×

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 13 ноябри соли 1998 "Дар бораи санадҳои меъёрию ҳуқуқӣ"

Санаи амалкуни:

Ҳолати ҳуҷҷат: Бе эътибор дониста шуд

 

Бо Қонуни  ҶТ аз 08.12.2003 № 54 аз эътибор соқит дониста шуд.

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Дар бораи санадҳои меъёрию ҳуқуқӣ

(Қонуни ҶТ аз 11.12.1999 № 906)

Боби 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ

Моддаи 1

Қонуни мазкур мафҳум ва навъҳои санади меъёрию ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистонро муайян намуда, тартиби таҳия, нашр, эътибор, тафсир танзим ва таносуби онҳо, ҳамчунин тартиби ҳаллу фасли тадзодҳои ҳуқуқиро муайян мекунанд.

Моддаи 2

Санади меъёрию ҳуқуқӣ - ҳуҷҷати расмии хаттии шаклаш муқаррарӣ, ки аз ҷониби мақоми ваколатдор шахси мансабдори босалоҳият ё бо роҳи раъйпурсӣ қабул шуда ва меъёрҳои ҳуқуқиро дар бар мегирад, яъне дастурҳои умумии доимӣ ва ё муваққатие, ки барои истифодаи бисьёркарата таъин гардидааст.

Санади меъёрию ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон инҳоанд: Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон, қонунҳои конститутсионӣ, қонунҳо, кодексҳо, қарорҳои Маҷлиси Олӣ, фармонҳои Президент, қарорҳои Раёсати Маҷлиси Олӣ, қарорҳои Ҳукумат, санадҳои вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ ва идораҳои ҷумҳуриявӣ, мақомоти ҳокимияти маҳаллии Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳри Душанбе, шаҳрҳо ва ноҳияҳо, мақомоти худидораи шаҳрак ва деҳа ва ҳамчунин санадҳои ҳуқуқии. байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст.

Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон дар низоми қонунҳо ва дигар санади меъёрию ҳуқуқӣ дорои эътибори олии ҳуқуқӣ мебошад.

Тағйир додан ва аз эътибор соқит донистани қонунҳое, ки аз тариқи раъйпурсии ҳамагонӣ қабул шудаанд, танҳо ба воситаи раъйпурсӣ сурат мегирад.

Моддаи 3

Мақомоти таҳиякунандаи санади меъёрию ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти давлатие мебошанд, ки салоҳияти қабули санади меъёрию ҳуқуқиро мутобиқи ваколатҳои ба онҳо додашуда доранд. Мақомоти ҳокимияти қонунбарор ва иҷроия тибқи Конститутсия, қонунҳои конститутсионӣ ва қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, ҳукумат ҳамчунин тибқи фармонҳои Президент ва қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар доираи ваколатҳои худ санади меъёрии ҳуқуқӣ қабул мекунанд.

Моддаи 4

Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳақ дорад як қисми ваколатҳои худро оид ба таҳияи санади ҳуқуқӣ, агар он мухолифи Конститутсия ва қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон набошад, ба мақомоти тобеи худ вогузор намояд.

Дар санади вогузорӣ зикр мегардад, ки ваколати мушаххас ба кадом мақом ва ба кадом мӯҳлат вогузор мешавад ва доираи ҳуқуқҳое, ки ҳудуди онҳо мақом ҳақ дорад ваколати ба он вогузоршударо амалӣ намояд, муқаррар карда мешавад.

Мақоме, ки ба вай ин ё он ваколат вогузор гардидааст, ҳақ надорад, ки онро ба мақоми дигар вогузор намояд.

Мақом ба тартиби татбиқи ваколати вогузоршуда санади меъёрии ҳуқуқиро қабул намуда, ба қонун ё дигар санади меъёрии ҳуқуқие, ки мувофиқи он ваколати дахлдор ба вай вогузор гардидааст, ишора менамояд.

БОБИ II. НАВЪҲОИ САНАДИ МЕЪЁРИЮ ҲУҚУҚӢ

Моддаи 5

Конститутсия - қонуни асосии Ҷумҳурии Тоҷикистон буда, усулҳои буньёдии танзими ҳуқуқиро таъин мекунад ва асоси ҳуқуқии қонунгузории ҷорӣ ва манбаи бевоситаи ҳуқуқи Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад.

Конститутсия эътибори олии ҳуқуқӣ дошта, мустақиман дар тамоми қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон амал мекунад. Қонунҳои конститутсионӣ, қонунҳо ва дигар санади меъёрию ҳуқуқие, ки дар Ҷумҳурии -Тоҷикистон -қабул карда мешаванд ва ҳамчунон санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон эътироф кардааст, хилофи Конститутсия бошанд, эътибори ҳуқуқӣ надоранд.

Моддаи 6

Қонуни конститутсионӣ - санади меъёрии ҳуқуқиест, ки дар Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ шуда, он бо тарафдории ҳадди ақалл аз се-ду ҳиссаи шумораи умумии вакилони халқ, ё бо роҳи райпурсӣ қабул карда мешавад ва масъалаҳои махсусан муҳими давлатию ҷамъиятиро танзим менамояд.

Моддаи 7

Қонун - санади меъёрию ҳуқуқиест, ки мутобиқи тартиби муқарраршуда аз тарафи мақомоти қонунгузор ё бо роҳи раъйпурсӣ қабул карда мешавад ва масъалаҳои муҳимтарини ҳаёти давлат ва ҷомеаро танзим мекунад.

Қонунҳои конститутсионӣ ва қонунҳо аз вақти расман нашр шуданашон эътибори ҳуқуқӣ пайдо карда мустақиман амал менамоянд ва дар тамоми қаламравӣ Ҷумҳурии Тоҷикистон иҷрои онҳо ҳатмӣ мебошад, агар дар худи қонун таври дигар муқаррар нашуда бошанд.

Дар ҳолатҳое, ки санади меъёрию ҳуқуқӣ бо қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ихтилофот дошта бошад, дар он сурат қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон амал мекунанд.

Моддаи 8

Кодекс - қонунест, ки тамоми меъёрҳо ё қисми зиёди меъёрҳоеро, ки соҳаи муайяни муносибатҳои ҷамъиятиро танзим мекунанд, дар бар мегирад.

Моддаи 9

Мақоми -қонунгузор оид ба масъалаҳое, ки Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ихтиёраш гузоштааст, ҳамчунин дар бораи масъалаҳои дохилии ташкили фаъолияти худ қарорҳо қабул мекунад.

Қарорҳои мақоми қонунгузор набояд бо Конститутсия, қонунҳои конститутсионӣ ва қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон мухолифат дошта бошад.

Моддаи 10

Президент дар асоси Конститутсия, қонунҳои конститутсионӣ ва қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон дар доираи ваколатҳои худ фармон ва амрҳо мебарорад. Санади меъёрии ҳуқуқии Президент дар шакли фармон бароварда мешавад.

Моддаи 11

Ҳукумат дар асос ва ҷиҳати иҷрои Конститутсия, қонунҳои конститутсионӣ, қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ва фармонҳои меъёрии Президент дар доираи ваколатҳои худ қарор ва фармоишҳо мебарорад.

Санади меъёрии Ҳуқуқии Ҳукумат дар шакли Қарор қабул карда мешаванд.

Моддаи 12

Вазоратҳо, Кумитаҳои давлатӣ, идораҳо дар асос ва ҷиҳати иҷрои Конститутсия, қонунҳои конститутсионӣ ва қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, фармонҳои меъёрии Президент, қарорҳои Ҳукумат дар доираи ваколатҳои худ санади меъёрии ҳуқуқӣ мебароранд. Вазорату идораҳо санади меъёрии ҳуқуқиро дар шакли фармон, Кумитаҳои давлатӣ дар шакли қарор мебароранд.

