Бо қарори Ҳукумати
Ҷумҳурии Тоҷикистон
аз 30 июли соли 2020, № 430
тасдиқ карда шудааст
Барномаи ҳамкорӣ байни шарикони сетарафаи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат оид ба меҳнати арзанда барои солҳои 2020-2024
МУҚАДДИМА
Нақши меҳнати арзандаро барои расидан ба Ҳадафҳои рушди устувор эътироф намуда, шарикони сетарафа дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат якҷоя Барномаи ҳамкорӣ байни шарикони сетарафаи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат оид ба меҳнати арзанда барои солҳои 2020-2024-ро (минбаъд - Барнома) бо дарназардошти натиҷаҳои бадастовардаи татбиқи Барномаи ҳамкорӣ байни шарикони сетарафаи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат оид ба меҳнати арзанда барои солҳои 2015-2017, инчунин хулоса ва тавсияҳое, ки дар доираи баҳогузории барнома аз ҷониби шарикони сетарафа ва Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат дар моҳи августи соли 2017 пешниҳод шудаанд, таҳия намудаанд. Барномаи мазкур афзалиятҳо, натиҷаҳои асосӣ ва татбиқи ҳамкориҳои стратегии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат барои давраи солҳои 2020 то 2024-ро муайян мекунад.
Меҳнати арзанда ин воситаи таъмин намудани рушди устувори кишвар ва ҳадафи ниҳоии он мебошад. Барномаи меҳнати арзанда ҳамчун воситаи асосӣ барои ноил гардидан ба ҳадафҳои Стратегияи миллии рушди Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2030, Барномаи миёнамуҳлати рушди Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2016-2020, Стратегияи давлатии рушди бозори меҳнати Ҷумҳурии Тоҷикистон то соли 2020, Барномаи давлатии мусоидат ба шуғли аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2020-2022 ва барномаҳои дигари давлатӣ мусоидат менамояд.
Барнома афзалиятҳои асосии сиёсати Вазорати меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Федератсияи иттифоқҳои касабаи мустақили Тоҷикистон ва Иттиҳодияи корфармоёни Ҷумҳурии Тоҷикистонро дар соҳаи иҷтимоӣ - меҳнатӣ инъикос менамояд. Самтҳои ҳамкорӣ бо шарикони сетарафа Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат дар Тоҷикистон, инчунин афзалиятҳои минтақавии Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат барои кишварҳои Аврупо ва Осиёи Марказӣ ва муқаррароти асосии ташаббуси Истамбул, ки дар ҷаласаи даҳуми минтақавии аврупоӣ дар Истамбул моҳи октябри соли 2017 қабул карда шудаанд, ба назар мегирад.
Бо мақсади банақшагирии самаранок ва татбиқи амалҳои якҷояи агентиҳои Созмони Милали Муттаҳид барои иҷрои рӯзномаи рӯз то соли 2030 дар Тоҷикистон, Барномаи нав ба Барномаи намунавии Созмони Милали Муттаҳид оид ба расонидани кумак бо мақсади рушд дар Тоҷикистон дар давраи солҳои 2016-2020 мутобиқ карда шудааст.
Барномаи ҳамкории мазкур шартномаи байналмилалӣ набуда, ҳуқуқу уҳдадориҳои байналмилалиро ба вуҷуд намеорад.
Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат ва иштирокдорони сетарафа барои таҳкими муколамаи сиёсӣ бо Шӯрои ҳамоҳангсозии донорҳои Тоҷикистон, ки ташкилотҳои калидии байналмилалии машғули масъалаҳои марбут ба рушд муттаҳид мебошанд, аз ҷумла муассисаҳои Созмони Милали Муттаҳид бо мақсади ҳамоҳангсозии кори муштарак барои рушд кӯшиш ба харҷ медиҳанд. Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат имкониятҳои муносибатҳои шарикӣ ва ҳамкориро бо Барномаи рушди Созмони Милали Муттаҳид ва ташкилотҳои дигари байналмилалӣ барои татбиқи принсипҳои меҳнати арзандаи Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат дар рафти гузаронидани ислоҳот ва ноил шудан ба ҳадафҳои рушди устувор дар Тоҷикистон баррасӣ менамояд.
Ташаббусҳо ба муносибати 100-солагии Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат, аз ҷумла ташаббуси "Ояндаи соҳаи меҳнат" барои амалҳои муштараки шарикони сетарафа ва Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат замина гузоштанд, ки барои солҳои 2020-2024 дар доираи татбиқи барномаи нав ба нақша гирифта шудааст. Саъю кӯшиши муштарак барои тақвияти институтҳои муколамаи иҷтимоӣ, бозори меҳнат ва танзими масъалаҳои меҳнатӣ дар Тоҷикистон равона карда мешаванд.
1. ВАЗЪИ КУНУНӢ ДАР КИШВАР
§ 1. Рушди иҷтимоию иқтисодӣ
1. Баъди анҷоми муноқишаи дохилидавлатӣ дар Тоҷикистон иқтисодиёт барқарор шуд, дар баробари ин суръати миёнаи рушди иқтисодиёт дар давраи аз соли 2000 то 2018 ҳарсола тақрибан 8 фоизи маҷмӯи маҳсулоти дохилиро ташкил дод, ҳамчунин сатҳи камбизоатӣ ба таври назаррас коҳиш ёфт. Таи 10 соли охир сатҳи камбизоатӣ дар Тоҷикистон 24,3 фоиз паст шудааст. Дар соли 2019 сатҳи камбизоатӣ дар Тоҷикистон 26,4 фоизро ташкил дод, ки дар муқоиса бо нишондиҳандаҳои соли 2018 - 1,1 фоиз паст шудааст.
2. Барқарорсозии иқтисодиёт дар ин давра ба суръати баланди афзоиши соҳаҳои хизматрасонӣ, зиёд намудани ҳаҷми истеҳсолот, содироти алюминий, пахта ва фаъолнокии сохтмон ҳамбастагӣ дошт. Рушди иқтисодӣ ва истифодаи самараноки захираҳои инсонӣ дар Тоҷикистон аз сарватҳои табиии кишвар вобаста мебошад. Дар кишвар захираҳои фаровони об ва конҳои зиёди канданиҳои фоиданок мавҷуданд. Гарчанде ки захираҳои замин барои коркард хеле маҳдуд аст (93 фоиз ҳудуди кишварро кӯҳҳои баланд ишғол мекунанд), кишоварзӣ соҳаи асосии иқтисодиёт мебошад.
3. Интиқоли маблағҳои муҳоҷирони меҳнатӣ қисме аз даромади оилавии онҳоро ташкил дода, он ба рушди иқтисодиёт мусоидат менамояд. Тибқи маълумоти Бонки марказии Федератсияи Россия дар соли 2019 аз Россия ба Тоҷикистон дар ҳаҷми 2 миллиарду 576 миллион доллар маблағ интиқол дода шудааст. Барои муқоиса, дар соли 2018 ҳаҷми интиқолҳои пулӣ 2 миллиарду 553 миллион долларро ташкил дод, ки 1,0 фоиз афзоиш ёфтааст. Дар тӯли ду соли охир, яъне солҳои 2018 ва 2019 дар давраи барқароршавии иқтисодии пас аз буҳрони иқтисодии солҳои 2014 - 2015 даромади муҳоҷирони тоҷик дар Россия, дар маҷмӯъ, афзоиш ёфтааст.
4. Соли 2016 Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон Стратегияи миллии рушди Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2030-ро қабул намуд, ки дар он чунин ҳадафҳои стратегӣ, ба мисоли таъмини амнияти энергетикӣ, баромадан аз бумбасти коммуникатсионӣ, таъмини амнияти озуқаворӣ ва дастрасии аҳолӣ ба ғизои босифат ва васеъ намудани шуғли пурмаҳсул нишон дода шудаанд. Ҳадафи охирин афзоиши шумораи ҷойҳои нави корӣ ва баланд бардоштани сифати онҳоро аз ҳисоби афзоиши ҳосилнокии меҳнат ва таъмин дастрасӣ ба ҳифзи иҷтимоиро пешбинӣ менамояд. Стратегияи миллии рушд тадбирҳои паст кардани сатҳи камбизоатиро дар кишвар то соли 2030 ду баробар ва афзоиш кардани табақаи миёнаро пешбинӣ менамояд.
5. Ноил гардидан ба ин ҳадафҳои стратегӣ дар натиҷаи ислоҳот дар соҳаи кишоварзӣ, истифодаи оқилона ва самарабахши замин ва захираҳои об, ислоҳоти низоми маориф, тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ, барқарорсозӣ ва рушди инфрасохтори иҷтимоиву иқтисодии деҳот, таъмини дастгирии тиҷорати хурд ва миёнаи истеҳсолӣ ва соҳибкорон, паст кардани нобаробарии гендерӣ, таъмини ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ ва дастгирии аҳолии камбизоат имкон дорад.
§ 2. Бозори меҳнат ва шуғл
6. Бозори меҳнати Тоҷикистонро метавон бо ёрии маълумоти омории дар зер овардашуда тавсиф намуд. Тибқи натиҷаҳои тадқиқоти сеюми қувваҳои кории дар соли 2016 гузаронидашуда шумораи аҳолии қобили меҳнат 5 млн. 314 ҳазору 273 нафарро ташкил дод, шумораи қувваи корӣ 2 млн. 252 ҳазору 228 нафарро ташкил дода бошад ҳам, бо вуҷуди ин сатҳи иштироки аҳолии қобили меҳнат дар қувваи корӣ ба 42,4 фоиз баробар аст. Дар соли 2016 таносуби байни шахсони машғули кор ва шумораи умумии аҳолӣ 39,4 фоизро ташкил намуд, ки ин нисбат ба давлатҳои дигари минтақа пасттар мебошад.
7. Соли 2016 зиёда аз 24, 6 фоизи аҳолӣ дар шаҳрҳо бо ҷойи кор таъмин буданд ва дар деҳот ин нишондиҳанда 75, 4 фоизро ташкил дод. Ҳиссаи мардон аз рӯи шумораи умумии аҳолии машғули кор аз 56,8 фоиз дар соли 2009 то 59,5 фоиз дар соли 2016 зиёд шудааст, аммо ҳиссаи занон баръакс аз 43, 2 фоиз то 40, 5 фоиз дар ин давра коҳиш ёфтааст. Ҳамин тариқ, сатҳи шуғлнокӣ дар байни занон (40, 5 фоиз) нисбат ба мардон (59, 5 фоиз) ба таври назаррас паст аст.
8. Аз нуқтаи назари сохтори касбияти шуғл, дар ин давра фарқияти ҷиддии гендерӣ ба мушоҳида расид. Умуман, занон ба намудҳои муайяни фаъолияти касбӣ машғуланд, ки бо шохиси тақсимшуда (сегрегатси)-и касбӣ, ки ба фоидаи мардон 0.62 фоиз баробар буд, шаҳодат медиҳад. Номутаносибии занон дар чунин соҳаҳо, аз ҷумла соҳаи тандурустӣ (58,7 фоиз) ва маориф (53,7 фоиз) муаррифӣ мегардад, ки дар онҳо музди меҳнат нисбат ба касбҳои дигар пасттар мебошад. Инчунин, занҳо дар соҳаи кишоварзӣ ва дар касбҳои каммузд зиёдтар мушоҳида мегарданд. Ҳамзамон, доираи васеи кору касбҳо "мардона" қабул карда мешаванд. Ба ин соҳаҳои фаъолият мисли соҳаи идоракунии корхонаҳо (махсусан миёна ва калон) ва ҳатто кор дар хориҷа дохил мешаванд.
9. Тибқи маълумот дар соли 2016 24,1 фоиз вазифаҳои баланди роҳбарикунандаро занон ишғол мекарданд.
10. Тибқи натиҷаҳои тадқиқоти қувваи корӣ дар соли 2016, дар маҷмӯъ, 45,8 фоиз аҳолии машғули кор дар соҳаи кишоварзӣ, 10, 6 фоиз савдои яклухт ва чакана, 8,6 фоиз-сохтмон ва 8,1 фоиз дар соҳаи маориф фаъолият доштанд. Тибқи маълумоти Агентии омори назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соли 2018 дар маҷмӯъ, 60,8 фоизи аҳолии дар иқтисодиёт машғул дар соҳаи кишоварзӣ, 6,6 фоиз савдои яклухт ва чакана, 4,3 фоиз сохтмон ва 9,7 фоиз фоиз дар соҳаи маориф фаъолият доштанд.
Аз ҳама гурӯҳҳои касбии сершумор ин коргарони беихтисос (27,4 фоиз), мутахассисон (14,8 фоиз) ва кормандони соҳаи хизматрасонӣ ва савдо (11 фоиз) буданд.
11. Сатҳи бекорӣ дар соли 2016 аз шумораи умумии қувваи корӣ 6,9 фоизро ташкил дод. Ҳамзамон, сатҳи бекорӣ дар байни занон нисбат ба мардон пасттар буд (мутаносибан аз 5, 5 фоиз ва 7,9 фоиз). Дар деҳот сатҳи бекорӣ 5,5 фоиз ва дар шаҳрҳо бошад ба 11 фоиз баробар буд. Тибқи маълумоти оморӣ бошад сатҳи расмии бекорӣ 2,3 фоизро ташкил медиҳад.
12. Аз 8,7 миллион аҳолие, ки дар Тоҷикистон зиндагӣ мекунанд, аксарияташон ҷавонон мебошанд. Зиёда аз нисфи аҳолӣ ашхоси то 25соларо дар бар мегирад, бинобар ин ҷумҳурӣ дорои неруи бузурги рушд мебошад. Бо вуҷуди он, ҷавонон доимо дар ҷустуҷӯи ҷои кори нав дар бозори меҳнат мебошанд, ки аз ин сабаб сатҳи бекорӣ зиёд мегардад. Дар соли 2016 бекорӣ дар байни ҷавонони синни 15-19 - сола 10, 6 фоиз, аммо синни 20 - 24 19,5 фоизро ташкил дод. Нишондиҳандаи аввал нисбат ба сатҳи бекорӣ дар байни аҳолии синни 30 - 75-сола ду баробар ва калонсолтар якуним баробар ба ҳисоби миёна дар кишвар зиёд аст. Ҳамин тариқ, ояндаи кишвар аз татбиқи босамари Стратегияи давлатии рушди бозори меҳнати Ҷумҳурии Тоҷикистон то соли 2020, ки яке аз вазифаҳои асосии он таъсиси бештари ҷойҳои корӣ барои аҳолии афзоянда ба ҳисоб меравад, вобаста аст.
13. То ҳол шуғли ғайрирасмӣ хеле паҳн шудааст. Мувофиқи маълумоти тадқиқоти қувваи корӣ дар соли 2016 ҳиссаи шуғли ғайрирасмӣ дар ҳамаи соҳаҳо, ба истиснои соҳаи кишоварзӣ, 29, 4 фоизро ташкил дод (дар муқоиса бо соли 2009 - 24,4 фоиз паст шуд). Шуғли ғайрирасмӣ бисёртар дар соҳаҳои сохтмон (76, 2 фоиз), саноати коркард (41, 9 фоиз), нақлиёт (51,1 фоиз), тиҷорат дар тарабхона ва меҳмонхонаҳо (39,1 фоиз) ва соҳаи хизматрасонӣ (37,9 фоиз) дучор меояд. Шумораи мардони ба шуғли ғайрирасмии иқтисодиёт машғулбуда (33, 2 фоиз) нисбат ба шумораи занон (21, 7 фоиз) андаке зиёдтар аст.
14. Моҳи феврали соли 2015 Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон Барномаи маҷмӯии паст кардани сатҳи шуғли бақайдгирифтанашуда (ғайрирасмӣ) дар Ҷумҳурии Тоҷикистонро барои солҳои 2015-2017 қабул кард. Бо вуҷуди ин, барои татбиқи барнома омилҳои зерин монеа шуданд: нокифоя будани ҳамоҳангии байни муассисаҳо ва вазоратҳо вобаста ба масъалаҳои иқтисодиёти ғайрирасмӣ, барзиёд диққат додан ба корҳои иттилоотию фаҳмондадиҳӣ ба ивази татбиқи чорабиниҳои пешгирикунанда ва солимгардонӣ, ки ҷиҳати риояи қонунгузорӣ мусоидат мекунанд, мавҷуд набудани маълумоти зарурии оморӣ оид ба сатҳ, хусусият ва сабабҳои шуғли ғайрирасмӣ ва иқтидори пасти институтҳои бозори меҳнат. Баъди ба итмом расидани ин барнома Вазорати меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон лоиҳаи қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи Барнома оид ба паст кардани сатҳи шуғли бақайдгирифтанашуда (ғайрирасмӣ) дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2019-2023" - ро таҳия намуд, ки он бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 30 августи соли 2019, №439 ба тасвиб расид.
15. Дар тӯли солҳои зиёд зиёд намудани шумораи ҷойҳои корӣ ва баланд бардоштани сифати онҳо, инчунин фароҳам овардани шароити мусоид барои рушди соҳибкорӣ афзалиятҳои сиёсӣ дар Тоҷикистон ба шумор мераванд. Ҳукумат барои барқарорсозии иқтисодиёт тавассути ислоҳоти соҳаи кишоварзӣ, баланд бардоштани истифодабарии оқилона ва самарабахшонаи захираҳои замин ва об, такмили инфрасохтори иҷтимоӣиқтисодии деҳот ва дастгирии тиҷорати хурду миёна ва соҳибкорон таваҷҷуҳи махсус зоҳир менамояд.
16. Ҳукумати Тоҷикистон рушди бахши хусусӣ, соҳибкорӣ ва сармоягузориро чун воситаи асосии татбиқи ҳадафҳои Стратегияи миллии рушд барои давраи то соли 2030 муайян намуд. Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми худ "Дар бораи самтҳои сиёсати дохилӣ ва хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон" аз 22 декабри соли 2017 бо мақсади ҳавасмандгардонии аҳолӣ ҷиҳати истеҳсоли молҳои ниёзи мардум дар хона ва рушди ҳунарҳои мардумӣ аз 1 январи соли 2018 фурӯши чунин молу мавод аз пардохти ҳамаи намудҳои андоз озод намуд.
17. Аз соли 2015 то имрӯз 820 корхонаи истеҳсолӣ бо 20 ҳазор ҷойи нави кории доимӣ, аз ҷумла 80 корхонаи муштарак бо сармояи зиёда аз 800 миллион сомонӣ бунёд ёфтаанд. Дар ин давра беш аз 35 навъи маҳсулоти саноатӣ истеҳсол карда шуд. Умуман, татбиқи бомуваффақияти ислоҳоти иқтисодӣ дар 10 соли охир имкон дод, ки барои рушди устувори иқтисоди кишвар ҳамасола 7 фоиз, таъсиси ҷойҳои кории доимӣ бештар аз 650 ҳазор ва афзоиши даромади аҳолӣ ба 4 баробар таъмин гардад.
18. Муҳоҷирати меҳнатиро метавон яке аз омилҳои асосии таъсирбахш ба бозори меҳнат ва рушди кишвар номид. Бо вуҷуди ин, бо дарназардошти он ки муассисаҳои Созмони Милали Муттаҳид, дар навбати аввал Ташкилоти Байналмилалии Муҳоҷират бо шарикони миллӣ дар Тоҷикистон оид ба масъалаҳои муҳоҷират ҳамкорӣ мекунанд ва онҳо бешак дар таъмини дастгирӣ бо мақсади рушди масъалаҳои марбут ба муҳоҷират бартарӣ доранд. Аз ҷониби шарикони сетарафа ва Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат тасмим гирифта шуд, ки ин масъалаи муҳимми кишвар ба ин барнома дохил карда нашавад. Ҳамзамон, Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат ҷиҳати танзими ҳамкориҳои судманд ва муносибатҳои шарикони стратегӣ бо дигар ташкилотҳо бо мақсади гузаронидани машваратҳои зарурӣ бо шарикони иҷтимоӣ ва ҷалби онҳо дар ҳалли масъалаҳои муҳоҷирати меҳнатӣ дар кишвар ва дар доираи васеъ бо дигар кишварҳои минтақа кӯшиш ба харҷ медиҳад.
§ 3. Сиёсати шуғл
19. Конвенсияи соли 1964 оид ба сиёсат дар соҳаи шуғл (Конвенсияи №122) ва Принсипҳои роҳбарикунандаи ба шуғл нигаронидашуда, барқароршавии устувор ва рушд, ки дар ҷаласаи 103 Конфронси генералии Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат соли 2014 қабул шудаанд, заминаи асосӣ барои ҳалли масъалаҳои марбут ба сифати шуғл ва таҳияи сиёсати миллӣ ва нақшаҳо дар соҳаи шуғл маҳсуб меёбанд.
20. Вазорати меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон сиёсати ягонаи давлатӣ ва ба танзимдарории меъёрии ҳуқуқи дар соҳаи шуғли аҳолиро таҳия намуда, татбиқи он ба салоҳияти Агентии меҳнат ва шуғли аҳолӣ, инчунин муассисаҳои таҳсилоти касбӣ, ки ба сохтори вазорат дохиланд, марбут аст. Инчунин, Вазорати меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолӣ фаъолияти марказҳои такмили ихтисос ва азнавтайёркунии мақомоти дигарро, ки ба бекорон хизмат мерасонанд, ҳамоҳанг мекунад.
21. Соли 2011 Стратегияи давлатии рушди бозори меҳнати Ҷумҳурии Тоҷикистон то соли 2020 қабул шуд. Инчунин, аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 30 декабри соли 2019, №644 "Дар бораи Барномаи давлатии мусоидат ба шуғли аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2020-2022" ба тасвиб расид, ки ҳадафи асосии он фароҳам овардани шароит барои шуғли устувор ва самарабахши аҳолӣ, баланд бардоштани фасеҳии бозори меҳнат ва таъмини ҷойҳои кории бардавом барои шахсони дорои имконияти маҳдуд ва ҷавонон тавассути татбиқи барномаҳои самараноки ба бозори меҳнат равонашуда мебошад.
22. Агентии меҳнат ва шуғли аҳолии Вазорати меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон як қатор барномаҳои фаъол оид ба мусоидат ба шуғли аҳолӣ, аз ҷумла барои ҷавонон пешбинишуда (масалан, ташкили тайёркунӣ ва бозомӯзии касбӣ, корҳои ҷамъиятӣ, мусоидат ба фаъолияти соҳибкорӣ)-ро амалӣ менамояд ва бо ташкили ярмаркаҳои ҷойҳои холии корӣ машғул аст. Инчунин, ҷавонон метавонанд аз хизматрасониҳо тавассути ташкилотҳои зертобеи Кумитаи кор бо ҷавонон ва варзиши назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, ба монанди Биржаи меҳнати ҷавонон, Клуби ҷавонони соҳибкор ва Маркази иттилоотии ҷавонон (хизматрасониҳои иттилоотӣ мерасонад ва курсҳо барои ҷавононро мегузаронад) бархӯрдор шаванд. Биржаи меҳнати ҷавонони назди Кумитаи кор бо ҷавонон ва варзиши назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бо ҷавонон фаъолона кор мебарад, ки дар сохтори худ маркази фарҳанги ҷавонон, "телефони боварӣ" барои ҷавонон, курсҳои кӯтоҳмуддат барои таълими касбҳои гуногун (инчунин курсҳои забономӯзӣ) ва раёсати бокортаъминкунӣ дар хориҷаро доро мебошад. Эътироф кардани тахассусҳои касбӣ ва шаҳодатномакунии шахсоне гузаронида мешавад, ки (ҳамчунин муҳоҷирон) шаҳодатнома оид ба касбро надоранд, вале малакаҳои муайянро дар рафти кор соҳиб шуданд.
23. Гарчанде ки Тоҷикистон аллакай оид ба ҳалли масъалаҳои нобаробарии гендерӣ ва табъиз тавассути қабули санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва дар чаҳорчӯбаи консепсияҳо натиҷаҳои муайянеро ба даст оварда бошад ҳам, татбиқи ин муқаррарот ҳанӯз дар амал ба таври кофӣ самарабахш нест. Нишондиҳандаҳои гендерии кишвар ҳанӯз дар соҳаи таҳсилоти олӣ, инчунин дар соҳаи татбиқи ҳуқуқ ва имкониятҳои иқтисодию сиёсӣ дар сатҳи паст қарор доранд. Бартарӣ ба манфиати писарон дар соҳаи маориф, асосан дар таҳсилоти олӣ, касбияти гендерӣ ва табъизи соҳавӣ, ки нобаробарии даромад аз он бармеояд, татбиқи номукаммали чораҳои пешгирикунандаи сиёсати гендерӣ мавҷуд аст. Занон, писарон ва духтарон, ашхоси дорои имконияти маҳдуд ва пиронсолон бештар дар сатҳҳои гуногун табъиз мешаванд. Дастрасии ин гурӯҳи аҳолӣ ба низоми таҳсилоти давлатӣ, тандурустӣ, раванди қабули қарорҳои моликияти замин ва маблағ дар бисёр ҳолатҳо мушкил мегардад.
§ 4. Ҳифзи иҷтимоӣ ва шароити меҳнат
24. Системаи ҳифзи иҷтимоӣ дар Тоҷикистон аз суғуртаи иҷтимоии ҳатмии давлатӣ барои гурӯҳҳои гуногуни аҳолие, ки даромади меҳнатӣ ва даромад аз фаъолиятҳои дигари расмии меҳнатӣ мегиранд, барои гурӯҳҳои аҳолии камбизоат ва хизматрасониҳои иҷтимоӣ ба шаҳрвандоне, ки дар ҳолатҳои душвори зиндагӣ қарор доранд, иборат мебошад. Ҳифзи иҷтимоӣ барномаҳои суғуртаи иҷтимоиро барои таъмини ҳифзи кормандон ҳангоми ҳомиладорӣ, таваллуди кӯдак, беморӣ, маъюбӣ ё пиронсолӣ, аз даст додани саробон, таъмини нафақаи давлатӣ барои кормандони соҳаи ҳарбӣ, дастгирии иҷтимоии гурӯҳҳои камбизоат ва гурӯҳи аҳолии осебпазир, инчунин онҳое, ки дорои ҳуқуқ ба суғуртаи иҷтимоӣ, хизматрасониҳои иҷтимоӣ ва хизматрасониҳои тиббии ройгон нестанд дар бар мегирад.
