам (по двум или более признакам), повторяющаяся дискриминация (осуществляемая неоднократно), а также длительная дискриминация (осуществляемая на протяжении длительного периода времени) считаются отягчающими обстоятельствами дискриминации.
2. Соответствующий государственный уполномоченный орган принимает во внимание условия, указанные в части 1 настоящей статьи при определении размера компенсации неимущественного ущерба и (или) при принятии решения о штрафе за правонарушения, определенные настоящим Законом.
Статья 10. Защита от виктимизации
Виктимизация, то есть преследование - любое враждебное обращение и помещение в менее благоприятное положение лиц, которые заявили о дискриминации, свидетельствовали о дискриминации, отказались от актов дискриминации по чьему-то поручению или участвовали в рассмотрении дела по вопросам дискриминации в соответствии с положениями настоящего Закона.
Cтатья 11. Использование позитивных мер
1. Для обеспечения полной и эффективной реализации равных прав, свобод и возможностей, предоставленных законодательством Республики Таджикистан, применяются позитивные меры.
2. Позитивными мерами являются временные специальные законодательные, административные и практические меры, направленные на защиту лиц, находящихся в невыгодных по сравнению с другими лицами условиях для преодоления сложившегося в прошлом неблагоприятного положения и обеспечения достижения полного равенства.
3. Позитивные меры должны применяться до достижения юридического или фактического равенства и социальной интеграции лиц и (или) групп лиц, находящихся в невыгодных по сравнению с другими лицами условиях.
ГЛАВА 2. КОМПЕТЕНЦИИ И ПОЛНОМОЧИЯ ГОСУДАРСТВЕННЫХ ОРГАНОВ И ОРГАНОВ САМОУПРАВЛЕНИЯ ПОСЁЛКОВ И СЁЛ ПО ВОПРОСАМ ОБЕСПЕЧЕНИЯ РАВЕНСТВА И ЛИКВИДАЦИИ ВСЕХ ФОРМ ДИСКРИМИНАЦИИ
Статья 12. Компетенция Правительства Республики Таджикистан по обеспечению равенства и ликвидации всех форм дискриминации
Правительство Республики Таджикистан с целью обеспечения равенства и ликвидации всех форм дискриминации имеет следующие компетенции:
- обеспечение разработки и проведения единой государственной антидискриминационной политики;
- утверждение порядка проведения медиации по дискриминационным спорам;
- принятие нормативных правовых актов в области равенства и ликвидации всех форм дискриминации;
- осуществление мониторинга деятельности государственных органов и органов самоуправления поселков и сёл по обеспечению равенства и ликвидации всех форм дискриминации;
- утверждение порядка проведения антидискриминационной экспертизы нормативных правовых актов и их проектов;
- содействие повышению уровня правового просвещения и информированности населения о запрете дискриминации;
- осуществление иных компетенции в сфере предотвращения и противодействия дискриминации в соответствии с законодательством Республики Таджикистан.
Статья 13. Уполномоченный государственный орган и его полномочия по обеспечению равенства и ликвидации всех форм дискриминации
1. Уполномоченный по правам человека в Республике Таджикистан является уполномоченным государственным органом по обеспечению равенства и ликвидации всех форм дискриминации (далееуполномоченный орган).