Аз ҷониби вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ ва идораҳо қабул кардани номгӯи санадҳои меъёрии дигар (хидоятнома, низомнома, мактуб, қоидаҳо ва ғайра) бо фармон ё қарор ба расмият дароварда мешавад.

Санади дигаре, ки вазорату Кумитаҳои давлатӣ ва идораҳо мебароранд (низомнома, дастур, мактуб, қоидаҳо ва ғайра) ба фармону қарорҳои дахлдор тасдиқ карда мешаванд. Ҳангоми аз ҷониби вазорату идораҳо нашр гардидани санади меъёрии ҳуқуқӣ дар он нишон дода мешавад, ки он ба мақсади иҷрои кадом (модда ё банди) санади мақоми болоии ҳуқуқӣ нашр карда мешавад.

Воҳидҳои сохтории вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ ва идораҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳуқуқи баровардани санади дорои хусусияти меъёрию ҳуқуқӣ надоранд.

Моддаи 13

Регламент -санади меъёрии ҳуқуқиест, ки тартиби фаъолияти ягон мақоми давлатӣ ва воҳиди онро танзим менамояд.

Моддаи 14

Низомнома - санади меъёрии ҳуқуқиест, ки мақоми ҳуқуқии ташкилот, тартиби фаъолияти мақоми давлатӣ, ташкилоту муассисаҳо, инчунин муносибатҳои мутақобилаи онҳоро бо дигар мақомот, ташкилот муассисаҳо ва шаҳрвандон дақиқ муайян менамояд.

Моддаи 15

Қоида санади меъёрии ҳуқуқиест, ки тартиби ташкили ин ва ё он навъи фаъолиятро дақиқ муайян менамояд.

Оиннома - санади меъёрию ҳуқуқиест. ки мақоми ҳуқуқии иттиҳодияҳо, корхонаҳо ва муассисаҳоро муқаррар намуда, тартиби фаъолият ва муносибатҳои мутақобилаи онҳоро бо дигар мақомот, ташкилот, муассисаҳо ва аъзоёни худ дақиқ муайян менамояд.

Дастур - санади меъёрию ҳуқуқиест, ки тартиби истифодаи навъҳои алоҳидаи фаъолиятро дар бар мегирад.

Фармон - санади меъёрию ҳуқуқии шахси ваколатдори давлатиест, ки дорои меъёри ҳуқуқӣ буда, муносибатҳои муайяни ҷамъиятиро муқаррар мекунад.

Амр- санади меъёрии ҳуқуқиест, ки хусусияти ҳатмӣ дошта, аз тарафи мақомоти давлатӣ ё шахси ваколатдори давлатӣ қабул гардида, иҷрои он барои шаҳрвандон ва ташкилотҳои дахлдор ҳатмист.

Фармоиш- санади меъёрии ҳуқуқиест, ки хусусияти ҳатмӣ дошта, аз тарафи мақомоти давлатӣ дар доираи салоҳияти худ қабул мегардад.

БОБИ III. БАРНОМАҲОИ ТАҲИЯИ ЛОИҲАҲОИ ҚОНУНҲОИ КОНСТИТУТСИОНӢ, ҚОНУНҲО ВА ДИГАР САНАДИ МЕЪЁРИЮ ҲУҚУҚӢ

Моддаи 16

Таҳияи лоиҳаи қонунҳои конститутсионӣ,қонунҳо ва дигар санади меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, чун қоида дар асоси барномаҳо бомақсадҳои зерин сурат мегирад:

- таҳияи системаи аз ҷиҳати илмӣ асосноки санади меъёрии ҳуқуқӣ; - таъмини ошкорбаёнӣ дар фаъолияти ҳуқуқӣ; * таъмини ҳалли комплексӣ ва таҳқиқоти ҳалли вазифаҳои ҳуқуқэҷодкунӣ; * такмили ташкили корҳои тайёрии ҳуқуқӣ, арзёбии таҳлилии лоиҳаҳои пешгӯии илмии самаранокии тадбирҳои нави ҳуқуқӣ, таҳкими назорат ба мӯҳлатҳои таҳияи лоиҳаҳои санади меъёрии ҳуқуқӣ.

Моддаи 17

Мақоми қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон барномаи корҳои лоиҳаи Қонунҳои конститутсионӣ, қонунҳоро таҳия ва тасдиқ менамояд.

Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон барномаи таҳияи лоиҳаҳои санади қонунгузориро, ки Президент онҳоро ба баррасии мақоми қонунгузорӣ пешниҳод карданист, инчунин барномаи таҳияи лоиҳаи фармонҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистонро таҳия ва тасдиқ менамояд.

Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон барномаи таҳияи лоиҳаи санади қонунгузориро, ки Ҳукумат онҳоро ба баррасии мақоми қонунгузорӣ пешниҳод карданист, инчунин барномаи таҳияи лоиҳаи қарорҳои Ҳукуматро таҳия ва тасдиқ менамояд.

Вазорату идораҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон барномаи таҳияи лоиҳаи санади қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон, фармонҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки таҳияи онҳо ба ин вазорат, идора супурда шудааст ё санаде, ки ба ташаббуси худ онҳоро таҳия карданианд, инчунин лоиҳаҳои санади меъёрии ҳуқуқии вазорат, идораро таҳия ва тасдиқ менамоянд.

Моддаи 18

Барномаҳои ҷории корҳои тайёр намудани санадҳои ҳуқуқи, чун қоида, ба мӯҳлати як сол таҳия карда мешаванд.

Дар сурати зарурат, барномаҳои тайёрии ҳуқуқи ба муҳлати панҷ сол ва бештар аз он таҳия мегарданд, ки дар барномаҳои ҷории корҳои тайёрии ҳуқуқӣ ба эътибор гирифта ва мушаххас гардонида мешаванд.

Моддаи 19

Ҳангоми таҳияи барномаҳои мақсадноки комплексии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар онҳо бобҳое ҷудо карда мешаванд, ки таҳия ва қабули санади дахлдори қонунгузорӣ ва дигар санади меъёрии ҳуқуқиро пешбини менамоянд.

Моддаи 20

Ҳангоми таҳияи лоиҳаи барномаи корҳои тайёрии ҳуқуқӣ пешниҳодҳои мақомоти манфиатдор, муассисаҳои илмӣ, инчунин пешниҳодоти шаҳрвандон ва иттиҳодияҳои онҳо ба инобат гирифта мешаванд.

Моддаи 21

Барномаи корҳои тайёрнамудани санадҳои ҳуқуқӣ метавонад таҳияи лоиҳаи санади меъёрии берун аз барномаро бо супориши мақомоти ҳуқуқӣ ё ба ташаббуси худ дарбар гирад.

БОБИ IV. ТАҲИЯ ВА ТАРТИБДИҲИИ ЛОИҲАИ САНАДИ МЕЪЁРИИ ҲУҚУҚӢ

Моддаи 22

Лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ аз ҷониби худи мақоми, ҳуқуқӣ ё бо супориши он аз ҷониби мақомот, муассисаҳои ба он тобеъ ё мақомот ташкилоту муассисаҳо ва бо ташаббуси худ таҳия карда мешаванд.

Мақоми тахиякунандаи санади ҳуқуқӣ метавонад дар асоси шартнома бо мақомоти давлатӣ, иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ, муассисаҳои илмӣ, олимони ҷудогона ё коллективҳои онҳо таҳияи ибтидоии лоиҳаи санади меъёрию ҳуқуқиро фармоиш диҳад .

Мақоми таҳиякунандаи санади ҳуқуқӣ, ҳуқуқ дорад таҳияи альтернативии лоиҳаҳоро ба якчанд мақомот, муассисаҳо, ташкилотҳо ва ашхос супорад, ё бо онҳо шартнома бандад, инчунин барои лоиҳаи беҳтарин озмун эълон кунад.

