Низомномаи мақомоти васояту парасторӣ

1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ

1. Низомномаи мақомоти васояту парасторӣ (минбаъд - Низомномаи мазкур) асосҳои ҳуқуқии ташкил ва фаъолияти мақомоти васояту парасториро дар соҳаи таъмин ва ҳимояи ҳуқуқҳои кӯдакон, аз ҷумла кӯдакони ятим ва кӯдаконе, ки бе парастории падару модар мондаанд, инчунин шахсони болиғе, ки аз ҷониби суд ғайри қобили амал ё дорои қобилияти маҳдуди амалкунӣ дониста шудаанд ва ё шахсоне, ки бо сабаби вазъи саломатӣ мустақилона ҳуқуқҳои худро амалӣ ва уҳдадориҳояшонро иҷро карда наметавонанд, муқаррар менамояд.

2. Муносибатҳое, ки вобаста ба муқаррар намудан, амалӣ кардан ва қатъ гардидани васоят ва парасторӣ ба вуҷуд меоянд, ваколатҳои мақомоти васояту парасторӣ, ҳуқуқу уҳдадориҳои васиёну парасторон мавзӯи танзими Низомномаи мазкурро ташкил медиҳанд.

3. Фаъолият оид ба васоят ва парасторӣ дар асоси принсипҳои зерин амалӣ карда мешавад:

- афзалияти манфиатҳои кӯдак;

- афзалияти тарбияи фарзанд дар муҳити оилавӣ;

- озодона ба зимма гирифтани васоят ва парасторӣ, озодона даст кашидан аз уҳдадории васоят ва парасторӣ;

- назорати қатъии фаъолияти васоят ва парасторӣ;

- таъмини ҳимояи ҳуқуқ ва манфиатҳои қонунии шахси таҳти васоят ё парасторӣ қарордошта;

- таъмини маҳрамияти иттилоот;

- ройгон будани васоят ва парасторӣ нисбат ба кӯдакон.

4. Дастгирии давлатии васоят ва парасторӣ тибқи Низомномаи мазкур ва қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад.

2. МАҚОМОТИ ВАСОЯТУ ПАРАСТОРӢ

5. Ҳифзи ҳуқуқу манфиатҳо ва тарбияи кӯдакон дар ҳолатҳои фавти падару модар, аз ҳуқуқи падару модарӣ маҳрум кардани онҳо, маҳдуд кардани ҳуқуқи падару модарӣ, ғайри қобили амал эътироф шудани онҳо, беморӣ ва муддати тӯлонӣ ғайриҳозир будани падару модар, саркашии падару модар аз тарбияи фарзандон ё аз ҳифзи ҳуқуқ ва манфиатҳои онҳо, аз ҷумла ҳангоми аз ҷониби падару модар рад кардани гирифтани кӯдакони худ аз муассисаҳои тарбиявӣ, муассисаҳои табобатӣ ва муассисаҳои ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ ва дигар муассисаҳои ба ин монанд, ҳолатҳои дигари набудани парастории падару модар, инчунин ҳифзи ҳуқуқу манфиатҳои шаҳрвандони ғайри қобили амал ва қобилияти пурраи амал надошта ба зиммаи мақомоти васояту парасторӣ гузошта мешавад.

6. Вазифаҳои асосии мақомоти васояту парасторӣ:

- кӯдаконеро, ки бе парастории падару модар мондаанд, ошкор менамоянд;

- баҳисобгирии кӯдаконеро, ки бе парастории падару модар мондаанд, анҷом медиҳанд;

- бо дарназардошти ҳолатҳои мушаххаси маҳрум шудан аз парастории падару модар шакли ҷобаҷокунии кӯдакони бе парастории падару модар мондаро интихоб менамоянд;

- ҳуқуқ ва манфиатҳои қонунии шахсонеро, ки нисбат ба онҳо васоят ё парасторӣ муқаррар карда шудааст ё ба он эҳтиёҷ доранд, ҳимоя мекунанд;

- назорати минбаъдаи шароити таъминот, тарбия ва таълими кӯдаконеро, ки бе парастории падару модар мондаанд, амалӣ менамоянд;

- назорати фаъолияти васиён ва парасторонро ба амал мебароранд;

- нигоҳдорӣ ва идораи молу мулки шахсонеро, ки таҳти васоят ё парасторӣ қарор доранд, назорат мекунанд:

- дигар вазифаҳое, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ кардааст, иҷро мекунанд.

7. Мақомоти васояту парасторӣ мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ мебошанд. Анҷом додани вазифаи васоят ва парасторӣ нисбат ба кӯдакон ба зиммаи раёсатҳои маорифи Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳри Душанбе, шуъбаҳои маорифи шаҳру ноҳияҳо, нисбат ба шахсоне, ки суд онҳоро ғайри қобили амал ё қобилияти амалашонро маҳдуд эътироф намудааст, ба зиммаи раёсатҳои тандурустии Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо ва шаҳри Душанбе ва нисбат ба онҳое, ки дорои қобилияти пурраи амалкунӣ буда, бинобар вазъи саломатӣ ба парасторӣ эҳтиёҷманданд, ба зиммаи бахшҳои Агентии давлатии ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ дар шаҳру ноҳияҳои ҷумҳурӣ вогузор карда мешавад. Дигар мақомоти давлатӣ, аз ҷумла мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, корхона, муассиса ва дигар ташкилотҳо дар амалигардонии васоят ва парасторӣ мусоидат мекунанд.

8. Вазифа ва функсияҳо оид ба васоят ва парасторӣ нисбат ба кӯдакон аз ҷониби комиссияҳо оид ба ҳуқуқи кӯдаки мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ (комиссияҳои маҳаллӣ оид ба ҳуқуқи кӯдак) тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешаванд.

9. Раиси Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳри Душанбе ва шаҳру ноҳияҳо раиси мақомоти васояту парасторӣ мебошад. Раиси мақомоти васояту парасторӣ ҳамоҳангиро дар фаъолияти мақомоти васояту парасторӣ таъмин мекунад. Кори ҷорӣ ва назорати иҷрои қарорҳои мақомоти васояту парасториро котибони мақомоти васояту парасторӣ амалӣ мекунанд. Котиби мақомоти васояту парасторӣ дорои ваколатҳои зерин мебошад:

- баргузории ҷаласаҳои машваратии мақомоти васояту парасторӣ, ҷаласаҳои комиссияҳои маҳаллӣ оид ба ҳуқуқи кӯдак, сабти протоколиву ҳузури иштирокчиёнро таъмин менамояд;

- назорати иҷрои қарорҳои мақомоти васояту парасториро таъмин менамояд;

- назорати иҷрои супоришҳои раиси мақомоти васояту парасторӣ ва комиссияҳои маҳаллӣ оид ба ҳуқуқи кӯдакро ташкил ва таъмин менамояд;

- маводи таҳлиливу маълумотии заруриро омода месозад;

- ҳуҷҷату маводеро, ки ба мақомоти васояту парасторӣ ва комиссияҳои маҳаллӣ оид ба ҳуқуқи кӯдак ворид шудааст, таҳлил ва ба онҳо хулосаву пешниҳоди марбутаро омода месозад;

- аз хусуси фаъолияти мақомоти васояту парасторӣ ва комиссияҳои маҳаллӣ оид ба ҳуқуқи кӯдак, ҳамчунин оид ба қарорҳои қабулкардаи онҳо ва натиҷаҳои иҷрояшон гузориш ва маводи маълумотӣ омода мекунад;

- муроҷиату дархостҳоеро, ки ба унвонии мақомоти васояту парасторӣ ва комиссияҳои маҳаллӣ оид ба ҳуқуқи кӯдак ворид шудаанд, таҳлил ва ба онҳо хулоса омода мекунад, дар иртибот ба онҳо лоиҳаи супоришҳои раиси мақомоти васояту парасторӣ ва комиссияҳои маҳаллӣ оид ба ҳуқуқи кӯдакро таҳия мекунад, муроҷиатҳои воридшударо барои баррасиву чораҷӯӣ ба мақомоти марбута ирсол мекунад;