25. Соҳаи ҳифзи иҷтимоӣ ба мувофиқати барномаҳои андӯхтӣ ва барномаҳое, ки пардохти саҳмиявиро пешбинӣ намекунанд, асос ёфтааст ва бояд марҳала ба марҳала бо дарназардошти имкониятҳои молиявии давлат ҷорӣ ва вусъат бахшидани сатҳи ҳадди ақалли ҳифзи иҷтимоиро таъмин намояд. Ҳоло танҳо як қисми аҳолии Тоҷикистон бо сатҳи заминавии даромад ва дастрасӣ ба намудҳои асосии кумаки тиббӣ таъмин гардидааст, ба нақша гирифта мешавад, ки тадриҷан ҳамаи гурӯҳи шаҳрвандон бо беҳтар гардидани вазъияти молиявӣ ва захираҳои кадрӣ фаро гирифта мешаванд. Бо вуҷуди маҳдудият, дастгирии иҷтимоӣ то андозае ҳифзи иҷтимоиро таъмин мекунад ва агар он ба хизматрасонии заминавии иҷтимоӣ, бахусус барои ҳалли масъалаи ҳалталаби бозори меҳнат алоқаманд мегардид, имконият медод, то сатҳи камбизоатиро, ки дар тӯли 10 соли охир хеле паст шудааст, коҳиш диҳад.
26. Соли 2016 дар Тоҷикистон ташаббус оид ба баҳодиҳии сатҳи ҳадди ақалли ҳифзи иҷтимоӣ дар асоси муколамаи миллӣ оғоз ёфт. Тоҷикистон дар Аврупо ва Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил дувумин кишварест, ки дар он ин ташаббус зери роҳбарии Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо дастгирии Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат оғоз карда шуд. Ташаббуси мазкур дар асоси Тавсияи №202 Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат дар бораи ҳадди ақали ҳифзи иҷтимоӣ асос ёфтааст, ки давлатҳои иштирокчиро барои ташкили сатҳи ҳадди ақалли ҳифзи иҷтимоӣ дар тӯли ҳаёт барои ҳар як аъзои ҷомеа дастрас, даъват мекунад. Ин кафолатҳо аз дастрасӣ ба намудҳои хизматрасонии асосии тиббӣ, кафолати заминавии гирифтани даромад барои кӯдакон, аҳолии қобили меҳнат ва барои пиронсолонро дар бар мегирад. Дар рафти баҳодиҳӣ, инчунин меъёрҳои ҳадди ақал, ки тибқи Конвенсияи №102 оид ба таъмини ҳадди ақали меъёрҳои иҷтимоӣ соли 1952 кафолат дода шудаанд, ба назар гирифта шудааст.
27. Намояндагони ҳукумат, иттифоқҳои касаба ва корфармоён, ҷомеаи шаҳрвандӣ, муассисаҳои Созмони Милали Муттаҳид, шарикон дар соҳаи рушд ва коршиносони мустақил дар баҳодиҳии шаш намуди таъминоти иҷтимоии дар Конвенсияи №102 оид ба таъмини ҳадди ақалли меъёрҳои иҷтимоӣ соли 1952 муқарраргардида ширкат намуданд. Баҳодиҳӣ нишон дод, ки шаш намуди таъминоти иҷтимоӣ дар амал татбиқ шуда истодааст. Аммо сифати онҳо, фарогирӣ ва ҳаҷми кумакпулиҳо дар сатҳи паст қарор доранд. Соли 2016 ба таъминоти иҷтимоӣ (аз ҷумла тандурустӣ) 25,3 фоиз хароҷоти давлатӣ рост омад, ки ин 9 фоиз камтар нисбат ба 36 фоизи соли 2012 мебошад. Қисми зиёди маблағҳои барои соҳаҳои ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ пешбинишуда ба низоми суғуртаи иҷтимоӣ ва нафақа рост меояд ва барои маблағгузории нафақа ва кумакпулиҳои иҷтимоие, ки аз низоми суғуртаи давлатии иҷтимоӣ бармеоянд, равона карда мешавад.
28. Тавсияҳои асосӣ барои ҳалли мушкилот дар самтҳои афзалиятнок инҳоро дар бар мегиранд:
1) таъмини ройгони хизматрасониҳои тиббӣ барои ҳамаи гурӯҳҳои аҳолӣ;
2) васеъ намудани фарогирии пардохтҳо барои модарон;
3) таъмини ҳамаи кумакпулиҳо барои кӯдакон;
4) тадриҷан баланд бардоштани нафақаи иҷтимоӣ бо дарназардошти афзоиши сатҳи ҳадди ақалли зиндагӣ. Тавсияҳое, ки дар рафти баҳодиҳӣ дар асоси муколамаи миллӣ оид ба ҳифзи иҷтимоӣ пешниҳод шуданд, дар Стратегияи миллии ҳифзи иҷтимоие, ки айни замон дар доираи машваратҳои васеъ бо ҳамаи ҷонибҳои манфиатдор таҳия шуда истодааст, дохил карда мешаванд.
29. Яке аз тавсияҳои баҳодиҳии миллӣ ин оид ба васеъ намудани фарогирии пардохтҳои ҳифзи модар мебошад. Эътироф намудани Конвенсия оид ба ҳифзи модарон соли 2000 (Конвенсияи №183) яке аз афзалиятҳои Созишномаи генералӣ байни Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Федератсияи иттифоқҳои касабаи мустақили Тоҷикистон ва Иттиҳодияи корфармоёни Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2018-2020 мебошад.
§ 5. Сиёсат дар соҳаи музди меҳнат
30. Тоҷикистон Конвенсияи соли 1949 оид ба ҳифзи музди меҳнат (Конвенсияи №95) ва Конвенсияи соли 1951 оид ба подошдиҳии баробар (Конвенсияи №100)-ро ба тасвиб расонид. Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат ва иштирокчиёни сетарафа ҳамкориро ҷиҳати эътироф намудани Конвенсияи соли 1970 оид ба муқаррар намудани музди ҳадди ақал (Конвенсияи №131) идома медиҳанд.
31. Мувофиқи маълумоти Агентии омори назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон соли 2018 музди меҳнати миёнаи моҳонаи номиналӣ 1,233 сомониро (тақрибан 134 доллар) ташкил дод. Музди меҳнати воқеӣ дар соли 2018 3,9 фоиз зиёд шуд ва танҳо 10,8 фоиз дар соли 2017 ва 3,4 фоиз дар соли 2016 афзудааст. Дар маҷмӯъ, ин ҷараёни рушд барои паст кардани сатҳи камбизоатӣ кифоя нест.
32. Ҳадди ақалли музди меҳнат 400 сомониро дар як моҳ (зиёда аз 45 доллар) ташкил мекунад. Танҳо аз соли 2015 то соли 2019 музди меҳнати ҳадди ақал дар ҷумҳурӣ 60 фоиз афзоиш ёфтааст, ки бояд он минбаъд ҳам боло бурда шавад. (аз рӯи баҳодиҳии ҳадди ақалли зиндагӣ дар соли 2018 барои аҳолии қобили меҳнат 601,0 сомонӣ дар як моҳ баробар буд). То ба ҳолати имрӯза, ҳадди ақалли сабади истеъмолӣ танҳо хусусияти тавсиявӣ дошт ва дар кишвар барои ҳисоб кардани андозаи ҳадди ақалли зиндагӣ заминаи қонунӣ мавҷуд нест.
33. Низоми пардохти музди кор дар Тоҷикистон дорои хусусияти тағйирёбии назарраси музди меҳнат мебошад. Дар соҳаи воқеии иқтисодиёт музди меҳнати баландро кормандони соҳаҳои неруи барқ, об ва газтаъминкунӣ - 1676, 52 сомонӣ, сохтмон - 2325,41 сомонӣ ва истихроҷи маъдан - 2422,03 сомонӣ мегиранд. Музди меҳнати пасттарин ба кормандони соҳаи кишоварзӣ - 492,13 сомонӣ ва шароити аз ҳама мусоиди меҳнатӣ барои кормандони бахши молиявӣ - 3203,93 сомонӣ мансуб мебошад. Дар соли 2018 тафовути гендерӣ дар пардохти музди меҳнат ба 40,4 фоиз баробар буд, дар ҳоле ки дар соҳаи кишоварзӣ, тиҷорати меҳмонхона ва тарабхона таносуби занон 20,5-27,0 фоизро ташкил медиҳад.
§ 6. Ҳифз ва бехатарии меҳнат
34. Дар Тоҷикистон нақши нозироти меҳнатро дар ҳалли масъалаҳо оид ба ҳифз ва бехатарии меҳнат эътироф ва дастгирӣ мекунанд. Тоҷикистон Конвенсияи соли 1981 оид ба бехатарӣ ва беҳдошти (гигиенаи) меҳнат (Конвенсияи №155) ва Конвенсияи соли 1947 оид ба нозироти меҳнат (Конвенсияи №81)-ро ба тасвиб расондааст.
35. Нозироти меҳнат тайғир ёфта, ба хадамоти якҷояшуда табдил ёфт. Мутобиқи қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 3 майи соли 2014, №299 вазифаҳои нозироти меҳнат аз ҷониби Хадамоти назорати давлатӣ дар соҳаи меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолӣ (минбаъд-Хадамоти назорати давлатӣ) иҷро мегарданд. Солҳои охир ҳавасмандӣ ба масъалаҳои марбут ба ҳифз ва бехатарии меҳнат мушоҳида гардида, ба яке аз самтҳои афзалиятноки сиёсати давлатӣ табдил ёфтааст. Кормандони Хадамоти назорати давлатӣ ва шарикони иҷтимоӣ аз курсҳои махсуси тайёрии касбӣ ҷиҳати таҳкими неру барои иштирок дар таҳияи сиёсат ва татбиқи чорабиниҳо дар соҳаи ҳифз ва бехатарии меҳнат ва низоми идоракунии хавфҳо, бахусус, барои соҳаҳои хавфнокиашон баланд, ба монанди, сохтмон мегузаранд.
36. Яке аз вазифаҳои асосӣ дар соҳаи ҳифз ва бехатарии меҳнат минбаъд такмил додани низоми давлатии ҳифз ва бехатарии меҳнат, аз ҷумла қонунгузорӣ ва навсозии хадамоти меҳнат боқӣ мемонад. Тафсири миллии ҳифз ва бехатарии меҳнат, ки аз ҷониби шарикони сетарафаи соли 2017 таҳия ва тасдиқ шудааст, пешниҳодҳои мушаххас оид ба такмили заминаи ҳуқуқӣ ва асосҳои ниҳодӣ (институтсионалӣ)-и фаъолияти хадамоти меҳнатро дар бар мегирад. Дар асоси тавсия ва бо дастгирии Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат барномаи нави ҳифз ва бехатарии меҳнат таҳия шуда истодааст, ки дар ояндаи наздик ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон барои баррасӣ пешниҳод карда мешавад.
37. Бояд қайд кард, ки тибқи моддаи 363 Кодекси меҳнати Ҷумҳурии Тоҷикистон назорати ҷамъиятии риояи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба меҳнат ва ҳифзи меҳнатро иттифоқҳои касаба амалӣ менамоянд. Чунин тақсимоти вазифаҳо ба назорати давлатӣ ва ҷамъиятӣ ба рушди муносибатҳои меҳнатӣ дар ҷумҳурӣ мусоидат мекунад, татбиқи меъёрҳои қонунгузории меҳнатро таъмин менамояд ва ба принсипҳои меъёрҳои байналмилалӣ мутобиқ мебошанд.
38. Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат қайд мекунад, ки шароити бехатар ва солими меҳнат на танҳо ба сифати ҷойҳои корӣ мусоидат мекунад, балки ба баланд бардоштани истеҳсолот оварда мерасонад. Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат низоми идоракунии ҳифз ва бехатарии меҳнатро барои дастгирӣ дар сатҳҳои умумидавлатӣ, соҳавӣ ва корхона дар раванди татбиқи ҳифз ва бехатарии меҳнат ва муколамаи иҷтимоӣ ба низоми идоракунии умумӣ, инчунин истифодаи муколамаи иҷтимоӣ ҳамчун воситаи асосие, ки шарикони иҷтимоӣ дар таҳия ва татбиқи стратегияҳо ва сиёсати дахлдор имкони иштирокро доранд, таҳия намудааст. Тавсияи №197 Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат ва принсипҳои махсуси роҳбарикунанда таҳияи барномаи миллӣ оид ба низоми идоракунии ҳифз ва бехатарии меҳнатро дар асоси қонунҳо ва санадҳои меъёрии ҳуқуқии миллӣ пешбинӣ менамоянд.
§ 7. Муколамаи иҷтимоӣ (трипартизм)
39. Тоҷикистон Конвенсияи соли 1976 дар бораи машваратҳои сетарафа (меъёрҳои байналмилалии меҳнат) (Конвенсияи №144), Конвенсияи соли 1948 оид ба озодии ассотсиатсияҳо ва ҳимояи ҳуқуқҳо барои таъсис (Конвенсияи №87) ва Конвенсияи соли 1949 оид ба ҳуқуқи ташкили пешбурди гуфтушунидҳои коллективӣ (Конвенсия №98)-ро ба тасвиб расондааст. Махзани миллии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ барои танзими муносибатҳои меҳнатӣ ва муколамаи иҷтимоӣ дар Кодекси меҳнати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қонунҳои нав дар бораи фаъолияти иттифоқҳои касаба ва корфармоён дарҷ ёфтаанд.
40. Сарфи назар аз мавҷудияти меъёр ва анъанаҳои расидан ба созиш, муколамаи иҷтимоӣ ва сетарафа (трипартизм) мафҳуми нав дар Тоҷикистон мебошад, ки баъди соли 2000 пайдо шудааст. Тибқи эътирофи умум, муколамаи сетарафа дар раванди ташаккули сиёсати иҷтимоиву иқтисодӣ, таҳкими ҳамраъйии иҷтимоӣ ва ташкили муносибатҳои самараноки меҳнат нақши калидиро мебозад.
41. Федератсияи иттифоқҳои касабаи мустақили Тоҷикистон соли 1991 таъсис ёфтааст, ки дорои 17 кумитаи соҳавӣ ва 3 Шӯрои иттиҳодияҳои минтақавӣ мебошад, беш аз 10,000 ташкилотҳои ибтидоиро бо шумораи умумии 1, 2 миллион аъзо муттаҳид менамояд. Федератсияи иттифоқҳои касабаи мустақили Тоҷикистон дорои сохторҳои хубинкишофёфтаи минтақавӣ, шаҳрӣ ва ноҳиявӣ дар ҳамаи ҳудуди маъмурию ҷуғрофӣ мебошад. Федератсияи иттифоқҳои касабаи мустақили Тоҷикистон аъзои Умумии конфедератсияи иттифоқҳои касаба, вориси Федератсияи иттифоқҳои касабаи шӯравӣ мебошад ва ба узвияти иттиҳодияи дигари байналмилалии иттифоқҳои касаба шомил нест.
42. Иттиҳодияи корфармоёни Ҷумҳурии Тоҷикистон соли 2006 таъсис дода шудааст. Айни замон ташкилот тақрибан 700 аъзо дорад, ки асосан аз соҳаи кишоварзӣ (70 фоиз), инчунин аз соҳаҳои саноат, сохтмон ва хизматрасонӣ иборат мебошанд. Намояндагии иттиҳод дар раванди муколамаи сетарафа афзоиш ёфта истодааст.
43. Аз соли 2009 инҷониб Комиссияи сеҷониба оид ба танзими муносибатҳои иҷтимоию меҳнатӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба сифати механизми ниҳодӣ (институтсионалӣ) барои муколамаи сетарафа ва муносибатҳо фаъолият менамояд. Бо муҳлати даврии муайян тарафҳо Созишномаи генералӣ байни Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Федератсияи иттифоқҳои касабаи мустақили Тоҷикистон ва Иттиҳодияи корфармоёни Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2018-2020-ро ба имзо расонид. Ба ҳар ҳол, барои самаранок ва таъсирбахш сохтани муколамаи иҷтимоӣ кӯшиши зиёд лозим аст.
44. Умуман, сарфи назар аз баъзе тағйироти мусбӣ, як қатор мушкилот ҷой доранд, ки ба рушди сеҷониба ва муколамаи сетарафа дар ҷумҳурӣ монеа мешаванд. Асосан, ин аз сабаби нобаробарии таърихии қобилияти ташкилии иттифоқҳои касаба ва иттиҳодияҳои корфармоён, инчунин огоҳии пасти кормандон ва корфармоён дар бораи манфиатҳои аъзогӣ дар ташкилотҳои намояндагон ва иштирок дар кори ташкилотҳои миллии муколамаи иҷтимоӣ мебошанд. Занон дар муколамаи иҷтимоии дуҷониба ва сеҷонибаи тарафайн ба таври нокифоя намояндагӣ менамоянд. Ба ҳисоби миёна танҳо 13 фоизи иштирокдорони иниститутҳои миллии муколамаи сетарафа занҳо мебошанд.
45. Дар навбати худ, неруи нокифояи шарикони иҷтимоӣ, озодии маҳдуди ассотсиатсия ва ҳуқуқи ташкили он, механизмҳои номукаммали бурдани гуфтушунидҳои коллективӣ ва эътирофи пурраи меъёрҳои Байналмилалии меҳнат, инкишофи нокифояи системаи танзими масъалаҳои меҳнатӣ яке аз сабабҳои асосии муқаррар намудани музди меҳнати паст, рушди бахши иқтисодиёти ғайрирасмӣ, сифати пасти шартномаҳои коллективӣ, меҳнатӣ ва ҳосилнокӣ мебошанд. Ҳамин тариқ, зарур аст, ки барои тақвияти иқтидори ниҳодӣ (институтсионалӣ)-и шарикони иҷтимоӣ ҷиҳати зиёд намудани намояндагии онҳо ва фаъол намудани иштироки онҳо дар ислоҳоти қонунгузории меҳнатӣ идома дода шаванд.
§ 8. Принсипҳои асосӣ ва ҳуқуқҳо дар соҳаи меҳнат
46. Аз лаҳзаи эълон гардидани Истиқлолияти давлатӣ то инҷониб Ҷумҳурии Тоҷикистон 52 адад конвенсияи Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат, аз ҷумла 8 конвенсияи умдае, ки принсипҳои асосӣ ва ҳуқуқ дар соҳаи меҳнатро муқаррар мекунанд, аз чаҳор ду конвенсияи афзалиятнок дар соҳаи танзими масъалаҳои меҳнат, бахусус Конвенсияи соли 1947 "Дар бораи нозироти меҳнат" (Конвенсияи №81) ва Конвенсияи соли 1964 оид ба сиёсат дар соҳаи шуғл (Конвенсияи №122), инчунин 39 конвенсияи техникиро ба тасвиб расонидааст.
47. Соли 2016 Кодекси нави меҳнати Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул карда шуд, ки Кодекси меҳнати пештараеро, ки таи 19 сол амал мекард, иваз намуд. Кодекси нави меҳнати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррароти қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи ҳифзи меҳнат" (соли 2009) ва "Дар бораи шарикии иҷтимоӣ, созишномаҳо ва шартномаҳои коллективӣ" (соли 2006), инчунин қисматҳои иловагӣ оид ба ҳифзи маълумоти шахсӣ, тайёркунии касбӣ ва азнавтайёркунӣ, такмили ихтисос ва омӯзиши амалии кормандон, бокортаъминкунӣ, шароити махсуси меҳнат, барои соҳаҳои муайяни кормандон ва шарикии сетарафаро дар бар мегирад. Ҳамчунин, дар он қисмҳои танзимкунандаи музди меҳнат, ҳалли баҳсҳои меҳнатии фардӣ, кафолатҳо ва пардохти кумакпулии кормандон, вақти кор ва додани рухсатиҳо васеътар гардиданд.
2. НАТИҶАҲОИ АСОСӢ ВА САБАҚҲОИ ОМӯХТАШУДА АЗ ТАТБИҚИ БАРНОМАИ ҲАМКОРӢ БАЙНИ ШАРИКОНИ СЕТАРАФАИ ТОҶИКИСТОН ВА ТАШКИЛОТИ БАЙНАЛМИЛАЛИИ МЕҲНАТ БАРОИ СОЛҲОИ 2015-2017
48. Дар солҳои охир лоиҳаҳои ҳамкориҳои рушд, ки фаъолияташонро ба таври назаррас густариш дода, афзалиятҳои муҳимтари самти сиёсат ва эҳтиёҷоти Ҳукумат, шарикони сетарафа дар соҳаи такмил намудани тайёрии касбӣ, сатҳи ҳадди ақалли ҳифзи иҷтимоӣ, ҷамъоварӣ ва таҳлили иттилоот оид ба бозори меҳнат, бехатарӣ ва беҳдошти гигиенаи меҳнат, меҳнати кӯдак, инчунин масъалаҳои дигарро дар бар мегирад, ба фаъолияти иштирокдорони сеҷониба дар Тоҷикистон таъсири мусбат расониданд. Таҳлил ва баҳогузории натиҷаҳои фаъолияти якҷояи шарикони сетарафа дар Тоҷикистон ва Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат дар тӯли панҷ соли охир имконият дод, ки муваффақиятҳои назарраси Ҳукумат, иттиҳодияҳои кормандон ва корфармоёнро дар раванди ноил шудан ба ҳадафҳои меҳнати арзанда инъикос намояд.
49. Кумитаи миллии сетарафа оид ба меҳнати арзанда ва ҳамкорӣ дар соҳаи рушд дар Тоҷикистон, ки моҳи июли соли 2016 таъсис ёфтааст, дар раванди таҳия, пайгирӣ (мониторинг) ва баҳогузории Барномаи ҳамкорӣ байни шарикони сетарафаи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат оид ба меҳнати арзанда барои солҳои 2015-2017 самаранокии фаъолияти худро нишон дод. Кумита барои тақвияти муколамаи иҷтимоӣ, густариши назорат ва вазифаи ҳамоҳангсозии шарикони сетарафа дар раванди ҳамкорӣ бо мақсади рушд ва пешбурди меҳнати арзанда ба барномаи амалиёт табдил ёфтааст.
50. Агентии омори назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон бо дастгирии техникии Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат саволнома барои гузаронидани тадқиқоти қувваи кориро таҳия ва ба талаботи шароити кишвар мутобиқ намуд (соли 2016).
51. Якҷо бо шарикони сетарафаи Озарбойҷон баҳогузории дутарафаи коршиносон оид ба сиёсат ва барномаҳои шуғли ҷавонон гузаронида шуд, ки дар натиҷаи он тавсияҳо оид ба соҳаи сиёсат тартиб дода шуд (соли 2016).
52. Вазорати меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Агентии меҳнат ва шуғли аҳолӣ иқтидори худро дар таҳия ва татбиқи сиёсати шуғл ва самаранокии Агентии шуғли аҳолиро (соли 2017) баланд бардоштанд, мутахассисони Агентии омори назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба масъалаҳои ҷамъоварӣ, коркард, таҳлил ва паҳн намудани маълумот дар бораи бозори меҳнат омӯзонида шуданд (соли 2016).
53. Муассисаҳои таҳсилоти ибтидоии касбӣ (литсейҳои касбӣтехникӣ) ва тайёркунӣ барои ҷорӣ намудани роҳҳои самаранок барои ҷамъоварии маълумот ва такмил додани сиёсати рушди малакаҳои касбӣ неруи худро баланд бардоштанд, бо ёрии методикаи дурнамои талабот ба кадрҳои касбӣ дар соҳаҳои иқтисодиёт бо иқтидори баланди коршиносӣ, барои муайян намудани дурнамои минбаъда ба қувваҳои корӣ бо усули соҳавӣ таҳия ва татбиқ карда шуд, дар се соҳаи стратегии иқтисодиёткишоварзӣ, бахшҳои энергетика ва нақлиёт баҳогузорӣ оид ба талабот ва омӯзиш гузаронида шуд (соли 2016).
54. Барои фаҳмиши амиқи бахши иқтисодии ғайрирасмӣ аз ҷониби тарафҳои манфиатдори миллӣ тавсияҳои Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат №204 ва унсурҳои асосии муносибати Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат ҷиҳати барасмиятдарории бахши иқтисодии ғайрирасмӣ пешниҳод шуданд, талабот ба таҳияи стратегияи умумӣ ва мувофиқакунии сиёсат ва водоркунӣ, талабот ба муколамаи иҷтимоӣ (соли 2017) омода шуданд.
55. Семинарҳои омӯзишӣ барои Федератсияи иттифоқҳои касабаи мустақили Тоҷикистон оид ба масъалаҳои озодии иттиҳодияҳо, муколамаи сетарафа ва гуфтушунидҳои коллективӣ, мутобиқ ба қонунгузории меҳнат, меъёрҳои байналмилалии меҳнат, гузариш аз шуғли ғайрирасмӣ ба расмӣ, гузаронида шудаанд; Федератсияи иттифоқҳои касабаи мустақили Тоҷикистон 20 барномаҳои театрикунонидашударо зери шиори "Аз соя ба нур! Қонунӣ кор намо" дар минтақаҳои Тоҷикистон ташкил намуд (солҳои 2016-2017).
56. Бо дархости Вазорати меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолӣ, ду курси омӯзишӣ дар мавзӯи "Тиҷорати худро оғоз ва такмил деҳ" барои мутахассисони вазорат ва омӯзгорони муассисаи давлатии "Маркази таълимии калонсолони Тоҷикистон" ташкил карда шуд (солҳои 2016-2017).
57. Дар соли 2016 Муколамаи миллӣ оид ба баҳодиҳии ҳадди ақалли ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ, ки дар рафти он диққати махсус ба камбудиҳо ва монеаҳо дар соҳаи сиёсат барои ҷорӣ намудани сатҳи ҳадди ақалли ҳифзи иҷтимоӣ дар асоси муколамаи миллӣ бо иштироки фаъолонаи шарикони иҷтимоӣ ва тарафҳои дигари манфиатдор равонашуда буданд, баргузор гардид. Ҳисоботи ниҳоӣ ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод карда шуд (соли 2018).
58. Тафсири миллӣ оид ба ҳифз ва бехатарии меҳнат нав карда шуд, ки дар он таҳлили маҷмӯии вазъи кунунии ҳифз ва бехатарии меҳнат дар кишвар пешниҳод гардид ва як қатор тавсияҳои муҳим ба Ҳукумат барои таҳияи Барномаи миллӣ оид ба масъалаи мазкур пешниҳод гардиданд (соли 2017).