Моддаи 23

Лоиҳаи санади меъёрию ҳуқуқие, бевосита ба манфиатҳои шаҳрвандон дахл доранд, инчунин лоиҳаи дигар санади муҳим оид ба қарори мақоми таҳиякунандаи санади ҳуқуқӣ метавонад бо воситаҳои ахбори омма барои муҳокимаи умум интишор гарданд. Таклифу эродҳои воридшуда ҳангоми такмили лоиҳаҳо ба эътибор гирифта мешаванд.

Лоиҳаҳои қонунҳоро бо қарори мақоми қонунгузор дар тартиби муқарраргардида ба муҳокимаи умумихалқӣ метавон гузошт.

Моддаи 24

Агар барои рушд ва муайян намудани мавқеи лоиҳаи қонуни омодашаванда ё дигар санади меъёрию ҳуқуқӣ қабули дигар санадҳои меъёрию ҳуқуқӣ зарур гардад, дар лоиҳаи асосӣ ё дар лоиҳаи санад дар хусуси ба амал ҷорӣ кардани он ба мақомоти дахлдор дар мӯҳлати муқарраркардаи мақоми таҳиякунандаи санади ҳуқуқӣ таҳия ва қабули чунин санад супориш пешбинӣ мегардад.

Моддаи 25

Барои таҳияи лоиҳа санадҳои меъёрию ҳуқуқӣ оид ба соҳаҳои ҷудогонаи иқтисодиёт ва дигар соҳаҳои идораи давлатӣ, вазоратҳо, Кумитаҳои давлатӣ ва дигар идораҳое, ки ба ҳолат ва рушди ин соҳаҳо масъуланд, ҷалб карда мешаванд.

Лоиҳаи санади меъёрӣ пеш аз супоридан ба мақоми тахиякунандаи санади ҳуқуқӣ бо мақомоту муассисаҳои манфиатдор мувофиқа карда мешавад.

Лоиҳаи қонунҳои конститутсионӣ, қонунҳо, фармонҳои Президент, қарорҳои Ҳукумат ба Вазорати адлия барои хулоса пешниҳод мешавад.

Моддаи 26

Лоиҳаи тайёри санади меъёрию ҳуқуқӣ ба мақоми тахиякунандаи санади ҳуқуқӣ бо пешниҳоде, ки дар он зарурати қабули санад асоснок карда мешавад ва шарҳи мухтасари мазмуни он дода шуда, номгӯи мақомот ва ташкилоте оварда мешаванд, ки дар таҳияи Лоиҳа иштирок кардаанд, инчунин мувофиқа гардидааст, супурда мешавад.

Бо лоиҳа дар сурати зарурат ҳисобу китоби молиявию иқтисодӣ, маълумоти оморӣ, дурнамои иҷтимоӣ, иқтисодӣ, ҳуқуқӣ ва дигар оқибати имконпазири санади қабул мешуда ва дигар маълумоте, ки барои муқаррароти лоиҳа зарур аст, замима мегардад.

Моддаи 27

Лоиҳаҳои санади меъёрию ҳуқуқӣ бо Қарори Мақоми тахиякунандаи санади ҳуқуқӣ мавриди экспертизаи махсуси ҳуқуқӣ, молиявию иқтисодӣ. экологӣ ва ё илмӣ қарор гирифта метавонанд.

Ташкилот ва ашхосе, ки дар таҳияи ҳамин лоиҳа. бевосита иштирок накардаанд, ба сифати экспертҳо ҷалб карда мешаванд.

Моддаи 28

Лоиҳаи санади қонунгузорӣ оид ба масъалаҳои таъмини ҳуқуқҳои конститутсионӣ, озодӣ ва вазифаҳои шаҳрвандон; мақоми ҳуқуқии мақомоти давлатӣ, иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ, воситаҳои ахбори омма; буҷети давлатӣ, мақомоти андоз. бехатарии экологӣ, мубориза бо ҳуқуқвайронкуниҳо воҷиби экспертизаи илмию ҳуқуқӣ ва махсус (вобаста аз соҳаи лоиҳа) шанд.

Лоиҳаи санади қонунгузорӣ, ки ба баррасии мақоми қонунгузор пешниҳод гардидаанд ва экспертизаи мустақилонаи илмӣ дода шудаанд, дар маҷлиси мақоми қонунгузор дар мавриди мавҷудияти хулосаи экспертҳо баррасӣ мегардад.

Моддаи 29

Санади меъёрию ҳуқуқӣ мушаххасоти зерин дорад:

- дастур дар шакли санад (қонун, амр, қарор, фармон ва ғ.);

- дастур ба мақоме, ки санадро қабул кардааст;

- сарлавҳае, ки танзими мавзӯъро ифода мекунад;

- сана, ҷои қабули санад ва рақами қайди он;

- имзои ашхосе, ки расман ваколатдори имзо намудани ҳамин санади меъёрию ҳуқуқӣ;

- мӯҳри мақоме, ки санадро қабул кардааст.

Моддаи 30

Дар ҳолате, ки зарурати фаҳмонидани мақсад ва сабабҳои интишори санади меъёрию ҳуқуқӣ ба миён меояд, ифшои дастури меъёрӣ қисми муқаддимавиро (сарсухан) тақозо мекунад. Дастури меъёрӣ дар сарсухан дохил карда намешавад,

Дар қонунҳои конститутсионӣ, қонунҳо дастури меъёрҳо дар шакли модда, дар дигар санади меъёрию ҳуқуқӣ дар шакли бандҳо ифода карда мешавад, тартиби моддаҳо дар тамоми санад бо рақамҳои арабӣ рақамгузорӣ карда мешавад. Дар лоиҳа воситаҳои ҳуқуқии амалӣ намудани он, манбаҳои маблағгузорӣ ҳавасмандгардонӣ, назорат ва тартиби ҳалли баҳсҳо нишон дода мешавад.

Моддаи 31

Дар санаде, ки дастури уҳдадориҳои мақомоти давлатӣ. муассисаҳо, идораҳо, ташкилотҳо, соҳибмансабон ва шаҳрвандонро муқаррар мекунад, чораҳои ҷавобгарӣ барои риоя накардани онҳо пешбинӣ карда мешаванд, агар чунин чораҳо дар қонуни амалкунанда вуҷуд надошта бошад, онҳо бояд дар санади махсус зикр карда шаванд.

Моддаи 32

Матни қонунҳои конститутсионӣ, қонунҳо ва дигар санади меъёрию ҳуқуқӣ бо забони 1 давлатӣ навишта мешавад, метавонад ба забонҳои дигар тарҷума шавад.

Дар санад мафҳумҳои камистеъмоли ҳуқуқӣ, техникӣ ва дигар истилоҳоти махсус шарҳ дода мешавад.

Моддаи 33

Дар ҳолати зарурат дар санади меъёрию ҳуқуқӣ муқаррароти ҷудогона аз санади/ меъёрию ҳуқуқии дорои қувваи бештари ҳуқуқӣ бо истинод ба он санад оварда мешавад.

Моддаи 34

 Бинобар қабули санади меъёрию ҳуқуқӣ ҳамаи санад ё қисмҳои онҳо (фаслҳо, бобҳо, моддаҳо, бандҳо ва ғ.), агар онҳо бо дастурҳои меъёрии ба санади нав дохилшуда мухолиф ё худ бо воситаи онҳо бекор шуда бошанд, бояд беэътибор дониста шаванд.

Бинобар қабули санади меъёрию ҳуқуқӣ санади меъёрию ҳуқуқии қаблан қабулгардида, агар онҳо қисман бо дастурҳои меъёрии ба санади нав дохилшуда мухолиф бошанд, бояд тағйир ва такмил дода шаванд. Матни чунин тағйирот ва иловаҳо дар шакли таҳрири нави моддаҳои (бандҳо) мутобиқ ё қисмҳои онҳо навишта мешаванд.

Номгӯи санад ва қисмҳои он, ки беэътибор дониста шудаанд ва ё бинобар қабули санади меъёрҳо ҳуқуқӣ ба онҳо тағйироту иловаҳо ворид кардаанд, дар фасли махсуси ҳамин санад ва ё дар санади махсуси тартиби ба амал ҷорӣ намудани санад навишта мешавад.