- роҳбарии ташкиливу методиро нисбати фаъолияти мақомоти соҳавӣ, тахассусӣ ва ҳудудӣ вобаста ба ҳифзи ҳуқуқу манфиатҳои қонунии кӯдак ба уҳда дорад;

- корро ҷиҳати дарёфту баҳисобгирии кӯдаконе, ки эҳтиёҷ ба ҳимоя доранд ва бобати расонидани ёрии унвонӣ ба онҳо ташкил ва ба роҳ мемонад;

- фаъолияти мақомоти давлатӣ, корхона, муассиса ва дигар ташкилотҳои марбут ба ҳифзи ҳуқуқу манфиатҳои қонунии кӯдакро ҳамоҳанг месозад, аз он ҷумла ташкили корро бобати расонидани ёрӣ ба оилаву кӯдакон таъмин менамояд, фаъолияти паноҳгоҳҳои иҷтимоӣ, марказҳои барқарорсозии иҷтимоӣ, марказу хадамоти ёрии тиббиву иҷтимоӣ, равониву педагогӣ ва ёрии дигарро ҳамоҳанг месозад;

- барои ташаккули ташкилотҳои ғайридавлатие, ки хизматрасониҳои тиббиву иҷтимоӣ, равониву педагогӣ ва дигарро ба оилаву кӯдакон анҷом медиҳанд, мусоидат мекунад;

- корҳои фаҳмондадиҳӣ ва ташвиқу тарғибро миёни ҷомеа, дар мақомоти давлатӣ, корхона, муассиса ва дигар ташкилотҳо дар робита ба масъалаҳои ҳифзи ҳуқуқу манфиатҳои қонунии кӯдак ташкил ва ба роҳ мемонад;

- мувофиқи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дорои дигар ҳуқуқҳо ва уҳдадориҳо мебошад.

10. Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар самти васояту парасторӣ дар асоси Кодекси граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кодекси оилаи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдак" ва Низомномаи мазкур амал мекунанд.

3. ҲУҚУҚ ВА УҲДАДОРИҲОИ МАҚОМОТИ ВАСОЯТУ ПАРАСТОРӢ

11. Мақомоти васояту парасторӣ ҳуқуқ доранд:

- васояту парасториро муқаррар намоянд;

- барои бевосита ба амал баровардани уҳдадориҳо оид ба васояту парасторӣ васӣ ва парасторро таъин намоянд;

- дар ҳолати нокифоягии маблағ барои таъмини шахси таҳти васоят ё парасторӣ қарордошта баҳри таъмини ӯ тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон кумакпулӣ муайян кунанд;

- ба васиҳо ва парасторҳо бастан ё додани розигӣ ҷиҳати бастани аҳдҳоро, ки аз доираи аҳдҳои маишӣ берун аст, иҷозат диҳанд;

- барои алоҳида истиқомат кардани парасторон аз кӯдакони таҳти парасторӣ қарордоштаи ба синни шонздаҳ расида иҷозат диҳанд;

- ҷиҳати маҳдуд кардан ё маҳрум кардан аз ҳуқуқи мустақилона истифода бурдани музди меҳнат, идрор ё даромади днгари кӯдаки аз чордаҳ то ҳаждаҳсола ҳангоми мавҷуд будани асосҳои кофӣ ба суд муроҷиат намоянд;

- бинобар бемории рӯҳӣ ё камақлӣ ва ё дар натиҷаи сӯйистеъмоли машрубот, воситаҳои нашъадор, моддаҳои психотропӣ ва прекурсорҳо ё моддаҳои дигари мадҳушкунанда доир ба ғайри қобили амал ё дорои қобилияти маҳдуди амалкунӣ донистани шаҳрванд ба суд муроҷиат намоянд;

- дар сурати ҷой доштани таҳдиди бевосита ба ҳаёт ё саломатии кӯдак дар хусуси бетаъхир гирифтани кӯдак аз падару модар (яке аз онҳо) ё дигар шахсоне, ки кӯдак таҳти васоят ё парастории онҳо мебошад, қарор қабул намоянд;

- ҳангоми иҷрои ҳалномаҳои судҳо оид ба парвандаҳои вобаста бо тарбияи кӯдакон ва гирифтани кӯдакону ба дигар шахсон додани онҳо иштирок намоянд;

- дар сурате, ки падару модар (яке аз онҳо) барои муоширати хешовандони наздик (бобою бибӣ, бародару хоҳарон) бо кӯдак имконият надиҳанд, бо қарор падару модарро (яке аз онҳоро) уҳдадор созанд, ки монеи ин муошират нашаванд;

- агар муошират бо падару модар ба кӯдак таъсири бад нарасонад, ба падару модари ҳуқуқи падару модариашон маҳдудшуда ё аз ин ҳуқуқ маҳрумгашта ҳуқуқи муошират ба кӯдакро диҳанд;

- масъалаи гузоштани насаби кӯдак аз рӯи насаби падар ё модарро ҳангоме, ки падару модари кӯдак дорои насабҳои гуногунанд ва онҳо дар ин хусус ба созиш наомадаанд, ҳал намоянд;

- агар дар бобати тарбияи кӯдак дар байни падару модар созиш набошад, масъалаҳои баҳсноки тарбияро ҳал намоянд;

- ҳангоми фавти фарзандхондкарда барои шиносои бо мазмуни сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ ё дигар ҳуҷҷатҳо, додани нусхаи онҳо ё дигар маълумот, ки дар асл падару модар набудани фарзандхондкардаро муайян мекунанд, тибқи тартиби муқарраршуда иҷозат диҳанд;

- ба тартиби судӣ бекор кардани фарзандхондиро талаб намоянд, агар ин ба манфиати кӯдаки фарзандхондшуда бошад;

- ҳангоми ба тарбияи падару модар баргардонидани кӯдакон ё ба муассисаҳои давлатию ҷамъиятӣ ҷой додани шахсоне, ки дар таҳти васоят ё парастории онҳо мебошанд, васиён ва парасторонро аз иҷрои уҳдадориҳояшон озод намоянд;

- васиён ва парасторонро аз иҷрои уҳдадориҳояшон озод намоянд, агар онҳо бо сабаби беморӣ, тағйироти вазъи моддӣ ё оилавӣ, надоштани муносибати зарурӣ бо шахси таҳти васоят ё парасторибуда ё бо дигар сабабҳои узрнок аз уҳдаи иҷрои ин уҳдадориҳо набароянд;

- дар сурати аз тарафи васиён ва парасторон номуносиб иҷро шудани уҳдадориҳояшон онҳоро барканор (дур) намоянд;

- парасторонро аз парастории (патронажи) шахсони болиғи дорои қобилияти пурраи амалкунӣ, ки бо сабаби вазъи саломатиашон муҳтоҷи парасторӣ буданд, бо талаби худи онҳо озод намоянд;

- шикоятҳоро нисбат ба амалҳои васиён ва парасторон ҳал намоянд;

- ба амалҳои васиён ва парасторон онд ба иҷрои уҳдадориҳои ба зиммаи онҳо гузошташуда ва истифодаи ҳуқуқҳои ба онҳо додашуда назорат кунанд;

- шартномаи идораи ба боварӣ асосёфтаи молу мулки шахси таҳти васоят ё парасторӣ қарордоштаро банданд;

- молу мулки шаҳрванди бедарак ғоиб эътирофгардидаро дар сурати зарурати ҳифзи он дар асоси ҳалномаи суд ба идораи ба боварӣ асосёфта супоранд;

- барои ҳифзи манфиатҳои навзод дар тақсими мерос иштирок намоянд;

- дар доираи ваколатҳояшон карорҳо қабул кунанд;

- дигар ҳуқуқҳоеро амалӣ намоянд, ки қонунгузории Тоҷикистон пешбинӣ кардааст.