59. Иқтидори шарикони сетарафа оид ба масъалаҳои ислоҳоти сиёсати соҳаи музди меҳнат ва меъёрҳои меҳнат бо истифода аз таҷрибаҳои беҳтарини байналмилалӣ такмил дода шуд. Тадқиқот оид ба масъалаҳои банақшагирии сиёсат дар соҳаи музди меҳнат, гузаронида шуд, ки барои таҳияи ислоҳоти нави низоми музди меҳнат замина гузошт (соли 2017).
60. Дар солҳои 2016 - 2017 барои татбиқи Нақшаи амалҳо оид ба барҳамдиҳии шаклҳои бадтарини меҳнати кӯдакон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2015 - 2020 ёрӣ расонида шуда, иқтидори зиёда аз 60 нозири меҳнат баланд бардошта шуд. Муассисаи давлатии "Маркази таълими калонсолони Тоҷикистон"-и Вазорати меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон Бахши мониторинги меҳнати кӯдак ва татбиқи он барои мусоидати шуғли ҷавонон дар чор ноҳияи нави таҷрибавӣ хеле васеъ гардонд.
61. Бо вуҷуди ин, дар вақти таҳия ва татбиқи Барномаи нави ҳамкорӣ байни шарикони сетарафаи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат оид ба меҳнати арзанда барои солҳои 2020-2024 баъзе талаботи мавҷударо ба назар гирифтан зарур аст.
62. Фаъолияти самараноки механизмҳои муколамаи сетарафа ва таҳкими Комиссияи сетарафаи танзими муносибатҳои иҷтимоию меҳнатӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон метавонад омили асосии самаранокии ислоҳот ба қонунгузории меҳнат ва пешбурди минбаъдаи меҳнати арзанда дар Тоҷикистон, аз ҷумла дар доираи татбиқи Барнома гардад. Барои такмили минбаъдаи фаъолияти асосии институтсионалӣ ва функсионалии Комиссияи сетарафа тадбирҳои иловагӣ қабул намудан зарур аст.
63. Танзими муносибатҳои шарикии стратегӣ ва ҳамкории самарабахш бо тарафҳои дигари манфиатдори миллие, ки оид ба масъалаҳои муайяне масъуланд ва он масъалаҳо барои шарикони сетарафа афзалиятноканд ва ҳамчун натиҷаҳои асосӣ дар Барнома дохил шуданд, муҳим аст. Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар кори вобаста ба ҳадди ақалли ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ, Вазорати рушди иқтисод ва савдои Ҷумҳурии Тоҷикистон дар кори ба расмият даровардани бахши ғайрирасмии иқтисодиёт ва фароҳам овардани шароити мусоид барои фаъолияти соҳибкорӣ ва Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон дар кори баланд бардоштани самаранокии тайёрии касбӣ шарикони асосӣ мешаванд.
64. Барои ноил шудан ба натиҷаҳои нақшавии Барномаи ҳамкорӣ байни шарикони сетарафаи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат оид ба меҳнати арзанда барои солҳои 2020-2024 равиши стратегии ҳамаҷонибаро тақозо мекунад. Фаъолият дар самтҳои алоҳида ва татбиқи лоиҳаҳо бояд хусусияти ҷудогона надошта бошанд, аммо дар заминаи васеътари Барномаи меҳнати арзанда барои ноил шудан ба вазифаҳои умумӣ равона карда шаванд.
3. АФЗАЛИЯТҲО ВА НАТИҶАҲОИ БАРНОМА
65. Барномаи мазкур дар асоси натиҷаҳои татбиқи Барномаи ҳамкорӣ байни шарикони сетарафаи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат оид ба меҳнати арзанда барои солҳои 2015-2017 асос гузоштааст. Барнома сабақҳои омӯхташуда, натиҷаҳои як силсила тадқиқотҳои маҷмӯӣ ва баҳодиҳиҳои солҳои охир гузаронидашударо ба назар гирифтааст.
66. Афзалиятҳо ва натиҷаҳои асосии Барнома барои солҳои 2020-2024 дар ҳамкории зич бо шарикони сетарафа ва тарафҳои дигари манфиатдори миллӣ (вазоратҳои тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ, маориф ва илм, рушди иқтисод ва савдои Ҷумҳурии Тоҷикистон) таҳия карда шудааст. Машварат ва вохӯриҳои алоҳидаро бо ҳар яке аз шарикони сетарафа, семинари сетарафа оид ба таҳияи Барнома бо иштироки мутахассисони Гурӯҳи дастгирии техникӣ оид ба масъалаҳои меҳнати арзанда ва Бюрои Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат барои кишварҳои Аврупои Шарқӣ ва Осиёи Марказӣ бо роҳбарии директори он, ки моҳи марти соли 2018 гузаронида шуда буд, дар бар мегирад. Баъд аз муҳокимаи ҳамаҷонибаи афзалиятҳо, натиҷаҳои асосии чашмдошт дар давоми семинар ва машваратҳои минбаъда бо шарикони сетарафа, коршиносони Бюрои Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат барои кишварҳои Аврупои Шарқӣ ва Осиёи Марказӣ лоиҳаи аввали Барномаро таҳия намуд.
67. Даври дуюми машварат бо иштироки намояндагони ҳукумат, иттиҳодияҳои кормандон ва корфармоён дар Тоҷикистон ва мутахассисони техникии штаб-квартираи Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат баргузор гардид. Машваратҳо ба шакли муайян даровардани натиҷаҳои Барнома дар асоси таҳлили вазъ дар кишвар бо дарназардошти муҳлати Барнома, мавҷудияти экспертизаи техникӣ, захираҳо ва иқтидор равона шуда буданд. Ин усул барои таҳияи барномаи мувофиқашуда, бо дарназардошти афзалиятҳои миллии рушди устувор ва афзалиятҳои бесобиқаи Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат имконият дод.
68. Тибқи натиҷаҳои тадқиқот дар соҳаҳои вобаста ба ваколат ва афзалиятҳои бо бартарии Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат гузаронидашуда, афзалиятҳои зерини Барнома муайян гардиданд:
- афзалияти 1. Мусоидат ба рушди фарогир (инклюзив)-и иқтисодӣ бо роҳи таъсиси ҷойи кории арзанда ва тақвияти иқтидори институтҳои бозори меҳнат;
- афзалияти 2. Беҳтар намудани шароити меҳнат ва тавсеаи ҳимояи иҷтимоӣ барои занон ва мардон;
- афзалияти 3. Тақвияти иқтидори шарикони сетарафа ва иниститутҳои муколамаи иҷтимоӣ ҷиҳати ҳалли масъалаҳои ҳалталаби афзалиятнок дар соҳаи меҳнат.
69. Бо дарназардошти нақши муҳимми мусоидат ба Барномаи меҳнати арзандаи Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат дар кишвар, дар рафти татбиқи Барнома масъалаҳои бетаваққуф, аз ҷумла меъёрҳои байналмилалии меҳнат, муколамаи сетарафа, баробарии гендерӣ ва роҳ надодан ба табъиз, инчунин гузариши одилона ба бехатарии экологӣ ба назар гирифта мешаванд.
§ 1. Афзалият 1. Мусоидат ба рушди фарогир (инклюзив)-и иқтисодӣ бо роҳи таъсиси ҷойи кори арзанда ва тақвияти иқтидори институтҳои бозори меҳнат
70. Натиҷаи 1.1. Иқтидори неруи Агентии меҳнат ва шуғли аҳолӣ дар таъмини хизматрасонии босифат барои корфармоён, ҷавонони бекор ва муҳоҷирони баргашта тақвият дода шуд.
71. Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон барои ҳалли масъалаҳои ҳалталаби соҳаи шуғли аҳолӣ тавассути қабули қонунҳо, татбиқи сиёсат ва барномаҳо дар бозори меҳнат фаъолона кор бурда истодааст. Дар сатҳи сиёсӣ дар кишвар Стратегияи давлатии рушди бозори меҳнати Ҷумҳурии Тоҷикистон то соли 2020, Стратегияи сиёсати давлатии ҷавонон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон то соли 2020, инчунин, Барномаи давлатии мусоидат ба шуғли аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2020-2022 амал мекунанд.
72. Яке аз самтҳои афзалиятноки калидии Вазорати меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон ин тақвияти неруи Агентии меҳнат ва шуғли аҳолӣ мебошад. Ин ҳадаф низ дар як қатор лоиҳаҳои ҳамкориҳо бо мақсади рушд, ки дар Тоҷикистон амал мекунанд, инъикос гардидаст. Нақши муҳими Агентии меҳнат ва шуғли аҳолӣ дар татбиқи сиёсат дар соҳаи меҳнат ҷиҳати роҳ надодан ба ҷудошавии иҷтимоӣ ва чораҳои ҳавасмандкунанда барои таъсиси ҷойҳои кори арзанда, хусусан барои гурӯҳҳои иҷтимоии осебпазири аҳолӣ, аз ҷумла ҷавонони бекор, муҳоҷирони ба ватан баргашта, коргарони соҳаи кишоварзӣ ва бахши ғайрирасмии иқтисодиёт, афзалияти Барномаи мазкур баланд бардоштани неруи Агентии меҳнат ва шуғли аҳолӣ тавассути гузаронидани чорабиниҳои омӯзишӣ, мубодилаи таҷрибаҳои пешқадам дар бораи тадбирҳои сиёсати фаъолонаи бозори меҳнат, такмили низоми иттилоотии бозори меҳнат ва ҷамъоварии саривақтии маълумоти омории гендерӣ - сегрегирӣ оид ба бозори меҳнат, аз ҷумла таҳияи нишондиҳандаҳо оид ба меҳнати арзанда дар доираи Ҳадафҳои рушди устувор ба шумор меравад.
73. Таъмини хизматрасониҳои босифат ба корфармоён ва бекорон мақомоти шуғли аҳолиро барои аҳолӣ бештар ҷолибтар гардонида, имконият медиҳад, ки ҳамчун иштироккунандаи боэътимод дар бозори меҳнат, ба сифати таҳкурсии институтсионалӣ барои рушди фарогирӣ (инклюзивӣ) баромад кунад. Ба роҳ мондани муносибатҳои шарикӣ бо иштирокдорони дигари бозори меҳнат, ба монанди муассисаҳои таҳсилоти ибтидоии касбӣ ва тайёркунӣ, агентиҳои хусусии шуғл, инчунин иттиҳодияҳои корфармоён ва коргарон ҷиҳати таҳияи сиёсати умумӣ, ки ба таъмини шуғли мувофиқ равона карда шудааст, заминаи устувор мегузорад.
74. Натиҷаҳои миёна ва хизматрасонӣ:
- омӯзонидани кормандони Агентии меҳнат ва шуғли аҳолӣ оид ба мавзӯъҳои зерин: сиёсати фаъол дар бозори меҳнат, бо дарназардошти хусусияти бозори меҳнати Тоҷикистон, хизматрасонӣ ба корфармоён ва бекорон, ҳамчунин гурӯҳи осебпазири аҳолӣ, низоми иттилоотии бозори меҳнат ва ғайра;
- омӯзонидани мутахассисони Вазорати меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Агентии меҳнат ва шуғли аҳолӣ оид ба масъалаҳои таҳлили маълумоти омории бозори меҳнат ва индикаторҳои меҳнати арзанда;
- иштироки мутахассисони Вазорати меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии меҳнат ва шуғли аҳолӣ ва шарикони сетарафа дар мубодилаи дониш ва таҷрибаи пешқадам дар рафти гузаронидани шарҳи мавзӯи сиёсат мутобиқи Ташаббуси глобалии Созмони Милали Муттаҳид оид ба масъалаҳои ҷойи кори арзанда ва вохӯриҳои кишварҳои минтақавӣ оид ба масъалаҳои таъмини шуғли ҷавонон;
- гузаронидани сафарҳои шиносоӣ барои мубодилаи таҷрибаҳои пешқадам дар татбиқи барномаҳои фаъоли сиёсати бозори меҳнат, ҳамзамон диққати махсус барои таъсиси ҷойҳои корӣ барои ҷавонон ва гурӯҳҳои осебпазири иҷтимоии аҳолӣ;
- дастгирии барномаи мусоидат барои фаъолияти соҳибкорӣ ва худишғол барои духтарон ва писароне, ки дар деҳоти Тоҷикистон зиндагӣ мекунанд, бо таваҷҷуҳ ба кормандони ғайрирасмӣ ва муҳоҷирони баргашта.
75. Нишондиҳандаҳо:
- шумораи кормандони Агентии меҳнат ва шуғли аҳолӣ, дар тақсимоти ҷинсият, малакаю дониш ва салоҳиятнокиро барои хизматрасонии босифат ба корфармоён, ҷавонони бекор, худишғол ва муҳоҷирони баргашта баланд бардоштанд;
- шумораи хизматрасониҳои нав барномаҳои омӯзишӣ, ки аз ҷониби Агентии меҳнат ва шуғли аҳолӣ барои дастгирии гурӯҳҳои мақсаднок ё шумораи барномаҳои мавҷуда ва барномаҳои таълимӣ васеъ гарданд;
- шумораи барномаҳои пилотӣ барои гурӯҳи осебпазири аҳолӣ дар марказҳои интихобшудаи шуғл бомуваффақият аз имтиҳон гузаштанд.
76. Натиҷаи 1.2. Неруи институтҳои таҳсилоти касбӣ-техникӣ ва тайёркунии касбӣ бо мақсади бартараф намудани тафовут байни талабот ва пешниҳодот дар бозори меҳнат баланд бардошта шуд.
77. Тибқи баҳогузории Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат иштирокдорони сетарафа ва тарафҳои дигар барои тақвияти неруи худ дар соҳаи муайяни тайёрии касбӣ манфиатдоранд. Тавассути баланд бардоштани неруи ҳукумат, шарикони иҷтимоӣ, мақомоти ваколатор, ташкилотҳои соҳавӣ ва тарафҳои дигари манфиатдор дар раванди таҳлил, таҳия ва татбиқи ислоҳоти низоми тайёрикунии касбии миллӣ ва системаи соҳавии тайёрии касбӣ ба ин ноил шудан мумкин аст. Чорабиниҳо оид ба тақвияти иқтидор омилҳои гендериро ба назар гирифта, инҳоро дар бар мегирад: баланд бардоштани донишҳо дар самтҳои муайяни тайёрии касбӣ тавассути омода намудани шарҳи донишҳои коршиносони байналмилалӣ ва гузаронидани семинарҳо оид ба мубодилаи таҷриба, мукаммал намудани малакаҳо оид ба ошкорсозӣ, ташаккул ва ҳалли масъалаҳои ҳалталаб дар соҳаҳои муайяни тайёрии касбӣ бо воситаи нишон додани усулҳои иҷрои вазифаҳо дар семинарҳои омӯзишӣ, рушди иқтидори амалии шахсоне, ки қарорҳо қабул мекунанд ва кормандони низоми тайёрии касбӣ дар ҳалли масъалаҳо ва мушкилот дар соҳаҳои муайяни тайёрии касбӣ ва татбиқи тағйирот тавассути лоиҳаҳои пилотӣ дар шароити кишвар ва соҳаҳои алоҳида ва пешбурди омилҳои идоракунии самараноки низоми тайёрии касбӣ.
78. Дониш ва малакаҳои бадастоварда тавассути мубодилаи таҷрибаҳо дар раванди лоиҳаҳои алоҳидаи пилотӣ, аз ҷумла муваффақиятҳо ва нокомиҳо дар доираи татбиқи лоиҳаҳои шабеҳи Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат дар давлатҳои дигар мукаммал карда мешаванд.
79. Дар сатҳи миллӣ Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат ба шарикони сетарафа ва тарафҳои дигари манфиатдор барои гузаронидани сиёсати миллӣ ва стратегияҳои тайёрии касбӣ мутобиқи воситаҳои Байналмилалии рушди иқтидори кадрӣ, дарёфт ва истифодаи дониш оид ба идоракунии самараноки низоми таҳсилоти ибтидоии касбӣ ва тайёркунӣ, барои истифодаи самараноки усулҳо ва технологияҳои таҳлили талабот ба қувваи кории ботаҷриба ва банақшагирии талабот барои шомил шудан ба муассисаҳои таҳсилоти касбӣ-техникӣ ва тайёркунӣ, инчунин барои таъсиси низоми миллии касбии гендерӣ-ҳассос равонашуда кумак мекунад. Дар сатҳҳои соҳавӣ Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат ба ҷонибҳои манфиатдор ҷиҳати татбиқ ва мукаммал намудани низоми идоракунии муассисаҳои соҳавии таҳсилоти касбӣ-техникӣ ва тайёркунӣ барои таҳия ва истифодаи стандартҳои касбӣ, ихтисос, барномаҳои омӯзишии касбӣ ва воситаҳои баҳодиҳӣ дастгирӣ менамояд.
80. Ба шарикони иҷтимоӣ дар таҳкими иқтидорашон барои иштироки самарнок дар муколамаи иҷтимоӣ оид ба масъалаҳои таҳсилоти ибтидоии касбӣ ва тайёркунӣ дар сатҳи миллӣ ва соҳавӣ ва пешбурди омилҳои идоракунии самараноки низоми тайёрии касбӣ мусоидат хоҳад кард.
81. Чораҳои болозикр дар доираи лоиҳаи "Истифодаи стратегияи омӯзишии касбии мутахассисони Гурӯҳи 20", марҳилаи 2 татбиқ мегарданд, Стратегияи амалигардонӣ дар раванди гузаронидани машваратҳо бо иштирокдорони сетарафа мукаммал карда мешавад.
82. Натиҷаҳои фосилавӣ ва хизматрасонӣ:
- омӯзиш ва баланд бардоштани иқтидори (неруи) институтҳои дахлдори миллӣ барои таҳияи сиёсати миллӣ ва стратегияҳои тайёрии касбӣ дар асоси талаботи меъёрҳои байналмилалии рушди иқтидорӣ кадрӣ;
- омӯзиш ва баланд бардоштани қобилияти муассисаҳои дахлдори миллӣ барои татбиқ ё такмили низоми идоракунии муассисаҳои миллӣ ё ин ки соҳавии таҳсилоти ибтидоии касбӣ ва тайёркунӣ барои таъмини самаранокии онҳо;
- машваратҳои техникӣ оид ба масъалаҳои истифодаи усулҳои самаранок ва технология барои таҳлили талабот ба қувваи кори боихтисос ва барои ба нақшагирии қабул ба муассисаҳои таҳсилоти ибтидоии касбӣ ва тайёркунӣ;
- машваратҳои техникӣ оид ба масъалаҳои рушди низоми миллии касбии гендерӣ-ҳассос дар асоси натиҷаҳои пурсиш оид ба талабот ва пешниҳод ба бозори меҳнат ва тавсияҳои сетарафа;
- машваратҳои техникӣ оид ба масъалаҳои таҳия ва истифодаи стандартҳои касбӣ, ихтисос, барномаҳои тайёрии касбӣ, инчунин воситаҳои баҳогузорӣ дар ҳамкории зич бо иттиҳодияҳои корфармоён ва кормандон;
- семинарҳои омӯзишӣ барои роҳбарони иттифоқҳои касаба бо мақсади таъмини иштироки самараноки онҳо дар муколамаи иҷтимоӣ ва идоракунии низоми тайёрии касбӣ, таҳияи сиёсат дар соҳаи таҳсилоти ибтидоии касбӣ ва тайёркунӣ, навсозии низоми тайёрии муаллимон, тренерҳои низоми таҳсилоти ибтидоии касбӣ ва тайёркунӣ, таҳкими иқтидори онҳо оид ба масъалаҳои меъёрҳои Байналмилалии меҳнат ва муносибатҳои меҳнатӣ.
83. Нишондиҳандаҳо:
- ҳуҷҷати стратегии сиёсати ба ислоҳоти низоми миллии таҳсилоти ибтидоии касбӣ ва тайёркунӣ равонагардида, ки ба меъёрҳои Байналмилалии рушди иқтидори кадрӣ ҷавобгӯ мебошад;
- мутобиқи арзёбии шарикони сетарафа ва тарафҳои дигари манфиатдор дар охири соли 2021 низоми миллӣ ва соҳавии таҳсилоти касбӣ-техникӣ ва тайёркунӣ коҳиш додани фарқияти байни талабот ва пешниҳодотро дар бозори меҳнат таъмин мекунад;
- шумораи дар амал истифода намудани усулҳои самаранок ва технология барои таҳлили гендерӣ бетарафии талабот ба қувваи кории баландихтисос ва банақшагирии қабул ба муассисаҳои миллии таҳсилоти ибтидоии касбӣ ва тайёркунӣ онҳо.
84. Натиҷаи 1.3: Чораҳо ҷиҳати фароҳам овардани муҳити мусоид барои рушди корхонаҳои устувор ва расмикунонии шуғл андешида шуданд.
85. Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дархостро барои мусоидат дар таҳияи стратегияи якҷояи миллӣ ҷиҳати барасмиётдарории иқтисоди ғайрирасмиро моҳи майи соли 2017 қабул кард. Дар ҷавоб ба ин дархост Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат дар ҳамкорӣ бо мутахассисон ва шарикони сетарафа дар Тоҷикистон нақшаи амалро таҳия намуданд. Ҳамчун қадами аввал ташхиси андоза, хусусият ва сабабҳои шуғли ғайрирасмиро дар асоси методологияи бо шарикони сетарафа мувофиқашуда гузаронид. Муҳокимаи натиҷаҳо ба таҳияи нуқтаи назари ягонаи тарафҳои манфиатдор, аз ҷумла шарикони сетарафа вобаста ба мазмун, афзалиятҳо ва имконияти таҳқиқоти ҳамаҷонибаи оянда оид ба масъалаҳои муайян ва тадбирҳои сиёсат оварда мерасонад.
86. Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат ба шарикони сетарафа дар таҳияи стратегияи мувофиқашуда ва ҳамгироишуда барои мусоидати гузариш аз иқтисодиёти ғайрирасмӣ ба расмӣ тибқи Тавсияи Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат №204 ва бо дарназардошти хусусияти кишвар дастгирӣ менамояд.
87. Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат татбиқи ин барномаро тавассути мубодилаи таҷрибаи пешқадам бо кишварҳо-иштирокдорони дигар ва истифодаи натиҷаҳои пешинаи лоиҳаҳои Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат, ки барои таъмини шуғли расмӣ дар Тоҷикистон ба монанди, ташкили намоишҳои сайри театрӣ иттифоқҳои касаба идома хоҳад дод. Иттиҳодияи кормандон ва корфармоён барои таҳия ва пешкаши хизматрасониҳои нав ва ё таҷдиди назаркарда дар бахши иқтисодиёти ғайрирасмӣ, инчунин дар татбиқи чораҳое, ки барои барасмиятдарорӣ равона шудаанд, дастгирӣ карда мешавад. Воситаҳои махсуси Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат барои васеъ кардани неруи имкониятҳо дар соҳаи барасмиётдарорӣ ба шароити Тоҷикистон мутобиқ ва истифода менамоянд.
88. Корфармоён дар гузаронидани баҳодиҳии шароити мусоид барои фаъолияти корхонаҳои устувор ва омода намудани пешниҳодҳои сиёсӣ барои фароҳам овардани шароити мусоид ба пешбурди соҳибкорӣ (тиҷорат), ки дар навбати худ барои рушди устувори ҳаҷми истеҳсолот ва шуғл мусоидат мекунанд, дастгирӣ меёбанд.
89. Натиҷаҳои фосилавӣ ва хизматрасонӣ:
- корҳои иттилоотӣ-фаҳмондадиҳӣ ва табодули дониш дар бораи бахши иқтисоди ғайрирасмӣ, таҷрибаҳои пешқадами байналмилалӣ ва тадбирҳое, ки барои барасмиятдарорӣ мусоидат мекунанд;
- гузаронидани ду таҳқиқоти ташхиси (сифатӣ ва миқдорӣ: аз рӯи аломати ҷинсӣ ҷудо - кардашуда) аз ҷониби шарикони сетарафа бо дастгирии Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат;
- баҳодиҳии сетарафа оид ба натиҷаҳои тадқиқот, таҳияи тавсияҳои сиёсат барои ҳавасмандгардонии раванди барасмиятдарорӣ дар асоси тадқиқоти ташхисӣ аз ҷониби шарикони сетарафа;
- дастгирии техникӣ дар таҳияи барномаи маҷмӯии гендерӣ-ҳассосӣ оид ба кам кардани сатҳи иқтисодии ғайрирасмӣ;
- омӯзонидани шарикони сетарафа оид ба масъалаҳои ҳавасмандкунии гузариш ба шуғли расмӣ бо дарназардошти Тавсияи №204 оид ба гузариш аз иқтисоди ғайрирасмӣ ба расмӣ;
- кумаки техникӣ дар таҳия ва татбиқи хизматрасониҳои гендерӣҳассосӣ ва ё тадбирҳое, ки барои гузариш ба шуғли расмӣ мусоидат мекунанд;
- омӯзонидан ва дастгирии техникии Федератсияи иттифоқҳои касабаи мустақили Тоҷикистон, ки барои тақвияти ҳифзи манфиатҳои кормандони ғайрирасмӣ тавассути татбиқи самараноки ҳуқуқ барои озодии иттиҳодия ва музокироти коллективӣ равона карда шудааст;
- дастгирии техникии Иттиҳодияи корфармоёни Ҷумҳурии Тоҷикистон дар гузаронидани баҳодиҳии муҳити мусоид барои фаъолияти корхонаҳои устувор.
90. Нишондиҳандаҳо:
- тавсияҳои сетарафа барои ҳавасмандгардонии барасмиятдарорӣ дар асоси Тавсияҳо №204 оид ба гузариш аз иқтисоди ғайрирасмӣ ба расмӣ равона карда шудааст;
- шумораи кормандони ташкилотҳои мақсаднок (дар тақсимоти ҷинсият), ки донишу малакаи мукаммалро оид ба масъалаҳои барасмиятдарорӣ нишон медиҳанд;
- шумораи далелҳои ҳимояи самараноки Федератсияи иттифоқҳои касабаи мустақили Тоҷикистон ҳуқуқ ва намояндагии манфиати кормандон дар бахшҳои гуногуни иқтисоди ғайрирасмӣ;
- миқдори тадбирҳое, ки аз ҷониби Иттиҳодияи корфармоёни Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷиҳати фароҳам овардани шароити мусоид барои фаъолияти корхонаҳои устувор равона карда шудааст.