2. Уполномоченный орган по обеспечению равенства и ликвидации всех форм дискриминации имеет следующие полномочия:
- представляет предложения о совершенствовании законодательства о праве на равенство и ликвидации всех форм дискриминации;
- проводит антидискриминационную экспертизу проектов нормативных правовых актов и представляет свои заключения о соответствии проекта нормативного правового акта законодательству о равенстве и ликвидации всех форм дискриминации;
- рассматривает заявления и жалобы физических и (или) юридических лиц или групп лиц о случаях дискриминации;
- изучает случаи дискриминации, как при наличии заявления или жалобы, так и по собственной инициативе и представляет соответствующие рекомендации;
- предпринимает меры по примирению сторон между предполагаемой жертвой дискриминации и лицом, предположительно осуществляющего дискриминационное деяние;
- при невозможности завершения дела примирением сторон и наличии достаточных материалов, подтверждающих дискриминацию с целью восстановления прав жертв дискриминации, направляет соответствующим государственным органам, физическим и юридическим лицам рекомендации, разработанные в этом направлении;
- обращается в суд об исполнении его рекомендаций в случае невыполнения рекомендаций государственным органом, физическими и юридическими лицами в установленном законодательством порядке;
- информирует органы уголовного преследования в случае совершения дискриминационных актов, которые являются преступлением;
- проводит мониторинг соблюдения права на равенство и ликвидации всех форм дискриминации;
- ведет учет и анализирует статистические данные о фактах дискриминации, предоставляемые государственными органами и органами самоуправления поселков и сёл;
- осуществляет образовательные и просветительские мероприятия по праву на равенство и ликвидации всех форм дискриминации;
- обеспечивает координацию и сотрудничество с государственными органами и органами самоуправления посёлков и сёл, институтами гражданского общества и международными организациями по вопросам равенства и ликвидации всех форм дискриминации.
3. Для осуществления полномочий по обеспечению равенства и ликвидации всех форм дискриминации создается специализированная структурная единица в аппарате Уполномоченного по правам человека в Республике Таджикистан.
Статья 14. Специальный доклад уполномоченного органа
Ежегодно, не позднее февраля месяца, уполномоченный орган публикует специальный доклад о состоянии соблюдения права на равенство и ликвидации всех форм дискриминации в Республике Таджикистан.
Статья 15. Рассмотрение обращений уполномоченным органом
1. Уполномоченный орган рассматривает заявление/жалобу в порядке, установленном законодательством Республики Таджикистан.
2. Лицо, обращающееся к уполномоченному органу с заявлением/жалобой, должно указать факты дискриминационного деяния и представить подтверждающие материалы.
3. Уполномоченный орган правомочен назначить устное слушание и пригласить стороны для завершения вопроса примирением сторон. В случае завершения вопроса примирением сторон, уполномоченный орган осуществляет мониторинг исполнения обязательств, определенных актом о примирении.
4. Государственные органы и органы самоуправления поселков и сёл, физические и юридические лица обязаны в течение 10 календарных дней с момента подачи запроса предоставить уполномоченному органу материалы, документы, разъяснения и иную информацию, связанную с рассмотрением обращения.
5. Уполномоченный орган приостанавливает рассмотрение обращения, если по тому же факту предполагаемой дискриминации:
- спор рассматривается судом;
- ведется производство по делу об административном правонарушении;
- возбуждено уголовное дело.
6. Уполномоченный орган прекращает рассмотрение обращения, если в связи с тем же фактом предполагаемой дискриминации:
- имеется судебный акт по признанию факта дискриминации;
- в результате рассмотрения заявления/жалобы факт дискриминации не подтвердился.
7. Если в результате рассмотрения обращения факт дискриминации подтвердился, уполномоченный орган принимает рекомендации об осуществлении мероприятий по восстановлению нарушенного права.
Статья 16. Полномочия других государственных органов и органов самоуправления поселков и сёл по обеспечению равенства и ликвидации всех форм дискриминации
В целях обеспечения равенства и ликвидации всех форм дискриминации государственные органы и органы самоуправления поселков и сёл, исходя из сферы своей деятельности, осуществляют следующие полномочия:
- осуществляют меры по приведению своей деятельности, а также внутренних нормативных правовых актов в соответствие с настоящим Законом и другим антидискриминационным законодательствам;
- принимают меры в целях обеспечения равенства и ликвидации всех форм дискриминации;
- быстро и эффективно реагируют, регистрируют и рассматривают любые жалобы о случаях дискриминации;
- в случае подтверждения факта дискриминации привлекают лица к ответственности в соответствии с законодательством Республики Таджикистан и обеспечивают устранение последствий дискриминации;
- обеспечивают взаимодействие государственных органов в данной области;
- осуществляют образовательные и просветительские мероприятия, направленные на устранение дискриминации и стигмы;
- осуществляют сотрудничество с институтами гражданского общества по вопросам равенства и ликвидации всех форм дискриминации;
- в целях регистрации случаев дискриминации ведут специальную отчетность и представляют уполномоченному органу;
- осуществляют согласно законодательству Республики Таджикистан иные полномочия в этой сфере.