12. Мақомоти васояту парасторӣ уҳдадоранд:

- бо гирифтани маълумот доир ба кӯдаконе, ки бе парастории падару модар мондаанд, фавран вазъиятро омӯзанд ва ҳангоми муайян шудани набудани парастории падару модар кӯдаконро то ҳал шудани масъала оид ба таъини васӣ ё парастор муваққатан ҷобаҷо кунанд;

- хешовандони наздики кӯдаконе, ки бе парастории падару модар мондаанд, муайян намоянд;

- рӯйхати молу мулки кӯдаке, ки бе парастории падару модар мондаанд ва шахсоне, ки мувофиқи тартиботи муқарраршуда бинобар бемории рӯҳӣ ё камақлӣ ғайри қобили амал ва ё дар натиҷаи сӯйистеъмоли машрубот, воситаҳои нашъадор, моддаҳои психотропӣ ва прекурсорҳо ё моддаҳои дигари мадхушкунанда дорои қобилияти маҳдуди амалкунӣ дониста шудаанд, инчунин шахсоне, ки мувофиқи тартиботи муқарраршуда бедарак ғоиб дониста шудаанд ва шахсони болиғи дорои қобилияти пурраи амалкунӣ, ки бо сабаби вазъи саломатӣ мустақилона ҳуқуқҳои худро ҳимоя карда наметавонанд ва аз иҷрои уҳдадориҳояшон намебароянд, тартиб диҳанд;

- барои ҳифзи молу мулки ба рӯйхат гирифташуда чораҳо андешанд;

- ҳангоми аз тарафи васӣ (парастор) ба мақсадҳои ғаразнок истифода бурдани васояту парасторӣ, инчунин бе назорат ва ёрии зарурӣ гузоштани шахси таҳти васоят ё парасторӣ қарордошта ба мақомоти прокуратура оид ба ҳалли масъалаи ба ҷавобгарии ҷиноятӣ кашидани шахсони гунаҳгор ҳуҷҷатҳои заруриро пешниҳод намоянд;

- розигии кӯдаконеро, ки даҳсола шудаанд, барои фарзандхондӣ муайян намоянд;

- шароити зисти шахсонеро, ки хоҳиши фарзандхонд кардани кӯдакро доранд, санҷанд, муайян кунанд, ки фарзандхондӣ ба манфиати кӯдак аст ва барои иҷозат додан ба фарзандхондӣ монеае нест, инчунин муносибати кӯдакро ба фарзандхондӣ дақиқ намоянд ва ба фарзандхондкунанда дар ҷамъ намудани ҳуҷҷатҳои зарурӣ ёрӣ расонанд;

- тибқи тартиби муқарраршуда дар муддати на дертар аз як моҳи эътибори қонунӣ пайдо кардани ҳалномаи суд оид ба фарзандхондӣ ба мақомоти бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ хабарнома ҷиҳати бақайдгирии фарзандхондӣ фиристанд;

- сирри фарзандхондиро маҳфуз доранд;

- фарзандхондкардаро аз даъвои падару модар оид ба бекор кардани фарзандхондӣ огоҳ созанд;

- ба тартиби судӣ бекор кардани фарзандхондиро талаб намоянд, агар ин бо манфиати кӯдаки фарзандхондшуда бошад;

- ҳангоми баррасии парванда оид ба фарзандхондӣ ё бекор кардани фарзандхондӣ дар суд иштирок намоянд;

- ҳангоми баррасии парвандаҳо оид ба баҳсҳое, ки ба тарбияи кӯдакон алоқаманданд ва дигар ҳолатҳои пешбиникардаи қонунгузорӣ дар суд иштирок намоянд;

- ҳангоми иҷрои ҳалномаҳои судҳо оид ба парвандаҳои вобаста бо тарбияи кӯдакон ва гирифтани кӯдакону ба дигар шахсон додани онҳо иштирок намоянд;

- тибқи асосҳо ва тартиби пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба суд бо даъво дар хусуси беэътибор донистани ақди никоҳ, маҳрум ё маҳдуд кардани ҳуқуқи падару модарӣ ва ситонидани алимент муроҷиат кунанд;

- аз васиён ва парасторон ба амал баровардан ва иҷрои ҳуқуқу уҳдадориҳояшонро талаб намоянд;

- тибқи тартиби муқарраршуда дар доираи ваколати худ амалигардии Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд"-ро таъмин намоянд;

- дигар уҳдадориҳоеро, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ кардааст, иҷро намоянд.

13. Бо мақсади ҳимояи ҳуқуқу манфиатҳо ва тарбияи кӯдаконе, ки бе парастории падару модар мондаанд, мақомоти васояту парасторӣ барои сари вақт ошкор кардан ва баҳисобгирии дурусти онҳо масъул мебошанд. Тартиби ошкоркунӣ ва баҳисобгирии кӯдаконе, ки бепарастории падару модар мондаанд, аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад.

14. Мақомоти васояту парасторӣ дар муҳлати се рӯз пас аз лаҳзаи ба даст овардани маълумот оид ба кӯдаконе, ки бе парастории падару модар мондаанд, уҳдадоранд шароити зисти кӯдакро санҷида, дар сурати муқаррар намудани далели аз парастории падару модар ё хешовандон маҳрум будани ӯ то ҳал гардидани масъалаи ҷобаҷокунии кӯдак ҳимояи ҳуқуқ ва манфиатҳои ӯро таъмин намоянд.

15. Мақомоти васояту парасторӣ уҳдадоранд тамоми тадбирҳои заруриро баҳри дар муҳити оилавӣ тарбия гирифтани кӯдакон андешанд. Бо ин мақсад корҳои тарғиботию ташвиқотӣ, фаҳмондадиҳӣ ва кор бо оилаҳои носолим, оилаҳое, ки дар онҳо кӯдак таҳти хавфи бе парастор мондан қарор дорад ва падару модароне, ки аз тарбияи фарзандони худ саркашӣ мекунанд, ташкил ва баргузор карда мешаванд.

16. Мақомоти васояту парасторӣ уҳдадоранд кӯдаконеро, ки бе парастории падару модар мондаанд, барои тарбия ба оила (барои фарзандхондӣ), барои тарбия ба оилаи (мураббии) парастор ё таҳти васоят (парасторӣ) супоранд ва дар сурати мавҷуд набудани чунин имконият дар муассисаҳои кӯдакони ятим ё ҳар навъи муассисаҳо барои кӯдакони бепарастор монда (муассисаҳои тарбиявӣ, муассисаҳои табобатӣ, ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ ва ба ин монанд) ҷойгир намоянд. Шартҳо ва тартиби барои тарбия ба оилаи (мураббии) парастор додани кӯдакони бепарастор ва ваколатҳои мақомоти васояту парасторӣ дар ин самт тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад.

4. МУҚАРРАР КАРДАН ВА ҚАТЪ ГАРДИДАНИ ВАСОЯТУ ПАРАСТОРӢ

17. Мақомоти васояту парасторӣ уҳдадоранд, ки хабари корхона, муассиса, дигар ташкилот ва шахсро доир ба кӯдаконе, ки бе парастории падару модар мондаанд, ҳамчунин ҳалномаи судро дар бобати ғайри қобили амал ё дорои қобилияти маҳдуди амалкунӣ эътироф кардани шаҳрвандон ва аризаи шахсони болиғи дорои қобилияти пурраи амалкуниро, ки бо сабаби вазъи саломатӣ ҳуқуқҳои худро мустақилона ба амал оварда наметавонад ва аз уҳдаи иҷрои уҳдадориҳояш намебароянд, фавран ба қайд гирифта, ҳолати моддӣ ва шароити манзилии шахсоне, ки ба онҳо васоят (парасторӣ) муқаррар карда мешавад ва шахсоне, ки изҳори хоҳиши васӣ (парастор) шуданро доранд, санҷида, инчунин дигар масъалаҳои марбут ба васоят ва парасториро муайян кунанд.

