НИЗОМНОМАИ ФОНДИ ОСОРХОНАҲОИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

МУҚАДДИМА

Низомномаи мазкур тибқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи осорхонаҳо ва Фонди осорхонаҳо" таҳия гардида, тартиби зерини фаъолияти Фонди осорхонаҳои Ҷумҳурии Тоҷикистонро муайян мекунад:

- муайянсозии шаклҳои моликият нисбат ба ашё ва коллексияҳои осорхонавие, ки ба таркиби Фонди осорхонаҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон (минбаъд - Фонд) дохил шудаанд;

- қабули қарор дар бораи идораи ашё ва коллексияҳои осорхонавие, ки дар моликияти давлатӣ қарор доранд;

- дохил ва хориҷ намудани ашё ва коллексияҳо ба Фонд;

- бақайдгирӣ ва ҳифзи ашё ва коллексияҳои осорхонавие, ки ба таркиби қисми ғайридавлатии Фонд дохиланд.

1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ

1. Ашё ва коллексияҳои осорхонавии Фонд барои рушди маориф, илм, фарҳанг, ҷалби шаҳрвандон барои аз худ кардани сарвати мероси таърихию фарҳангии миллӣ ва ҷаҳонӣ бо роҳҳои зерин истифода мешаванд:

- ташкили намоишҳои оммавӣ;

- гузаронидани корҳои илмию тадқиқотӣ ва фарҳангӣ-маърифатӣ;

- таҳия ва нашри феҳристҳо, маҷмӯаи корҳои илмӣ, рисолаҳои алоҳида, буклетҳо, роҳнамоҳо ва ғайра;

- пахши иттилоот, додани маслиҳатҳои илмӣ ба шахсони воқеию ҳуқуқӣ оид ба таркибу мундариҷаи коллексияи осорхонавӣ ва доир ба дигар масъалаҳои фаъолияти осорхонавӣ;

- ташкил намудани низоми автоматии ҷустуҷӯӣ-итилоотии баҳисобгирии хазинаҳои осорхонавӣ, ворид шудан ба низоми ҷаҳонии иттилоот ва таъмини дастрасии шаҳрвавдон ба он.

2. ТАШАККУЛ ВА ТАРКИБИ ФОНД

2. Ба Фонд дохил мешаванд:

- ашё ва коллексияҳои ба воқеаҳои муҳими таърихи Тоҷикистон ва дигар кишварҳо, рушди ҷамъият ва давлат, таърихи ҳаракатҳои миллию озодихоҳӣ, инқилобӣ ва ҷангҳои шаҳрвандӣ, мубориза барои нигоҳдории сулҳ, инчунин рушди илму техника, фарҳанг ва рӯзгори халқҳо, ҳаёти шахсиятҳои сиёсӣ, давлатӣ, ҳарбӣ, ходимони илм, адабиёт, санъат, қаҳрамонони халқӣ ва иштирокчиёни воқеаҳои таърихӣ алоқаманд;

- ашё ва коллексияҳое, ки дар ҷараёни экспедитсияҳои бостоншиносӣ, мардумшиносӣ, дигар экспедитсияҳои илмӣ ва ё бозёфтҳои алоҳидаи тасодуфӣ ба даст омадаанд;

- ашё ва коллексияҳое, ки аз ҳисоби маблағҳои буҷети давлатӣ, маҳаллӣ ва ё аз ҳисоби маблағҳои осорхонаҳо харидорӣ шудаанд;

- асарҳои санъати тасвирӣ ва ороишию амалие, ки аҳамияти бадеӣ, таърихӣ ва илмӣ доранд;

- дастнависҳо, китобҳои дастнавис, китобҳои чопи сангӣ, нашрҳои нодири тамоми намуда чопҳо (матбуоти даврӣ ва расму тасвир ба онҳо, муроҷиатномаҳо, руқъаҳо, соядастҳо, рӯзномаҳо, ёддоштҳо, мукотибаҳо ва ғайраҳо);

- ашё ва коллексияҳои санъати наққошӣ;