ГЛАВА 3. ПРАВА ФИЗИЧЕСКИХ И ЮРИДИЧЕСКИХ ЛИЦ ПО ВОПРОСАМ РАВЕНСТВА И ЛИКВИДАЦИИ ВСЕХ ФОРМ ДИСКРИМИНАЦИИ
Статья 17. Права физических и юридических лиц по вопросам равенства и ликвидации всех форм дискриминации
Физические и юридические лица имеют право:
- участвовать в разработке актов, принимаемых государственными органами и органами самоуправления поселков и сёл, по вопросам равенства и ликвидации всех форм дискриминации;
- осуществлять образовательные и просветительские мероприятия, направленные на устранение дискриминации и стигмы;
- осуществлять иную деятельность в соответствии с законодательством Республики Таджикистан.
Статья 18. Права общественных объединений по вопросам равенства и ликвидации всех форм дискриминации
Общественные объединения, деятельность которых в основном направлена на обеспечение равенства и ликвидации всех форм дискриминации, имеют право:
- участвовать в разработке актов, принимаемых государственными органами и органами самоуправления поселков и сёл, по вопросам обеспечения равенства и ликвидации всех форм дискриминации;
- делегировать своих представителей в состав консультативносовещательных органов по вопросам обеспечения равенства и ликвидации всех форм дискриминации;
- осуществлять образовательные и просветительские мероприятия по вопросам устранения дискриминации и стигмы;
- проводить мониторинг по вопросам соблюдения права на равенство и ликвидации всех форм дискриминации;
- представлять в судах интересы лиц и (или) групп лиц, в отношении которых была выявлена дискриминация, а также в интересах неопределенного круга лиц для защиты общественных интересов, когда в результате действия или бездействия дискриминация выявляется или утверждается;
- проводить общественную антидискриминационную экспертизу проектов нормативных правовых актов;
- осуществлять иную деятельность в соответствии с законодательством Республики Таджикистан.
ГЛАВА 4. ПРАВО НА ЗАЩИТУ ОТ ДИСКРИМИНАЦИИ В СУДЕБНОМ ПОРЯДКЕ
Статья 19. Право на обращения в суд
1. Любое лицо или группа лиц, которые считают, что подверглись дискриминации, имеет право обратиться в суд с требованием:
1) установить факт нарушения права лица на равное обращение;
2) запретить действия, которые нарушают или могут нарушить право лица на равное обращение и (или) осуществление мер по устранению дискриминации или ее последствий;
3) возместить материальный и моральный вред за нарушение прав, защищаемых настоящим Законом;
4) признать недействительным акт, приведший к дискриминации;
5) обращаться в соответствии с иными законодательными требованиями Республики Таджикистан;
2. Обращения о защите от дискриминации, перечисленные в части 1 настоящей статьи, рассматриваются соответствующим судом согласно положениям гражданского процессуального законодательства Республики Таджикистан.
Статья 20. Рассмотрение уголовных дел и дел об административных правонарушениях, связанных с дискриминацией
Рассмотрение уголовных дел и дел об административных правонарушениях, связанных с дискриминацией, рассматриваются согласно положениям уголовного процессуального законодательства и процессуального законодательства об административных правонарушениях Республики Таджикистан.
Статья 21. Возмещение вреда по фактам дискриминации
Возмещение материального и морального вреда связанного с дискриминацией осуществляется согласно законодательству Республики Таджикистан.
ГЛАВА 5. ЗАКЛЮЧИТЕЛЬНЫЕ ПОЛОЖЕНИЯ
Статья 22. Ответственность за несоблюдение требований настоящего Закона
Физические и юридические лица за несоблюдение требований настоящего Закона привлекаются к ответственности в соответствии с законодательством Республики Таджикистан.
Статья 23. Порядок введения в действие настоящего Закона
Настоящий Закон ввести в действие после его официального опубликования.
Президент
Республики Таджикистан Эмомали Рахмон
г.Душанбе,
19 июля 2022 года, №1890