§ 2. Афзалияти 2. Беҳтар намудани шароити меҳнат ва тавсеаи ҳимояи иҷтимоӣ барои занон ва мардон.
91. Натиҷаи 2.1. Низоми меъёрбандӣ ва пардохти меҳнат бо иштироки шарикони иҷтимоӣ такмил дода шуд.
92. Дар давоми ду соли охир Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат барои шарикони сетарафа дар гузаронидани тадқиқот оид ба масъалаҳои сиёсати музди меҳнат дар Тоҷикистон, дар баробари ин таваҷҷуҳи хосаро ба масъалаҳои зерин: ҳаҷми ҳадди ақалли музди меҳнат, музокироти коллективӣ оид ба ҳаҷми музди меҳнат, музди меҳнати баробар ва меъёрбандии музди меҳнатро дастгирӣ намуд.
93. Муҳокимаи тавсияҳои гурӯҳи корӣ, ки аз ҷониби тарафҳои манфиатдори миллӣ дар асоси натиҷаҳои тадқиқот таъсис шудааст, ҳамчун асос барои таҳияи ҳуҷҷати таҳлилӣ, ки дар он самтҳои асосии ислоҳот дар соҳаи музди меҳнат ва муқаррар намудани меъёрҳои меҳнат то соли 2026 инъикос ёфтаанд, хизмат хоҳанд кард. Дар рафти омӯзиш дар бораи музди меҳнат ва музокироти коллективӣ оид ба муқаррар намудани андозаи музди меҳнат иштирокдорони сетарафа тасаввуроти дақиқ оид ба омилҳои муайянкунии ҳаҷми музди меҳнат пайдо мекунанд. Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат барои мубодилаи дониш оид ба масъалаҳои музди меҳнат бо таҷрибаи байналмилалӣ шинос намуда, барои ташаккули сиёсати музди меҳнат мусоидат мекунад.
94. Натиҷаҳои фосилавӣ ва хизматрасонӣ:
- баланд бардоштани иқтидори иштирокдорони сетарафа барои ислоҳот ва татбиқи низоми музди меҳнат дар бахшҳои давлатӣ ва хусусӣ;
- таъсиси гурӯҳи кории сетарафа бо дарназардошти таносуби гендерӣ барои мунтазам баррасӣ намудани сиёсати музди меҳнат ва ислоҳоти низоми музди меҳнат;
- аз ҷониби шарикони сетарафа қабули консепсияе, ки ба такмили низоми муқаррар кардани ҳаҷми музди меҳнат ва меъёрбандии меҳнат то соли 2026 равона гардидааст;
- таҳияи тавсияҳо барои татбиқи консепсия бо дастгирии Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат;
- баланд бардоштани иқтидор ва мубодилаи донишҳо оид ба масъалаҳои музди меҳнат барои мутахассисони Вазорати меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолӣ, Иттиҳодияи корфармоёни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Федератсияи иттифоқҳои касабаи мустақили Тоҷикистон;
- омӯзиши шарикони иҷтимоӣ барои мустаҳкам намудани нақши онҳо дар музокироти коллективӣ дар сатҳи соҳа ва ташкилотҳо оид ба масъалаҳои музди меҳнат ва пардохтҳои иҷтимоӣ, аз ҷумла дар соҳаи ҳосилнокии меҳнат равонашуда.
95. Нишондиҳандаҳо:
- шумораи кормандони муассисаҳои дахлдор (дар тақсимоти ҷинсҳо) бо нишондоди такмили дониш ва малакаи мукаммал оид ба сиёсати музди меҳнат ва музокироти коллективӣ ҷиҳати муқаррар намудани андозаи музди меҳнат;
- ҳуҷҷати консептуалие, ки нақшаи пешакии ташаккули сиёсатро дар соҳаи музди меҳнат ва меъёрбандии меҳнат фаро мегирад дар ҳамкории зич бо шарикони иҷтимоӣ мутобиқи муқаррароти Конвенсияи №131 ва санади дигари дахлдори Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат таҳия гардидааст;
- миқдори тадбирҳое, ки дар доираи консепсияи нав пешбинӣ шудаанд ва бо дастгирии Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат амалӣ карда мешаванд.
96. Натиҷаи 2.2. Фаъолияти самараноки нозирони меҳнат баланд бардошта шуд.
97. Корхонаҳои истеҳсолӣ ва рақобатпазир барои таъмини меҳнати арзанда, бехатарӣ ва гигиенаи шахсӣ ва рушди некуаҳволии кормандон, инчунин риояи ҳуқуқи онҳо зарур мебошанд. Корхонаҳое, ки имконияти ҳастӣ, инкишоф ва рушдро доро мебошанд, метавонанд ҷои корро таъсис ва ҳифз намоянд. Дар навбати худ нигоҳдорӣ ва мунтазам баланд бардоштани маҳсулнокӣ ва рақобатпазирии худи корхонаҳо, яъне устувории онҳо ба меҳнати арзанда замина маҳсуб меёбад. Корхонаҳое, ки ба масъалаҳои бехатарии меҳнат ва беҳдошти гигиенаи меҳнат, инчунин некуаҳволии кормандон, риояи ҳуқуқҳои кормандон ва ҷалби онҳо дар иштироки фаъолона дар равандҳои истеҳсолӣ диққати ҷиддӣ медиҳанд, барои бартараф намудани мушкилоти марбут ба афзоиши бозорҳои ҷаҳонӣ ва зиёдшавии рақобат дар вазъияти беҳтар қарор доранд. Онҳо инчунин тезтар ба талаботи истеъмолкунандагоне, ки боз серталаб мешаванд, диққат медиҳанд.
98. Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат муносибати системавиро идома медиҳад ва барои такмил додани системаи миллии ҳифз ва бехатарии меҳнат тавассути мусоидат барои таъсис додани сохтори сетарафа ҳифз ва бехатарии меҳнат ва тасдиқи Барномаи миллии ҳифз ва бехатарии меҳнат бо дарназардошти тавсияҳо, ки ба шарҳи миллии ҳифз ва бехатарии меҳнат нав дохил шуданд, кумаки техникиро таъмин менамояд.
99. Ин фаъолият барои истифодаи конвенсияҳои тасдиқшуда, махсусан Конвенсияи соли 1947 "Дар бораи нозироти меҳнат" (Конвенсияи №81) ва Конвенсия соли 1981 "Дар бораи бехатарӣ ва гигиенаи меҳнат" (Конвенсияи №155), инчунин барои пешбурди Конвенсияи соли 1969 "Оид ба хадамоти меҳнат дар кишоварзӣ" (Конвенсия №129), Конвенсияи соли 2001 "Бехатарӣ ва гигиенаи меҳнат дар соҳаи кишоварзӣ" (Конвенсияи №184) ва Конвенсияи соли 2006 "Оид ба асосҳои пешбурди бехатарии меҳнат ва гигиенаи меҳнат" (Конвенсияи №187) мусоидат мекунад.
100. Таҳлили мутобиқатии қонунгузории миллӣ ба стандартҳои байналмилалии меҳнат гузаронида мешавад, аз рӯи натиҷаи он Хадамоти назорати давлатӣ дар соҳаи меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолӣ таҷдид хоҳад шуд. Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат чорабиниҳо оид ба васеъ намудани неруи имконпазири кормандони Хадамоти назорати давлатӣ дар соҳаи меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолӣ, аз ҷумла муҳокимаи масъалаҳои ба монанди, идораи фаъолияти хадамоти меҳнат, низоми тафтишот, баҳисобгирӣ ва огоҳкунӣ оид ба ҳодисаҳои нохушро фароҳам меорад. Диққати махсус ба таҳкими нақши муколамаи иҷтимоӣ дар ҳалли масъалаҳои ҳифз ва бехатарии меҳнат ва хадамоти меҳнат дода мешавад.
101. Натиҷаҳои фосилавӣ ва хизматрасонӣ:
- чорабиниҳои омӯзишӣ барои кормандони Хадамоти назорати давлатӣ дар соҳаи меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолӣ оид ба масъалаҳои баҳодиҳии хавфҳо ҷиҳати мусоидат ба риояи қонунгузоре, ки фаъолияти корхонаҳои хурду миёнаро танзим менамояд;
- баланд бардоштани иқтидори Вазорати меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Хадамоти назорати давлатӣ дар соҳаи меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолӣ ва шарикони иҷтимоӣ;
- таҳия ва татбиқи нақшаҳои стратегии Хадамоти назорати давлатӣ дар соҳаи меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолӣ, ки барои таъмини риояи меъёрҳои меҳнат равона карда шудааст.
102. Нишондиҳандаҳо:
- ҳиссаи нозирони меҳнат (аз шумораи умумии кормандони Хадамоти назорати давлатӣ дар соҳаи меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолӣ бо тақсимот аз рӯи аломатҳои ҷинсият), ки огоҳӣ ва малакаи бештар барои таъмини риояи қонунгузорӣ, махсусан дар корхонаҳои хурду миёна нишон додаанд;
- шумораи кормандони Вазорати меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолӣ, Хадамоти назорати давлатӣ дар соҳаи меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолӣ ва шарикони иҷтимоӣ (аз рӯи ҷудокунӣ ба ҷинсҳо), ки дар чорабиниҳои байналмилалӣ ва миллӣ оид ба беҳтар намудани шароити меҳнат ва риояи меъёрҳои меҳнат дар корхонаҳо иштирок намуданд;
- стратегия ва нақшаи кории солонаи Хадамоти назорати давлатӣ дар соҳаи меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолӣ ба талаботи меъёрҳои байналмилалии меҳнат ҷавогӯ мебошад.
103. Натиҷаи 2.3. Низоми ҳифзи иҷтимоӣ бо роҳи ҷорӣ намудани кафолатҳои сатҳи ҳадди ақалли иҷтимоӣ беҳтар гардид.
104. Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат ба шарикони сетарафа дар Тоҷикистон барои фаъолона қабул намудани чораҳо оид ба тартиби қонунгузорӣ ва ҳуҷҷатҳои сиёсӣ, ки барои ҷорӣ намудани сатҳҳои ҳадди ақалли ҳифзи иҷтимоӣ ва мунтазам васеъ намудани онҳо, инчунин таҳкими низоми ҳифзи иҷтимоӣ мусоидат менамоянд. Ҳифзи иҷтимоӣ ин масъулияти иҷтимоӣ-иқтисодӣ мебошад, ки ба шарофати он сатҳи камбизоатӣ, маҳдудият ва нобаробарии иҷтимоӣ коҳиш ёфта, устувории иҷтимоӣ баланд бардошта мешавад. Вай, инчунин, метавонад ба афзоиши иқтисодӣ тавассути афзоиши даромадҳои хонавода ва ҳавасмандгардонии талабот дар бозори дохилӣ, инчунин рушди сармояи инсонӣ ва баланд бардоштани ҳосилнокии меҳнат мусоидат намояд. Ҳамин тариқ, ҳифзи иҷтимоӣ дар таъмини рушди фарогир ва рушди устувор нақши муҳим мебозад.
105. Татбиқи ташаббус оид ба баҳодиҳии сатҳи ҳадди ақалли ҳифзи иҷтимоиро дар асоси муколамаи миллӣ идома дода, Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат барои иштирокдорони сетарафа ҷиҳати ҷустуҷӯи намудҳои нави вусъатдиҳии сатҳи ҳадди ақалли ҳифзи иҷтимоӣ, аз ҷумла гузаронидани таҳлили дақиқи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва буҷет дар самтҳои афзалиятноки зайл дастгирӣ менамояд: шарҳи қонунгузории миллӣ дар асоси меъёрҳои Байналмилалии меҳнат оид ба ҳифзи модарон; таҳлили буҷете, ки барои ҳифзи иҷтимоӣ ҷудо карда мешавад; аз нав дида баромадани стратегияи миллии ҳифзи иҷтимоӣ ва тадбирҳое, ки барои қабули он мусоидат менамоянд; қонунгузорӣ, сиёсат ва механизмҳои пешниҳоди хизматрасонӣ дар партави меъёрҳои байналмилалии меҳнат оид ба таъмини иҷтимоӣ, хусусан дар мавзӯи муқаррароти меъёрҳои Конвенсияи №102, Тавсияномаи №202 ва мусоидат ба шарикони сетарафа ҷиҳати такмили қонунгузории миллӣ.
106. Натиҷаҳои фосилавӣ ва хизматрасонӣ:
- барои пешниҳоди иттилоот ба шарикони миллӣ омода намудани ҳисобот, ки таҳлили қонунгузории миллӣ оид ба соҳаи ҳимояи модар ва мутобиқати он ба меъёрҳои байналмилалии меҳнатро дар бар мегирад;
- таҳлили буҷети ҳифзи иҷтимоӣ бо имконияти равона намудани сармоягузорӣ ба соҳаҳои афзалиятнок;
- стратегияи миллӣ ва нақшаи амал оид ба ҳифзи иҷтимоӣ;
- шарҳи қонунгузорӣ оид ба ҳифзи иҷтимоӣ ва механизмҳои пешниҳоди хизматрасонӣ дар партави меъёрҳои байналмилалии меҳнат оид ба ҳифзи иҷтимоӣ;
- дастгирии техникӣ дар омода намудани стратегияи ҳифзи иҷтимоӣ ва шуғл барои шахсони дорои имконияти маҳдуд.
107. Нишондиҳандаҳо:
- шумораи тавсияҳои қабулнамудаи шарикони сетарафа, ки ба талаботи меъёрҳои байналмилалии меҳнат оид ба ҳимояи модарон ҷавобгӯ мебошад;
- стратегияи миллӣ оид ба соҳаи ҳифзи иҷтимоӣ бо нақшаи амал ва буҷети мувофиқашуда қабул карда шуд;
-шумораи пешниҳодҳое, ки аз ҷониби шарикони сетарафа барои гузаронидани барномаи ҳифзи иҷтимоӣ мувофиқи Конвенсияи №102 ва Тавсияи №202 равона шудааст.
§ 3. Афзалияти 3. Тақвияти иқтидорҳои иштирокдорони сетарафа ва муассисаҳои муколамаи иҷтимоӣ барои ҳалли масъалаҳои афзалиятнок дар соҳаи меҳнат
108. Натиҷаи 3.1. Неруи Федератсияи иттифоқҳои касабаи мустақили Тоҷикистон бо мақсади баланд бардоштани намояндагии кормандон ва иштироки самараноки онҳо дар музокироти коллективӣ тақвият дода шуд.
109. Тоҷикистон кишваре, ки дорои сатҳи баланди бахши ғайрирасмӣ дар иқтисодиёт мебошад. Шумораи зиёди кормандони бахши расмӣ маҷбуранд, ки дар иқтисодиёти ғайрирасмӣ барои ба даст овардани даромади иловагӣ фаъолият кунанд. Дар солҳои охир масъалаи қарздорӣ аз музди меҳнат дар соҳаҳои иқтисодиёт боқӣ мемонад, гарчанде ки тамоюли ҳарсолаи пастшавии сатҳи қарздорӣ аз музди меҳнат ба назар мерасад.
110. Дар ин шароит ба Федератсияи иттифоқҳои касабаи мустақили Тоҷикистон барои муҳокима ва таҳлили камбудиҳои қонунгузории миллӣ оид ба меҳнат, ки соли 2016 қабул гардидааст, аҳамияти махсус ба бахши иқтисоди ғайрирасмӣ, қабули чораҳое, ки ба расмикунонӣ равона шудаанд, баланд бардоштани нақш ва иқтидори Федератсияи иттифоқҳои касабаи мустақили Тоҷикистон ҳамчун шарики иҷтимоии қавӣ ва мустақил равона карда шудааст.
111. Ба омӯзиши принсипҳои асосӣ ва ҳуқуқ дар соҳаи меҳнат, таъмини риояи меъёрҳо дар ҷойи кор, ҳимояи ҳуқуқ ва намояндагии кормандони ғайрирасмӣ, тавсия додани ҷавонписарон ва духтарон ба вазифаҳои роҳбарикунандаи иттифоқҳои касаба диққати махсус дода мешавад.
112. Натиҷаҳои фосилавӣ ва хизматрасонӣ:
- гузаронидани таҳлили стратегӣ оид ба тарафҳои мусбат ва манфӣ, имкониятҳо ва таҳдидҳо барои муайян кардани афзалиятҳои асосии рушди Федератсияи иттифоқҳои касабаи мустақили Тоҷикистон;
- омӯзиши роҳбарони иттифоқҳои касаба дар пойтахт ва минтақаҳо оид ба масъалаҳои бартарии муколамаи иҷтимоӣ, вазифаҳои институтҳои муколамаи иҷтимоӣ ва нақши шарикони иҷтимоӣ;
- омӯзиш оид ба меъёрҳои байналхалқии меҳнат барои роҳбарон ва ҳуқуқшиносони Федератсияи иттифоқҳои касабаи мустақили Тоҷикистон барои васеъ намудани фаъолият ва иштироки фаъолона дар шарикии иҷтимоӣ бо мақсади такмил додани қонунгузории миллӣ ва мутобиқ намудани онҳо ба талаботи меъёрҳои байналмилалии меҳнат;
- омӯзиши роҳбарони иттифоқҳои касаба ва фаъолони шуъбаҳои дахлдори Федератсияи иттифоқҳои касабаи мустақили Тоҷикистон оид ба баланд бардоштани самаранокии кор бо корпоратсияҳои бисёрмиллӣ дар рафти ташкил, ҳимоя ва намояндагии манфиатҳои кормандон, аз ҷумла дар занҷираи таъминот;
- дастгирӣ ҷиҳати таъсиси маркази захиравӣ барои роҳбарони иттифоқҳои касаба;
- гузаронидани чорабиниҳои иттилоотӣ-огоҳонӣ, ки барои ташкил, ҳимояи ҳуқуқ ва намояндагии манфиатҳои кормандони ғайрирасмӣ дар бахшҳои алоҳида аз ҷумла бо истифодаи театрҳои сайёр равона шудааст;
- омӯзондани роҳбарони иттифоқҳои касаба, назораткунандаи сехҳо оид ба баҳодиҳии хавфҳо, ҳисоботҳо оид ба вайрон кардани ҳифз ва бехатарии меҳнат ва ҳамкорӣ бо хадамоти меҳнат бо мақсади пешгирии ҳодисаҳои нохуш ва самаранокии таъсиррасонӣ ба онҳо;
- дастгирии техникии Федератсияи иттифоқҳои касабаи мустақили Тоҷикистон дар навсозии низоми иттилоотӣ-коммуникатсионӣ тавассути истифодаи интернети босуръат ва технологияҳои компютерӣ.
113. Нишондиҳандаҳо:
- нақшаи стратегии рушди Федератсияи иттифоқҳои касабаи мустақили Тоҷикистон дар асоси таҳлилҳои гузаронидашуда оид ба тарафҳои мусбат ва манфӣ, имкониятҳо ва таҳдидҳо барои рушд таҳия ва қабул карда шуд;
- шумораи роҳбарони иттифоқҳои касаба (дар тақсимоти ҷинсият), ки савияи дониш, малака ва усули кор оид ба масъалаҳои муколамаи иҷтимоӣ, ҳалли баҳс ва иштирок дар музокироти коллективӣ нишон доданд;
- шумораи ташаббусҳои қонунгузории Федератсияи иттифоқҳои касабаи мустақили Тоҷикистон, ки барои такмили Кодекси меҳнат равона шуданд ва барои баррасӣ ба комиссияи сетарафа ирсол гардиданд;
- низоми иттилоотӣ-коммуникатсионии Федератсияи иттифоқҳои касабаи мустақили Тоҷикистон, шуъбаҳои он ва намояндаҳои минтақавӣ таъсис дода шуд ва амал карда истодаанд.
114. Натиҷаи 3.2. Неруи ниҳоди (институтсионали)-и Иттиҳодияи корфармоёни Ҷумҳурии Тоҷикистон тақвият дода шуд.
115. Муҳимтарин афзалияти Иттиҳодияи корфармоёни Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳияи нақшаи ҳамаҷонибаи стратегӣ барои баланд бардоштани устуворӣ ва пойдории ташкилотҳое, ки ба ҳайати аъзои он шомил мебошад. Барои баланд бардоштани фасеҳияти ташкилотҳо тренингҳои махсусе, ки барои баланд бардоштани иқтидори иттиҳодияҳои корфармоён равона шудаанд, ташкил карда мешаванд.
116. Иттиҳодияи корфармоёни Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчунин дар рафти фаъолияти иттилоотӣ-огоҳонӣ, ки обрӯи эътибори онҳоро баланд бардошта, таъсири васеътари ташкилот ва ҳамин тариқ нақши онҳоро дар ҷомеаи тиҷорат тақвият медиҳад, дастгирӣ меёбад.
117. Натиҷаҳои фосилавӣ ва хизматрасонӣ:
- гузаронидани таҳлили стратегӣ оид ба тарафҳои мусбат ва манфӣ, имкониятҳо ва таҳдидҳо барои муайян кардани афзалиятҳои асосии рушди Иттиҳодияи корфармоёни Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- дастгирии техникӣ дар таҳияи нақшаи стратегии рушди Иттиҳодияи корфармоёни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва баланд бардоштани неруи дохилии он;
- омӯзиши корфармоён-аъзои нави Иттиҳодияи корфармоёни Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба масъалаҳои муколамаи иҷтимоӣ ва бартарии он, музокироти коллективӣ, вазифаҳои муассисаҳои муколамаи сетарафа ва нақши шарикони сетарафа;
- омӯзондани масъалаҳо оид ба идоракунии самараноки ташкилотҳои корфармоён;
- омӯзондан оид ба масъалаҳои ташаккули мавқеи стратегӣ/ сиёсӣ, ки манфиатҳои корфармоён ва зиёд намудани узвиятро дар бар мегиранд;
- гузаронидани корҳои иттилоотӣ-огоҳонӣ оид ба барасмиётдарории корхонаҳо ва рушди шуғлҳои ҷавонон;
- дастгирии техникӣ дар навсозии системаи иттилоотӣкоммуникатсионӣ; дар таҳия ва истифодаи захираи интернетӣ ва сомонаи Иттиҳодияи корфармоёни Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- дастгирии техникӣ оид ба зиёд намудани узвияти ҳудудӣ ва соҳавии Иттиҳодияи корфармоёни Ҷумҳурии Тоҷикистон.
118. Нишондиҳандаҳо:
- нақшаи стратегии рушди Иттиҳодияи корфармоёни Ҷумҳурии Тоҷикистон мутобиқи ҳадафҳои миллии рушд ва талаботи рушди тиҷорат дар Тоҷикистон таҳия ва қабул карда шуд;
- шумораи корфармоён-аъзои нави Иттиҳодияи корфармоёни Ҷумҳурии Тоҷикистон (аз рӯи ҷинсият), ки болоравии савияи дониш, малака ва усули кор оид ба масъалаҳои муколамаи иҷтимоӣ, музокироти коллективӣ, ҳалли баҳсҳои меҳнатӣ нишон доданд;
- шумораи намояндагони Иттиҳодияи корфармоёни Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки огоҳии бештар ва маҳорати баланд дар идоракунии самараноки ташкилотҳои корфармоёнро нишон доданд;
- шумораи ташаббусҳо оид ба қонунгузорӣ, ки барои такмили Кодекси меҳнат аз ҷониби Иттиҳодияи корфармоёни Ҷумҳурии Тоҷикистон барои баррасии ба комиссияи сеҷониба ирсол карда шудаанд;
- такмилдиҳӣ/ азнавсозии сохтори ташкилӣ ва кадрии кормандони Иттиҳодияи корфармоёни Ҷумҳурии Тоҷикистон.
119. Натиҷаи 3.3. Нақш ва иқтидори шарикони иҷтимоӣ барои ҳалли масъалаҳои афзалиятнок дар соҳаи меҳнат, аз ҷумла шаклҳои меҳнати номатлуб баланд бардошта шуд.
120. Шаклҳои меҳнати номатлуб аз ҷониби Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат ҳамчун шароити меҳнате, ки дар он принсипҳои асосӣ ва ҳуқуқҳо дар соҳаи меҳнат вайрон карда шудаанд, барои ҳаёт хатар, саломатӣ, озодӣ, шаъну шарафи инсон ва бехатарии кормандон ё хонаводаҳо маҷбуранд дар шароити камбизоатӣ зиндагӣ кунанд, муайян намудааст. Азбаски зуҳуроти гуногуни шаклҳои меҳнати номатлуб ва миқёси онҳоро муайян намудан душвор аст, кор бурдан дар самти баланд бардоштани иттилоотонӣ ва огоҳонии ҳамаҷонибаи шарикони сеҷониба дар Тоҷикистон оид ба масъалаҳои шаклҳои меҳнати номатлуб ва инчунин тақвият додани имкониятҳои ниҳодӣ (институтсионалӣ) барои ҳалли ин масъалаҳо муҳим аст.
121. Масалан, дар натиҷаи кори якҷояи Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат ва шарикони сетарафа дар Тоҷикистон ҷиҳати барҳам додани меҳнати кӯдак, базаи мустаҳками дониш таъсис дода шуд ва тадбирҳои сиёсии дахлдор таҳия шуданд, хамзамон падидаҳои дигари шаклҳои меҳнати номатлуб ба монанди, меҳнати маҷбурӣ, то ҳоло ба таври кофӣ омӯхта нашудаанд. Илова бар ин, таъсири омилҳои зерин ба сифати ҷойи кор, ба монанди вақти кор, бехатарии ҷойҳои кор ва сатҳи музди меҳнат, ки ҳангоми якҷоякунӣ бо ҳамдигар метавонанд ба шаклҳои меҳнати номатлуб оварда расонанд, ба таври зарурӣ омӯхта нашуданд.
122. Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат ҳамкориро бо шарикони сетарафа ҷиҳати барҳам додани шаклҳои бадтарини меҳнати кӯдакон, меҳнати маҷбурӣ ва савдои одамон, тавассути пурзӯр намудани тадбирҳои сиёсӣ ва барномаҳои қабулгардида, густариши ҳамкорӣ бо ҷонибҳои дигари манфиатдор кумак ва дастгириро идома медиҳад.
123. Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат ба шарикони сетарафа дар Тоҷикистон, аз ҷумла тавассути Комиссияи ҷумҳуриявии сетарафа тариқи баланд бардоштани иттилоотонӣ ва огоҳонии онҳо оид ба масъалаҳои шаклҳои меҳнати номатлуб, дар таҳкими нақш ва имкониятҳои ниҳоди (институтсионали)-и иттифоқҳои касаба ва корфармоён барои ҳимояи кормандон аз шаклҳои меҳнати номатлуб тавассути муколамаи иҷтимоӣ ёрӣ мерасонад.
124. Натиҷаҳои миёна ва хизматрасонӣ:
- чорабиниҳои омӯзишӣ, ки ба баланд бардоштани иттилоотонӣ ва огоҳонӣ оид ба масъалаҳои шаклҳои меҳнати номатлуб равона шудаанд;
- дастгирии техникӣ дар таҳияи нақшаи стратегии ташкилотҳои шарикони миллӣ барои баланд бардоштани неруи онҳо оид ба масъалаҳои шаклҳои меҳнати номатлуб.
- дастгирии техникӣ дар амалисозии Нақшаи амалҳо оид ба барҳамдиҳии шаклҳои бадтарини меҳнати кӯдакон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2015-2020 ва Нақшаи миллии амал оид ба мубориза бар зидди савдои одамон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2019-2021.
125. Нишондиҳандаҳо:
- шумораи намояндагони шарикони сетарафа (дар тақсимоти ҷинсҳо), ки огоҳӣ ва малакаи бештар дар ҳалли масъалаҳои шаклҳои меҳнати номатлуб нишон доданд;
- нақшаи стратегӣ оид ба шаклҳои меҳнати номатлуби усулҳои мухталифи Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат оид ба ҳалли масъалаҳои шаклҳои меҳнати номатлуб ба инобат мегирад.
4 . ИДОРАКУНӢ, БАНАҚШАГИРИИ ТАТБИҚ, ПАЙГИРӢ (МОНИТОРИНГ), ҲИСОБОТДИҲӢ ВА БАҲОГУЗОРӢ
§ 1. Татбиқ, пайгирӣ (мониторинг) ва баҳодиҳии натиҷаҳо
126. Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Иттиҳодияи корфармоёни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Федератсияи иттифоқҳои касабаи мустақили Тоҷикистон дар омода намудани барномаи меҳнати арзанда нақши муҳим бозиданд. Афзалиятҳо, натиҷаҳои асосӣ, нишондиҳандаҳо ва стратегияҳои Барнома дар ҷараёни машваратҳои бисёрҷониба бо мутахассисони Бюрои Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат барои кишварҳои Аврупои Шарқӣ ва Осиёи Марказӣ ва шарикони сетарафа дар давраи аз моҳи март то моҳи декабри соли 2018 муайян карда шудаанд.
127. Татбиқи Барнома дар ҳамкории зич бо Бюрои Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат барои кишварҳои Аврупои Шарқӣ ва Осиёи Марказӣ, Бюрои минтақавии барои Аврупо, воҳидҳои техникии штабквартираи Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат дар Женева ва Маркази Байналмилалии таълимии Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат дар Турин барои таъмини пурракунии мутақобилаи захираҳои техникӣ ва молиявӣ амалӣ хоҳанд шуд. Ҳамоҳангсози миллии Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат дар Тоҷикистон барои ҳамоҳангсозии умумӣ, пайгирӣ (мониторинг) ва мутобиқати амалҳои миллӣ ва байналмилалӣ, ки ба татбиқи Барнома нигаронида шудаанд, масъул хоҳад шуд.
128. Муносибатҳои шарикии стратегӣ бо ташкилотҳои дигари байналмилалӣ ва ташкилотҳои маблағгузории дар Тоҷикистон фаъолиятдошта барои дастгирии амалисозии фаъолият дар доираи Барнома, аз ҷумла сафарбаркунии захираҳои маҳаллӣ тақвият хоҳанд ёфт. Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат ҳамкориро бо Барномаи рушди Созмони Милали Мутаҳҳид ва муассисаҳои дигари Созмони Милали Муттаҳид инчунин созмонҳои байналмилалӣ бо шумули Шӯрои ҳамоҳангсозии донорҳои Тоҷикистон идома дода, аз як тараф, барои роҳандозии ҳамкории мутақобилан судманд дар доираи Барномаи қолабии Созмони Милали Муттаҳид, оид ба расонидани кумак бо мақсади рушд барои Тоҷикистон дар давраи солҳои 2016-2020 ва аз тарафи дигар, дар доираи татбиқи барномаи ҳамкории мазкур оид ба меҳнати арзанда кӯшиш хоҳад кард.
129. Кумитаи миллии сетарафа оид ба меҳнати арзанда ва ҳамкории рушд дар Тоҷикистон, ки моҳи июли соли 2016 таъсис ёфтааст, намояндагони Вазорати меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Иттиҳодияи корфармоёни Ҷумҳурии Тоҷикистон, Федератсияи иттифоқҳои касабаи мустақили Тоҷикистон, инчунин Ҳамоҳангсози миллии Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат дар Тоҷикистонро дар бар мегирад, нақши калидиашро дар амалисозии Барнома ва пайгири (мониторинг)-и натиҷаҳо идома хоҳад дод. Вазифаи асосии Кумитаи миллии сетарафа оид ба меҳнати арзанда ва ҳамкории рушд дар Тоҷикистон дар мусоидат барои ноил шудан ба ҳадафҳои Барнома мониторинг ва арзёбии натиҷаҳое ифода меёбад, ки дар рафти татбиқ барои таъмини иштироки фаъоли ҳамаи ҷонибҳо ва иҷрои уҳдадориҳои онҳо доир ба иҷрои натиҷаҳои мувофиқашуда ба даст меоянд. Бо пайгирии усулҳои баробарии гендерӣ Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат шарикони сетарафаро барои таъмини мувозинати гендерӣ дар ҳайати Шӯрои машваратии сетарафа даъват менамояд.
130. Ба Барнома Матритсаи мониторинги натиҷаҳои Барнома замима мешавад, ки он дорои нишондиҳандаҳои шартӣ буда, чорабиниҳои он дар доираи имкониятҳои мавҷудаи Тарафҳои Барнома татбиқ мегарданд (замимаи 1). Баъди ба имзорасонии Барнома дар асоси Матритсаи мониторинги натиҷаҳо Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат якҷоя бо иштирокчиёни сетарафа нақшаи муфассали мониторинги татбиқи Барномаро таҳия менамояд, ки маълумоти муфассалтар ва мушаххасро дар бораи чорабиниҳо, муҳлат, тақсимоти уҳдадориҳо миёни Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат, Ҳукумат ва шарикони сетарафаро дар бар мегирад. Нақшаи мазкур мунтазам (на камтар аз ду маротиба дар сол) аз ҷониби намояндагони Кумитаи миллии сетарафа оид ба меҳнати арзанда ва бозбинӣ ва тарафи ҳамоҳангсози миллии Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат дар Тоҷикистон мукаммал карда мешавад. Зимни зарурат тағйироти марбута ҷиҳати баланд бардоштани самаранокии стратегияи татбиқи Барномаи мазкур ва бозбинии чорабиниҳо дар доираи барномаи ҳамкорӣ ворид карда мешаванд.
131. Аз рӯи натиҷаи баргузории машваратҳо бо шарикони Барномаи қолабии Созмони Милали Муттаҳид оид ба расонидани кумак бо мақсади рушд барои Тоҷикистон дар давраи солҳои 2016-2020 Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат ба Нақшаи кори дусолаи кор барои ҳар як самти фаъолияти Созмони Милали Муттаҳид оид ба расонидани кумак бо мақсади рушд бо дарназардошти нақшаи амалисозии Барнома, инчунин натиҷаҳо ва самтҳои фаъолияти Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат пешниҳод ворид менамояд. Ин баҳри баланд бардоштани самаранокии ҳамоҳангсозии фаъолияти муштараки муассисаҳои Созмони Милали Муттаҳид дар Тоҷикистон, мувофиқасозии амалҳо мусоидат намуда, барои татбиқи Созмони Милали Муттаҳид оид ба расонидани кумак бо мақсади рушд, дар маҷмӯъ, таъсири мусбӣ мерасонад.
132. Татбиқи Барнома мувофиқи сиёсати стандартии Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат таҳлил карда мешавад. Зимни зарурат чорабиниҳои дигар оид ба арзёбӣ (масалан, арзёбии лоиҳаҳои ҷорӣ доир ба ҳадафи рушд) бо дарназардошти нақшаҳои марбута оид ба арзёбӣ гузаронида мешаванд.
§ 2. Хавфҳо
133. Якчанд шаклҳои хавфҳои геополитикӣ, иқтисодӣ ва инчунин хавфҳои вобаста ба таъмини амният метавонанд ба таври имконпазир ба фаъолияти Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат дар Тоҷикистон таъсир расонанд.
134. Вазъи ҷаҳонишавӣ (геополитикӣ) барои рушди устувори Тоҷикистон бо дарназардошти надоштани баромад ба баҳр, сарҳади умумӣ бо Афғонистон, низоъҳои маҳаллӣ бо Қирғизистони ҳамсоя дар робита бо истифодаи захираҳои замину об метавонад таъсири манфӣ расонад. Раванди назарраси мусбӣ дар муносибатҳо ва рушди ҳамкориҳо миёни Тоҷикистон ва ӯзбекистон мушоҳида мегардад, ки дурнамои некро ҷиҳати тавсеаи минбаъда ва тақвияти ҳамкориҳои дуҷониба дар соҳаҳои сиёсӣ, савдо, иқтисодиёт, нақлиёт, алоқа, фарҳанг, гуманитарӣ ва ғайра доро мебошад.
135 Вазъияти шиддатноки геосиёсӣ дар минтақа, таҳримҳои ғарбӣ ва мушкилоти марбут ба онҳо вобаста дар иқтисодиёти Россия метавонанд ба таври манфӣ ба ҳаҷми интиқоли маблағҳои муҳоҷирони меҳнатӣ аз Россия ба Тоҷикистон ва мутаносибан ба вазъи иҷтимоӣ-иқтисодии кишвар таъсир расонанд.
136. Хавфҳо дар соҳаи ҳифзи иҷтимоӣ бо омилҳои зерин алоқаманданд:
1) аз ҷумла нокифоя ва аниқ муайян набудани шахсе, ки барои ҳамоҳангсозӣ ва ҳамгироии чорабиниҳо оид ба ҳифзи иҷтимоӣ дар бахшҳои гуногуни иқтисодиёт масъулиятро бар дӯш дорад;
2) мавҷуд набудани фаъолияти ҳамоҳангсозии мунтазам бо мақомоти ваколатдор дар сатҳи маҳал;
3) мавҷуд набудани маблағгузорӣ барои кафолатҳои асосии ҳифзи иҷтимоӣ;
4) нокифоя будани иқтидори кадрӣ дар соҳаи ҳифзи иҷтимоӣ. Қабули Стратегияи миллии ҳифзи иҷтимоӣ, ки лоиҳаи он аллакай омода шудааст, метавонад норасоии ҳамоҳангсозии умумӣ ва ҳамгироии чорабиниҳоро бартараф намояд. Лоиҳаи стратегия таҳлили хароҷоти эҳтимолиро дар бар мегирад ва метавонад ба Ҳукумат ҷиҳати баррасии имкониятҳои оянда барои дарёфти дастгирии минбаъда аз ҷониби Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат ва ЮНИСЕФ бо мақсади бозбинӣ ва муносибгардонии хароҷот барои ҳифзи иҷтимоӣ имконият диҳад. Соҳаи суғуртаи иҷтимоӣ инчунин бо хавфи молиявӣ алоқамандӣ дорад, зеро ки пардохтҳои суғуртавӣ дар айни замон барои таъмини ҳамаи кафолатҳо кофӣ нестанд. Дар дурнамои кӯтоҳмуҳлат эҳтимоли ҷорӣ намудани маҳдудиятҳо барои истифодаи маблағҳои фонди суғуртавӣ шояд ба миён ояд. Дар дурнамои миёнамуҳлат ва дарозмуҳлат зарурати густариши фарогирии низоми суғурта ва андешидани чораҳои самарабахш баҳри гузариш аз иқтисоди ғайрирасмӣ ба иқтисоди расмӣ пайдо мешавад.
137. Сиёсати коҳиш додани сатҳи камбизоатӣ бояд хусусияти ҳадафмандона дошта бошад ва муҳим аст, ки пардохти кумакпулиҳои иҷтимоии бебозгашт таъмин гардида, инчунин ҷойҳои нави корӣ таъсис дода, чораҳо баҳри ҳавасмандгардонии гузариши кормандон ва корфармоён ба иқтисоди расмӣ андешида шаванд. Сатҳи баланди бекорӣ, хусусан дар минтақаҳои деҳот ба рушди шиддати иҷтимоӣ мусоидат мекунад. Коҳиш додани ин хавфҳо тавассути ташкили тайёрии касбӣ ва чораҳо, ки баҳри зиёд намудани шуғли ҷавонон равона шудаанд, имконпазир мебошад.
138. Хавфҳои ниҳодӣ (институтсионалӣ) бо имкониятҳои маҳдуди муассисаҳои бозори меҳнат, иштироки бо таври нокифоя фаъоли шарикони иҷтимоӣ дар равиши қабули қарорҳо ва хоҳиш надоштани муассисаҳои дахлдор барои ҳамоҳангсозии фаъолиятҳои муштарак ва ҳамкорӣ бо ҳамдигар алоқаманданд. Иштирокдорони сетарафа аксар вақт қобилияти татбиқи самараноки тавсияҳои сиёсӣ ва қабули дастгирии техникии Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат, инчунин амалигардонии сиёсати мувофиқашуда ва барномаҳоро зимни дастгирӣ аз ҷониби Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат надоранд, ки барои устуворӣ таъсири манфӣ мерасонад.
139. Дастгирии Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат ва чорабиниҳои пешниҳодшуда бо афзалиятҳои миллӣ ва эҳтиёҷоти иштирокдорони сетарафа мувофиқат хоҳанд кард. Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат барои таҳкими иқтидори онҳо тавассути омӯзиш ва мубодилаи тарафайн тадбирҳо меандешад. Шахсони қабулкунандаи қарор барои фаъолияти Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат баҳри таъмини иштироки онҳо ва дастгирии таҳияи сиёсати созанда ҷалб карда мешаванд.
140. Вазъи сиёсии кормандон ва корфармоён дар кишвар дар оянда бо роҳи омӯзиш ва гузаронидани чорабиниҳо оид ба тақвияти иқтидор устувор хоҳад гашт. Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат барои дастгирии иштирокдорони сетарафа ҷиҳати ноил шудан ба ҳадафҳои рушди миллӣ ва татбиқи сиёсат, ҳамчунин иштироки фаъоли шарикони иҷтимоӣ дар раванди ислоҳот диққати махсус зоҳир мекунад.
141. Тақвияти муколамаи иҷтимоӣ, нақши меъёрҳои байналмилалии меҳнат дар ислоҳоти сиёсат, таҳкими механизми маҷбурии риояи қонунгузории меҳнат ва баландбардории иқтидори ниҳодӣ (институтсионалӣ) ва техникии шарикони иҷтимоӣ барои паст кардани хавфҳо ва татбиқи муваффақонаи Барномаи меҳнати арзанда дар кишвар мусоидат хоҳад кард.
§ 3. Маблағгузорӣ
142. Масъулияти муштаракро баҳри расидан ба ҳадафҳои Барномаи ҳамкорӣ оид ба меҳнати арзанда иштирокдорони сетарафа ва Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат ба уҳда мегиранд. Таъминоти молӣ ва кадрии Барномаи мазкур вазифаи умумии Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат ва иштирокдорони сеҷониба дар Тоҷикистон мебошад. Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат нақшагузорӣ намудааст, ки барои иштирокдорони сетарафа машварат доир намуда, маъракаи иттилоотӣ-равшаннамоӣ ташкил кунад ва бо дарназардошти қоидаҳо, меъёрҳо ва тартиботи Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат, инчунин мавҷудияти захираҳои молиявӣ ва техникӣ мубодилаи таҷриба намояд. Ҷиҳати ноил шудан ба натиҷаҳои асосӣ дар чорчӯбаи Барнома маблағҳо аз буҷети мунтазами Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат барои ҳамкории техникӣ ва захираҳои ғайрибуҷети ҷалб карда мешаванд. Ҳукумат ва шарикони сетарафа зимни зарурат мутахассисони зарурӣ сафарбар ва биноро пешниҳод намуда, инчунин, кумаки таъминотӣ (логистикӣ) мерасонанд.
143. Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат Барномаро дар ҷараёни амалисозии як қатор лоиҳаҳои ҳамкорӣ бо мақсади рушд, ки дар айни замон дар Тоҷикистон фаъолият доранд, дастгирӣ менамояд. Аз ҷумла, бахусус дар "Татбиқи стратегияи тайёрии касбии кадрҳо Гурӯҳи G-20 (марҳилаи 2)" солҳои 2016-2019; "Рафъи буҳрон ва таъмини меҳнати арзандаи бехатар дар Қирғизистон ва Тоҷикистон" (марҳилаи 2), солҳои 2014-2018; "Барҳам додани меҳнати кӯдакон ва савдои одамон дар кишварҳои Осиёи Марказӣ: аз уҳдадориҳо ба амал" солҳои 2016-2018; "Шарикӣ дар соҳаи шуғли ҷавонон дар Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил (марҳилаи 2)", солҳои 2018-2022 (ҷузъи зерминтақавии лоиҳа).
144. Зимни арзёбии Барномаи мазкур Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат ва шарикони сетарафа мушкилоти мавҷудаи алоқаманд ба норасоии захираҳои Барнома ва имкониятҳои пайдошаванда барои танзими муносибатҳои нави шарикӣ, инчунин сафарбаркунии захираҳоро бо дарназардошти афзалиятҳои шарикон, муайян менамоянд. Масъулияти муштарак барои сафарбар кардани захираҳои маҳаллӣ барои татбиқи Барнома ба Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат ва Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон вогузор карда шудааст.
§ 4. Фаъолияти иттилоотӣ-равшаннамоӣ ва иртибот (коммуникатсия)
145. Мақсади умумиҷаҳонии Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат аз таъмини меҳнати арзанда барои мардон ва занон, ки шуғл, риояи ҳуқуқ, ҳифзи иҷтимоӣ ва муколамаи иҷтимоиро дар бар мегирад, иборат мебошанд. Барномаи мазкур самтҳои фаъолияти афзалиятнокро дар Тоҷикистон ишора мекунад, ки боз як қадам дар масири таъмини меҳнати арзанда мегардад.
146. Стратегияи иттилоотӣ - равшаннамоӣ ва иртиботии (коммуникатсионии) Барнома самтҳои афзалиятноки фаъолиятро дастгирӣ менамояд, инчунин масъалаҳои дутарафа, аз ҷумла баробарии гендериро дар бар мегирад.
147. Гурӯҳҳои мақсаднок Стратегияи иртиботии Барномаро дар якҷоягӣ бо шарикони сетарафа ва раёсатҳои дахлдори Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат омода шудааст, ба гурӯҳҳои мақсадноки гуногун ба монанди шарикони сетарафа, шарикони рушд, ҷомеаи васеъ, рӯзноманигорон, сиёсатмадорони бонуфуз, сохторҳои бисёрҷониба ва ғайра равона мешавад.
148. Илова ба шабакаҳои анъанавии алоқа барои муошират бо ин гурӯҳҳо технологияҳои навоварона (инноватсионӣ) (дар навбати аввал шабакаҳои иҷтимоӣ) истифода карда мешаванд.
149. Ғояҳои асосии фаъолияти иттилоотӣ-равшаннамоӣ ва иртиботӣ дар навбати аввал ба самтҳои афзалиятноки фаъолияти Барномаи ҳамкорӣ байни шарикони сетарафаи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат оид ба меҳнати арзанда барои солҳои 2020-2024 дахл хоҳанд дошт. Илова бар ин, диққати асосӣ ба масъалаи мусоидат ба маъракаи иттилоотӣ дар кишвар зоҳир карда мешавад, ки бо ташаббуси иттифоқҳои касаба баҳри мубориза бо иқтисодиёти ғайрирасмӣ самтгирӣ менамояд.
|
Аз ном ва супориши Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон
Ҷабборзода Гулрӯ Вазири меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон
Душанбе (сана)
Аз номи Иттиҳодияи корфармоёни Ҷумҳурии Тоҷикистон
Азизбек Шарипов
Раис
Душанбе (сана) |
Аз ном ва супориши Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат
Олга Кулаева Директори Гурӯҳи дастгирии техникӣ оид ба масъалаҳои меҳнати арзанда ва Бюрои ТБМ барои Аврупои Шарқӣ ва Осиёи Марказӣ
Душанбе (сана)
Аз номи Иттиҳодияи корфармоёни Ҷумҳурии Тоҷикистон
Аз номи Федератсияи иттифоқҳои касабаи мустақили Тоҷикистон
Раис
Душанбе (сана) |
Замима
ПРОГРАММА СОТРУДНИЧЕСТВА МЕЖДУ
ТРЁХСТОРОННИМИ ПАРТНЁРАМИ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН И МЕЖДУНАРОДНОЙ ОРГАНИЗАЦИЕЙ
ТРУДА ПО ДОСТОЙНОМУ ТРУДУ НА 2020-2024 ГОДЫ
ВВЕДЕНИЕ
Признавая роль достойного труда для достижения Целей устойчивого развития,
Международная Организация Труда и трехсторонние партнеры в Республике
Таджикистан совместно разработали настоящую Программу сотрудничества между
трёхсторонними партнёрами Республики Таджикистан и Международной Организацией
Труда по достойному труду на 2020-2024 годы (далее - Программа) с учетом
результатов, достигнутых в ходе реализации предыдущей программы по достойному
труду на 2015-2017 годы, а также выводов и рекомендаций, предложенных в рамках
оценки программы трехсторонними партнерами и Международной Организацией Труда в
августе 2017 года. Данная Программа определяет приоритеты, основные результаты и
стратегии реализации сотрудничества Республики Таджикистан и Международной
Организацией Труда на 2020 - 2024 годы.
Достойный труд является средством обеспечения устойчивого развития страны и
его конечная цель. Программа по достойному труду содействует достойному труду
как важному инструменту для достижения целей Национальной стратегии развития
Республики Таджикистан на период до 2030 года, среднесрочной Программы развития
Республики Таджикистан на 2016-2020 годы, Государственной стратегии развития
рынка труда Республики Таджикистан до 2020 года, Государственной программы
содействия занятости населения Республики Таджикистан на 2020 - 2022 годы и
других государственных программ.
Программа отражает основные приоритеты политики Министерства труда, миграции
и занятости населения Республики Таджикистан, Федерации независимых профсоюзов
Таджикистана и Объединения работодателей Республики Таджикистан в
социально-трудовой сфере. Направления сотрудничества с трехсторонними партнерами
Международной Организацией Труда в Таджикистане также учитывают региональные
приоритеты Международной Организацией Труда для стран Европы и Центральной Азии
и основные положения Стамбульской инициативы, принятой на десятом европейском
региональном совещании в Стамбуле в октябре 2017 года.
В целях эффективного планирования и реализации совместных действий агентств
Организаций Объединённых Наций по выполнению повестки дня до 2030 года в
Таджикистане, новая Программа приведена в соответствие с Рамочной программой
Организации Объединённых Наций по оказанию помощи в целях развития для
Таджикистана на период 2016-2020 годы.
Данная Программа сотрудничества не является международным договором и не
порождает международных прав и обязательств.
Международная Организация Труда и трехсторонние участники будут стремиться к
укреплению политического диалога с Координационным советом доноров Таджикистана,
объединяющего ключевые международные организации, занимающиеся вопросами
развития, включая учреждения Организации Объединённых Наций с целью координации
совместной работы по развитию. Международная Организация Труда рассмотрит
возможности партнерских отношений и сотрудничества с Программой развития
Организации Объединённых Наций и другими международными организациями для
реализации принципов достойного труда Международной Организации Труда в ходе
проведения реформ и достижения целей устойчивого развития в Таджикистане.
Инициативы в ознаменование 100-летия Международной Организации Труда, включая
инициативу "Будущее сферы труда", заложили основу для совместных действий
трехсторонних партнеров и Международной Организации Труда, запланированных на
2020-2024 годы в рамках реализации новой программы. Совместные усилия будут
направлены на укрепление институтов социального диалога, рынка труда и
регулирование вопросов труда в Таджикистане.
1. НЫНЕШНЯЯ СИТУАЦИЯ В СТРАНЕ
§ 1. Социально-экономическое
развитие
1. После завершения внутригосударственного конфликта в Таджикистане экономика
восстановилась, при этом средние темпы роста экономики составляли примерно 8
процентов, внутреннего валового продукта ежегодно в период с 2000 по 2008 год, а
уровень бедности значительно сократился. За последние 10 лет уровень бедности в
Таджикистане снизился на 24,3 процента. В 2017 году уровень бедности в
Таджикистане составлял 29,5 процента, что по сравнению с показателем 2016 года
снизился на 0,8 процента.
2. Восстановление экономики в этот период было обусловлено высокими темпами
роста сферы услуг, увеличением объемов производства и экспорта алюминия, хлопка
и активным строительством. Экономическое развитие и эффективное использование
человеческих ресурсов в Таджикистане зависят от природных богатств страны. В
стране имеются богатые водные ресурсы и значительные месторождения полезных
ископаемых. Хотя земельные ресурсы для обработки достаточно ограничены (93
процентов территории страны занимают высокие горы), сельское хозяйство является
основной отраслью экономики.
3. Денежные переводы трудовых мигрантов являются частью их семейного дохода,
что способствует развитию экономики. По оценкам Центрального банка Российской
Федерации, в 2017 году из России в Таджикистан были осуществлены переводы на
сумму 2 миллиарда 540 миллионов долларов. Для сравнения, в 2016 году объем
денежных переводов составил 1 миллиард 930 миллионов долларов, что говорит о
росте на 31%. За последние два года, то есть 2016-2017 годы, в период
восстановления экономики после экономического кризиса 2014-2015 годов доходы
таджикских мигрантов в России в целом увеличились.