Агар шумораи зиёди санад ё қисмҳои онҳо, ки бинобар қабули санади меъёрию ҳуқуқӣ бояд беэътибор дониста шаванд, ба онҳо тағйироту иловаҳо ворид карда шаванд, номгӯи онҳо ба шакли санади мустақил ба расмият дароварда шуда, якҷоя бо лоиҳаи санади асосӣ пешниҳод карда мешавад.

Таҳияи лоиҳаҳои номгӯи санад, ки бояд беэътибор дониста шаванд, тағйироту иловаҳо баъди қабули санади асосӣ чун истисно дониста мешаванд, дар ҳолатҳое, ки таҳияи онҳо мӯҳлати тӯлониро талаб мекунад. Дар чунин ҳолат лоиҳаи супориш дар бораи таҳияи лоиҳаи номгӯйҳои дахлдор тайёр карда мешавад, ки дар он аз ҷониби кадом мақомот, ташкилот таҳияи онҳо супорида шудааст, нишон дода мешавад ва мӯҳлати пешниҳод ба мақоми таҳиякунандаи санади ҳуқуқӣ муайян мегардад.

Дар сурати барҳамдиҳӣ ё аз нав таъсис додани мақоми таҳиякунандаи санади ҳуқуқӣ масъалаҳои беэътибор донистани санади он, тағйироту иловаҳои онҳоро вориси ҳуқуқии он ё мақомоти болоӣ ҳал мекунад.

БОБИ V. ИНТИШОРИ ҚОНУНҲО ВА ДИГАР САНАДИ МЕЪЁРИЮ ХУКУҚӢ

Моддаи 35

Санади қонунгузорӣ, инчунин санади умумиҳатмии вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ ва идораҳо, яъне санаде, ки амали худро ба идораҳои тобеи корхонаву муассисаҳо ва ташкилотҳои онҳо набуда, инчунин ба шаҳрвандон ва иттиҳодияҳои онҳо паҳн мекунад, дар нашрияҳои расмии кушода интишор карда мешаванд (ғайр аз санаде, ки сирри давлатиро ё дигар сиреро, ки қонун ҳифз медорад, дар бар мегирад) ва дар ҳолати дарҷ гардидани онҳо дар ин гуна нашрияҳо эътибор пайдо мекунанд (Қонуни ҶТ аз 11.12.1999 № 906).

Санади меъёрию ҳуқуқии ба ҳуқуқ, озодӣ ва вазифаҳои инсон ва шаҳрванд дахлдошта, агар барои маълумоти умум ба таври расмӣ интишор наёфта бошад, татбиқ карда намешавад.

 Муассисаҳои нашриётӣ, фирмаҳои тиҷоратӣ, шахсони алоҳида ба нашри матни санади меъёрию ҳуқуқӣ, ки нав қабул гаштааст, то нашри расмиашон ҳуқуқ надоранд.

Моддаи 36

Тартиби интишори расмии санади қонунгузориро қонун муайян мекунад.

Тартиби интишори расмии санади Президент ва санади Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистонро Низомномаи аз ҷониби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқшуда муқаррар мекунад.

Тартиби интишори расмии санади вазорату идораҳо аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад.

Моддаи 37

Рӯзи интишори расмии санади меъёрию ҳуқуқӣ рӯзи аз чоп баромадани нашрияи расмӣ ҳисобида мешавад, ки дар он матни санади мутобиқ ҷой дода шудааст.

 Интишори нопурраи санади меъёрию ҳуқуқӣ дар нашрияҳои расмӣ иҷозат дода намешавад.

Моддаи 38

Санади меъёрию ҳуқуқиро, ки дар он шумораи зиёди тағйироту иловаҳо ворид карда шудаанд, бо қарори мақоми таҳиякунандаи санади ҳуқуқи, ки ин санадро қабул кардааст, такроран ба таври расмӣ метавон интишор кард.

Моддаи 39

Мақомот ва ашхоси соҳибмансабе, ки барои иҷрои санади меъёрию ҳуқуқӣ масъуланд, вазифадоранд:

-  ба иҷрочиён санадро шинос кунанд (дар ҳолатҳои зарурӣ имзояшонро гиранд);

- дар ҳолатҳои зарурӣ ба иҷрочиён нусхаи санадро диҳанд, санадро дар ҷойҳои намоён овезанд, дигар роҳҳои расондани санадро ба маълумоти мақомот, ташкилот, ашхос ва шаҳрвандон. ки амали он ба онҳо дахл дорад, таъмин намоянд.

Моддаи 40

Ҳар як шаҳрванде, ки дар қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон истиқомат мекунад, ҳуқуқ дорад, бо санади меъёрию ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо тартиби муқарраргардида шинос шавад.

Мақомоти давлатӣ ва ашхоси соҳибмансаб бояд амалӣ гардидани ҳуқуқи шаҳрвандонро ҷиҳати ба даст овардани иттилоот оид ба санади меъёрию ҳуқуқӣ таъмин намоянд.

БОБИ VI. АМАЛИ ҚОНУНҲОИ КОНСТИТУТСИОНӢ, ҚОНУНҲО ВА ДИГАР САНАДИ МЕЪЁРИЮ ҲУҚУҚӢ ДАР ВАҚТ, ЗАМОН, МАКОН ВА НИСБАТИ ШАХСОН

Моддаи 41

Қонунҳои конститутсионӣ, қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон пас аз интишори расмиашон қувваи қонунӣ пайдо мекунанд.

Тартиби эътибор пайдо намудани дигар санади мақоми қонунгузориро қонун муайян менамояд.

Тартиби эътибор пайдо намудани санади Президент ва санади Ҳукумат аз ҷониби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад. Тартиби эътибор пайдо намудани санади вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ ва идораҳо аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад.

Моддаи 42

Ба санади меъёрию ҳуқуқӣ мумкин аст эътибори бозгашт дода шавад. Қарор дар бора додани эътибори бозгашт дар худи санад ва ё дар санади мавриди амал қарор додани он пешбин мегардад. Агар санад ҷорӣ намудан ё вазнин кардани масъулияти ҳуқуқиро пешбинӣ намояд инчунин андозҳои навро муқаррар кунад ё шароити иқтисодии шаҳрвандонро вазнин намояд, ба он додани қувваи бозгашт манъ аст.

Моддаи 43

Амали санади меъёрию ҳуқуқӣ бемӯҳлат мебошад, агар дар худи санад оид ба эътибор пайдо намудани он дигар чиз пешниҳод нагардида бошад.

Мӯҳлати муваққатии амалро мумкин барои тамоми санад ва ё қисмҳои он муқаррар кард. Дар ин ҳолат дар санад мӯҳлати амали (қисми мутобиқи он) он нишон дода мешавад. Бо гузашти мӯҳлати зикргардида ин санад худ аз худ эътибори худро гум мекунад.

То анҷом ёфтани мӯҳлати эътибори санади муваққатӣ мақоме, ки санадро таҳия намудааст, метавонад оид ба тамдиди (дароз кардан) мӯҳлати амали санад ба давраи нав ё оид ба бемӯҳлат гардонидани он қарор қабул намояд.

Моддаи 44.

Санади меъёрию ҳуқуқӣ (қисми он) амали худро дар ҳолатҳои зерин қатъ мегардонад;

- ба охир расидани мӯҳлати санади муваққатӣ (қисме аз санад);

 - қабул намудани санади меъёрию ҳуқуқии наве, ки муқаррароти санади (қисми он) пеш аз он қабул гардида мухолифи он бошад ё онро (қисми онро) фаро гирад;

- бо тартиби муқарраргардидаи бастани шартномаи байналхалқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки муқаррароти санади пештар қабулгардида (қисми он) бар хилофи он бошад;

- бо тартиби муқаррарнамудаи қонун ғайриконститутсионӣ донистани санад (қисми он);

 - аз эътибор соқит дониста шудани санад (қисми он) ё боздошти амали санад (қисми он) аз ҷониби мақоме, ки ин санадро қабул намудааст ё дигар мақоми барои ин амал ваколатдор.