18. Агар ҳангоми санҷидан муқаррар шавад, ки кӯдак бе парастории падару модар мондааст ё шахси бо қарори суд ғайри қобили амал эътирофгардида манзил надорад, мақомоти васояту парасторӣ уҳдадор мебошанд, ки то ҳал шудани масъалаи таъини васӣ ё парастор онҳоро бо манзили муваққатӣ таъмин намоянд.

19. Мақомоти васояту парасторӣ на дертар аз як моҳ аз рӯзе, ки ба онҳо дар бораи зарурати муқаррар намудани васоят ё парасторӣ маълум шудааст, оид ба муқаррар кардани васоят ё парасторӣ ва таъини васӣ ё парастор қарор қабул менамоянд.

20. Қарор ҳангоми мавҷуд будани чунин ҳуҷҷатҳо қабул карда мешавад:

- хабари корхона, муассиса, дигар ташкилот ё шахс доир ба кӯдакони бе парастории падару модар монда, ҳалномаи суд оид ба ғайри қобили амал ё дорои қобилияти маҳдуди амалкунӣ донистани шаҳрванд ва ё аризаи шаҳрванд дар бобати зарурати муайян кардани парасторӣ ба ӯ;

- аризаи шахсоне, ки хоҳиши васӣ (парастор) шуданро доранд, маълумотнома дар бораи вазъи саломатии онҳо ва тавсифнома аз ҷои корашон;

- розигии ҳамсар, агар шахсе, ки хоҳиши васии (парастори) кӯдак шуданро дорад, дар ақди никоҳ бошад;

- санади санҷиши шароити зист ва ҳолати моддии шахсоне, ки хоҳиши васӣ (парастор) шуданро доранд;

- санади санҷиши шароити зист ва ҳолати моддии шахсоне, ки ба онҳо васоят (парасторӣ) муқаррар карда мешавад;

- дигар ҳуҷҷатҳое, ки ҷой надоштани монеаи васӣ (парастор) таъин шуданро тасдиқ мекунанд.

21. Васояту парасторӣ аз тарафи мақомоти васояту парастории маҳалли истиқомати шахсони муҳтоҷи васояту парасторӣ ё худ маҳалли истиқомати васӣ ё парастор муқаррар карда мешавад.

22. Васоят барои кӯдакони ба синни чордаҳ нарасида, инчунин барои шахсоне, ки суд онҳоро бинобар гирифтори бемории рӯҳӣ будан ё камақлӣ ғайри қобили амал эътироф кардааст, муқаррар карда мешавад.

23. Парасторӣ барои кӯдакони аз чордаҳсола то ҳаждаҳсола ва шахсоне, ки аз тарафи суд дар натиҷаи сӯйистеъмоли машрубот, воситаҳои нашъадор, моддаҳои психотропӣ ва прекурсорҳо ё моддаҳои дигари мадҳушкунанда қобилияти амалкуниашон маҳдуд эътироф карда шудааст, муқаррар карда мешавад.

24. Патронаж ба шахсони болиғи дорои қобилияти пурраи амалкунӣ, ки бо сабаби вазъи саломатӣ мустақилона ҳуқуқҳои худро ба амал бароварда наметавонанд ва аз уҳдаи иҷрои уҳдадориҳояшон намебароянд, муқаррар карда мешавад.

25. Васояту парасторӣ ба кӯдакон дар чунин ҳолатҳо муқаррар карда мешавад:

- вафоти падару модар;

- аз ҳуқуқи падару модарӣ маҳрум шудани падару модар аз тарафи суд;

- гирифтани кӯдакон аз падару модар бе маҳрум кардан аз ҳуқуқи падару модарӣ;

- агар кӯдак бо падару модар ҳамроҳ истиқомат накунад ва падару модар бе сабабҳои узрнок тарбияи фарзанд ва ҳамроҳ истиқомат кардан бо кӯдакро рад кунанд;

- агар падару модар зиёда аз шаш моҳ ба тарбияи кӯдакон машғул шуда натавонанд (ҷойгир шудан дар беморхона, сафари хизматии дарозмуддат ва ғайра);

- агар падару модари муддати тӯлонӣ (зиёда аз 3 моҳ) ғоиб бошанд ё кӯдак дар таълиму тарбияи хешу ақрабояшон қарор дошта, ин хешу ақрабо дорои ҳуҷҷати дахлдор набошанд;

- аз тарафи суд ғайри қобили амал донистаии падару модар бинобар бемории рӯҳӣ ё камақлӣ;

- дар дигар ҳолатҳои зарурӣ, агар инро манфиатҳои кӯдакон талаб намояд.

26. Ҳангоми муваққатан набудани падару модар бо сабабҳои узрнок, агар кӯдак аз тарафи онҳо таҳти назорати хешовандон ва ё дигар шахсони ба онҳо наздик гузошта шуда бошад, муқаррар намудани васояту парасторӣ зарур нест, ба шарте инро манфиатҳои кӯдак талаб кунад. Падару модар метавонанд муваққатан таъин намудани васӣ ё парасторро дар даврае, ки онҳо бо сабабҳои узрнок наметавонанд уҳдадориҳои худро иҷро кунанд, аз мақомоти васояту парасторӣ хоҳиш кунанд.

27. Ба шахсони болиғи дорои қобилияти пурраи амалкунӣ, ки бо сабаби вазъи саломатӣ мустақилона ҳуқуқҳои худро ба амал бароварда наметавонанд ва аз уҳдаи иҷрои уҳдадориҳояшон намебароянд, парасторӣ танҳо бо хоҳиши ин гуна шахсон муқаррар карда мешавад.

28. Нисбат ба кӯдаконе, ки таҳти васояти пурраи давлат қарор доранд (моддаи 152 Кодекси оилаи Ҷумҳурии Тоҷикистон), инчунин нисбат ба шахсони болиғе, ки муҳтоҷи васоят (парасторӣ) буда, дар муассисаҳои муолиҷавии дахлдори мақомоти таъминоти иҷтимоӣ ҷойгир карда шудаанд, васиён ва парасторон таъин карда намешаванд. Иҷрои уҳдадориҳои васиён ва парасторон нисбат ба ин шахсон ба зиммаи маъмурияти муассисае, ки дар он шахси таҳти васоят ё парасторӣ қарордошта воқеъ аст, гузошта мешавад.

29. Ҳангоми ҷой доштани зарурати идораи доимии молу мулки ғайриманқул ва манқули қиматноки шахси таҳти васоят ё парасторӣ қарордошта мақомоти васояту парасторӣ бо идоракунандае, ки муайян кардааст, дар хусуси идораи ба боварӣ асосёфтаи молу мулк тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон шартнома мебандад.

30. Молу мулки шаҳрванди бедарак ғоиб эътирофгардида дар сурати зарурати ҳифзи он дар асоси ҳалномаи суд ба идораи ба боварӣ асосёфтаи шахсе супорида мешавад, ки аз ҷониби мақомоти васояту парасторӣ муайян карда шудааст.

31. Мақомоти васояту ларасторӣ то гузаштани як соли пас аз расидани маълумот дар хусуси маҳалли қарор доштани шаҳрванди бедарак гоиб низ метавонад барои ҳифзи молу мулки ӯ идоракунандаро таъин намояд.