4. В 2016 году Правительство Республики Таджикистан приняло Национальную
стратегию развития Республики Таджикистан на период до 2030 года, в которой
указаны такие стратегические цели, как: обеспечение энергетической безопасности,
выход из коммуникационного тупика, обеспечение продовольственной безопасности и
доступа населения к качественному питанию, расширение продуктивной занятости.
Последняя цель предполагает увеличение числа новых рабочих мест и повышение их
качества за счет роста производительности труда и обеспечения доступности
социальной защиты. Национальная стратегия развития предусматривает меры по
снижению уровня бедности в стране в два раза к 2030 году и увеличению среднего
класса.
5. Достижение этих стратегических цепей возможно благодаря реформам,
проводимым в сельском хозяйстве, более рациональному и продуктивному
использованию земельных и водных ресурсов, реформированию системы образования,
здравоохранения и социальной защиты населения, восстановлению и развитию
социально-экономической инфраструктуры в сельской местности, обеспечению
поддержки производственному малому и среднему бизнесу и предпринимателям,
снижению тендерного неравенства, обеспечению социальной защиты и поддержки
бедных слоев населения.
§ 2. Рынок труда и занятость
6. Рынок труда в Таджикистане можно охарактеризовать с помощью
нижеприведенных статистических данных. По результатам третьего обследования
рабочей силы, проведенного в 2016 году, численность трудоспособного населения
составляла 5 млн.314 тыс.273 человек, численность трудовых ресурсов 2 млн. 252
тыс. 228 человек, при этом уровень участия трудоспособного населения в рабочей
силе составил 42,4 процентов. Соотношение между занятыми лицами и общей
численностью населения было 39,4 процентов в 2016 году, ниже, чем в любой другой
стране региона.
7. В 2016 году 24,6 процента населения в городах имели работу, а в сельской
местности данный показатель составил 75,4 процента. Доля мужчин в общей
численности занятого населения немного увеличилась с 56,8 процента в 2009 году
до 59,5 процента в 2016 году, а доля женщин, наоборот снизилась с 43,2 процента
до 40,5 процента за этот же период. Таким образом, уровень занятости среди
женщин (40,5 процента) значительно ниже, чем среди мужчин (59,5 процента).
8. С точки зрения профессиональной структуры занятости, в этот период
наблюдалась серьезная тендерная дифференциация. В целом, женщины занимаются
определенными видами профессиональной деятельности, что подтверждается индексом
профессиональной сегрегации, который был равен 0,62 процентов в пользу мужчин.
Женщины диспропорционально представлены в таких секторах как здравоохранение
(58.7 процента) и образование (53.7 процента), в которых средняя заработная
плата ниже, чем в других профессиях. Также женщины в большей степени
представлены в сельском хозяйстве и в низкооплачиваемых профессиях. При этом
широкий круг работ и профессий воспринимаются как "мужские". Сюда входят такие
сферы деятельности как управление предприятиями (особенно средними и крупными) и
даже работа за границей.
9. В 2016 году 24,1 процентов высших руководящих должностей занимали
женщины.
10. По результатам обследования рабочей силы в 2016 году 45.8 процента
занятого населения работало в сельском хозяйстве, 10,6 процентов - в оптовой и
розничной торговле, - 8,6 процента в строительстве, - 8,1 процента в
образовании. По данным Агентства по статистике при Президенте Республики
Таджикистан в 2016 году, в целом в сельском хозяйстве занято 71,1% занятое в
экономике населения, в оптовой и розничной торговле - 6,2%, в строительстве -
2,8% и в образовании 9,2%.
Самыми многочисленными профессиональными группами были неквалифицированные
работники (27,4 процентов), специалисты (14,8 процентов) работники сферы услуг и
торговли (11 процентов).
11. Уровень безработицы в 2016 году составил 6,9 процентов от общей
численности рабочей силы. В то же время, уровень безработицы среди женщин был
ниже, чем среди мужчин (5,5 процентов и 7,9 процентов соответственно). В
сельской местности уровень безработицы был равен 5,5 процентов, а в городах -11
процентов, А Согласно официальной статистике, уровень безработицы составляет 2,3
процента.
12. Из 8,5 миллионов человек, проживающих в Таджикистане, большую частей
составляет молодёжь. Более половины населения - лица в возрасте до 25 лет,
поэтому у страны есть большой потенциал для развития. Тем не менее, молодежь
постоянно ищет новую работу на рынке труда, из-за чего растет безработица. В
2016 году безработица среди молодежи в возрасте 15-19 лет составила 10,6
процентов, а в возрасте 20-24 года - 19,5 процентов. Первый показатель в два
раза превышает уровень безработицы среди населения в возрасте 30-75 лет и старше
и в полтора раза среднего по стране. Таким образом, будущее страны напрямую
зависит от успешной реализации Государственной стратегии развития рынка труда
Республики Таджикистан до 2020 года, одна из основных задач которой заключается
в создании значительного числа рабочих мест для растущего населения.
13. До сих пор широко распространена неформальная занятость. По данным
обследования рабочей силы за 2016 год доля неформальной занятости составила 29,4
процента во всех отраслях, за исключением сельского хозяйства (по сравнению с
2009 годом снижение с 24,4 процента). Неформальная занятость чаще всего
встречается в строительстве (76,2 процентов), обрабатывающей промышленности
(41,9 процентов), транспорте (51,1 процентов), ресторанном и гостиничном бизнесе
(39,1 процентов), сфере услуг (37,9 процентов). Число мужчин, занятых в
неформальном секторе экономики (33,2 процентов), немного превышает число женщин
(21,7 процентов).
14. В феврале 2015 года Правительство Республики Таджикистан приняло
Комплексную программу снижения уровня незарегистрированной (неформальной)
занятости в Республике Таджикистан на 2015-2017 годы. Тем не менее, реализации
программы препятствовали следующие факторы: недостаточная согласованность
действий учреждений и министерств в вопросах неформальной экономики, излишний
акцент на информационно-разъяснительную деятельность вместо реализации
превентивных и оздоровительных мероприятий, которые содействуют соблюдению
законодательства, отсутствие необходимых статистических данных об уровне,
характере и причинах неформальной занятости, низкий потенциал институтов рынка
труда. После завершения этой программы Министерство труда, миграции и занятости
населения Республики Таджикистан разработал проект Постановления Правительство
Республики Таджикистан "О Программе по снижению уровня незарегистрированной
(неформальной) занятости в Республике Таджикистан на 2019-2023 годы",
утвержденный постановлением Правительства Республики Таджикистан от 30 августа
2019 года, №439.
15. На протяжении многих лет увеличение числа рабочих мест и повышение их
качества, а также создание среды, способствующей развитию бизнеса, являются
политическими приоритетами в Таджикистане. Правительство уделяет особое внимание
восстановлению экономики за счет реформ в сфере сельского хозяйства, повышению
рациональности и продуктивности использования земельных и водных ресурсов,
совершенствованию социально-экономической инфраструктуры в сельской местности и
оказанию поддержки продуктивному малому и среднему бизнесу и
предпринимателям.
16. Правительство Таджикистана определило развитие частного сектора,
предпринимательства и инвестиций, как основного инструмента для реализации целей
Национальной стратегии развития на период до 2030 года. Президент Республики
Таджикистан Эмомали Рахмон в своем Послании Парламенту Республики Таджикистан от
22 декабря 2017 года с целью стимулирования населения в деле производства
потребительских товаров на дому и развития народных промыслов с 1 января 2018
года освободил реализацию таких товаров от выплаты всех видов налогов.
17. С 2015 года по настоящее время создано 820 производственных предприятий в
различных отраслях промышленности с 20000 новыми постоянными рабочими местами, в
том числе 80 совместных предприятий с капиталом более 800 млн сомони. За этот
период было произведено более 35 новых видов промышленной продукции. В целом,
успешная реализация экономической реформы за последние 10 лет позволила
обеспечить устойчивое ежегодное развитие экономики страны на 7 процентов,
создание более 650 тысяч постоянных рабочих мест и увеличение доходов населения
в 4 раза.
18. Трудовую миграцию можно назвать одним из основных факторов, оказывающих
влияние на рынок труда и развитие страны. Тем не менее, учитывая тот факт, что
учреждения Организации Объединенных Наций, в первую очередь Международная
Организация по Миграции, тесно сотрудничают с национальными партнерами в
Таджикистане по вопросам миграции и, безусловно, имеют преимущества в
обеспечении поддержки в целях развития по вопросам, связанными с миграций.
Трехсторонними партнерами и Международной Организацией Труда было принято
совместное решение о не включении этого важного для страны вопроса в настоящую
программу. При этом, Международная Организация Труда будет стремиться к
налаживанию взаимовыгодного сотрудничества и стратегических партнерских
отношений с другими организациями с целью проведения необходимых консультаций с
социальными партнерами и привлечения их к решению вопросов трудовой миграции в
стране и в более широком контексте с другими странами региона.
§ 3. Политика занятости
19. Конвенция 1964 года о политике в области занятости (Конвенция №122) и
Руководящие принципы по ориентированному на занятость устойчивому восстановлению
и развитию, принятые на 103-й сессии Генеральной конференции Международной
Организации Труда в 2014 году, являются основой для решения вопросов, связанных
с качеством занятости, разработки национальной политики и планов в сфере
занятости.
20. Разработкой единой государственной политики и нормативно правовым
регулированием в области занятости населения занимается Министерство труда,
миграции и занятости населения Республики Таджикистан, а ее реализация
осуществляется Агентством труда и занятости населения, а также учреждениями
профессионального образования, входящими в структуру министерства. Министерство
труда, миграции и занятости населения Республики Таджикистан также координирует
работу центров повышения квалификации и переподготовки других органов,
предоставляющих услуги безработным.
21. В 2011 году была принята Государственная стратегия развития рынка труда
Республики Таджикистан до 2020 года. Также, Правительством Республики
Таджикистан от 30 декабря 2019 года, №644 утвержден постановления Правительство
Республики Таджикистан "О Государственной программе содействия занятости
населения Республики Таджикистан на 2020-2022 годы", основной целью которой
является создание условия для стабильной и эффективной занятости населения,
повышение гибкости рынка труда и обеспечение стабильных рабочих мест для лиц с
ограниченными возможностями и молодых людей за счет реализации эффективных
программ, ориентированных на рынок труда.
22. Агентство труда и занятости населения Министерства труда, миграции и
занятости населения Республики Таджикистан реализует целый ряд активных программ
содействия занятости, предназначенных в том числе и для молодых людей (например,
организация профессиональной подготовки и переподготовки, общественных работ,
содействие предпринимательской деятельности) и занимается организацией ярмарок
вакансий. Молодые люди также могут получить услуги посредством организаций,
подотчетных Комитету по делам молодежи и спорта при Правительстве Республики
Таджикистан, таких как Молодежная биржа труда, Клуб молодых предпринимателей и
Молодежный информационный центр (предоставляющий информационные услуги и
проводящий курсы для молодых людей). Молодежная биржа труда при Комитете по
делам молодёжи и спорта при Правительстве Республики Таджикистан ведет активную
работу с молодыми людьми, имея в своей структуре молодежный культурный центр,
"горячую линию"для молодых людей, краткосрочные курсы для обучения разным
профессиям (а также языковые курсы) и департамент по трудоустройству за рубежом.
Проводится признание профессиональной квалификации и сертификация лиц (включая
мигрантов), не имеющих свидетельство о профессии, но обладающих определенными
навыками, полученными во время работы.
23. Хотя Таджикистан уже добился определенных результатов в решении проблем
тендерного неравенства и дискриминации посредством принятия нормативно-правовой
базы и рамочных концепций, реализация этих положений на практике все еще
недостаточно эффективна. Тендерные показатели страны пока находятся на низком
уровне в сфере высшего образования, а также в сфере реализации экономических и
политических прав и возможностей. Существует перевес в пользу мальчиков в
системе образования, особенно высшего, тендерная профессиональная и отраслевая
сегрегация и вытекающее из нее неравенство доходов, неэффективная реализация
упреждающих мер тендерной политики. Женщины, гоноши, девушки, лица с
ограниченными возможностями и пожилые люди часто сталкиваются с дискриминацией
на разных уровнях. Доступ этих категорий населения к системе государственного
образования, здравоохранения, процессу принятия решений собственности на землю и
финансам зачастую бывает затруднен.
§ 4. Социальная защита и условия
труда
24. Система социальной защиты в Таджикистане состоит из обязательного
государственного социального страхования для разных категорий занятого
населения, получающих трудовой доход и доход от другой официальной трудовой
деятельности, и системы адресной социальной поддержки для бедных категорий
населения и социальных услуг для граждан в трудной жизненной ситуации.
Социальная защита включает в себя программы социального страхования для
обеспечения защиты работников в случае беременности, рождения ребенка, болезни,
инвалидности или пожилого возраста, потери кормильца, государственное пенсионное
обеспечение для военных, социальную поддержку бедных и уязвимых категорий
населения, а также тех, кто не имеющих права на социальное страхование,
социальные услуги и медицинские услуги.
25. Система социальной защиты основана на сочетании накопительной программы и
программы, не предусматривающей выплату взносов, что должно обеспечить
постепенное введение и расширение минимальных уровней социальной защиты с учетом
финансовых возможностей государства. Пока базовым уровнем доходов и доступом к
основным видам медицинского обслуживания обеспечена лишь часть населения
Таджикистана, планируется постепенно охватить все категории граждан, по мере
улучшения положения с финансовыми и кадровыми ресурсами. Несмотря на
ограниченность, социальная поддержка обеспечивает некоторый уровень социальной
защиты, и если бы она была связана с базовыми социальными услугами, в частности,
помогающими решить проблемы рынка труда, это позволило бы еще больше сократить
уровень бедности, который за последние 10 лет значительно снизился.
26. В 2016 году в Таджикистане была запущена инициатива по оценке минимальных
уровней социальной защиты на основе национального диалога. Таджикистан стал
второй страной в Европе и Содружестве Независимых Государств, где стартовала эта
инициатива под эгидой Министерства здравоохранения и социальной защиты населения
Республики Таджикистан при поддержке Международной Организации Труда. Инициатива
основана на Рекомендации №202 Международной Организации Труда о минимальных
уровнях социальной зашиты, которая призывает стран - участник создать
минимальные уровни социальной защиты, доступные для каждого члена общества в
течение всей жизни. Эти гарантии включают в себя доступ к основным видам
медицинского обслуживания, базовые гарантии получения дохода для детей,
трудоспособного населения и для пожилых людей. В ходе оценки были также учтены
минимальные нормы, гарантированные Конвенцией №102 о минимальных нормах
социального обеспечения от 1952 года.
27. Представители правительства, профессиональных союзов и работодателей,
гражданского общества, учреждений Организации Объединенных Наций, партнеры в
области развития и независимые эксперты принимали участие в оценке шести видов
социального обеспечения, которые определены Конвенцией №102 о минимальных нормах
социального обеспечения от 1952 года. Оценка показала, что шест видов
социального обеспечения реализуются на практике. Но, однако, их качество, охват
и размер пособий находятся на достаточно низком уровне. В 2016 году на
социальное обеспечение (включая здравоохранение) пришлось 25,3% государственных
расходов, что на 9% ниже по сравнению с 36% в 2012 году. Большая часть средств,
предусмотренных для сектора социального обеспечения населения относится к
системе социального страхования и направляется для финансирования пенсий и
социальных пособий, которые относятся к системе социального страхования.
28. Основные рекомендации для решения проблем в приоритетных областях
включают в себя:
1) обеспечение бесплатного медицинского обслуживания для всех категорий
населения;
2) расширение охвата выплат по материнству;
3) обеспечение всеобщих пособий на детей;
4) постепенное увеличение социальной пенсии с учетом роста прожиточного
минимума. Рекомендации, предложенные в ходе оценки на основе национального
диалога по социальной защите будут включены в Национальную стратегию социальной
защиты, которую в настоящий момент разрабатывают при проведении широких
консультаций со всеми заинтересованными сторонами,
29. Одна из рекомендаций национальной оценки касалась расширения охвата
выплат по охране материнства. Ратификация Конвенции 2000 года об охране
материнства (Конвенция №183) является одним из приоритетов Генерального
соглашения между Правительством Республики Таджикистан, Федерацией независимых
профсоюзов Таджикистана и Объединением работодателей Республики Таджикистан на
2018-2020 годы.
§ 5.Политика в области заработной
платы
30. Таджикистан ратифицировал Конвенцию 1949 года об охране заработной платы
(Конвенция №95) и Конвенцию 1951 года о равном вознаграждении (Конвенция №100).
Международная Организация Труда и трехсторонние участники продолжают работу для
ратификации Конвенции 1970 года об установлении минимальной заработной платы
(Конвенция №131).
31. По данным Агентства по статистике при Президенте Республики Таджикистан в
2017 году среднемесячная номинальная заработная плата составила 1,147.79 сомони
(примерно 130 долларов). Реальная заработная плата выросла на 11.4 процента в
2017 году, только на 3.4 процента в 2016 году и 1.8 процента в 2014 году. В
целом, такая динамика недостаточна для обеспечения снижения бедности.
32. Минимальная заработная плата составляет 400 сомони в месяц (более 45
долларов). Только с 2015 по 2017 год минимальная заработная плата в республике
увеличилась па 60 процентов, которую необходимо и в дальнейшем повысить (по
оценкам, прожиточный минимум для трудоспособного населения был равен 657,57
сомони в месяц в 2017 году). До настоящего момента, минимальная потребительская
корзина носила только рекомендательный характер, и в стране нет законных
оснований для расчёта размера государственного прожиточного минимума.
33. Система оплаты труда в Таджикистане характеризуется значительной
вариативностью заработных плат. В реальной экономике высокую зарплату получают
работники электроэнергетической отрасли, сфер газоснабжения и водоснабжения
1631,59 сомони, строительной 2305,30 сомони и горнодобывающей отраслей 2370, 21
сомони. Самая низкая заработная плата у сельскохозяйственных работников 499, 24
сомони, а самые выгодные условия труда у работников финансового сектора 3124,11
сомони. В 2016 году тендерный разрыв в оплате труда был равен 36%, при этом в
сельском хозяйстве, гостиничном и ресторанном бизнесе он превышал 50%.
§ 6. Охрана и безопасность
труда
34. В Таджикистане признают и поддерживают роль трудовой инспекции в решении
проблем, связанных с охраной и безопасностью труда. Таджикистан ратифицировал
Конвенцию 1981 года о безопасности и гигиене труда (Конвенция №155) и Конвенцию
1947 года об инспекции труда (Конвенция №81).
35. Трудовая инспекция претерпела изменения и стала интегрированной службой.
В соответствии с постановлением Правительства Республики Таджикистан от 3 мая
2014 года, №299 функции трудовой инспекции выполняет Служба по государственному
надзору в сфере труда, миграции и занятости населения (именуемая далее
Гоструднадзор). В последние годы наблюдается повышенный интерес к вопросам
охраны и безопасности труда, которые стали одним из приоритетных направлений
государственной политики. Сотрудники Гоструднадзора и социальные партнеры
проходят специальные курсы профессиональной подготовки для укрепления потенциала
по участию в разработке политики и реализации мер в сфере охраны и безопасности
труда и системы управления рисками, особенно для сфер с высокой степенью риска,
таких как строительство.
36. Одной из основных задач в сфере охраны и безопасности труда остается
дальнейшее совершенствование государственной системы охраны и безопасности
труда, включая законодательство и модернизацию трудовой инспекции. Национальный
обзор охраны и безопасности труда, разработанный и утвержденный трехсторонними
партнерами в 2017 году, содержит конкретные предложения по укреплению правовых и
институциональных основ для деятельности трудовой инспекции. На основе обзора и
при поддержке Международной Организации Труда разрабатывается новая национальная
программа охраны безопасности труда и в ближайшее время представится в
Правительство Республики Таджикистан для рассмотрения.
37. Следует отметить, что в соответствии со статьей 363 Трудового Кодекса
Республики Таджикистан общественный контроль за соблюдением нормативных правовых
актов Республики Таджикистан в сфере труда и охраны труда осуществляют
профессиональные союзы. Такое разделение функций на государственный и
общественный контроль способствует развитию трудовых отношений в республике,
обеспечивает выполнение норм трудового законодательства и отвечает принципам
международных стандартов. 38. Международная Организация Труда подчеркивает, что
безопасные и здоровые условия труда способствуют не только повышению качества
рабочих мест, но также ведут к росту производительности. Международная
Организация Труда разработала систему управления охраны безопасности труда для
оказания поддержки на общегосударственном, отраслевом уровнях и уровне
предприятий в процессе внедрения охраны безопасности труда и социального диалога
в общую систему управления, а также использования социального диалога как
основного инструмента, позволяющего социальным партнерам участвовать в
разработке и реализации соответствующих стратегий и политики. Рекомендация №197
Международной Организации Труда и специальные руководящие принципы
предусматривают разработку национальной программы по системам управления
вопросами охраны безопасности труда на основе национальных законов и нормативных
правовых актов.
§ 7. Социальный диалог (трипартизм)
39. Таджикистан ратифицировал Конвенцию 1976 года о трехсторонних
консультациях (международные трудовые нормы) (Конвенция №144), Конвенцию 1948
года о свободе ассоциации и защите права на организацию (Конвенция №87) и
Конвенцию 1949 года о праве на организацию и на ведение коллективных переговоров
(Конвенция №98). Национальная нормативно-правовая база для регулирования
трудовых отношений и трехстороннего социального диалога представлена Трудовым кодексом Республики Таджикистан и новыми
законами о деятельности профсоюзов и работодателей.
40. Несмотря на существование норм и традиций достижения консенсуса,
социальный диалог и трипартизм являются достаточно новыми понятиями в
Таджикистане, появившимися после 2000 года. По всеобщему признанию социальный
диалог играет ключевую роль в процессе формулировки социально-экономической
политики, формирования социальной солидарности и создания эффективных трудовых
отношений.
41. Федерация независимых профсоюзов Таджикистана, созданная в 1991 году,
включает в себя 17 отраслевых комитетов и 3 областных профсоюзных советов,
объединяя более 10 000 первичных организаций с общей численностью 1,2 миллиона
членов. Федерация независимых профсоюзов Таджикистана имеет хорошо развитые
региональные, городские и районные структуры во всех административных и
географических территориях. Федерация независимых профсоюзов Таджикистана -
ассоциированный член Всеобщей конфедерации профсоюзов, являющейся преемницей
советской федерации профсоюзов; не входит в состав каких-либо других
международных профсоюзных объединений.
42. Объединение работодателей Республики Таджикистан было создано в 2006
году. В настоящий момент организация включает в себя примерно 700 членов, в
основном в сельскохозяйственной отрасли (70%), но также в промышленности,
строительстве и сфере услуг. Представительство Объединения в процессе
социального диалога немного увеличивается.
43. С 2009 года в Республике Таджикистан функционирует Трехсторонняя комиссия
по регулированию социально-трудовых отношений в качестве институционального
механизма для трехстороннего социального диалога и отношений. С определенной
периодичностью стороны подписывали Генеральное соглашение между Правительством
Республики Таджикистан, Федерацией независимых профсоюзов Таджикистана и
Объединением работодателей Республики Таджикистан на период 2018 - 2020 годов.
Тем не менее, необходимы значительные усилия для того, чтобы сделать социальный
диалог действительно эффективным и действенным.
44. В целом, несмотря на некоторые позитивные изменения, существует ряд
проблем, препятствующих развитию трипартизма и социального диалога в стране. В
основном, это неравные в силу исторических причин организационные возможности
профсоюзов и объединений работодателей, а также низкая осведомленность, как
работников, так и работодателей о преимуществах членства в представительных
организациях и участия в работе национальных институтов социального диалога.
Женщины недостаточно представлены в двустороннем и трехстороннем социальном
диалоге. В среднем, только 13 процентов участников национальных институтов
социального диалога-женщины.
45. В свою очередь, недостаточный потенциал социальных партнеров,
ограниченная свобода ассоциации и прав на организацию, несовершенство механизмов
ведения коллективных переговоров и полного признания международных трудовых
норм, недостаточно развитая система регулирования вопросов труда являются одними
из основных причин установления низкой заработной платы, развития неформального
сектора экономики, низкого качества коллективных трудовых договоров и низкой
производительности. Таким образом, необходимо продолжать принимать меры для
укрепления институционального потенциала социальных партеров по увеличению их
представительности и активизации их участия в реформировании трудового
законодательства.
§ 8. Основополагающие принципы и
права в сфере труда
46. С момента провозглашения независимости в 1993 году Таджикистан
ратифицировал 52 конвенций Международной Организации Труда, включая восемь
основополагающих конвенций, устанавливающих основополагающие принципы и права в
сфере труда, две из четырех приоритетных конвенций в сфере регулирования
вопросов труда, а именно Конвенцию 1947 года "Об инспекции труда"(Конвенция №81)
и Конвенцию 1964 года "О политике в области занятости" (Конвенция №122), а также
39 технических конвенций.
47. В 2016 году был принят новый Трудовой кодекс Республики Таджикистан,
заменившей предыдущий Трудовой кодекс, действовавший на протяжении 19 лет. Новый
трудовой кодекс включает в себя положения Закона Республики Таджикистан "Об
охране труда" (2009г.) и Закона Республики Таджикистан "О социальном
партнерстве, соглашениях и коллективных договорах" (2006г.), а также
дополнительные разделы, касающиеся защиты персональных данных, профессиональной
подготовки и переподготовки, повышения квалификации и практического обучения
работников, трудоустройства, особых условий труда для определенных категорий
работников и социального партнерства. Также расширены разделы, регулирующие
оплату труда, разрешение индивидуальных трудовых споров, гарантии и выплату
пособий работникам, рабочее время и предоставление отпуска.