Моддаи 45

Қонунҳои конститутсионӣ, қонунҳо, қарорҳои Маҷлиси Олӣ, фармонҳои Президент, қарорҳои Раёсати Маҷлиси Олӣ ва қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, санадҳои вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ ва идораҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, санадҳои ҳуқуқи байналмилалие, ки онҳоро Тоҷикистон эътироф кардааст, амали худро дар тамоми қаламрави ҷумҳурӣ татбиқ менамоянд, агар дар худи санад ё санаде, ки онро соҳибэътибор мегардонад, чизи дигар пешбинӣ нашуда бошад.

Моддаи 46.

Амали қонунҳои конститутсионӣ, қонунҳо, қарорҳои Маҷлиси Олӣ, фармонҳои Президент, қарорҳои Раёсати Маҷлиси Олӣ, қарорҳои Ҳукумат, санади меъёрию ҳуқуқии барои ҳама ҳатмии вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ ва идораҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ба шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки чӣ дар қаламрави он ё чӣ дар хориҷи Ҷумҳурии Тоҷикистон қарор доранд, инчунин ба шаҳрвандони хориҷӣ ва ашхоси бешаҳрвандии дар қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон қарордошта (ба истиснои онҳое, ки аз ҷониби санади меъёрию ҳуқуқӣ муқаррар гардидаанд) татбиқ мегардад.

Мутобиқи шартномаҳои байналхалқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва асосу меъёрҳои ҳуқуқи байналхалқии эътирофгардида, Қонунҳои конститутсионӣ, қонунҳо ва баъзе санади меъёрию ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба намояндаҳои дипломатӣ ва кормандони алоҳидаи намояндагиҳои давлатҳои хориҷӣ ва ташкилоти байналхалқи метавонанд татбиқ нагарданд (ҳуқуқи экстерриториалӣ ё ҳуқуқи қаламрави мухтор),

БОБИ VII. ТАФСИРИ САНАДИ МЕЪЁРИЮ ҲУҚУҚӢ

Моддаи 47

Дар сурати муғлақ ва гуногунфаҳмии санади меъёрию ҳуқуқӣ, таҷрибаи ихтилофноки истифодаи онҳо мақоми санади дахлдорро қабулнамуда тафсири зарурии онро, ки дар санади махсус ба расмият дароварда мешавад, медиҳад.

Санади тафсир метавонад аз тарафи дигар мақомот низ интишор шавад, ки онҳо мувофиқи си амалкунанда барои тафсири ин ё он категорияи санади меъёрию ҳуқуқӣ ваколатдор шудаанд.

Моддаи 48

Дар ҷараёни тафсири санади меъёрию ҳуқуқӣ ворид намудани тағъироту иловаҳо ба онҳо мумкин нест.

Маънои зерқонунии санади меъёрию ҳуқуқӣ дар ҷараёни тафсир пурра мутобиқи қонун фаҳмонида ва саҳеҳ гардонида мешавад.

Моддаи 49

Усулҳои таъмини қонунӣ будани санади меъёрию ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз чораҳои зерин иборат аст:

 - эътирофи ғайриконститутсионӣ будани санад, ботартиби муқарраргардида;

- шикоят нисбати санад ба тартиби тобеият; 

- даъво ва шикоят ба суд;

- боздошти амали санад;

- пешниҳоди эътироз нисбати санади қабулгардида;

- аз эътибор соқит донистани санад; 

- ба санад ворид намудани тағйироту иловаҳо;

- бақайдгирии давлатии санади меъёрию ҳуқуқии умумиҳатмии вазорату идораҳо.

Моддаи 50

Дар сурати мавҷуд будани фарқ миёни фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, санади меъёрию ҳуқуқии вазоратҳо, Кумитаҳои давлатӣ ва идораҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон бо қонунҳои конститутсионӣ, қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, қонунҳои конститутсионӣ, қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон амал мекунад.

Фармонҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки бо Конститутсияи (Сарқонун) Ҷумҳурии Тоҷикистон, қонунҳои конститутсионӣ, қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ихтилофот доранд ё оид ба масъалаҳое қабул мегарданд, ки ба салоҳияти мақомоти ҳокимияти қонунбарори Ҷумҳурии Тоҷикистон дахл мекунанд, эътибор надоранд.

Моддаи 51

Дар сурати мутобиқат накардани қонунҳои конститутсионӣ, қонунҳо ва дигар санади меъёрию ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо санадҳои ҳуқуқии байналмилалии аз ҷониби Тоҷикистон эътирофшуда, меъёрҳои санадҳои байналмилалӣ амал мекунанд.

Тартиби ҳалли ихтилофоти байни қонунҳои конститутсионӣ, қонунҳо ва дигар санади меъёрию ҳуқуқи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва шартномаи байналхалқиро, қонун муайян мекунад.

БОБИ VIII. БАҲИСОБГИРИИ ДАВЛАТӢ ВА БАҚАЙДГИРИИ САНАДИ МЕЪЁРИЮ ҲУҚУҚИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Моддаи 52

Санадҳои қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон , фармонҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, санади меъёрию ҳуқуқии умуми ҳатмии вазоратҳо, Кумитаҳои давлатӣ ва идораҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ва шартномаҳои байналхалқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон барои баҳисобгирии давлатӣ фиристонида мешавад.

Моддаи 53

 Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон мутобиқати санади меъёрию ҳуқуқии иҷрояшон барои ҳама ҳатмии вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ ва идораҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, фармонҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистонро таҳлил намуда, бақайдгирии давлатии онҳоро анҷом медиҳад. Чунин санад баъд аз таҳлилу бақайдгирии мазкур ва нашри расмӣ эътибор пайдо мекунанд.

Дар хусуси сарфи назар намудани Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон аз бақайдгирии санад вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ ва идорае, ки санади мазкурро интишор додаанд, метавонанд ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон шикоят намоянд.

Моддаи 54

Тартиби баҳисобгирӣ ва бақайдгирии давлатии санади меъёрию ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад.

 

Президенти

Ҷумҳурии Тоҷикистон                           Э. Раҳмонов

ш. Душанбе, 13 ноябри соли 1998

№ 698

 

 

Утратил юридическую силу в соответствии с Законом РТ от 8 декабря 2003 г.№ 54

 

Закон Республики Таджикистан

О нормативно-правовых актах

(в редакции Закона РТ от 11 декабря 1999 г. № 906)

Глава I. ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ

Статья 1

Настоящий Закон определяет понятие и виды нормативных правовых актов Республики Таджикистан, их соотношение, общий порядок их подготовки, опубликования, действия, толкования и систематизации, а также определяет способы разрешения юридических коллизий.

Статья 2

Нормативный правовой акт - это письменный официальный акт установленной формы, изданный управомоченным на то органом и содержащий правовые нормы, должностным лицом, то есть общие предписания постоянного или временного действия, рассчитанный на многократное применение.

Нормативно-правовыми актами Республики Таджикистан являются:

Конституция Республики Таджикистан, Конституционные законы, законы, кодексы, постановления Маджлиси Оли, Указы Президента, постановления Президиума Маджлиси Оли, Постановления Правительства, акты министерств, государственных комитетов, ведомств республики, местных органов государственной власти ГорноБадахшанской автономной области, областей, городов и районов, органы самоуправления в поселке и селе, отвечающие требованиям части первой настоящей статьи. К нормативно-правовым актам Республики Таджикистан также относятся международно-правовые акты, признанные Таджикистаном.

Конституция Республики Таджикистан имеет высшую юридическую силу в системе законов и иных нормативно-правовых актов.

Изменения либо отмена закона, принятого референдумом, возможны только путем референдума.