32. Васоят дар ҳолатхои зерин қатъ карда мешавад:

- дар ҳолати ба синни чордаҳ расидани кӯдакон, ба истиснои ҳолатҳое, ки онҳо бо тартиби муқарраркардаи қонун дар натиҷаи бемории рӯҳӣ ё камақлӣ ғайри қобили амал дониста шудаанд;

- дар ҳолати аз тарафи суд дорои қобилияти пурраи амалкунӣ донистани шахсоне, ки мувофиқи тартиби муқарраркардаи конун дар натиҷаи бемории рӯҳӣ ё камақлӣ ғайри қобили амал дониста шуда буданд;

- озод ё барканор шудани васӣ;

- марги васӣ ё шахси таҳти васоят қарордошта;

- дар сурати ба муҳлати муайян таъин шудани васоят - ба анҷом расидани ин муҳлат.

33. Парасторӣ дар ҳолатҳои зерин катъ карда мешавад:

- дар сурати ба балоғат расидан ва ё то расидан ба балоғат дорои қобилияти пурраи амалкунӣ (эмансипатсияшуда) эътироф шудан ё ба ақди никоҳ даромадани онҳо;

- дар сурати бекор шудани ҳалномаи суд дар хусуси маҳдуд кардани қобилияти амалкунӣ;

- аз байн рафтани зарурати нигоҳубини доимӣ бинобар барқарор шудани саломатӣ ё беҳтар шудан - нисбат ба шахси болиғи дорои қобилияти пурраи амалкунӣ, ки бо сабаби вазъи саломатиашон муҳтоҷи парасторӣ буд;

- озод ё барканор шудани парастор;

- марги парастор ё шахси таҳти парасторӣ қарордошта;

- дар сурати ба муҳлати муайян таъин шудани парастор - ба анҷом расидани ин муҳлат.

5. ВАСИЁН ВА ПАРАСТОРОН. ҲУҚУҚ ВА УҲДАДОРИҲОИ ОНҲО

34. Мақомоти васояту парасторӣ барои бевосита ба амал баровардани уҳдадориҳо оид ба васояту парасторӣ васӣ ё парасторро таъин менамоянд. Васӣ ё парастор танҳо бо розигиашон таъин карда мешаванд.

35. Нисбат ба як шахс як васӣ ё парастор таъин карда мешавад, агар мақомоти васояту парасторӣ шумораи бештарро зарур нашуморанд.

36. Ҳангоми интихоби васӣ ё парастор бояд сифатҳои шахсӣ, қобилият ба иҷрои ин уҳдадориҳо, муносибати мавҷудбудаи байни онҳо ва шахсони муҳтоҷи васоят ё парасторӣ, инчунин хоҳиши шахси таҳти васоят ё парасторӣ қарордошта ба инобат гирифта шавад.

37. Уҳдадориҳо оид ба васояту парасторӣ нисбат ба кӯдакон ба таври ройгон иҷро карда мешаванд.

38. Ба сифати васӣ ё парастор метавонанд шаҳрвандони ҳар ду ҷинс таъин карда шаванд, бо истиснои:

- шахсоне, ки ба ҳаждаҳсолагӣ нарасидаанд;

- шахсоне, ки аз тарафи суд ғайри қобили амал ё дорои қобилияти маҳдуди амалкунӣ дониста шудаанд;

- шахсоне, ки аз тарафи суд аз ҳуқуқи падару модарӣ маҳрум шудаанд;

- шахсони собиқ фарзандхондкарда, агар бинобар аз тарафи онҳо ба таври дахлдор иҷро накардани уҳдадориҳояшон фарзандхондӣ бекор карда шуда бошад;

- шахсоне, ки бинобар ба таври дахлдор иҷро накардани уҳдадориҳо аз уҳдадории васӣ ё парасторӣ барканор карда шудаанд;

- шахсоне, ки барои саркашӣ аз пардохти алимент барои таъмини кӯдакон маҳкум шудаанд;

- шахсони мубталои майзадагӣ ва нашъамандӣ, инчуннн шахсоне, ки вобаста ба вазъи саломатӣ наметавонанд уҳдадориҳояшонро оид ба тарбияи кӯдак анҷом диҳанд.

39. Бо мақсади муайян намудани ҳолатҳое, ки шахс наметавонад васӣ ё парастор бошад, мақомоти васояту парасторӣ метавонанд аз мақомоти дахлдор маълумоти заруриро ба даст оранд.

40. Бобою бибӣ, ҳамсар, фарзандони болиғ, бародару хоҳари болиғ ва набераҳои болиғ нисбат ба дигар шахсон ҳуқуқи афзалиятноки васӣ ё парастор шуданро доранд.

41. Ба васӣ ва парасторони таъиншуда шаҳодатнома дода мешавад. Дар баробари ин ба онҳо ҳуқуқ ва уҳдадориҳояшон оид ба амалинамоии васояту парасторӣ фаҳмонда мешавад.

42. Васиён ва парасторон ҳуқуқ доранд, ки бо воситаи суд ба онҳо баргардонидани кӯдаконеро, ки таҳти васоят ва парасториашон қарор доранд, аз шахсоне, ки бе асосҳои конунӣ онҳоро дар назди худ нигоҳ медоранд, аз ҷумла аз хешовандони наздик, талаб намоянд.

43. Васиён ва парасторони кӯдакон:

- уҳдадоранд, ки шахсони таҳти васоят ё парасторӣ қарордоштаро дар рӯҳияи ахлоқу одоби ҳамида, ватандӯстию ифтихори миллӣ тарбия намоянд, дар бобати рушду такомули ҷисмонӣ, таҳсил ва омодагӣ ба фаъолияти иҷтимоии муфиди онҳо ғамхорӣ намоянд, ҳуқуқҳо ва манфиатҳои онҳоро ҳимоя кунанд;

- ҳуқуқ доранд, ки шахсони таҳти васоят ва парасторӣ қарордоштаро дар муассисаҳои кӯдаконаи томактабӣ, мактабпарастишгоҳҳо ва муассисаҳои тандурустӣ ҷойгир намоянд ва бо мураббиён ва омӯзгорони ин муассисаҳо алоқаи доимиро нигоҳ доранд, тавсияҳои онҳоро оид ба тарбияи шахсони таҳти васоят ё парасторӣ қарордошта иҷро намоянд;

- ҳуқуқ доранд бо даъвои кӯчонидани падару модари аз ҳуқуқҳои падару модарӣ маҳрумшуда, ки бо кӯдак ҳамроҳ зиндагӣ карда, мунтазам қоидаҳои ҳамзистиро вайрон мекунанд, ба суд муроҷиат намоянд;

- тибқи асосҳо ва тартиби пешбиникардаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба суд бо даъво дар хусуси бекор кардани ақди никоҳи шахсони таҳти васоят қарордошта муроҷиат намоянд;

- дорои дигар ҳуқуқу уҳдадориҳое мебошанд, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ кардааст.

44. Васиён ва парасторон уҳдадоранд доир ба таъмини шахсоне, ки таҳти васоят ва парастории онҳо қарор доранд, оид ба ташкили шароити зарурии маишӣ, нигоҳубин ва табобати онҳо ғамхорӣ намоянд, ҳуқуқ ва манфиатҳои онҳоро ҳимоя кунанд. Васиёни шахсони гирифтори бемории рӯҳӣ ҳамчунин уҳдадоранд, ки нисбат ба шахси таҳти васоят қарордошта дар амалигардии муоинаи доимии тиббӣ ғамхорӣ зоҳир намоянд.

45. Васиён ва парасторон уҳдадоранд, ки бо шахсони таҳти васоят ё парасторӣ қарордошта ҳамроҳ зиндагӣ намоянд. Дар ҳолатҳои истисноӣ мақомоти васояту парасторӣ иҷозат медиҳанд, ки парастор аз шахси таҳти парасторӣ қарордошта, ки ба шонздаҳсолагӣ расидаааст, алоҳида истиқомат кунад, ба шарте зиндагии ҷудогона ба тарбия ва ҳифзи ҳуқуқи шахси таҳти парасторӣ қарордошта таъсири манфӣ нарасонад. Уҳдадории ҳамроҳ истиқомат кардан бо шахси таҳти парасторӣ қарордошта ба парасторони шахсони болиғи дорои қобилияти пурраи амалкунӣ ва ё дорои қобилияти маҳдуди амалкунӣ гузошта намешавад.