2. ОСНОВНЫЕ ИТОГИ И ИЗВЛЕЧЕННЫЕ
УРОКИ РЕАЛИЗАЦИИ ПРОГРАММЫ СОТРУДНИЧЕСТВА МЕЖДУ ТРЁХСТОРОННИМИ ПАРТНЁРАМИ
РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН И МЕЖДУНАРОДНОЙ ОРГАНИЗАЦИЕЙ ТРУДА НА 2015-2017 ГОДЫ
48. В последние несколько лет позитивное влияние на деятельность
трехсторонних участников в Таджикистане оказывали значительно активизировавшие
свою деятельность проекты сотрудничества в целях развития, охватывающие наиболее
важные приоритетные направления политики, потребности правительства и социальных
партнеров в сфере совершенствования профессиональной подготовки, минимальных
уровней социальной защиты, сбора и анализа информации о рынке труда,
безопасности и гигиены труда, детского труда, а также по другим вопросам. Анализ
и оценка результатов совместной работы трёхсторонних партнеров Таджикистана и
Международной Организации Труда за последние пять лет позволили выделить
наиболее значительные успехи правительства, объединений работников и
работодателей в процессе продвижения повестки достойного труда:
49. Продемонстрировал свою эффективность Национальный трёхсторонний комитет
по достойному труду и сотрудничеству в области развития в Таджикистане,
созданный в июле 2016 года, в процессе разработки, мониторинга и оценки
Программы сотрудничества между трёхсторонними партнерами Республики Таджикистан
и Международной Организацией Труда по достойному труду на 2015-2017 годы.
Комитет стал действенной платформой для укрепления социального диалога,
расширения наблюдательных и координирующих функций трехсторонних партнеров в
процессе сотрудничества в целях развития и продвижения повестки достойного
труда.
50. Агентством по статистике при Президенте Республики Таджикистан при
технической поддержки Международной Организации Труда была разработана и
адаптирована к условиям страны анкета для проведения обследования рабочей силы
(2016г.).
51. Совместно с трехсторонними партнерами Азербайджана была проведена
взаимная экспертная оценка политики и программ занятости молодежи, в результате
чего были сформулированы рекомендации в области политики (2016г.).
52. Министерство труда, миграции и занятости населения Республики Таджикистан
и Агентство труда и занятости населения повысили свой потенциал в сфере
разработки и реализации политики занятости и эффективности Агентства труда и
занятости населения (2017г.); специалисты Агентства по статистике при Президенте
Республики Таджикистан прошли обучение по вопросам сбора, обработки, анализа и
распространения информации о рынке труда (2016г.).
53. Учреждения начального профессионального образования
(профессионально-технические лицеи) и подготовки повысили свой потенциал для
внедрения эффективных методов сбора информации и совершенствования политики
развития профессиональных навыков; с помощью метода прогнозирования потребности
в профессиональных кадрах в отраслях экономики с высоким экспортным потенциалом,
был разработан и применен отраслевой подход для прогнозирования будущих
потребностей в рабочей силе; в трех стратегических отраслях экономики сельском
хозяйстве, энергетическом комплексе и транспортном секторе -была проведена
оценка потребностей в обучении (2016г.).
54. Для более глубокого понимания неформального сектора экономики
национальными заинтересованными сторонами, была представлена Рекомендация
Международной Организации Труда №204 и основные элементы подхода Международной
Организации Труда к формализации неформального сектора экономики: потребность в
разработке общей стратегии и согласования политики, потребность сочетания мер
стимулирования я принуждения, потребность в социальном диалоге (2017г.). 55.
Проведены обучающие семинары для Федерации независимых профсоюзов Таджикистана
по вопросам свободы объединения, социальному диалогу и коллективным переговорам,
соответствию трудового законодательства международным трудовым нормам, переходу
от неформальной к формальной занятости; Федерация независимых профсоюзов
Таджикистана организовала 20 выступлений передвижного театра под девизом "Выйди
из тени! Работай легально!" в регионах Таджикистана (2016-2017 годы).
56. По запросу Министерства труда, миграции и занятости населения Республики
Таджикистан были организованы два обучающих курса программы "Начни и
совершенствуй свой бизнес"для специалистов министерства и преподавателей
государственного учреждения "Центр обучения взрослых Таджикистана" (2016-2017
годы).
57. В 2016 году запущен Национальный диалог по оценке минимальных уровней
социальной защиты, в ходе которого основное внимание уделялось оценке пробелов и
препятствий в области политики для применения минимальных уровней социальной
защиты на основе национального диалога при активном участии социальных партнеров
и других заинтересованных сторон. Итоговый отчет направлен на рассмотрение
Правительству РТ (2018 год).
58. Обновлен Национальный профиль по охраны безопасности труда, в котором
представлен комплексный анализ текущей ситуации охраны безопасности труда в
стране и предложен ряд важных рекомендаций для разработки Правительством
национальной программы охраны безопасности труда (2017 год).
59. Укреплен потенциал трехсторонних партнеров по вопросам реформирования
политики в области оплаты труда и трудовых норм, используя передовой
международный опыт в данной сфере. Проведено исследование по вопросам
планирования политики в области оплаты труда, которое заложило основу для
разработки новой реформы системы оплаты труда (2017 год).
60. В 2016 - 2017 годы оказана поддержка в реализации Национального плана
действий по искоренению наихудших форм детского труда в Таджикистане на 2015 -
2020 годы; укреплен потенциал более 60 трудовых инспекций. Государственным
учреждением "Центра обучения взрослых Таджикистана "Министерства труда, миграции
н занятости населения Республики Таджикистан был значительно расширен Сектор
мониторинга детского труда и его применение для содействия занятости молодежи в
четырех новых пилотных сельских регионах.
61. Тем не менее, при разработке и реализации новой Программы сотрудничества
между трехсторонними партнерами Республики Таджикистан и Международной
Организацией Труда по достойному труду на 2020-2024 годы необходимо учитывать
некоторые существующие вызовы.
62. Эффективное функционирование механизмов социального диалога и укрепление
национальной Трехсторонней комиссии по регулированию социально-трудовых
отношений в Республике Таджикистан может стать важным условием эффективного
реформирования трудового законодательства и дальнейшего продвижения достойного
труда в Таджикистане, в том числе в рамках реализации Программы. Необходимо
принимать дальнейшие меры для совершенствования институциональных и
функциональных основ деятельности Трехсторонней комиссии.
63. Важно наладить стратегические партнерские отношения и эффективное
сотрудничество с другими национальными заинтересованными сторонами, отвечающими
за определенные вопросы, имеющие приоритетное значение для трехсторонних
партнеров и включенные в качестве основных результатов в Программе. Министерство
здравоохранения и социальной защиты населения Республики Таджикистан станет
главным партнером в работе, касающейся минимальных уровней социальной защиты,
Министерство экономического развития и торговли Республики Таджикистан в работе
по формализации неформального сектора экономики и создания благоприятной среды
для предпринимательской деятельности, а Министерство образования и науки
Республики Таджикистан в работе по повышению эффективности профессиональной
подготовки.
64. Для достижения запланированных результатов Программы сотрудничества между
трехсторонними партнёрами Республики Таджикистан и Международной Организации
Труда по достойному труду на 2020-2024 годы требует применения стратегического
интегрированного подхода. Деятельность по отдельным направлениям и осуществление
проектов не должны носить разрозненный характер, но должны быть нацелены на
достижение общих задач в более широком контексте Программы достойного труда.
3. ПРИОРИТЕТЫ И РЕЗУЛЬТАТЫ
ПРОГРАММЫ
65. Настоящая Программа основана на результатах реализации предыдущей
Программы сотрудничества между трёхсторонними партнерами Республики Таджикистан
и Международной Организацией Труда по достойному труду на 2015-2017 годы.
Программа учитывает извлечённые уроки и результаты ряда комплексных исследований
и оценок, проведенных в последние годы.
66. Приоритеты и основные результаты Программа на 2020-2024 годы были
разработаны в тесном сотрудничестве с трехсторонними партнерами и другими
национальными заинтересованными сторонами (Министерством здравоохранения и
социальной защиты населения, Министерством образования и науки, Министерством
экономического развития и торговли Республики Таджикистан). Консультации
включали в себя отдельные встречи с каждым из трехсторонних партнеров и
проведение в марте 2018 года трехстороннего семинара по разработке программе при
участии специалистов Группы технической поддержки по вопросам достойного труда и
Бюро Международной Организации Труда для стран Восточной Европы и Центральной
Азии во главе с директором. После всестороннего обсуждения приоритетов и
основных ожидаемых результатов во время семинара и последующих консультаций с
трехсторонними партнерами специалисты Бюро Международной Организации Труда для
стран Восточной Европы и Центральной Азии подготовили первый проект
Программы.
67. Второй раунд консультаций проходил при участии представителей
Правительства, объединений работников и работодателей в Таджикистане и
специалистов технических подразделений штаб-квартиры Международной Организации
Труда. Консультации были направлены на формулирование результатов программы на
основе анализа ситуации в стране, учитывая сроки реализации программы, наличие
технической экспертизы, ресурсов и потенциала. Этот подход позволил разработать
согласованную программу, учитывающую национальные приоритеты устойчивого
развития и сравнительные преимущества Международной Организации Труда.
68. По результатам проведения исследования в областях, связанных с мандатом и
сравнительным преимуществом Международной Организации Труда, были выделены
следующие приоритеты Программы:
- приоритет I. Содействие инклюзивному экономическому росту путем создания
достойных рабочих мест и укрепления потенциала институтов рынка труда;
- приоритет 2. Улучшение условий труда и расширение охвата социальной защиты
для женщин и мужчин.
- приоритет 3. Укрепление потенциала трехсторонних партнеров и институтов
социального диалога для решения приоритетных проблем в сфере труда.
69. Учитывая важную роль по содействию программе достойного труда
Международной Организации Труда в стране, в ходе реализации Программы будут
учтены такие сквозные вопросы как международные трудовые нормы, социальный
диалог, тендерное равенство и недопущение дискриминации, а также справедливый
переход к экологической безопасности.
§ 1. Приоритет 1. Содействие
инклюзивному экономическому росту путем создания достойных рабочих мест и
укрепления потенциала институтов рынка труда
70. Результат 1.1. Укреплен потенциал Агентства труда и занятости населения в
предоставлении качественных услуг работодателям, безработной молодёжи,
самозанятым и возвратившимся мигрантам.
71. Правительство Республики Таджикистан ведет активную работу для решения
проблем в сфере занятости населения посредством принятия законов, реализации
политики и программ на рынке труда. На политическом уровне в стране действуют
Государственная стратегия развития рынка труда Республики Таджикистан до 2020
года, Стратегия государственной молодежной политики в Республике Таджикистан до
2020 года, а также Государственная программа содействия занятости населения
Республики Таджикистан на 2020 - 2022 годы.
72. Одним из ключевых приоритетов Министерства труда, миграции и занятости
населения Республики Таджикистан является укрепление потенциала Агентства труда
и занятости населения. Эта цель также стояла перед рядом проектов сотрудничества
в целях развития, действующиМ в Таджикистане. Признавая важную роль Агентства
труда и занятости населения для проведения политики в сфере труда, не
допускающей социальной изоляции и мер, стимулирующих создание достойных рабочих
мест особенно для социально незащищенных категорий населения, включая
безработную молодежь, мигрантов, возвращающихся в страну, работников сельской
местности и в неформальном секторе экономики, приоритетом данной программы
является повышение потенциала Агентства труда и занятости населения путем
проведения обучающих мероприятий, обмена передовым опытом о мерах активной
политики на рынке труда, совершенствования системы информации о рынке труда и
своевременного сбора современных, гендерно-сегрегированных статистических данных
по рынку труда, в том числе разработки индикаторов достойного труда в рамках
Целей устойчивого развития.
73. Предоставление качественных услуг работодателям и безработным сделают
органы занятости населения более привлекательной для населения и позволят ей
стать надежным участником рынка труда, выступающим в качестве институционального
фундамента для инклюзивного развития. Налаживание партнерских отношений с
другими участниками рынка труда, такими как учреждения начального
профессионального образования и подготовки, частные агентства занятости, а также
объединения работодателей и работников, будет способствовать созданию более
прочной основы для разработки комплексной политики, направленной на обеспечение
достойной занятости.
74. Промежуточные результаты и услуги:
- обучение сотрудников Агентства труда и занятости населения по следующей
тематике: активная политика на рынке труда с учетом особенностей рынка труда
Таджикистана, предоставление услуг работодателям и безработным, включая уязвимые
группы населения, система информации рынка труда и др.;
- обучение специалистов Министерства труда, миграции и занятости населения
Республики Таджикистан и Агентства труда и занятости населения по вопросам
анализа статистических данных рынка труда и индикаторам достойного труда;
- участие специалистов Министерства труда, миграции и занятости населения
Республики Таджикистан, Агентства труда и занятости населения и социальных
партнеров в обмене знаниями и передовым опытом в ходе проведения тематических
обзоров политики в соответствии с Глобальной инициативой Организации
Объединенных Наций по вопросам достойных рабочих мест и на встречах стран
субрегиона по вопросам обеспечения занятости молодежи;
- проведение ознакомительных поездок для взаимного обмена передовым опытом в
сфере реализации программ активной политики на рынке труда, при этом особое
внимание будет уделяться созданию рабочих мест для молодежи и социально
незащищенных слоев населения;
- поддержка программ содействия предпринимательской деятельности и
самозанятости, предназначенных для девущек и юношей, проживающих в сельской
местности Таджикистана, с фокусом на неформальных работников и возвратившихся
мигрантов.
75. Индикаторы:
- число сотрудников Агентства труда и занятости населения, с разбивкой по
полу, повысивших знания и компетенцию для предоставления качественных услуг
работодателям, безработной молодежи, самозанятым и возвратившимся мигрантам;
- число новых услуг обучающих программ, предоставляемых агентства занятости
для поддержки целевых групп или существующих услуг и обучающих программ, чье
покрытие было расширено;
- число пилотных программ для уязвимых групп населения, успешно
протестированных в отобранных центрах занятости.
76. Результат 1.2. Повышен потенциал институтов начального профессионального
образования и подготовки в целях преодоления разрыва между спросом и
предложением на рынке труда
77. По оценкам Международной Организации Труда, трёхсторонние участники и
другие стороны заинтересованы в укреплении своего потенциала в определенных
областях профессиональной подготовки. Этого можно будет достичь, повысив
потенциал правительства, социальных партнеров, компетентных органов, отраслевых
организаций и других заинтересованных сторон в процессе анализа, разработки и
реализации реформ национальных и отраслевых систем профессиональной подготовки.
Меры по укреплению потенциала будут учитывать тендерные аспекты и будут
включать: наращивание знаний в определенных областях профессиональной подготовки
путем подготовки обзоров международных экспертных знаний и проведения семинаров
по обмену опытом, совершенствование навыков по выявлению, формулировке и решению
проблем в определенных областях профессиональной подготовки посредством
демонстрации методов выполнения задач на учебных семинарах, развитие
практического потенциала лиц, принимающих решения и работников системы
профессиональной подготовки в решении проблем и вызовов в определенных областях
профессиональной подготовки и внедрение изменений через пилотные проекты в
условиях страны и отдельных отраслях и продвижение принципов эффективного
управления системой профессиональной подготовки.
78. Приобретение знаний и навыков будет дополнено обменом опытом в ходе
отдельных пилотных проектов, включая успехи и неудачи, в рамках реализации
подобных проектов Международной Организации Труда в других странах.
79. На национальном уровне Международная Организация Труда окажет поддержку
трехсторонним партнерам и другим заинтересованным сторонам для приведения
национальной политики и стратегии профессиональной подготовки в соответствие с
международными инструментами развития кадрового потенциала, приобретения и
применения знаний об эффективном управлении системой начального
профессионального образования и подготовки, эффективного применения методов и
технологий анализа спроса на квалифицированную рабочую силу, планирования спроса
на набор в учреждения профессионально-технического образования и подготовки, а
также для создания гендерно - чувствительной национальной системы
профессиональной ориентации. На отраслевом уровне Международная Организация
Труда будет оказывать поддержку заинтересованным сторонам для внедрения и
совершенствования систем управления отраслевыми учреждениями
профессионально-технического образования и подготовки, разработки и применения
профессиональных стандартов, квалификаций, программ профессиональной подготовки
и инструментов оценки.
80. Социальным партнерам будет оказана поддержка в укреплении их потенциала
для эффективного участия в социальном диалоге по вопросам начального
профессионального образования и подготовки на национальном и отраслевом уровнях,
продвижении принципов эффективного управления системой профессиональной
подготовки.
81. Вышеупомянутые меры будут реализованы в рамках проекта "Применение
стратегии профессиональной подготовки кадров Группы 20", 2-я фаза, стратегия
реализации будет доработана в ходе проведения консультаций с трехсторонними
участниками.
82. Промежуточные результаты и услуги:
- обучение и наращивание потенциала соответствующих национальных институтов
для разработки национальной политики и стратегии ПП в соответствии с
требованиями международных норм развития кадрового потенциала;
- обучение и наращивание потенциала соответствующих национальных институтов
для внедрения или совершенствования систем управления национальными или
отраслевыми учреждения начального профессионального образования и подготовки для
обеспечения их эффективности;
- технические консультации по вопросам применения эффективных методов и
технологий для анализа спроса на квалифицированную рабочую силу и для
планирования набора в учреждения начального профессионального образования и
подготовки;
- технические консультации по вопросам развития гендерно - чувствительной
национальной системы профессиональной ориентации на основе результатов опроса о
спросе и предложении на рынке труда и трехсторонних рекомендаций;
- технические консультации по вопросам разработки и применения
профессиональных стандартов, квалификаций, программ профессиональной подготовки,
а также инструментов оценки в тесном сотрудничестве с объединениями
работодателей и работников;
- обучающие семинары для профсоюзных лидеров с целью обеспечения их
эффективного участия в социальном диалоге и управлении системой профессиональной
подготовки, разработки политики в сфере учреждения начального профессионального
образования и подготовки, модернизации системы подготовки учителей, инструкторов
системы начального профессионального образования и подготовки, усиления их
потенциала по вопросам международных трудовых норм и трудовых отношений.
83. Индикаторы:
- стратегический политический документ, направленный на реформирование
национальной системы начального профессионального образования и подготовки
соответствует требованиям международных инструментов развития кадрового
потенциала;
- по оценке трехсторонних партнеров и других заинтересованных сторон к концу
2021 г. система национального и отраслевого ПТОП обеспечивает сокращение разрыва
между спросом и предложением на рынке труда;
- число примененных на практике эффективных методов и технологий,
используемых для гендерно нейтрального анализа спроса на квалифицированную
рабочую силу и планирования набора в учреждения начального профессионального
образования и подготовки.
84. Результат 1.3. Реализованы меры для создания благоприятной среды для
развития устойчивых предприятий и формализации занятости.
85. В мае 2017 года Международная Организация Труда получила запрос со
стороны Правительства Республики Таджикистан оказать содействие в разработке
интегрированной национальной стратегии по формализации неформального сектора
экономики. В ответ на этот запрос Международная Организация Труда, совместно со
специалистами и трехсторонними партнерами в Таджикистане, разработала план
действий. В качестве первого шага была проведена диагностика масштабов,
характера и причин неформальной занятости на основе методологии, согласованной с
трехсторонними партнерами. Обсуждение результатов приведет в выработке единых
позиций заинтересованных сторон, включая социальных партнеров, по содержанию,
приоритетам и возможным акцентам будущих всесторонних исследований по
определенным вопросам и политическим мерам.
86. Международная Организация Труда окажет поддержку трёхсторонним партнерам
в разработке согласованной и интегрированной стратегии, способствующей переходу
от неформальной к формальной экономике в соответствии с Рекомендацией
Международной Организации Труда №204 и с учетом специфики страны.
87. Международная Организация Труда будет продолжать поддерживать реализацию
этой программы с помощью обмена передовым опытом с другими странами-участниками,
используя результаты предыдущих проектов Международной Организации Труда,
направленных на обеспечения формальной занятости в Таджикистане, как, например,
организация выступлений передвижного театра профсоюзов. Объединения работников и
работодателей получат помощь в разработке и предоставлении новых или
пересмотренных услуг в неформальном секторе экономики, а также в реализации мер,
направленных на поддержку формализации. Будут адаптированы к условиям
Таджикистана и применены специальные инструменты Международной Организации Труда
по расширению потенциальных возможностей в сфере формализации.
88. Работодатели получат поддержку в проведении оценки благоприятной среды
для деятельности устойчивых предприятий и в подготовке соответствующих
политических предложений, направленных на совершенствование благоприятных
условий для ведения бизнеса, что, в свою очередь, будет способствовать
устойчивому росту объема производства и занятости.
89. Промежуточные результаты и услуги:
- информационно-разъяснительная работа и обмен знаниями о неформальном
секторе экономики, передовом международном опыте и мерах, способствующих
формализации;
- проведение трехсторонними партнерами при поддержке Международной
Организации Труда двух диагностических исследований (качественного и
количественного;
- с дезагрегированными по признаку пола данными;
- трехсторонняя оценка результатов исследований;
- разработка трехсторонними партнерами политических рекомендаций по
стимулированию процесса формализации на основе диагностических исследований;
- техническая поддержка в разработке комплексной гендерночувствительной
программы по сокращению масштабов неформальной экономики;
- обучение трехсторонних партнеров по вопросам стимулирования перехода к
формальной занятости, с учетом Рекомендации №204 о переходе от неформальной к
формальной экономике;
- техническая помощь в разработке и реализации гендерно - чувствительных
услуг или мер, содействующих переходу к формальной занятости;
- Обучение и техническая поддержка Федерации независимых профсоюзов
Таджикистана, направленная на усиление защиты интересов неформальных работников
путем эффективной реализации права на свободу объединения и коллективные
переговоры;
- техническая поддержка Объединения работодателей Республики Таджикистан в
проведении оценки благоприятной среды для деятельности устойчивых предприятий.
90. Индикаторы:
- трехсторонние рекомендации, направленные на стимулирование формализации,
соответствуют Рекомендации №204 о переходе от неформальной к формальной
экономике;
- число сотрудников целевых организаций (с разбивкой по полу),
демонстрирующих совершенствование знаний и умений по вопросам формализации;
- число примеров эффективной защиты Федерации независимых профсоюзов
Таджикистана прав и представительства интересов работников в различных секторах
неформальной экономики;
- число мер, принятых Объединением работодателей Республики Таджикистан и
направленных на создание благоприятной среды для деятельности устойчивых
предприятий.
§ 2. Приоритет 2. Улучшение условий
труда и расширение охвата социальной защиты для женщин и мужчин
91. Результат 2.1. Усовершенствованы системы оплаты и нормирования труда, при
участии социальных партнеров
92. В течение последних двух лет Международная Организация Труда оказывала
поддержку трехсторонним партнерам в проведении исследования по вопросам политики
оплаты труда в Таджикистане, при этом особое внимание уделялось следующим
проблемам: минимальный размер оплаты труда, коллективные переговоры о размере
заработной платы, равная оплата труда и нормирование труда.
93. Обсуждение рекомендаций рабочей группой, созданной национальными
заинтересованными сторонами, по итогам проведения исследования будет служить
основой для разработки аналитического документа с описанием основных направлений
реформ в сфере оплаты труда и установления норм труда до 2026 года. В ходе
обучения об оплате труда и коллективных переговорах об установлении размера
заработной платы трехсторонние участники получат более четкое представление о
принципах определения размера заработной платы. Международная Организация Труда
будет способствовать обмену знаниями по вопросам, касающимся заработной платы,
знакомя с международным опытом в сфере формулирования политики оплаты труда.
94. Промежуточные результаты и услуги:
- повышение потенциала трехсторонних участников для реформирования и
реализации системы оплаты труда в государственном и частном секторах;
- создание трехсторонней рабочей группы, сбалансированной в гендерном
отношении, для регулярного обсуждения политики оплаты труда и реформирования
системы оплаты труда;
- принятие трехсторонними партнерами концепции, направленной на
совершенствование систем установления размера оплаты труда и нормирования труда
до 2026 года;
- разработка рекомендаций по реализации концепции, при поддержке
Международной Организации Труда;
- наращивание потенциала и обмен знаниями по вопросам оплаты труда
специалистов Министерства труда, миграции и занятости населения, Объединения
работодателей Республики Таджикистан и Федерации независимых профсоюзов
Таджикистан.
- обучение социальных партнеров, направленное на усиление их роли в
коллективных переговорах на уровне отрасли и предприятия по вопросам оплаты
труда и социальных выплат, в том числе в связи с производительностью труда.
95. Индикаторы:
- число сотрудников соответствующих учреждений (с разбивкой по полу),
демонстрирующих совершенствование знаний и умений, касающихся политики оплаты
труда и коллективных переговоров об установлении размера заработной платы;
- концептуальный документ, содержащий предварительный план реформирования
политики в сфере оплаты и нормирования труда разработан в тесном сотрудничестве
с социальными партнерами и в соответствии с положениями Конвенции №131 и другими
соответствующими инструментами Международной Организации Труда;
- число мер, предусмотренных в рамках новой концепции и реализованных при
поддержке Международной Организации Труда.
96. Результат 2.2. Повышена эффективность деятельности трудовой инспекции
97. Производительные и конкурентоспособные предприятия необходимы для
обеспечения достойного труда, безопасности и гигиены труда и роста
благосостояния работников, а также соблюдения их прав. Предприятия, способные
выжить, развиваться и расти, могут создавать и сохранять рабочие места. В свою
очередь, достойный труд является предпосылкой для сохранения и постоянного
повышения предприятиями своей производительности и конкурентоспособности, а
значит устойчивости. Предприятия, обращающие большое внимание вопросам
безопасности и гигиены труда, а также благосостояния работников, соблюдающие
права работников и привлекающие их к активному участию в производственном
процессе находятся в гораздо более выгодном положении для преодоления проблем,
связанных с ростом глобальных рынков, увеличением конкуренции. Они также быстрее
реагируют на потребности потребителей, которые становятся все более
требовательными.
98. Международная Организация Труда продолжит применять системный подход и
обеспечивать техническую поддержку для совершенствования национальной системы
охраны безопасности труда путем содействия созданию трехстороннего органа охраны
безопасности труда и утверждению новой Национальной программы охраны
безопасности труда. С учетом рекомендаций, включенных в обновлённый Национальный
профиль охраны безопасности труда.
99. Эта деятельность будет способствовать применению ратифицированных
конвенций, а именно Конвенции 1947 года об инспекции труда (Конвенция №81),
Конвенции 1981 года о безопасности и гигиене труда (Конвенция №155), а также
продвижению Конвенции 1969 года об инспекции труда в сельском хозяйстве
(Конвенция №129), Конвенции 2001 года о безопасности и гигиене труда в сельском
хозяйстве (Конвенция №184) и Конвенции 2006 года об основах, содействующих
безопасности и гигиене труда (Конвенция №187).