Статья 3

Правотворческими органами Республики Таджикистан являются Маджлиси Оли, Президент, Правительство, министерства, Госкомитеты, орган государства, управомоченный издавать нормативные правовые акты в соответствии с предоставленными ему полномочиями.

Органы законодательной исполнительной власти издают нормативные правовые акты в пределах полномочий, предоставленных им Конституцией, конституционными законами и законами Республики Таджикистан Правительство - также указами Президента, а министерства и ведомства - указами Президента и постановлениями Правительства Республики Таджикистан.

Статья 4

Президент, Правительство Республики Таджикистан вправе делегировать часть своих правотворческих полномочий подведомственным им органом, если это не противоречит Конституции и законам Республики Таджикистан.

В акте о делегировании указывается, какому органу делегируется конкретное полномочие и на какой срок, устанавливаются рамки, в пределах которых орган вправе реализовать делегированное ему полномочие. Орган, которому делегировано то или иное полномочие, не вправе его передавать другому органу.

Орган, издавая нормативный правовой акт в порядке реализации делегированного полномочия, ссылается на закон или нормативный правовой акт, которым ему делегировано соответствующее полномочие.

Глава II. ВИДЫ НОРМАТИВНЫХ ПРАВОВЫХ АКТОВ

Статья 5

Конституция - основной закон Республики Таджикистан, закрепляющий основополагающие принципы правового регулирования и являющейся правовой основой текущего законодательства и непосредственным источником права Республики Таджикистан.

Конституция имеет высшую юридическую силу, прямое действие и применяется на всей территории Республики Таджикистан. Конституционные законы, Законы и иные нормативные правовые акты, принимаемые в Республике Таджикистан, а также международные нормативно-правовые акты, которые противоречат Конституции, не имеют правовой силы.

Статья 6

Конституционный закон - нормативный правовой акт, который предусмотрен в Конституции Республики Таджикистан и принимается не менее чем двумя третьими голосов от общего числа народных депутатов или путем референдума и затрагивает особо важные вопросы жизнедеятельности государства и общества.

Статья 7

Закон нормативный правовой акт, принимаемый в соответствии с установленной процедурой законодательным органом или путем референдума, регулирующий важнейшие вопросы государственной и общественной жизни.

Конституционные законы, Законы с момента официального опубликования имеют прямое действие и обязаны для применения на всей территории Республики Таджикистан, если иное не предусмотрено в самом законе. Они не подлежат утверждению (санкционированию, ратификации) никакими другими органами.

В случае расхождения иных нормативно-правовых актов с законом Республики Таджикистан действует последний.

Статья 8

Кодекс - закон, содержащий всю или основную массу норм, детально и непосредственно регулирующий определенную сферу общественных отношений.

Статья 9

Законодательный орган принимает постановления по вопросам, отнесенным к его ведению Конституции, а также по вопросам внутренней организации его деятельности.

Постановления законодательного органа не должны противоречить Конституции, Конституционным законам и законам Республики Таджикистан.

Статья 10

Президент на основе Конституции, Конституционных законов и законов Республики Таджикистан издает в пределах своих полномочий указы и распоряжения. Нормативные правовые акты Президента издаются в форме указов.

Статья 11

Правительство на основе и во исполнение Конституции, Конституционных законов и законов Республики Таджикистан, нормативных указов Президента принимает в пределах своих полномочий постановления и указы.

Нормативные правовые акты Правительства принимают в форме постановлений.

Статья 12

Министерства, государственные комитеты ведомства на основе и во исполнение Конституции и, Конституционных законов и законов Республики Таджикистан, нормативных указов Президента, постановлений Правительства издают нормативные правовые акты в пределах своих полномочий. Министерства и ведомства издают нормативные правовые акты в форме приказов, а государственные комитеты - в форме постановлений.

Издаваемые министерствами, государственными комитетами и ведомствами нормативные акты иных наименований (инструкции, положения, письма, правила и т.д.) оформляются приказами или постановлениями.

Издаваемые министерствами и ведомствами акты иных наименований (положения, указания, письма, правила и др.) утверждаются соответственно приказами или постановлениями.

При издании министерством, ведомством нормативного правового акта в нем указывается, во исполнение какого акта (его статьи или пункта) издается данный акт. Структурные подразделения министерств, государственных комитетов и ведомств Республики Таджикистан не вправе издавать акты нормативно-правового характера.

Статья 13

Регламент - нормативный правовой акт, регулирующий порядок деятельности какого-либо государственного органа и его подразделения.

Статья 14

Положение - нормативный правовой акт, детально регламентирующий правовой статус, организацию, порядок деятельности государственных органов, организации и учреждений, а также определяющий их взаимоотношения с другими органами, организациями, учреждениями и гражданами.

Статья 15

Правила - нормативный правовой акт, детально регламентирующий порядок организации какого-либо вида деятельности.

Устав - нормативно- правовой акт, четко определяющий правовой статус объединений, предприятий и учреждений, порядок их деятельности и взаимоотношений с другими органами, организациями и между своими членами.

Инструкция - нормативно- правовой акт, определяющий порядок осуществления отдельных видов деятельности.

Указ - нормативно-правовой акт компетентного государственного лица, содержащий правовые нормы, и определяет определяющие общественные отношения. Распоряжение - нормативно-правовой акт, имеющий обязательный характер и издающийся государственным органом или компетентным государственным лицом в пределах своих полномочий и обязательный для выполнения соответствующими гражданами и организациями.

Приказ - нормативно-правовой акт, имеющий обязательный характер и издающийся государственным органом в пределах его полномочий.

Глава III. ПРОГРАММЫ ПОДГОТОВКИ ПРОЕКТОВ КОНСТИТУЦИОННЫХ ЗАКОНОВ, ЗАКОНОВ И ИНЫХ НОРМАТИВНЫХ ПРАВОВЫХ АКТОВ

Статья 16

Подготовки проектов Конституционных законов, законов и иных нормативных правовых актов Республики Таджикистан осуществляется как правило, на основе программ в целях:

создания научно-обоснованной системы нормативных правовых актов;

обеспечение гласности в правотворческой деятельности;

обеспечение комплексного и исследовательского решения правотворческих задач;

совершенствование организации право подготовительных работ аналитической оценки проектов научного прогнозирования эффективности новых правотворческих решений, усилия контроля за сроками подготовки проектов нормативных правовых актов.

Статья 17

Законодательный орган Республики Таджикистан разрабатывает и утверждает программы законопроектной работы.

Президент Республики Таджикистан разрабатывает и утверждает программы подготовки проектов законодательных актов, которые Президент намерен внести на рассмотрение законодательного органа, а также программы подготовки проектов указов Президента Республики Таджикистан.

Правительство Республики Таджикистан разрабатывает и утверждает программы подготовки проектов законодательных актов, которые Правительство намерено внести на рассмотрение законодательного органа, а также программы подготовки проектов постановлений Правительства.

Министерства и ведомства Республики Таджикистан разрабатывают и утверждают программы подготовки проектов законодательных актов Республики Таджикистан, указов Президента Республики Таджикистан, постановлений Правительства Республики Таджикистан, разработка которых поручена данному министерству, ведомству или которые они намерены разработать по собственной инициативе, а также проектов нормативных правовых актов данного министерства, ведомства.

Статья 18

Текущие программы право подготовительных работ разрабатываются, как правило, сроком на один год.

При необходимости разрабатываются перспективные программы право подготовительных работ на срок до пяти лет и более, которые учитывают и конкретизируют в текущих программах право подготовительных работ.

Статья 19

При разработке целевых комплексных программ Республики Таджикистан в них выделяются разделы, предусматривающие подготовку и принятие соответствующих законодательных и иных нормативных правовых актов.

Статья 20

При разработке проектов программ право подготовительных работ учитывают предложения заинтересованных органов, научных учреждений, а также предложения граждан и их объединений.

Статья 21

Программы право подготовительных работ не исключают подготовки проектов нормативных актов вне программ по поручениям правотворческих органов или по собственной инициативе.