46. Доир ба ҳама гуна тағйирёбии маҳалли истиқомат васиён ва парасторон уҳдадоранд мақомоти васояту парасториро хабардор созанд.

47. Васии шахси гирифтори бемори рӯҳӣ дар сурати солим шудани шахсони таҳти васоят қарордошта уҳдадор аст, ки ба суд оид ба дорои қобилияти пурраи амалкунӣ донистани ин шахс ва бекор кардани васоят муроҷиат намояд.

48. Нисбат ба амалҳои васиён ва парасторон ҳар шахс, аз он ҷумла шахсони таҳти васоят ё парасторӣ қарордошта, ба мақомоти васояту парастории маҳалли истиқомати шахси таҳти васоят ё парасторӣ қарордошта шикоят карда метавонад.

49. Назорат ба фаъолиятн васиён ва парасторон аз ҷониби мақомоти васояту парастории маҳалли истиқомати шахсони таҳти васоят ё парасторӣ қарордошта ба амал бароварда мешавад.

50. Мақомоти васояту парасторӣ дар як сол на камтар аз ду маротиба фаъолияти васиён ва парасторонро оид ба тарбияи шахсони таҳти васоят ё парасторӣ қарордошта, таълим ва омодагии онҳо ба фаъолияти муфиди ҷамъиятӣ, фароҳам овардани шароити зарурии маишӣ, таъмини нигоҳубин ва муолиҷа, ҳимояи ҳуқуқу манфиатҳо ва идоракунии молу мулки онҳоро месанҷад. Санҷиш бо роҳи аёдати шахсони таҳти васоят ё парасторӣ қарордошта ба амал бароварда мешавад.

51. Ҳангоми аёдати кӯдакони таҳти васоят с парасторӣ қарордошта шароити тарбияи ӯ, амали васӣ ё парастор ҳамчун тарбиятгар, муносибати васӣ ё парастор ва аъзои оилаи он бо ӯ, вазъи саломатиаш, муваффақият, рафтор ва иштирок дар ҳаёти ҷамъиятӣ, ташкили фароғат, агар ӯ кор кунад, шароити кории ӯ, муносибати ӯ ба кор ва мутобиқати кор ба таҳсил муайян карда мешавад. Инчунин шароити моддию маишии шахси таҳти васоят ё парасторӣ қарордошта ва мавҷудияти молу мулки ба кӯдак тааллуқдошта тибқи руйхати молу мулке, ки ба васӣ (парастор) супорида шудааст, муайян карда мешавад.

52. Дар сурати аёдати шахси болиғи таҳти васоят ё парасторӣ қарордошта шароити моддию маишии ҳаёт, вазъи саломатӣ, сари вақт расонидани ёрии тиббӣ, муносибати васӣ (парастор), фаъолияти васӣ (парастор) барои ҳимояи ҳуқуқ ва манфиатҳои шахсӣ ва молумулкии ӯ муайян карда мешавад.

53. Дар хусуси санҷиши гузаронидашуда санад тартиб дода мешавад, ки дар он корҳои анҷомёфта ва дар сурати ошкор шудани камбудиҳо пешниҳоди бартараф кардани онҳо зикр мегарданд.

54. Мақомоти васояту парасторӣ васиён ва парасторонро дар сурати баргардонидани кӯдакон ба тарбияи падару модар, фарзандхонд кардани онҳо ё ҳангоми ҷой додан дар муассисаҳои давлатӣ ё ҷамъиятӣ аз иҷрои уҳдадориҳояшон озод менамоянд.

55. Васиён ва парасторон инчуннн бо хоҳиши шахсии онҳо аз тарафи мақомоти васояту парасторӣ бо сабабҳои узрнок (бемории васӣ ё парастор, тағйири шароити моддӣ ва оилавии ӯ, набудани якдигарфаҳмӣ бо шахсони таҳти васоят ё парасторӣ қарордошта ва ғайра) аз уҳдадориҳояшон озод карда мешаванд.

56. Дар сурати муайян гаштани ба таври дахлдор иҷро нашудани уҳдадориҳои ба зиммаи васӣ (парастор) гузошташуда мақомоти васояту парасторӣ васӣ (парастор)-ро аз иҷрои ин уҳдадориҳо барканор месозанд.

57. Парастори шахси болиғи дорои қобилияти пурраи амалкунӣ, ки бо сабаби вазъи саломатӣ муҳтоҷи парасторӣ мебошад, бо талаби шахси таҳти парасторӣ қарордошта озод карда мешавад. Мақомоти васояту парасторӣ дар ин сурат метавонанд дар мувофиқа бо шахси таҳти парасторӣ қарордошта шахси дигарро ба сифати парастор таъин намоянд.

58. Доир ба озод кардан ва барканор кардани васиён ва парасторон аз иҷрои уҳдадориҳояшон мақомоти васояту парасторӣ қарор мебароранд. Дар ин ҳолат шаҳодатномаи ба васӣ ё парастор додашуда бояд баргардоннда шавад.

6. ИДОРАИ МОЛУ МУЛКИ ШАХСОНИ ТАҲТИ ВАСОЯТ Ё ПАРАСТОРӢ ҚАРОРДОШТА

59. Мақомоти васояту парасторӣ уҳдадоранд, ки молу мулки кӯдакони бе парастории падару модар монда, шахсони аз ҷониби суд дар натиҷаи бемории рӯҳӣ ё камақлӣ ғайри қобили амал эътирофшуда, шахсони аз тарафи суд дар натиҷаи сунистеъмоли машрубот, воситаҳои нашъадор, моддаҳои психотропӣ ва прекурсорҳо ё моддаҳои дигари мадҳушкунанда дорои қобилияти маҳдуди амалкунӣ эътирофшуда ва шахсони болиғеро, ки ба сабаби вазъи саломатӣ мустақилона ҳуқуқҳои худро ба амал бароварда ва уҳдадориҳояшонро иҷро карда наметавонанд, ба рӯйхат гиранд. Рӯйхати молу мулк дар ду нусха тартиб дода мешавад, яке аз онҳо дар мақомоти васояту парасторӣ мемонад, дуюмаш ба васӣ ё парастор ҳангоми таъин шуданаш дода мешавад.

60. Васиён аз номи шахсони таҳти васоят қарордошта ва ба манфиатҳои онҳо молу мулки онҳоро идора менамоянд. Васиён намояндагони қонунии шахсони таҳти васоят қарордошта буда, аз ном ва ба манфиати онҳо ҳама гуна аҳдҳои заруриро бо риояи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузорӣ анҷом медиҳанд.

61. Парасторони кӯдакони аз чордаҳ то ҳаждаҳсола барои анҷом додани он аҳдҳое розигӣ медиҳанд, ки мувофиқи қонунгузорӣ кӯдакон ҳуқуқи мустақилона анҷом додани онҳоро надоранд. Парасторони кӯдакон дар идораи молу мулки шахсони таҳти парасторӣ қарордошта мусоидат мекунанд.

62. Парасторони шахсони болиғи аз ҷонибн суд дорои қобилияти маҳдуди амалкунӣ эътирофшуда ба шахсони таҳти парасторӣ қарордошта барои анҷом додани ҳама гуна аҳдҳо розигӣ медиҳанд, ба истиснои аҳдҳои хурди маишӣ, ки шахсони таҳти парасторӣ қарордошта мустақилона анҷом медиҳанд.