- ашё ва коллексияҳои санъати ҳайкалтарошӣ;

- ашё ва коллексияҳои сиккашиносӣ;

- ёдгориҳои санъати монументалӣ, қисмҳои таркибӣ ва пораҳои онҳо, негативҳо дар шиша, навор ва дигар мавод, суратҳо дар коғаз, сафол, фулуз ва дар дигар мавод, диапозитивҳо дар шиша ва навор;

- ашё ва коллексияҳои геологӣ, палеонтологӣ, минералогӣ, хокшиносӣ, ботаникӣ, антропологӣ, зоолог, ва дигар маводи табиӣ;

- навардчаҳои (ғалтакчаҳои) мумӣ барои фонографҳо, пластинкаҳо барои граммофонҳо, патефонҳо, электрофонҳо (моно, стерео ё квадр) лентаҳои магнитӣ ва дискҳо;

- дигар ашё ва коллексияҳое, ки арзиши таърихӣ, бадеӣ; фарҳангӣ ва илмӣ доранд.

3. Фонд аз қисми давлатӣ ва ғайридавлатӣ иборат аст:

- ба таркиби қисми давлатии Фонд ашё ва коллексияи осорхонавие дохил мешаванд, ки дар моликияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон қарор доранд ва дар оянда аз тарафи осорхонаҳои давлатӣ ё дигар муассисаҳои давлатӣ новобаста аз намуди бадастоварӣ дохил мешавад;

- ашё ва коллексияҳои осорхонаҳои ҷамъиятӣ, осорхона ва коллексияҳои хусусӣ ба қисми ғайридавлатии Фонд дохил мешаванд.

4. Ашёи осорхонавӣ ва коллексияҳои осорхонавие моликияти давлатӣ ба ҳисоб мераванд, ки:

- аз ҳисоби маблағҳои буҷети давлатӣ харидорӣ шуда, барои идоракунии оперативӣ ва ё истифодабарӣ ба осорхонаҳо ва дигар ташкилотҳо, новобаста аз шакли моликият ва тобеияти идоравиашон, дода шудаанд;

- аз тарафи осорхонаҳои давлатӣ, дигар муассиса ва ташкилотҳои давлатӣ, аз хисоби маблағҳои муассисони онҳо, маблағҳои худӣ ва ё дигар воситаҳо ба даст омадаанд.

5. Ашё ва коллексияи осорхонавии дар осорхонаҳо маҳфузбуда, ки аз моликияти давлатӣ ба моликияти коммуналӣ дода шудаанд, моликияти давлатӣ мебошанд ва ба қисми давлатии Фонд дохил мешаванд, Дар ҳолати интиқоли осорхонаҳои моликияташон давлатӣ ба моликияти коммуналӣ, ашё ва коллексияи осорхонавӣ ҳамчун моликияти давлатӣ боқӣ мемонанд ва ба қисми давлатии Фонд дохил мешаванд. Номгӯйи осорхонаҳое, ки дар онҳо ашё ва коллексияҳои осорхонавии моликияти давлатӣ маҳфузанд, аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешавад.

6. Ашё ва коллексияҳои осорхонавиро, ки ба қисми давлатии Фонд мансубанд, ба гарав мондан, бе риояи тартиби муқарраргардида хориҷ кардан мумкин нест. Дар бино ва шароити ба фаъолияти осорхонавӣ номутобиқ нигахдорӣ намудан ва истифода бурдани ашё ва коллексияи осорхонавие, ки ба таркиби Фонд ворид шудаанд, қатъиян манъ аст.

7. Ёдгориҳои нодири Фонд, ашё ва коллексияи осорхонавие, ки аҳамияти хосаи бадеӣ, таърихӣ, мардумшиносӣ, илмӣ ва моддӣ доранд, новобаста аз шакли моликият ва ҷойи нигаҳдорӣ, аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатии соҳаи фарҳанг ба Номгӯи давлатии сарватҳои миллии фарҳангӣ ворид карда мешаванд.