Глава IV. ПОДГОТОВКА И ОФОРМДЕНИЕ ПРОЕКТОВ НОРМАТИВНЫХ ПРАВОВЫХ АКТОВ

Статья 22

Подготовка проектов нормативных правовых актов осуществляется либо самим правотворческим органом, либо по его поручению подведомственными ему органами, учреждениями, организациями, либо указанными органами, учреждениями, организациями по собственной инициативе.

Правотворческий орган может заказать подготовку первоначального проекта нормативного правового акта на договорной основе государственным органам, общественным объединениям, научным учреждениям, отдельным ученным или их коллективам.

Правотворческий орган вправе поручать подготовку альтернативных проектов нескольким органам, учреждениям, организациям, лицам или заключать с ними договоры, а также объявлять конкурсы на лучший проект.

Статья 23

Проекты нормативных правовых актов, непосредственно затрагивающих интересы граждан, а также проекты других важнейших актов по решению правотворческого органа могут быть обнародованы средствами массовой информации для общественного обсуждения. Поступившие предложения и замечания учитывают при доработке проектов.

Проекты законов по решению законодательного органа могут быть в установленном порядке вынесены на всенародное обсуждение.

Статья 24

Если для развития и конкретизации положений готовящегося проекта закона или нормативных правовых актов, в основном проекте или в проекте акта о введении его в действие предусматривается поручение соответствующим органом подготовить и принять в установленные правотворческим органом сроки такие акты.

Статья 25

К подготовке проектов нормативно-правовых актов по отдельным отраслям экономики, другим сферам государственного управления привлекаются министерства, государственные комитеты и ведомства отвечающие за состояние и развитие этих отраслей или сфер управления.

Проекты нормативных актов перед их внесением в правотворческий орган согласовываются с заинтересованными органами и учреждениями.

Проекты Конституционных законов, законов, указов Президента, постановлений Правительства направляются на заключение в Министерство юстиции.

Статья 26

Подготовленный проект нормативного правового акта вносится в правотворческий орган с представлением, в котором обосновывается необходимость принятия акта, дается краткая характеристика его содержания, приводится перечень органов и организаций, которые участвовали в разработке проекта, а также с которыми проект согласован.

К проекту в случае необходимости прилагаются финансово-экономические расчеты, статистические данные, прогноз возможных социальных, экономических, юридических и иных последствий действия принимаемого акта и другие сведения, необходимые для обоснования положений проекта.

Статья 27

Проекты нормативных правовых актов по решению правотворческого органа могут подвергаться правовой, финансово-экономической, экологической и иной научной специализированной экспертизе.

В качестве экспертов привлекаются организации и лица, не принимавшие непосредственного участия в подготовке соответствующего проекта.

В оценке проекта нормативного правового акта эксперты независимы и не связаны с позицией правотворческого органа, по поручению которого проводится экспертиза.

Для проведения независимой научной экспертизы могут приглашены ведущие ученные и специалисты из других государств и международных организаций. Проект может быть направлен (по согласованию) для научной экспертизы в международную организацию.

Статья 28

Проекты законодательных актов по вопросам обеспечения конституционных прав, свобод и обязанностей граждан; правового статуса государственных органов, общественных объединений, средств массовой информации; государственного бюджета, налоговой системы; экологической безопасности; борьбы с правонарушениями подлежат научной, правовой и иной специализированной (в зависимости от профиля проекта) экспертизе.

Проекты законодательных актов, внесенные на рассмотрение законодательного органа и переданные на независимую научную экспертизу, рассматриваются на заседании законодательного органа при наличии заключения экспертов.

Статья 29

Нормативные правовые акты имеют следующие реквизиты:

указание на форму акта (закон, указ, постановление, приказ и др.);

указание на орган, принявший акт;

заголовок, обозначающий предмет регулирования;

дату, место принятия акта и его регистрационный номер;

подписи лиц, официально уполномоченных подписывать соответствующие нормативные правовые акты;

печать органа, который принял акт.

Статья 30

В случае необходимости разъяснять цели и мотивы издания нормативного правового акта, изложению предписании предшествует вступительная часть (преамбула). Нормативные предписания в преамбулу не включаются.

В Конституционных законах, законах нормативные предписания излагаются в виде статей, в иных нормативно-правовых актах - в виде пунктов. Статьи (пункты) имеют единую (сквозную) нумерацию арабскими цифрами для всего акта.

В акте указываются правовые средства его реализации: источники финансирования, поощрения, контроля, порядок разрешения споров и другие.

Статья 31

В акте, содержащем предписания, устанавливающем обязанности государственных органов, предприятий, учреждений и организаций, должносных лиц и граждан, предусматриваются меры ответственности за их нарушения, если такие меры не предусмотрены действующим законодательством; или они должны быть сформулированы в особом акте.

Статья 32

Тексты Конституционных законов, законов и иных нормативных правовых актов излагаются на государственном языке и могут быть переведены на другие языки.

В акте делаются разъяснения малоизвестных юридических, технических и других специальных терминов.

Статья 33

В случае необходимости в нормативном правовом акте воспроизводится отдельные положения из нормативных правовых актов более высокой юридической силы со ссылкой на такие акты.

Статья 34

В связи с принятием нормативного правового акта подлежат признанию утратившими силу все акты или их части (разделы, главы, статьи, пункты и т.д.), если они противоречат включенным в новый акт нормативным предписаниям либо поглощены им.

В связи с принятием нормативного правового акта подлежат изменению и дополнению ранее принятые нормативные правовые акты, если они частично противоречат включенным в новый акт нормативным предписаниям. Текст таких изменений и дополнений излагается в форме новой редакции соответствующих статей (пунктов) или их частей.

Перечень актов и их частей, подлежащих признанию в связи с принятием нормативного правового акта, должен содержаться либо в особом разделе самого акта либо в специальном акте о порядке введения его в действие.

Если имеется значительное число актов или их частей, подлежащих признанию утратившим силу, изменению и дополнению в связи с принятием нормативного правового акта, их перечни оформляются в виде самостоятельного акта и представляются одновременно с проектом основного акта.

Подготовка проектов перечней актов, подлежащих признанию утратившим силу, изменению и дополнению, после принятия основного акта допускается, как исключение, в случаях, когда их подготовка требует длительного времени. В таком случае подготавливается проект поручения о разработке проектов соответствующих перечней, где указывается, каким органам, организациям поручается их разработка, и определяется срок представления в правотворческий орган.

В случае ликвидации или преобразования правотворческого органа вопросы о признании его актов утратившими силу, их изменений и дополнений решаются его правопреемником или вышестоящим органом.

Глава V. ОПУБЛИКОВАНИЕ ЗАКОНОВ И ИНЫХ НОРМАТИВНЫХ ПРАВОВЫХ ОРГАНОВ

Статья 35

Законодательные акты, а также общеобязательные акты министерств, государственных комитетов и ведомств, то есть акты, распространяющие свое действие на неподведомственные им предприятия, учреждения, организации, а также на граждан и их объединения, публикуются (кроме актов, содержащих государственную или иную охраняемую законом тайну) в открытых официальных изданиях и вступают в силу при условии их опубликования в этих изданиях (с изменения в соответствии с Законом РТ от 11.12.1999 г. № 906).

Нормативные правовые акты, затрагивающие права, свободы и обязанности человека и гражданина, не принимаются, если они не опубликованы официально для всеобщего сведения.

Органы печати, коммерческие фирмы, частные лица не имеют права публиковать текст вновь принятых нормативно-правовых актов до их официального опубликования.

Статья 36

Порядок официального опубликования законодательных актов определяется законом.

Порядок официального опубликования актов Президента и актов Правительства Республики Таджикистан устанавливается Положением утвержденным Президентом Республики Таджикистан.

Порядок официального опубликования актов министерств, государственных комитетов и ведомств устанавливается Правительством Республики Таджикистан.