63. Васӣ ҳуқуқ надорад бе иҷозати пешакии мақомоти васояту парасторӣ аҳдҳоеро, ки аз ҳадди аҳдҳои маишӣ берун мебароянд, анҷом диҳад ва парастор ҳақ надорад барои анҷоми чунин аҳдҳо розигӣ диҳад. Иҷозати пешакии хаттии мақомоти васояту парасторӣ дар чунин ҳолатҳо зарур аст:

- бастани шартномаҳое, ки бояд бо тартиби нотариалӣ тасдиқ карда шаванд;

- даст кашидани шахси таҳти васоят ё парасторӣ қарордошта аз ҳуқуқҳояш;

- ба амал баровардани тақсимоти молу мулк;

- иваз намудани манзили истиқоматӣ;

- бегона кардани молу мулк;

- дигар ҳолатҳое, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ кардааст.

64. Даромади шаҳрванди таҳти васоят ё парасторӣ, аз ҷумла даромади аз ҳисоби идораи молу мулк ба ӯ тааллуқдоштаро васӣ ё парастор бо розигии пешакии мақомоти васояту парасторӣ танҳо ба манфиати ин шахсон сарф менамояд, ба истиснои молу мулке, ки шахси таҳти васоят ё парасторӣ мустақилона ихтиёрдорӣ карда метавонад.

65. Васӣ ё парастор ҳуқуқ дорад бе розигии пешакии мақомоти васояту парасторӣ бо маблағҳое, ки ба шахси таҳти васоят ё парасторӣ қарордошта тааллуқ дорад, хароҷоти заруриро ҷиҳати таъминоти шахсии ӯ анҷом диҳад.

66. Васӣ, парастор, ҳамсарон ва хешовандони наздики онҳо барои анҷоми аҳдҳо бо шахси таҳти васоят ё парасторӣ қарордошта, инчунин барои намояндагӣ кардани шахси таҳти васоят ё парасторӣ қарордошта ҳангоми анҷоми аҳд ё пешбурди парвандаҳои судӣ байни шахси таҳти васоят ё парасторӣ қарордошта ва ҳамсари васӣ ё парастор ва хешовандони наздики онҳо ҳуқуқ надоранд, ба истиснои ҳамчун ҳадя ё истифодаи ройгон додани молу мулк ба шахси таҳти васоят ё парасторӣ.

67. Анҷом додани шартномаи ҳадя аз номи шахсони таҳти васоят ё парасторӣ қарордошта иҷозат дода намешавад.

68. Маблағҳои пулии шахсони таҳти васоят ё парасторӣ қарордошта, ба истиснои маблағҳои зарурӣ барои хароҷоти ҷорӣ, дар бонкҳои давлатӣ нигоҳ дошта мешаванд.

69. Пасандозҳое, ки аз тарафи ягон шахс ба номи кӯдакони таҳти васоят қарордошта гузошта шудаанд, аз тарафи васиён ихтиёрдорӣ карда мешаванд. Пасандозҳое, ки аз тарафи ягон шахс ба номи кӯдакони таҳти парасторӣ қарордошта гузошта шудаанд, аз тарафи худи кӯдакон бо розигии парастор ихтиёрдорӣ карда мешаванд. Кӯдаке, ки ба номи худаш пасандоз гузоштааст, метавонад онро мустақилона ихтиёрдорӣ намояд.

70. Мақомоти васояту парасторӣ бо мақсади ҳифзи манфиатҳои молумулкии кӯдакон метавонанд ҳуқуқи васиёнро оид ба ихтиёрдории пасандоз, ки ба кӯдакон мерос гузаштааст ё аз тарафи ягон шахс гузошта шудааст, маҳдуд намоянд ва додани маблағро ба андозаи пешакӣ муайяншуда ё танҳо бо розигии мақомоти васояту парасторӣ дар ҳар як ҳолати алоҳида гирифтани маблағи пасандоз аз тарафи васиёнро пешбинӣ кунанд.

71. Пасандозҳои шахсони болиғи таҳти васоят қарордоштаро васиёни чунин шахсон бо иҷозати мақомоти васояту парасторӣ ихтиёрдорӣ мекунанд.

72. Пасандозҳои шахсони болиғи таҳти парасторӣ қарордоштаро худи амонатгузорон бо розигии парасторон ихтиёрдорӣ мекунанд.

73. Маблағҳои ба сифати нафақа, кумакпулӣ ё алимент ва дигар даромадҳои ҷорӣ ба шахси таҳти васоят ё парасторӣ қарордошта воридшаванда ба ихтиёрдории васӣ ё парастор дохил шуда, ба манфиати шахси таҳти васоят ё парасторӣ қарордошта сарф карда мешаванд.

74. Васӣ ва парасторон уҳдадоранд молу мулки шахси таҳти васоят ё парасторӣ қарордоштаро идора намоянд, ҳамаи воситаҳоеро, ки барои шахсони таҳти васоят ё парасторӣ қарордошта ба даст меоранд, ба ҳисоб гиранд, ҳамчунин дигар амалҳои ба идора ва нигоҳдошти молу мулк алоқамандро анҷом диҳанд.

75. Васиён ва парасторон оид ба идора ва нигоҳдории молу мулки шахсони таҳти васоят ё парасторӣ қарордошта ҳар сол ба мақомоти дахлдори васояту парасторӣ то 15 феврал барои соли сипаришуда ҳисоботи хаттӣ пешниҳод мекунанд. Мақомоти васояту парасторӣ аз васӣ ва парастор пеш аз тамомшавии муҳлати мазкур низ ҳисобот талаб карда метавонанд.

76. Ҳисобот моҳиятан санҷида шуда, дар сурати дуруст эътироф шуданаш тасдиқ карда мешавад. Дар акси ҳол аз васиён ва парасторон пешниҳоди ҳуҷҷатҳои тавзеҳотӣ ва асосноккунанда талаб карда мешавад.

77. Дар сурати қатъ гардидани васоят ва парасторӣ, ҳамчунин озод ё барканор кардани васӣ ва парастор аз иҷрои уҳдадориҳояшон васӣ ва парастор дар бораи фаъолияти худ ҳисоботи умумӣ пешниҳод мекунанд, ки он аз тарафи мақомоти дахлдори васояту парасторӣ баррасӣ мешавад. Дар чунин ҳолатҳо мақомоти васояту парасторӣ ба ҳифзи молу мулки шахсони таҳти васоят ё парасторӣ қарордошта чораҳо меандешанд.

78. Зараре, ки ба молу мулки шахси таҳти васоят ё парасторӣ қарордошта аз тарафи васӣ ё парастор расонида мешавад, тибқи тартиби умумии муқаррарнамудаи қонунгузории гражданӣ рӯёнида мешавад.

7. БАҲИСОБГИРИИ ШАХСОНЕ, КИ ХОҲИШИ ФАРЗАНДХОНДИРО ДОРАНД, КОР БО ОНҲО ВА ТАРТИБИ ДОДАНИ ХУЛОСА БАРОИ ФАРЗАНДХОНДӢ

79. Шахсоне, ки хоҳиши фарзандхондиро доранд, метавонанд бо ариза ба мақомоти васояту парасторӣ муроҷиат кунанд. Мақомоти васояту парасторӣ шахсонеро, ки хоҳиши фарзандхонд кардан доранд, ба ҳисоб мегиранд.

80. Баъд аз ворид шудани ариза оид ба хоҳиши фарзандхонд шудан мақомоти васояту парасторӣ фавран номзад ба фарзандхондиро дар рӯйхати махсуси шахсоне, ки хоҳиши фарзандхонд кардан доранд, ворид месозад ва дар давоми се рӯз бо онҳо корро ташкил мекунад.

81. Ба навбат гирифтани шахсоне, ки хоҳиши фарзандхондиро доранд, ҳатмӣ мебошад. Дар ҳолатҳои истисноӣ (фарзандхонд шудани кӯдак аз ҷониби ҳамсари падар ё модар, хешовандони наздик ва ғайра) вақте ариза оид ба фарзандхонд кардани кӯдаки мушаххас ба суд пешниҳод карда мешавад, мақомоти васояту парасторӣ тибқи тартиби муқарраршуда бидуни навбат барои фарзандхондӣ иҷозат медиҳанд, агар инро манфиатҳои кӯдак талаб кунад.