3. САРЧАШМАҲОИ ПУРРАСОЗИИ ФОНД

8. Фонд бо роҳҳои зерин пурра мегардад:

- харидорӣ аз ҳисоби маблағҳои буҷети давлатӣ, маҳаллӣ ва аз ҳисоби маблағҳои осорхонаҳо;

- тибқи тартиби муқарраршуда ба осорхонаҳо супоридани ёдгориҳои дар ҷараёни ҳафриёти бостоншиносӣ, мардумшиносӣ, илмӣ-табиатшиносӣ ва дигар экспедитсияҳо, корҳои сохтмонӣ, таъмирӣ ё барқарорсозӣ пайдогардида, аз он ҷумла сангҳо, фулузоти қимматбаҳо ва дафинаҳо;

- аз ҷониби корхона, муассиса, ташкилот ва шаҳрвандон ҳадя намудан ва ё ба таври бебозгашт ба осорхонаҳо супоридани ёдгориҳое, ки аҳамияти осорхонавӣ доранд;

- ба осорхонаҳо супоридани ёдгориҳо аз таркиби молу мулки тибқи қонунгузорӣ мусодирашуда, инчунин молу мулке, ки тибқи ҳуқуқи мерос ба давлат гузаштааст;

- ба Ҷумҳурии Тоҷикистон бозгардонидани ёдгориҳое, ки ғайриқонунӣ содирот шудаанд;

- супоридани ёдгориҳое, ки аз ҷониби хадамоти гумрук мусодира шудаанд;

- мукаммалгардонии Фонд бо дигар воситаҳое, ки ба қонунгузорӣ мухолифат намекунанд.

9. Ба моликони ашё ва коллексияҳои осорхонавие, ки ба қисми ғайридавлатии Фонд шомил гардидаанд, мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фарҳанг шаҳодатномаи дахлдор медиҳад. Намунаи шаҳодатнома ва тартиби ба расмият даровардани он аз тарафи мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фарҳанг муқаррар карда мешавад.

10. Таҳвили ҳуқуқи моликият ва амалҳои дигари шахсони воқеӣ ва ҳуқуқии ба муқаррар кардан, тағйир додан ва ё қать намудани ҳуқуқ ва уҳдадориҳои гражданӣ нисбат ба ашё ва коллексияҳои осорхонавии шомили таркиби қисми ғайридавлатии Фонд равонагардида, танҳо баъд аз бақайдгирии аҳдҳои дахлдор дар Феҳристи давлатии Фонди осорхонаҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон тибқи тартиби муқаррарнамудаи Тартиби пешбурди Феҳристи давлатии Фонди осорхонаҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ мегардад.

11. Бо мақскди таъмин намудани ҳукуқи афзалиятноки давлат барои бадастоварии ашё ва коллексияҳои осорхонавӣ, ки ба таркиби қисми ғайридавлатии Фонд шомил гардидаанд, молик се моҳ пеш аз ба тарзи хаттӣ ба расмият даровардани аҳдҳо оид ба хариду фурӯш мақоми ваколатдоридавлатӣ дар соҳаи фарҳангро дар бораи шартҳои чунин ахдҳо тибқи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Точикистон огоҳ менамояд. Дар ҳолате, ки агар чунин огоҳинома ирсол нагардида бошад, бақайдгарии аҳдҳо метавонад ба муҳлати то се моҳ мавқуф гузошта шавад.

4. БАҲИСОБГИРИИ ДАВЛАТИИ АШЁ ВА КОЛЛЕКСИЯҲОИ ФОНД

12. Ашё ва коллексияҳои осорхонавие, ки ба таркиби Фонд ворид гардидаанд, новобаста аз моликият ва соҳибият тибқи қоида ва шартҳои ягонае, ки аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фарҳанг муайян карда шудаанд, ба ҳисоб гирифта, нигаҳдорӣ карда мешаванд. Ваҳисобгирии ашё ва коллексияҳои осорхонавиро моликонашон, осорхонаҳо ва шахсони дигар, ки онҳо дар идораи оперативӣ ва истифодаашон қарор доранд, бо истифода аз ҳуҷҷатҳои махсуси баҳисобгарии дорои маълумот дар бораи макони ҷойгиршавӣ, ннгаҳдорӣ, тарзи истифода ва ғайраҳо амалӣ менамоянд.