Статья 37

Днем официального опубликования нормативного правового акта считается день выхода в свет официального издания, в котором помещен текст соответствующего акта. Опубликование нормативных правовых актов в официальных источниках в неполном изложении не допускается.

Статья 38

Нормативный правовой акт, в который внесено большое число изменений и дополнений, по решению правотворческого органа, принявшего соответствующий акт, подлежит повторно официально опубликован.

Статья 39

Органы и должностные лица, ответственные за исполнение нормативноправового акта, обязаны:

- знакомить с актом исполнителей (в необходимых случаях под роспись);

- при необходимости снабжать исполнителей копиями или выписками из акта, вывешивать акт на видных местах, обеспечивать иные формы доведения акта до сведения органов, организаций и лиц на которых распространяется его действие.

Статья 40

Каждый гражданин, проживающий на территории Республики Таджикистан, имеет право знакомится с нормативными правовыми актами Республики Таджикистан в установленном порядке.

Негосударственные органы и должностные лица должны обеспечивать осуществление права граждан на получение информации о нормативных правовых актах.

Глава VI. ДЕЙСТВИЕ КОНСТИТУЦИОННЫХ ЗАКОНОВ, ЗАКОНОВ И ИНЫХ НОРМАТИВНЫХ ПРАВОВЫХ АКТОВ ВО ВРЕМЕНИ, ПРОСТРАНСТВЕ И ПО КРУГУ ЛИЦ

Статья 41

Конституционные законы, законы Республики Таджикистан вступают в силу после их официального опубликования.

Порядок вступления их в силу иных актов законодательного органа определяется законом.

Порядок вступления в силу актов Президента и актов Правительства устанавливается Президентом Республики Таджикистан. Порядок вступления в силу актов министерств, государственных комитетов и ведомств устанавливается Правительством Республики Таджикистан.

Статья 42

Нормативно-правовому акту может быть придана обратная сила. Решение о придании обратной силы формулируется в самом акте или в акте о ведении его в действие. Придание обратной силы не допускается, если акт предусматривается введение или ужесточение юридической ответственности, а также устанавливающие новые налоги или ухудшающие экономическое положение гражданина.

Статья 43

Нормативный правовой акт действует бессрочно, если в самом акте о введении его в действие не оговорено иное. Временный срок действия может быть установлен для всего или его частей. В этом случае в акте должно быть указано, на какой срок он (или соответствующая его часть) сохраняет действие. По истечении указанного срока акт автоматически утрачивает силу.

До истечения срока действия временного акта орган издавший акт, может принять решение о продлении действия акта на новый срок или о придании ему бессрочного характера.

Статья 44

Нормативный правовой акт (его часть) прекращается свое действие в следующих случаях:

- истечение срока, на который был рассчитан временный акт (часть акта);

- принятие нового нормативного правового акта, которому противоречат положение ранее принятого акта (его части) или который поглощает его (его часть);

- заключение в установленном порядке международного договора Республики Таджикистан, нормам которого противоречат положения ранее принятого акта (его части);

- признание акта (его части) неконституционным в установленном законом порядке;

- признание акта (его части) утратившим силу или приостановление действия акта (его части) органом, принявшим этот акт, либо иным управомоченным на то органом.

Статья 45

Конституционные законы, Законы, постановления Маджлиси Оли, указы Президента, постановления Президиума Маджлиси Оли и постановления Правительства Республики Таджикистан, акты министерств, государственных комитетов и ведомств Республики Таджикистан, международные нормативно-правовые акты признанные Республикой Таджикистан распространяют свое действие на всю территорию, если в самом акте или в акте о введении его в действие не оговорено иное.

Статья 46

Действие Конституционных законов, Законов, постановления Маджлиси Оли, указов Президента, постановления Президиума Маджлиси Оли и постановления Правительства, общеобязательных нормативных актов министерств, государственных комитетов и ведомств Республики Таджикистан, распространяется на граждан Республики Таджикистан, находящихся каук на территории, так и за пределами Республики Таджикистан, а также на иностранных граждан и лиц без гражданства (апатридов), находящихся на территории Республики Таджикистан (за исключениями, установленными действующими нормативными правовыми актами).

В соответствии с международными договорами Республики Таджикистан и общепризнанными принципами и номами международного права Конституционные законы, законы, иные нормативные правовые акты Республики Таджикистан могут не применяться к дипломатическим представителям и некоторым другим сотрудникам представительств иностранных государств и международных организаций (дипломатический иммунитет).

Глава VII. ТОЛКОВАНИЕ (РАЗЪЯСНЕНИЕ) НОРМАТИВНЫХ ПРАВОВЫХ АКТОВ

Статья 47

В случае обнаружения неясностей и разного понимания нормативных правовых актов, противоречивой практики их применения орган принявший соответствующий акт , дает необходимое токование (разъяснение) его норм, оформляемых в специальном акте.

Акты толкования (разъяснения) могут издаваться также иными органами, уполномоченными по действующему законодательству толковать ту или иную категорию нормативных правовых актов.

В процессе толкования (разъяснения) нормативных правовых актов не допускается внесение в них изменений и дополнений.

Смысл подзаконных нормативных правовых актов в процессе толкования (разъяснения) объясняется и уточняется в полном соответствии с законом.

Статья 49

Способами обеспечения законности нормативных правовых актов Республики Таджикистан являются:

1) признание акта в установленном порядке неконституционным;

2) обжалование акта в порядке подчиненности;

3) иски и заявления в суд;

4) приостановление действия акта;

5) принесение протеста на принятый акт;

6) признание акта утратившим силу;

7) внесение в акт изменений и дополнений;

8) государственная регистрация общеобязательных нормативных правовых актов министерств и ведомств.

Статья 50

В случае расхождения Указа Президента Республики Таджикистан, постановления Правительства Республики Таджикистан, актов министерств, государственных комитетов и ведомств Республики Таджикистан с законом Республики Таджикистан действует закон Республики Таджикистан.

Указы Президента Республики Таджикистан, постановления Правительства Республики Таджикистан противоречащие Конституции Республики Таджикистан, Конституционным законам, законам Республики Таджикистан или принимаемые по вопросам, входящим в компетенцию органа законодательной власти Республики Таджикистан, являются недействительными.

Статья 51

В случае расхождения Конституционного закона, закона, иного нормативного правового акта Республики Таджикистан с заключенным и ратифицированным в установленном порядке международным договором Республики Таджикистан или с общепризнанными принципами и нормами международного права применяются правила, установленные этими договорами и нормами.

Порядок разрешения коллизий между законом, иными нормативным правовым актом Республики Таджикистан и международным договором определяется законом.

Глава VIII. ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УЧЕТ И РЕГИСТРАЦИЯ НОМАТИВНЫХ ПРАВОВЫХ АКТОВ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН

Статья 52

Законодательные акты Республики Таджикистан, указы Президента Республики Таджикистан, постановления Правительства Республики Таджикистан, общеобязательные нормативные правовые акты министерств, государственных комитетов и ведомств Республики Таджикистан, международные договоры Республики Таджикистан направляются в Министерство юстиции Республики Таджикистан для государственного учета.

Статья 53

Министерство юстиции Республики Таджикистан проводит анализ соответствия общеобязательных актов министерств, государственных комитетов и ведомств законодательным актам Республики Таджикистан, указам Президента Республики Таджикистан, постановлениям Правительства Республики Таджикистан и осуществляет их государственную регистрацию. Такие акты вступают в силу после указанного анализа, регистрации и официального опубликования.

Отказ Министерства юстиции Республики Таджикистан в регистрации акта может быть обжалован издавшим его министерством, государственным комитетом и ведовством в Правительстве Республики Таджикистан.

Статья 54

Порядок государственного учета и регистрации нормативных правовых актов Республики Таджикистан определяется Правительством Республики Таджикистан.

Президент

Республики Таджикистан Э. Рахмонов

г. Душанбе,

13 ноября 1998 года № 698