82. Мақомоти васояту парасторӣ бояд ба шахсоне, ки хоҳиши фарзандхондиро доранд, ба таври дастрас оид ба тартиби фарзандхондӣ, номгӯи ҳуҷҷатҳои зарурӣ, шахсоне, ки метавонанд фарзандхонд бошанд ва дигар шартҳои фарзандхондӣ маълумот диҳанд ва бо ҳама роҳу воситаҳои қонунӣ дар ҷамъоварии ҳуҷҷатҳо, инчунин анҷом додани дигар амалҳо мусоидат намоянд.

83. Мақомоти васояту парасторӣ дар асоси таъиноти судя дар хусуси асоснокӣ ва мутобиқати фарзандхондӣ ба манфиати кӯдаки фарзандхондшаванда дар муҳлати аз ҷониби судя муайяншуда хулоса пешниҳод менамоянд.

84. Барои додани хулоса мақомоти васояту парасторӣ бояд маълумоти зерин ва ҳуҷҷатҳои заруриро ҷамъоварӣ кунанд:

- ҳуҷҷатҳои тасдиқкунандаи шахсияти фарзандхондкунандагон, агар зарур бошад, тарҷумаи ҳол, тавсифнома ва ё дигар ҳуҷҷатҳое, ки сифатҳои ахлоқӣ ва дигар сифатҳои шахсиро тавсиф медиҳанд;

- шаҳодатномаи таваллуди кӯдаке, ки фарзандхонд мешавад;

- ҳуҷҷатҳои тасдиқкунанда ва маълумот оид ба шароити моддию маишӣ ва манзилии фарзандхондкунандагон (маълумотнома аз ҷойи кор оид ба мансаби ишғолкарда ва музди меҳнат ё нусхаи эъломияи даромадҳо ё дигар ҳуҷҷат оид ба даромадҳо, ҳуҷҷати тасдиқкунандаи ҳуқуқи истифодаи хонаи истиқоматӣ ё ҳуқуқи моликият ба хонаи истиқоматӣ ва ғайра);

- оид ба вазъи саломатӣ, инкишофи ҷисмонӣ ва ақлонии кӯдаки фарзандхондшаванда;

- оид ба розигии кӯдаки фарзандхондшавандае, ки ба синни даҳсола расидааст (ба истиснои ҳолатҳое, ки агар чунин розигиро қонун талаб нанамояд), инчунин имконпазирии тағйир додани насаб, ном, номи падар, сана ва маҳалли таваллуди кӯдаки фарзандхондшаванда ва сабти шахсони фарзандхондкунанда ба сифати падару модар;

- оид ба розигии падару модари кӯдак ё дигар шахсоне, ки қонунгузории оилавӣ пешбинӣ кардааст, барои фарзандхондӣ, дар сурати фарзандхондии кӯдаке, ки падару модараш ба синни ҳабдаҳсола нарасидаанд, инчунин розигии намояндагони қонунии онҳо ва ҳангоми набудани намояндагони қонунӣ - розигии мақомоти васояту парасторӣ (ба истиснои ҳолатҳое, ки агар чунин розигиро қонун талаб нанамояд);

- маълумот дар бораи ба талаботи муқарраркардаи қонунгузории оилавӣ ҷавобгӯ будани номзад ба фарзандхондӣ ва ҳуҷҷатҳои тасдиқкунандаи он;

- дигар маълумоте, ки асоснокӣ ва мутобиқати фарзандхондӣ ба манфиати кӯдаки фарзандхондшавандаро тасдиқ мекунанд ё монеа барои фарзандхондӣ мебошанд.

85. Агар дар қонунгузории оилавӣ имконияти фарзандхондӣ бе ҷамъоварии маълумоти мазкур пешбинӣ шуда бошад, мақомоти васояту парасторӣ танҳо он маълумотеро ба суд пешниҳод менамоянд, ки ба манфиати кӯдаки фарзандхондшаванда набудани фарзандхондиро тасдиқ мекунанд.

86. Маълумотномаи тиббӣ, маълумотнома аз ҷои кор ва ё даромади дахлдор, инчунин маълумотномаи доштан ё надоштани доғи судӣ танҳо дар мавриде ба эътибор гирифта мешаванд, ки аз санаи дода шуданашон шаш моҳ нагузашта бошад. Шакли маълумотномаи тиббӣ ва тартиби додани онро Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян мекунад.

87. Дар сурати ба таъхир мондани ҷамъоварии маълумот ва ҳуҷҷатҳои зарурӣ бо гуноҳи фарзандхондкунандагон мақомоти васояту парасторӣ ҳолати мазкурро дар хулоса қайд намуда, маълумот ва ҳуҷҷатҳоеро, ки дар муҳлати муқарраршуда ҷамъоварӣ намудааст, ба суд пешниҳод мекунад.

88. Шахсони мансабдори давлатӣ, роҳбарони корхонаҳо, муассисаҳо, дигар ташкилотҳо ва шаҳрвандон уҳдадоранд, ки маълумоти дар банди 84 Низомномаи мазкур пешбинишударо ба мақомоти васояту парасторӣ ва ё фарзандхондкунандагон фавран ва ё дар муҳлатҳои камтарини пешбининамудаи қонунгузорӣ пешниҳод намоянд.

89. Мақомоти васояту парасторӣ шароити зисти шахсонеро, ки хоҳиши фарзандхонд кардани кӯдакро доранд, санҷида, муайян мекунанд, ки барои иҷозат додан ба фарзандхондӣ монеае нест, муносибати аъзои оила ё дигар шахсоне, ки бо онҳо ҳамроҳ истиқомат мекунанд, ба фарзандхондӣ дақиқ менамоянд. Оид ба натиҷаи санҷиши шароити истиқомати фарзандхондкунандагон санад тартиб дода мешавад. Шакл ва мазмуни санади санҷиши шароити истиқомати фарзандхондкунандагонро Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян мекунад.

90. Дар асоси маълумот ва ҳуҷҷатҳои ҷамъоваришуда мақомоти васояту парасторӣ хулоса тартиб медиҳанд. Шакл ва мазмуни хулосаи мақомоти васояту парасториро Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян мекунад.

91. Мақомоти васояту парастори хулоса ва ҳуҷҷатҳои ба он замимагардидаро ба суд дар муҳлати муқарраршуда пешниҳод мекунанд. Ба хулоса бояд ҳуҷҷатҳои зерин замима карда шаванд:

- санади санҷиши шароити истиқомати фарзандхондкунандагон;

- шаҳодатномаи таваллуди кӯдаки фарзандхондшаванда;

- хулосаи тиббӣ оид ба вазъи саломатӣ, инкишофи ҷисмонӣ ва ақлонии кӯдаки фарзандхондшаванда;

- оид ба розигии кӯдаки фарзандхондшавандаи ба синни даҳ расида барои фарзандхондӣ (ба истиснои ҳолатҳое, ки агар чунин розигиро қонун талаб нанамояд);

- оид ба розигии падару модари кӯдак ё дигар шахсоне, ки қонунгузории оилавӣ пешбинӣ кардааст (ба истиснои ҳолатҳое, ки агар чунин розигиро қонун талаб нанамояд);

- дигар ҳуҷҷатҳое, ки ҷамъоварӣ шудаанд.

92. Мақомоти васояту парасторӣ шароити зисти кӯдакро баъди фарзандхондӣ назорат карда, ҳамзамон набояд ба амале роҳ диҳанд, ки боиси ошкор шудани сирри фарзандхондӣ гардад. Тартиб ва шакли назоратро мақомоти васояту парасторӣ вобаста ба ҳолатҳои мушаххас муайян мекунанд.

93. Барои риоя накардани талаботи Низомномаи мазкур шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ тибқи тартиби муқарраркардаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.