Ҳуҷҷати асосии баҳисобгирӣ китоби воридот, китобҳои дигари баҳисобгирӣ, санадҳои қабули ашё ва коллексияҳои осорхонавӣ мебошанд.

13. Қоидаҳои коркарди баҳисобгирии ашё ва коллексияҳои осорхонавӣ (тавсиф, авдозагирӣ, тамғагузорӣ ва ғайра), шароити нигаҳдорию таъмин бехатарӣ тибқи технологияи махсуси истеҳсол, махсусиятҳои дигари навъҳои алоҳидаи ашё ва коллексияи мазкур, инчунин шаклҳои типологии санадҳои асосии баҳисобгирӣ, тибқи дасгуруламал дар бораи баҳисобгирӣ ва нигаҳдории ашё ва коллексияҳои осорхонавӣ) ки аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фарҳанг тасдиқ мешавад, муайян мегардад.

14. Моликон ва ё соҳибони ашё ва коллексияҳои осорхонавии ба таркиби Фонд воридшуда уҳдадоранд, ки:

- ба мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фарҳанг дар бораи ашё ва коллексияи осорхонавӣ иттилоотеро, ки барои пешбурди бақайдгирии давлатии Фонд, инчунин барои имкони гузаронидани санҷиши ҳифз ва шароити нигаҳдории онҳо зарур аст, пешниҳод намоянд;

- мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фарҳангро дар муддати се рӯз аз лаҳзаи ошкор гардидан дар бораи гум шудан ва ё вайрон шудани ашё ва коллексияҳои осорхонавӣ огоҳ намоянд.

Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фарҳанг дар ҳамкорӣ бо мақомоти корҳои дохилӣ хабари дуздида шудани ашё ва коллексияҳои осорхонавиро фавран интишор менамояд.

15. Ашё ва коллексияҳои осорхонавие, ки ба қисми давлатӣ ва ғайридавлатии Фонд мансубанд ба қайди давлатӣ гирифта мешаванд.

16. Тартииби баҳисобгирӣ, ҳифз, нигаҳдорӣ, барқароркунии ашё ва коллексияҳои осорхонавии ба қисми давлатӣ ва ғайридавлатии Фонд мансуббударо мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фарҳанг муайян менамояд.

17. Осорхонаҳо метавонанд дар иртибот ба ҳолати нигоҳдории ғайриқаноатбахши ашё ва коллексияҳои осорхонавӣ, гузаронидани корҳои барқарорсозӣ, дар намоиши доимӣ ё муваққатӣ будани онҳо, дастрасии муҳаққиқонро ба ашёи осорхонавӣ ва коллексияҳои осорхонавӣ маҳдуд намоянд.

18. Тартиби дастрасӣ ба ашё ва коллексияҳои осорхонавии Фонд тибқи дастуруламали тасдиқнамудаи осорхона дар асоси дастуруламали намунавие, ки аз ҷонииби мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фарҳанг тасдиқ шудааст, муайян карда мешавад.

19. Ҳуҷҷатҳои асосии бақайдгирии Фонд бемуҳлат нигаҳдорӣ ва нусхабардории суғуртавӣ карда мешаванд.

5. МАСЪУЛИЯТ БАРОИ НАЗОРАТ ВА ҲИФЗИ АШЁ ВА КОЛЛЕКСИЯҲО

20. Назорати давлатии ашё ва коллексияҳои осорхонавии ба таркибн Фонди осорхонаҳо дохилшударо мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фарҳанг амалӣ мегардонад. Барои амалигардонии ин ҳуқуқу уҳдадориҳо, инчунин иҷрои вазифаи назорати давлатии ашё ва коллексияҳои осорхонавие, ки ба таркиби Фонд ворид гардидаанд, мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фарҳанг метавонад, тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ташкилотҳои махсуси давлатии зертобеи худро ташкил намояд.