100. Будет проведен анализ соответствия национального законодательства
международным трудовым нормам, в результате чего будет обновлена Государственная
служба надзора с сфере труда, миграции и занятости населения. Международная
Организация Труда обеспечит мероприятия по расширению потенциальных возможностей
для сотрудников Государственной службы надзора с сфере труда, миграции и
занятости населения, включая обсуждение таких вопросов, как управление
деятельностью трудовой инспекции, системы расследования, учета и информирования
о несчастных случаях на производстве. Особое внимание будет уделено укреплению
роли социального диалога в решении вопросов охраны безопасности труда и
инспекции труда.
101. Промежуточные результаты и услуги:
- обучающие мероприятия для сотрудников Государственной службы надзора с
сфере труда, миграции и занятости населения по вопросам оценки рисков для
содействия соблюдению и выполнению законодательства, регулирующего деятельность
малых и средних предприятий;
- наращивание потенциала Министерства труда, миграции и занятости населения
Республики Таджикистан, Государственной службы надзора в сфере труда, миграции и
занятости населения и социальных партнеров;
- разработка и реализация стратегических планов Государственной службы
надзора с сфере труда, миграции и занятости населения, направленных на
обеспечение соблюдения трудовых норм.
102. Индикаторы:
- доля инспекторов труда (из общего количества работников Государственной
службы надзора с сфере труда, миграции и занятости населения, с разбивкой по
признаку пола), демонстрирующих большую осведомленность и навыки в обеспечении
соблюдения законодательства, в особенности на малых и средних предприятиях;
- число сотрудников Министерства труда, миграции и занятости населения,
Государственной службы надзора в сфере труда, миграции и занятости населения и
социальных партнеров (с разбивкой по полу), участвовавших в национальных и
международных мероприятиях по вопросам улучшения условий труда и соблюдения
трудовых норм на предприятиях;
- стратегия и ежегодный рабочий план Государственной службы надзора в сфере
труда, миграции и занятости населения соответствует международным трудовым
нормам.
103. Результат 2.3. Улучшена система социальной защиты путем внедрения
минимального уровня социальных гарантий
104. Международная Организация Труда будет оказывать поддержку трехсторонним
участникам в Таджикистане для активного принятия мер по формулировке
законодательства и политических документов, способствующих введению минимальных
уровней социальной защиты и их последовательному расширению, а также укреплению
системы социальной защиты. Социальная защита-это социально-экономическая
ответственность, благодаря которой снижается уровень бедности, социальной
изоляции и неравенства и повышается социальная стабильность и согласие. Она
также может способствовать экономическому росту за счет повышения доходов
домашних хозяйств и стимулирования спроса на внутреннем рынке, а также развития
человеческого капитала и увеличения производительности труда. Таким образом,
социальная защита играет важнейшую роль для обеспечения инклюзивного роста и
устойчивого развития.
105. Продолжая реализацию инициативы по оценке минимальных уровней социальной
защиты на основе национального диалога, Международная Организация Труда будет
оказывать трехсторонним участникам поддержку для поиска вариантов прогрессивного
расширения минимальных уровней социальной защиты, включая проведение подробного
анализа нормативно-правовой базы и бюджета по следующим приоритетным
направлениям: обзор национального законодательства в свете международных
трудовых норм по охране материнства; анализ бюджета, выделяемого на социальную
защиту; пересмотр национальной стратегии социальной защиты и мер, содействующих
ее принятию, законодательство, политика и механизмы предоставления услуг в свете
международных трудовых норм по социальному обеспечению, в особенности на предмет
соответствия нормам Конвенции №102, Рекомендации №202 и содействие трехсторонним
партнерам по совершенствованию норм национального законодательства.
106. Промежуточные результаты и услуги:
- подготовка доклада, содержащего анализ национального законодательства в
сфере охраны материнства и его соответствия международным трудовым нормам, для
предоставления информации национальным партнерам;
- анализ бюджета на социальную защиту с возможностью перенаправления
инвестиций в приоритетные области;
- национальная стратегия и план действий по социальной защите;
- обзор законодательства по социальной защите и механизмов предоставления
услуг в свете международных трудовых норм по социальному обеспечению;
- техническая поддержка в подготовке стратегии социальной защиты и занятости
для лиц с ограниченными возможностями.
107. Индикаторы:
- число принятых трехсторонних рекомендаций, соответствующих международным
трудовым нормам по защите материнства;
- принята Национальная стратегия в сфере социальной защиты, с соответствующим
планом реализации и бюджетом;
- число предложений со стороны трехсторонних партнеров, направленных на
приведение программ социальной защиты в соответствии с Конвенцией №102 и
Рекомендацией №202.
§ 3. Приоритет 3. Укрепление
потенциала трехсторонних участников и институтов социального диалога для решения
приоритетных проблем в сфере труда
108. Результат 3.1. Укреплен потенциал Федерации независимых профсоюзов
Таджикистана с целью повышения представительности работников и их эффективного
участия в коллективных переговорах.
109. Таджикистан является страной с высоким уровнем неформального сектора в
экономике. Значительное число работников формального сектора вынуждено
подрабатывать в неформальной экономике для получения дополнительного дохода. В
последние годы остро стоит вопрос о задолженности по заработной плате в отраслях
экономики, хотя наблюдается тенденция ежегодного спада уровня задолженности по
заработной плате.
110. В этих условиях важно оказать поддержку Федерации независимых профсоюзов
Таджикистана в обсуждении и анализе пробелов национального трудового
законодательства, принятого в 2016 году, уделяя особое внимание вопросам
неформального сектора экономики, принятию мер, направленных на формализацию,
увеличению роли и потенциала Федерации независимых профсоюзов Таджикистан как
сильного и независимого социального партнера.
111. Акцент будет сделан на обучение основополагающим принципам и правам в
сфере труда, обеспечение соблюдения норм на рабочих местах, защиту прав и
представительство неформальных работников, продвижение юношей и девушек на
руководящие профсоюзные должности.
112. Промежуточные результаты и услуги:
- проведение стратегического анализа сильных и слабых сторон, возможностей и
угроз для выявления основных приоритетов развития Федерации независимых
профсоюзов Таджикистан;
- проведение обучения профсоюзных лидеров в столице и регионах по вопросам
преимуществ социального диалога, функций институтов социального диалога и роли
социальных партнеров;
- обучение по вопросам международных трудовых норм для лидеров и юристов
Федерации независимых профсоюзов Таджикистана для расширения деятельности и
более активного участия в социальном партнерстве с целью совершенствования
национального законодательства и его приведения в соответствие с международными
трудовыми нормами;
- обучение профсоюзных лидеров и активистов соответствующих отделений
Федерации независимых профсоюзов Таджикистана по вопросам повышения
эффективности работы с многонациональными корпорациями в ходе организации,
защиты и представительства интересов работников, в том числе, в цепи поставок; -
поддержка в создании ресурсных центров для лидеров профсоюзов;
- проведение информационно-просветительской работы, направленной на
организацию, защиту прав и представительство интересов неформальных работников в
отдельных секторах, в том числе используя передвижной театр;
- обучение профсоюзных лидеров, цеховых старост по вопросам оценки рисков,
отчетности о нарушениях норм охраны безопасности труда и взаимодействия с
трудовой инспекцией с целью предотвращения нечастных случаев и эффективного
реагирования на них;
- техническая поддержка Федерации независимых профсоюзов Таджикистана в
модернизации информационно-коммуникационной
системы с помощью использования надежного интернет-подключения и компьютерных
технологий. ПЗ. Индикаторы:
- разработан и принят стратегический план развития Федерации независимых
профсоюзов Таджикистана на основе проведенного анализа сильных и слабых сторон,
возможностей и угроз развития;
- число профсоюзных лидеров (с разбивкой по полу), демонстрирующих улучшенные
знания, навыки и методы работы по вопросам социального диалога, разрешения
споров и участия в коллективных переговорах;
- число законодательных инициатив Федерации независимых профсоюзов
Таджикистана, направленных на совершенствования трудового кодекса и внесенных на
рассмотрение трехсторонней комиссией;
- создана и функционирует информационно-коммуникационная система Федерации
независимых профсоюзов Таджикистана, ее отделений и региональных
представительств.
114. Результат 3.2. Укреплен институциональный потенциал Объединения
работодателей Республики Таджикистан.
115. Важнейший приоритет деятельности Объединения работодателей Республики
Таджикистан-разработка комплексного стратегического плана по повышению
стабильности и устойчивости организаций, входящих в его состав. Для увеличения
гибкости организаций будут организованы специальные тренинги, направленные на
наращивание потенциала объединений работодателей.
116. Объединение работодателей Республики Таджикистан также получит
техническую поддержку в ходе информационно-просветительской деятельности, что
повысит авторитет и расширит влияние организации, и, таким образом, укрепит его
роль в бизнес-сообществе.
117. Промежуточные результаты и услуги:
- проведение стратегического анализа сильных и слабых сторон, возможностей и
угроз для выявления основных приоритетов развития Объединения работодателей
Республики Таджикистан;
- техническая поддержка в разработке стратегического плана развития
Объединения работодателей Республики Таджикистан и повышения его внутреннего
потенциала;
- обучение новых работодателей-членов Объединения работодателей Республики
Таджикистан по вопросам социального диалога и его преимуществ, коллективным
переговорам, функциям институтов социального диалога и роли социальных
партнеров;
- обучение по вопросам эффективного управления организациями
работодателей;
- обучение по вопросам формулирования стратегии/политической позиции,
отражающей интересы работодателей и направленной на расширения членской
базы;
- проведение информационно-просветительской работы по вопросам формализации
предприятий, развитию занятости молодежи;
- техническая поддержка в модернизации информационно - коммуникационной
системы;
- в разработке и функционировании Интернет - ресурса и сайта Объединения
работодателей Республики Таджикистан;
- техническая поддержка в расширении территориального и отраслевого членства
Объединения работодателей Республики Таджикистан.
118. Индикаторы:
- разработан и принят Стратегический план развития Объединения работодателей
Республики Таджикистан, соответствующий целям национального развития и
потребностям развития бизнеса в Таджикистане;
- число новых работодателей-членов Объединения работодателей Республики
Таджикистан (с разбивкой по полу), демонстрирующих улучшенные знания, навыки и
методы работы по вопросам социального диалога, коллективных переговоров,
разрешению трудовых споров;
- число представителей Объединения работодателей Республики Таджикистан,
демонстрирующие большую осведомленность и навыки в вопросах эффективного
управления организациями работодателей;
- число законодательных инициатив, направленных на совершенствование
трудового кодекса и внесенных Объединением работодателей Республики Таджикистан
на рассмотрение трехсторонней комиссии;
- совершенствована/модернизирована организационная структура и кадровый
состав Объединения работодателей Республики Таджикистан.
119. Результат 3.3. Усилена роль и потенциал социальных партнеров для решения
приоритетных вопросов в сфере труда, включая неприемлемые формы труда.
120. Неприемлемые формы труда определяются Международной организацией труда
как условия труда, при которых нарушаются основополагающие принципы и права в
сфере труда, возникает угроза жизни, здоровью, свободе, человеческому
достоинству и безопасности работников или домохозяйства вынуждены существовать в
условиях бедности. Поскольку различные проявления неприемлемые формы труда и их
масштаб сложно поддаются определению, очень важной является работа, направленная
на повышение информированности и осведомленности трехсторонних партнеров в
Таджикистане по вопросам неприемлемых форм труда, а также укрепление их
институциональных возможностей для решения данных вопросов.
121. Например, в результате совместной работы Международной Организации Труда
и трехсторонних партнеров в Таджикистане по предотвращению детского труда была
создана солидная база знаний и разработаны соответствующие политические меры, в
то время как другие проявления неприемлемых форм труда, такие как принудительный
труд, пока еще недостаточно изучены. Кроме того, остается недостаточно изученным
влияние на качество рабочих мест таких факторов как время работы, защищенность
рабочих мест, уровень заработной платы, которые, в сочетании друг с другом,
могут привести к неприемлемым формам труда.
122. Международная Организация Труда продолжит поддерживать усилия
трехсторонних партнеров, направленные на ликвидацию наихудших форм детского
труда, принудительного труда и торговли людьми путем усиления воздействия
принятых политических мер и программ, расширения партнерства с другими
заинтересованными сторонами.
123. Международная Организация Труда будет оказывать помощь трехсторонним
партнерам в Таджикистане, в том числе через Республиканскую трехстороннюю
комиссию в повышении их информированности и осведомленности по вопросам
неприемлемых форм труда в укреплении роли и институциональных возможностей
профсоюзов и работодателей для защиты работников от неприемлемых форм труда
путем социального диалога.
124. Промежуточные результаты и услуги:
- обучающие мероприятия, направленные на повышение информированности и
осведомленности по вопросам неприемлемых форм труда;
- техническая поддержка в разработке стратегического плана организаций
национальных партнеров по повышению их потенциала по вопросам неприемлемых форм
труда;
- техническая поддержка в выполнении Национального плана действий по
искоренению наихудших форм детского труда на 2015-2020 годы и Национального
плана действий по борьбе с торговлей людьми в Республике Таджикистан на
2019-2021 годы
125. Индикаторы:
- число представителей трехсторонних партнеров (с разбивкой по полу),
демонстрирующих большую осведомленность и навыки в решении вопросов неприемлемых
форм труда;
- стратегический план по неприемлемым формам труда учитывает принципиальные
подходы Международной Организации Труда к решению вопросов неприемлемых форм
труда.
4. УПРАВЛЕНИЕ, ПЛАНИРОВАНИЕ
РЕАЛИЗАЦИИ, МОНИТОРИНГ, ОТЧЕТНОСТЬ И ОЦЕНКА
§ 1. Реализация, мониторинг и оценка
результатов
126. Правительство Республики Таджикистан, Объединение работодателей
Республики Таджикистан и Федерация независимых профсоюзов Таджикистана сыграли
очень важную роль в подготовке программы по достойному труду. Приоритеты,
основные результаты, индикаторы и стратегии Программы были определены в ходе
многоэтапных консультаций со специалистами Бюро Международной Организации Труда
для стран Восточной Европы и Центральной Азии и трехсторонними партнерами в
Таджикистане в период с марта по декабрь 2018 года.
127. Реализация Программы будет проходить в тесном сотрудничестве с Бюро
Международной Организации Труда для стран Восточной Европы и Центральной Азии,
Региональным бюро для Европы, техническими подразделениями штаб-квартиры
Международной Организации Труда в Женеве и Международным учебным центром
Международной Организации Труда в Турине для обеспечения взаимодополняемости
технических и финансовых ресурсов. Национальный координатор Международной
Организации Труда в Таджикистане будет отвечать за общую координацию, мониторинг
и согласованность национальных и международных действий, направленных на
реализацию Программы.
128. Стратегические партнерские отношения с другими международными
организациями и финансирующими организациями, осуществляющими свою деятельность
в Таджикистане, будет укрепляться! с целью поддержки реализации соответствующих
направлений деятельности в рамках Программы, включая мобилизацию местных
ресурсов. Международная Организация Труда продолжит сотрудничество с Программой
развития Организации Объединенных Наций и другими учреждениями Организации
Объединенных Наций, а также международными организациями, включая
Координационный совет доноров Таджикистана, в том числе будут предприняты
попытки наладить взаимовыгодное сотрудничество в рамках реализации Рамочной
программы Организации Объединенных Наций по оказанию помощи в целях развития для
Таджикистана на период 2016-2020 годы, с одной стороны, и в рамках реализации
настоящей программы по достойному труду, с другой стороны.
129. Национальный трёхсторонний комитет по достойному труду и сотрудничеству
в области развития в Таджикистане, созданный в июле 2016 года и включающий в
себя представителей Министерства труда, миграции и занятости населения
Республики Таджикистан, Объединения работодателей Республики Таджикистан,
Федерации независимых профсоюзов Таджикистана, а также Национального
координатора Международной Организации Труда в Таджикистане, продолжит играть
ключевую роль в реализации Программы и мониторинга результатов. Основная задача,
которая стоит перед Национальным трёхсторонним комитетом по достойному труду,
заключается в содействии достижению целей программы, мониторинга и оценки
результатов, достигнутых в ходе реализации для обеспечения активного участия
всех сторон и выполнения ими своих обязательств по выполнению согласованных
результатов. Следуя принципам тендерного равенства, Международная Организация
Труда призывает трехсторонних участников обеспечить тендерный баланс в составе
трехстороннего консультативного совета.
130. К Программе прилагается Матрица мониторинга результатов Программы,
которая имеет условные показатели, её мероприятия реализуются в рамках имеющихся
возможностей Сторон Программы. После подписания программы на основе Матрицы
мониторинга результатов Международная Организация Труда совместно с
трехсторонними участниками разработает детальный план мониторинга реализации,
который будет включать в себя более подробную и конкретную информацию о
результатах, мероприятиях, сроках и распределения обязанностей между
Международной Организации Труда, правительством и социальными партнерами. Данный
план будет регулярно пересматриваться (как минимум два раза в год)
представителями Национального трехстороннего Комитета по достойному труду и
обновляться Национальным координатором Международной Организации Труда в
Таджикистане. По необходимости будут внесены соответствующие изменения для
повышения эффективности стратегии реализации данной Программы и пересмотра
мероприятий в рамках данной программы.
131. По итогам проведения консультаций с партнерами Рамочной программы
Организации Объединенных Наций по оказанию помощи в целях развития для
Таджикистана на период 2016-2020 годы, Международная Организация Труда внесет
предложения в двухлетний план работы по каждому направлению деятельности
Рамочной программы Организации объединенных наций по оказанию помощи в целях
развития с учетом плана реализации программы, а также результатов и направлений
деятельности Международной Организации Труда. Это будет способствовать повышению
эффективности координации совместной работы учреждений Организации Объединенных
Наций в Таджикистане, согласованности действий и окажет положительное влияние на
реализацию Рамочной программой Организации Объединённых Наций по оказанию помощи
в целях развития в целом.
132. Реализация Программа будет проанализирована в соответствии со
стандартной политикой Международной Организации Труда. Другие мероприятия по
оценке (например, оценка текущих проектов по сотрудничеству в целях развития)
будут проходить с учетом соответствующих планов по оценке, если это будет
необходимо.
§ 2. Риски
133. На деятельность Международной Организации Труда в Таджикистане могу
потенциально повлиять несколько видов геополитических, экономических рисков, а
также рисков, связанных с обеспечением безопасности.
134. Геополитическая обстановка может негативно сказаться на устойчивом
развитии Таджикистана, учитывая отсутствие у страны выхода к морю, общую границу
с Афганистаном, локальные конфликты с соседним Кыргызстаном по поводу
использования земельных и водных ресурсов. Наблюдается заметная позитивная
динамика в отношениях и развитии сотрудничества между Таджикистаном и
Узбекистаном, имеются хорошие перспективы на дальнейшее расширение и укрепление
двустороннего сотрудничества в политической, торговой, экономической,
транспортной, коммуникационной, культурной, гуманитарной и других сферах.
135. Напряженная геополитическая обстановка в регионе, западные санкции и
связанные с ними проблемы в экономике России могут негативно сказаться на объеме
денежных переводов трудовых мигрантов из России и повлиять на
социально-экономическую ситуацию в стране.
136. Риски в сфере социальной защиты связаны с:
1) недостаточно четким определением того, кто несет общую ответственность за
координацию и интеграцию мероприятий по социальной защите в разных отраслях
экономики;
2) отсутствием непрерывной координации деятельности с органами власти на
местном уровне;
3) отсутствием финансирования для обеспечения базовых гарантий социальной
защиты;
4) недостаточным кадровым потенциалом в сфере социальной защиты. Недостатки
общей координации и интеграции мероприятий могут быть устранены благодаря
принятию Национальной стратегии социальной защиты, проект которой уже
подготовлен. Проект стратегии включает в себя анализ возможных издержек, и может
позволить правительствам рассмотреть возможности дальнейшего получения поддержки
со стороны Международной Организации Труда и ЮНИСЕФ с целью пересмотра и
оптимизации расходов на социальную защиту. Сфера социального страхования также
связана с финансовыми рисками, так как страховых взносов в настоящий момент
недостаточно для обеспечения всех гарантий. В краткосрочной перспективе возможно
введение ограничений на использование средств фонда страхования. В среднесрочной
и долгосрочной перспективах будет необходимо расширение охвата системой
страхования и принятие эффективных мер для перехода от неформальной к формальной
экономике.
137. Политика снижения уровня бедности должна носить целевой характер, важно
обеспечить выплату необходимых безвозмездных социальных пособий, а также
создавать новые рабочие места и принимать меры, стимулирующие переход в
формальную экономику работников и работодателей. Высокий уровень безработицы
особенно в сельской местности способствует росту социальной напряженности.
Снижение этих рисков возможно за счет организации профессиональной подготовки и
мер, направленных на увеличение занятости молодежи.
138. Институциональные риски связаны с ограниченными возможностями институтов
рынка труда, недостаточно активным участием социальных партнеров в процессе
принятия решений и нежеланием соответствующих учреждений координировать
совместную деятельность и сотрудничать друг с другом. Трехсторонние участники
часто не способны эффективно применить политические рекомендации и принять
техническую поддержку Международной Организации Труда, а также реализовать
согласованную политику и программы при поддержке со стороны Международной
Организации Труда, что негативно сказывается на устойчивости.
139. Поддержка Международной Организации Труда и предлагаемые мероприятия
будут соответствовать национальным приоритетам и потребностям трехсторонних
участников. Международная Организация Труда примет меры по укреплению их
потенциала посредством организации обучения и взаимного обмена. Лица,
принимающие решения, будут привлечены к деятельности Международной Организации
Труда для обеспечения их участия и поддержки разработки конструктивной политики.
140. Политическое положение организаций работников и работодателей в стране
будет и в дальнейшем укрепляться путем обучения и мероприятий по наращиванию
потенциала. Международная Организация Труда уделит большое внимание поддержке
трехсторонних участников для достижения текущих целей национального развития и
реализации политики, а также активному участию социальных партнеров в ходе
реформ.
141. Укрепление социального диалога, роли международных трудовых норм для
реформирования политики, усиление механизмов принудительного исполнения
трудового законодательства и наращивание институционального и технического
потенциала социальных партнеров будут способствовать снижению рисков и успешной
реализации Программы достойного труда в стране.
§ 3. Финансирование
142. Совместную ответственность за достижение целей Программы по достойному
труду будут нести трехсторонние участники и Международная Организация Труда.
Финансовое и кадровое обеспечение данной программу будет общей задачей
Международной Организации Труда и трехсторонних участников в Таджикистане.
Международная Организация Труда планирует проводить консультации для
трехсторонних участников, организовать информационно-просветительскую кампанию,
мероприятия по наращиванию потенциала и обмену опытом с учетом правил, норм и
процедур Международной Организации Труда, а также наличия финансовых и
технических ресурсов. Для достижения основных результатов в рамках Программы
будут привлечены средства из регулярного бюджета Международной Организации Труда
на техническое сотрудничество и внебюджетные ресурсы. Правительство и социальные
партнеры направят необходимых специалистов и предоставят помещения, а также
обеспечат логистическую поддержку при необходимости.
143. Международная Организация Труда будет оказывать поддержку Программы в
ходе реализации ряда проектов сотрудничества в целях развития, действующих в
настоящий момент в Таджикистане, а именно: "Применение стратегии
профессиональной подготовки кадров Группы 20 (2-я фаза)", 2016-2019 годы;
"Преодоление кризиса и обеспечение достойного безопасного труда"в Кыргызстане и
Таджикистане (2-я фаза). 2014-2018 годы; "Искоренение детского труда и торговли
людьми в странах Центральной Азии: от обязательств к действиям", 2016-2018 годы;
"Партнерство в сфере занятости молодежи Содружества независимых государств (2-я
фаза)", 2018-2022 годы (субрегиональный компонент проекта).
144. В ходе оценки данной программы Международная Организация Труда и
трехсторонние участники выявят существующие проблемы, связанные с дефицитом
ресурсов Программы и появившиеся возможности для налаживания новых партнерских
отношений, а также мобилизации ресурсов с учетом приоритетов трехсторонних
участников. Совместная ответственность за мобилизацию местных ресурсов для
реализации Программы лежит на Международной Организации Труда и Правительстве
Республики Таджикистан.
§ 4. Информационно-просветительская
деятельность и коммуникация
145. Глобальная цель Международной Организации Труда заключается в
обеспечении достойного труда для мужчин и женщин, включающего в себя занятость,
соблюдение прав, социальную защиту и социальный диалог. Настоящая Программа
обозначает приоритетные направления деятельности в Таджикистане, которые станут
еще одним шагом на пути к обеспечению достойного труда.
146. Информационно-просветительская и коммуникационная стратегия Программы
будет поддерживать приоритетные направления деятельности, а также включать в
себя сквозные вопросы, в том числе тендерное равенство.
147. Коммуникационная стратегия Программы, подготовленная совместно
трехсторонними партнерами и соответствующими департаментами Международной
Организации Труда, будет направлена на разные целевые группы, например,
трехсторонние партнеры, партнеры по развитию, широкая общественность,
журналисты, влиятельные политики, многосторонние структуры и другие.
148. В дополнение к традиционным каналам связи для общения с этой аудиторией
будут использованы инновационные технологии (в первую очередь социальные сети).
149. Основные идеи информационно-просветительской деятельности и коммуникации
будут в первую очередь касаться приоритетных направлений деятельности Программы
сотрудничества между трёхсторонними партнёрами Республике Таджикистан и
Международной Организацией Труда по достойному труду на 2020-2024 годы". В
дополнение к этому, особое внимание будет уделено содействию информационной
кампании в стране, направленной на борьбу с неформальной экономикой по
инициативе профсоюзов.
|
От имени и по поручению
Правительства Республики
Таджикистан
Джабборзода Гулру
Министр труда и социальной защиты
населения Республики Таджикистан
Душанбе, (дата)
От имени Объединения работодателей
Республики Таджикистан
Азизбек Шарипов
Председатель
Душанбе, (дата)
|
От имени и по поручению
Международного Организации
Труда
Ольга Кулаева
Директор Группы технической
поддержки по вопросам достойного
труда и Бюро МОТ для Восточной
Европы и Центральной Азии
Душанбе, (дата)
От имени Федерации Независимых
Профсоюзов Таджикистана
Председатель
Душанбе, (дата)
|
*
Приложение