21. Муҳофизати ашё ва коллексияҳои осорхонавие, ки ба Фонд дохил мешаванд, тибқи тартиби муайяннамудаи дастуруламал оид ба ташкил ва муҳофизати осорхонаҳои давлатӣ, мамнӯъгоҳҳои фарҳангию таърихӣ ва дигар объектҳои муҳими фарҳангӣ, ки бо санади муштараки Вазорати корҳои дохилӣ ва Вазорати фарҳанг тасдиқ гардидааст, аз ҷониби хадамоти давлатии "Муҳофиза"-и Вазорати корҳои дохилӣ иҷро мегардад.

6. ТАРТИБИ ПЕШБУРДИ ФОНД

22. Ашё ва коллексияҳои осорхонавие, ки аз тарафи осорхонаҳои давлатӣ, дигар муассисаҳо ва ташкилотҳои давлатӣ ба даст оварда шудаанд, новобаста аз сарчашма ва тартиби бадастоварӣ, бояд дар муддати ду моҳ пас аз лаҳзаи бадастоварӣ барои ворид кардан ба таркиби қисми давлатии Фонд ба мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фарҳанг пешниҳод карда шаванд. Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Низомномаи мазкур тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

23. Ворид гардидани ашё ва коллексияҳои осорхонавӣ ба таркиби Фонд, инчунин хориҷ кардани онҳо аз таркиби он баъди гузаронидани экспертизаи илмии дахлдор аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фарҳанг бо тартиби муқаррарнамудаи он амалӣ мегардад.

24. Қарор дар бораи хориҷ кардани ашё ва коллексияҳои осорхонавӣ аз таркиби Фонд аз тарафи мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фарҳанг дар ҳолатҳои зерин қабул карда мешавад:

- гум ва вайрон шудани ашё ва коллексияҳои осорхонавие, ки барқарор кардан ва ё иваз намудани онҳо бо дигар ашё ва коллексияҳои осорхонавӣ ғайриимкон аст;

- хато будани хулосаи экспертизаи илмӣ дар бораи аҳамияти таърихӣфарҳангӣ, ҳолати воқеӣ ва дигар хусусиятҳои ашё ва коллексияи осорхонавии мазкур, ки дар асоси он дар бораи ворид намудани онҳо ба таркиби Фонд қарор қабул шудааст;

- санадҳои дахлдори судӣ, ки мавриди амал қарор гирифтаанд.

25. Ашё ва коллексияҳои осорхонавии ба таркиби қисми давлатии Фонд дохилшуда ва ё дар моликияти давлатӣ қарордошта метавонанд:

- аз тарафи мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фарҳанг ба осорхонаҳои давлатӣ, дигар ташкилотҳои давлатӣ, ки нигаҳдории арзишҳои фарҳангиро таъмин мекунанд, бо ҳуқуқи идоракунии оперативӣ вобаста карда шаванд;

- ба дигар осорхонаҳои давлатӣ барои истифодабарии ройгони бемуҳлат ё барои истифодабарӣ ба муҳлати муайян дар асоси шартномаҳои байни мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фарҳанг ва осорхонаҳои манфиатдор дода шаванд;

- содироту воридоти ашё ва коллексияҳои осорхонавии Фонд тибқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи берун баровардан ва ворид кардани сарватҳои таърихию фарҳангӣ" амалӣ гардонида мешавад.

26. Дар ҳолати барҳамдиҳии осорхонаҳо, дигар муассисаҳо ва ташкилотҳо, ашё ва коллексияҳои осорхонавии ба онҳо вобасташуда ба дигар осорхонаҳо, муассисаҳо ва ташкилотҳо вобаста карда мешаванд.

27. Тайёр намудани маҳсулоти тасвирӣ, нашриявӣ ва армуғонӣ бо истифода аз тасвири ашё ва коллексияҳои осорхонавӣ тибқи қонунгузорӣ ва бо иҷозати осорхонаҳое, ки ин ёдгориҳо дар онҳо нигаҳдорӣ мешаванд, амалӣ карда мешавад.